|
| Жай заттың сыртқы бейнесі |
|---|
Радиоактивті күміс металл  |
| Атом қасиеті |
|---|
| Атауы, символ, нөмірі | Плутоний, 94 |
|---|
| Топ типі | Актиноидтар |
|---|
| Топ,период, блок | ІІІ, 7, f |
|---|
Атомдық масса
(молярлық масса) | [244] 244,0642м. а. б. (г/моль) |
|---|
| Электрондық конфигурация | [Rn] 5f6 7s2 |
|---|
| Қабықшалар бойыншаэлектрондар | 2, 8, 18, 32, 24, 8, 2 |
|---|
| Атом радиусы | 159пм |
|---|
| Химиялық қасиеттері |
|---|
| Ковалентті радиус | 187±1пм |
|---|
| Ион радиусы | Pu3+: 100 пм,
Pu4+: 86 пм,
Pu5+: 74 пм,
Pu6+: 71пм |
|---|
| Электртерістілігі | 1,28 (Полинг шкаласы) |
|---|
| Электродты потенциал | Pu←Pu4+ −1,25 В,
Pu←Pu3+ −2,0 В,
Pu←Pu2+ −1,2 В |
|---|
| Тотығу дәрежелері | +2, +3, +4, +5, +6, +7, +8 |
|---|
Иондалу энергиясы
(бірінші электрон) | 584.7кДж/моль (эВ) |
|---|
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері |
|---|
| Термодинамикалық фаза | Қатты дене |
|---|
| Тығыздық (қ.ж.) | 19,84 г/см³ |
|---|
| Балқу температурасы | °C; 912K; 1182°F |
|---|
| Қайнау температурасы | °C; 3507K; 5855°F |
|---|
| Балқу жылуы | 2,8 кДж/моль |
|---|
| Булану жылуы | 343,5 кДж/моль |
|---|
| Молярлық жылусыйымдылық | 32,77 Дж/(K·моль) |
|---|
| Молярлық көлем | 12,12см³/моль |
|---|
Қаныққан бу қысымы| P (Па) | 1 | 10 | 100 | 1000 | 10 000 | 100 000 | | T (К) | 1756 | 1953 | 2198 | 2511 | 2926 | 3499 | |
| Жай заттың кристаллдық торы |
|---|
| Тор құрылымы | Моноклиндік |
|---|
| Тор параметрлері | a=6,183 Å
b=4,822 Å
c=10,963 Å
β=101,8°Å |
|---|
| Дебай температурасы | 162K |
|---|
| Басқа да қасиеттері |
|---|
| Жылуөткізгіштік | (300 K) 6,74 Вт/(м·К) |
|---|
| Дыбыс жылдамдығы | 2260м/с |
|---|
| Юнг модульі | 96 ГПа |
|---|
| Жылжу модульі | 43 ГПа |
|---|
| Пуассон коэффициенті | 0.21 |
|---|
| CAS нөмірі | 7440-07-5 |
|---|
Плутоний (лат.Plutonіum;Pu) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы жасанды жолмен алынған бірінші радиоактивті хим. элемент; ат. н. 94, ат. м. 244,0642,актиноидтар тобына жатады. Плутонийді 1940 ж американдық ғалымдар Г.Сиборг, Э.Макмиллан, Дж.Кеннеди және А.Валь ашқан. Олар ²³⁸U элементін ауыр сутек ядросы дейтронмен сәулелендіру арқылы ²³⁹Pu-ді алды. Массалық сандары 232-ден 246-ға дейін болатын 15 изотопы белгілі. Тұрақты изотопы ²⁴⁴Pu (Т½ = 7,5•107 жыл, сәуле шығарғыш).
Плутоний жылтыр,күмістей ақметалл, морт; тығыздығы 19,80 г/см³, балқу t 640 °С, қайнау t 3350 °С, 112 °С-тан төмен температурада моноклинді -фазасы тұрақты. Тотығу дәрежелері +3-тен +7-ге дейін, тұрақтысы +4. Түйірлі Плутоний ауада баяу тотығады, ұнтақ және жаңқа күйінде өздігінен тұтанғыш Плутоний — өте улы, адам организміне түскенде сүйектер мен бауырда жиналады.
Қыздырғанда галогендермен, H2, N2, S, NH3-пен, сумен баяу әрекеттесіп, HCl, HСlO4, H3PO4-терде ериді, концентрлі HNO3 пен H2SO4-те салғырттанады. Көптеген металмен аралық металлидтер түзеді. Плутонийдің (ІV) оксиді PuO2 — сарғыш қоңыр түсті кристалды ұнтақ, сәйкес гидроксиді Pu(OH)4 қышқылдармен тұз түзеді;нитраттары,фторидтері, т.б. тұздары өте күрделі технологиялық процестерде Плутонийді ураннан бөліп алуда пайдаланылады. Плутоний ядролық реакторларда, атомдық,термоядролық бомбаларда т.б. қолданылады. 238Puизотопынан қуаты 5, одан да көп жылға жететін ат. электрбатареялары жасалады.
“Қазақ Энциклопедиясы”, VII-том
