Вандализм (лат.vandalism) — мәдени-тарихи ескерткіштерді, басқа да рухани мәдениет құндылықтарды, қоғамдық орындардағы мүліктерді аяусыз, қасақана жою, қиратып бүлдіру, тып-типыл тонау әрекеті. Әдетте ол жабайылық пен зұлымдықтың шектен шыққан бір түрі есептеледі.[1]
Вандализм сөзі 445 жылыРим қаласын басып алып, мәдениет туындыларын қиратқан және тонаған ежелгігерман тайпасы Вандалдардың （vandalі） атынан шыққан. Әрине, Вандалдар тарихтағы ең бұзғыншы халық болды деу қиын, одан неше есе өткен тарихи мұраларды қиратып-тонау оқиғалыры тарихта көп кездеседі. Бірақ, Британия ақыны Джон Драйден Вандалдар туралы: "Готтар,Вандалдар , солтүстіктің дөрекі жабайылары барлық бағалымұраларды қиратып бітті" - деп жазып қалтырған екен. Бұл сөз бағалы тарихи мұраларды бұзып шағушыларды айыптауға мысал ретінде қолданылған.
Тарихта ауыр деңгейдегі, тіпті жан түршігерлік зұлымдық деңгейіндегі ірі вандализм мысалдары ретіндехристиандардың ежелгіпагандық сенімдегі мәдениет ошақтарын талқандауын,арабтардың шапқыншылық жасап барған өңірлердегі халықтардың дәстүрлі сенімі менмәдениетінисламға қайшы келді деп қиратуы мен құртуын,Испандардыңлатын Америкасындағы талай ежелгі өркениет мұраларын тонап, қиратуын, Ағылшын-Француз отаршылдарыныңАзияда,Африкада және Америка құрлығындағы жергілікті мәдениеттерді қиратуы мен тонауын,орыс отаршылдығыныңОрталық Азияда талай ежелгі мәдени мұраларды талқандап, тонауын,ҚытайлардыңШығыс Түркістанда жәнеТибетте талай мәдени мұраларды құртуын, "мәдени революция" желеуімен өз халқының да ежелгі мұраларынкоммунистердің қиратуын, тіпті қазіргіРесей шапқыншыларыныңУкраинада басып алған территориядағымәдени мұраларды қиратып, талай мұраларды ұрлап кетуін айтуға болады.Олардың бәрінде де адамзаттық мәдени құндылыққа жасалған вандализмдік қылмыс табы бар.
Вандализмтермині алғаш ретфранцуз революциясы кезінде, 1794 жылы қаңтарда Анри Грегуар （Henri Grégoire）Blois жеріндегі Конституциялық епископқа （constitutional bishop) есеп бергенде Вандализм сөзін тұңғыш рет қолданып, республикашылдар армиясының қылмыстарын айыптаған.
Қабірлерді қирату
Вандализм әдетте “агрессия” (“саяси күш қолдану, әскери шабуыл жасау”) деген ұғыммен тығыз байланысты. Әлеум.-экономикалық тегі мен хал-ахуалына,діни нанымына орай белгілі бір топты қуғындап,геноцидке ұшыратуға, мекенінен көшіріп жіберуге қатысы бар мемл. және қоғамдық негіздегі құрылымдардың іс-әрекеттері, көбінесе, В-ге ұласып жатады. Оның себеп-ауаны әр қилы болады. Мәселен, Вандализм әрекеті формалды лидерлердің бұйрығымен, топтың, тобырдың қаскөйлігімен, саяси, ұлттық не діни әуейіліктен туындаған әлдеқандай мақсат-мұратты көздегендіктен, сондай-ақ, ашу-ыза ырқымен, өш алу пиғылымен жасалуы мүмкін.
Қазіргі кезде Вандализм сипатындағы қылмыстар көбейіп отырғаны байқалады. Осыған орай ҚРҚылмыстық кодексіне арнайы бап енгізіліп, қаскөйлік әрекет жасаушыларды жазалау шаралары көзделген.[2]
