Координаттар:49°51′00″ с. е.15°28′00″ ш. б. / 49.85000° с. е. 15.46667° ш. б. /49.85000; 15.46667 (G) (O) (Я)Чех Республикасы
чех.Česká republika |
|
Ұран:«Pravda vítězí
(қаз.«Шындық жасасын»)» |
| Әнұран:«Kde domov můj»(тыңдау (ақп.)) |
 Чехияның орналасуы (қою жасыл):
—Еуропада (ашық жасыл және қою сұр)
—Еуроодақта (ашық жасыл) |
| Тарихы |
|---|
| Құрылды | 870 ж. шамасы —Чехия княздігі болып |
| Тәуелсіздік күні | 1 қаңтар1993 жыл (ЧСФР-ден) |
| Мемлекеттік құрылымы |
|---|
| Ресми тілі | чех тілі |
| Елорда | Прага |
| Ірі қалалары | Прага,Брно,Острава,Пльзен |
| Үкімет түрі | Парламенттік республика |
Президенті
Премьер-министрі | Милош Земан
Петр Фиала |
| Географиясы |
|---|
Жер аумағы
• Барлығы
• % су беті | Әлем бойынша 115-ші-орын
78 866 км²
2 |
Жұрты
• Сарап (2019)
• Санақ (2011)
•Тығыздығы |
▲ 10 649 800[1] адам (84-ші-орын)
10 436 560[2] адам
134 адам/км² (87-ші-орын) |
| Экономикасы |
|---|
ЖІӨ (АҚТ)
• Қорытынды (2020)
• Жан басына шаққанда |
▲ 432,346 млрд.[3] $ (36-шы-орын)
▲ 40,585[3] $ (34-ші-орын) |
ЖІӨ (номинал)
• Қорытынды (2020)
• Жан басына шаққанда |
▲ 261,732 млрд.[3] $ (36-шы-орын)
▲ 24,569[3] $ (37-ші-орын) |
| АДИ (2018) | ▲ 0,891[4] (өте жоғары) (26-шы-орын) |
| Этнохороним | чехтер, чех |
| Валютасы | Чех кронасы
(CZK, код 203) |
| Қосымша мәліметтер |
|---|
| ISO коды | CZ |
| ХОК коды | CZE |
| Телефон коды | +420 |
| Уақыт белдеулері | UTC+1, жаздаUTC+2 |
Чехия (чех.Česko,ХФӘҮлгі:Ref-cs:[ˈʧɛskɔ], ресми атауы —Чехия Республикасы (2016 жылдан бұрын Чех Республикасы) (аббревиатурасы —ЧР);чех.Česká republika (аббревиатурасы —ČR),ХФӘҮлгі:Ref-cs:[ˈʧɛskaː ˈrɛpuˌblɪka]) —Орталық Еуропадамұхитқа шыға алмайтын, оңтүстіктеАвстриямен, батыстаГерманиямен, солтүстік-шығыстаПольшамен және оңтүстік-шығыстаСловакиямен шектесетін ел. Чех Республикасы 78 866 шаршы километрді (30 450 шаршы миль) құрайтын төбелі ландшафты алып жатыр. Ел аумағының басым бөлігінде қалыптыконтиненттік жәнетеңіз климаты байқалады. Чехия 10,7 миллион халқы бар біртұтас парламенттік республика. Оның астанасы және ірі қаласы, 1,3 миллион халқы барПрага; басқа ірі қалаларыБрно,Острава,Оломоуц жәнеПльзень болып табылады.
Чех мемлекеті 9-шы ғасырдың соңындаҰлы Моравия империясының билігіндегіБогемия герцогтігі ретінде құрылды. 1002 жылы герцогтікҚасиетті Рим империясыныңимпериялық мемлекеті ретінде ресми түрде мойындалды, ал 1198 жылыБогемия патшалығына айналып, 14 ғасырда өзінің ең үлкен аумақтық ауқымына жетті. 14-ші және 17-ші ғасырлар арасында Прага қаласы императорлық резиденция ретінде қызмет атқарған. XV ғасырдыңБогемиялық реформациясыконфессиялық плюрализм мен салыстырмалыдіни төзімділікке әкелгенГусит соғыстарына себепші болды.
1526 жылыМохача шайқасынан кейін бүкілБогемия тәжі біртіндепГабсбург монархиясына біріктірілді.Католик Габсбургтерге қарсыпротестанттықБогемия көтерілісі (1618-20)отыз жылдық соғысқа әкелді.Ақ таудағы шайқастан кейін, Габсбургтер өз билігін нығайтты, католицизмді қалпына келтірді және біртіндепгерманизациялау саясатын қабылдады. 1806 жылы Қасиетті Рим империясының ыдырауымен Богемия тәжінің жерлері Австрия империясына өтті, ал чех (богем) тілі мен әдебиеті қайта жанданды. 19 ғасырда чех жерлері индустриялды дамыған болғандықтан және кейіннен бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін,Аустрия-Мажарстан империясының ыдырауынан кейін 1918 жылы құрылған біріншіЧехословак Республикасының ядросы болды.
Чехословакия соғыс уақытында Орталық Еуропадағы жалғыз демократиялық мемлекет болды. Алайда, 1938 жылдан бастап фашистік Германия Чехия жерлерін жүйелі түрдеаннексиялады, ал Словакия Германияныңқуыршақ мемлекетіне айналды. 1945 жылы ел Германия үстемдігінен айырылды.Неміс тілді азшылық соғыстан кейін қуғынға ұшырады.Чехословакияның Коммунистік партиясы 1946 жылғы сайлауда көпшілікке ие болып, 1948 жылғымемлекеттік төңкерістен кейін кеңестік биліктің астында бір партиялы коммунистік мемлекет құрды. Режимге деген наразылықтың артуы 1968 жылы Кеңес Одағы шабуылымен басылған,Прага көктемі деп аталатын реформисттік қозғалыспен аяқталды. Чехословакия 1989 жылыбарқыт революциясынан кейін коммунистік басқарудыбейбіт жолмен аяқтап,нарықтық экономикасы бар демократияны қалпына келтірді. 1993 жылы 1 қаңтарда Чехословакия бейбіт жолмен ыдырап, оның құрамына кіретін екі мемлекет — Чехия мен Словакия тәуелсіз елдерге айналды. Чехия 1999 жылыНАТО-ға, 2004 жылыЕуропалық Одаққа кірді. ОлЭЫДҰ,БҰҰ,ЕҚЫҰ жәнеЕуропа кеңесінің мүшесі болып табылады.
