App Store ‒ bulApple tárepinen islep shıǵarılǵan hám qollap-quwatlanatuǵın,iOS hám iPadOSoperaciyalıq sistemaları ushın mobil qosımshalarǵa arnalǵan qosımshalar dúkanı. Bul dúkan paydalanıwshılarǵa Apple-dıń iOS SDK-sı járdeminde islep shıǵılıp, tastıyıqlanǵan qosımshalardı kóriw hám júklep alıw imkaniyatın beredi. QosımshalardıiPhone, iPod Touch yamasa iPad-qa júklep alıwǵa boladı, al ayırımların iPhone qosımshalarınıń keńeytpesi sıpatında Apple Watch aqıllı saatına yamasa 4-áwlad hám onnan keyingi Apple TV-larǵa ótkeriwge boladı.
App Store 2008-jıl 10-iyulda dáslepki 500 qosımsha menen ashıldı. Qosımshalar sanı 2017-jılı shama menen 2,2 millionǵa jetip, eń joqarı kórsetkishke eristi, biraq Apple eski yamasa 32-bitli qosımshalardı alıp taslaw processin baslaǵannan keyin kelesi bir neshe jıl ishinde azǵana tómenledi. 2021-jılǵı maǵlıwmatlar boyınsha, dúkanda 1,8 millionnan aslam qosımsha bar.
Apple "qosımsha ekonomikasında" jańa jumıs orınların jaratıwdaǵı App Store-nıń áhmiyetin maqtap,[1] baǵdarlamashılarǵa 155 milliard dollardan aslam tólegenin aytsa da,[2] App Store baǵdarlamashılar hám húkimet regulyatorları tárepinen sınǵa ushıradı. Olar Apple-dı monopoliya alıp barıwda hám bazardan alınatuǵın 30% úlestiń shennen tıs ekenliginde ayıplaydı.[3] 2021-jıldıń oktyabr ayında Niderlandiya Tutınıwshılar hám bazarlar boyınsha basqarması (ACM) Apple-dıń App Store-daǵı qosımsha ishindegi komissiyalarınıń básekige qarsı ekenligin anıqladı hám Apple-dan qosımsha ishindegi tólem sisteması siyasatın ózgertiwdi talap etti.[4]
Tariyxı
2017-jılǵı App Store-dan júklep alıw belgisi
2007-jılıiPhone-dı tanıstırmastan aldın rawajlandırıp atırǵan waqıtta, Apple-dıń sol waqıttaǵı bas direktorıStiv Djobs úshinshi tárep baǵdarlamashılarına iOS ushın tuwrı qosımshalar islep shıǵıwǵa ruqsat beriwdi jobalastırmaǵan edi, onıń ornına olardı Safari veb-brauzeri ushın veb-qosımshalar islep shıǵıwǵa baǵdarlaǵan.[5] Biraq, baǵdarlamashılardıń narazılıǵı kompaniyanı qayta oylanıwǵa májbúr etti,[5] 2007-jıldıń oktyabr ayında Djobs Apple-dıń 2008-jıl fevral ayına shekem baǵdarlamashılar ushın baǵdarlama islep shıǵıw quralların (SDK) tayarlaytuǵının járiyaladı.[6][7] SDK 2008-jıldıń 6-mart kúni shıǵarıldı.[8][9]
iPhone App Store 2008-jılı 10-iyulda ashıldı.[10][11][12] 11-iyuldaiPhone 3G satıwǵa shıǵarıldı hám oǵan App Store-nı qollaw aldın ala ornatılǵan edi.[13][14] Dáslep qosımshalar biypul yamasa pullı bolıwı múmkin edi, biraq 2009-jılı Apple qosımsha ishinde satıp alıw múmkinshiligin qostı,[15] bul tez arada qosımshalardan, ásirese oyınlardan payda tabıwdıń tiykarǵı usılına aylandı.
Apple App Store-nıń tabıslı bolıwı hám básekilesiniń uqsas xızmetlerdi baslawınan keyin, "app store" termini mobil qurılmalar ushın uqsas xızmetlerge qarata qollanıla baslandı.[16][17] Biraq, Apple 2008-jılı "App Store" termininiń AQSH sawda belgisine arza berdi,[18] bul 2011-jıldıń basında waqtınsha tastıyıqlandı.[19] 2011-jıldıń iyun ayında Apple-dıń Amazonǵa qarsı isin qarap atırǵan AQSH okrug sudyası Fillis Gamilton Amazonnıń "App Store" atın qollanıwın toqtatıw haqqındaǵı Appledıń ótinishin "bálkim" qabıl etpeytuǵının ayttı.[20][21] Iyul ayında federal sudya Appleǵa Amazonnıń Appstore-ına qarsı dáslepki sudtıń qararın beriwden bas tarttı.[22]
"App" sózi keń tarqalǵan úrdis sózge aylandı; 2011-jıldıń yanvar ayında "app" sózi Amerika dialekt jámiyeti tárepinen 2010-jıldıń "Jıl sózi" sıylıǵına ılayıq kórildi.[23][24] "App" sózi 1970-jıllardıń aqırınan baslap "application" sóziniń qısqartılǵan forması sıpatında qollanılıp kiyatır,[25] hám 2006-jıldan baslap ónim atlarında, mısalı, sol waqıtta Google Apps dep atalǵan ónimde qollanılǵan.[26]
Apple 2010-jıldıń oktyabr ayında Mac App Store haqqında járiyaladı, bul onıń macOS jeke kompyuter operaciyalıq sisteması ushın uqsas qosımshalardı tarqatıw platforması edi.[27][28] Rásmiy iske qosılıwı 2011-jıldıń yanvar ayında 10.6.6 "Snow Leopard" jańalanıwınıń shıǵarılıwı menen birge boldı.[29][30]
2013-jıldıń fevral ayında Apple baǵdarlamashılarǵa óz qosımshalarına sіlteme ushın appstore.com domenin qollana alatuǵının xabarladı.[31][32][33] Iyun ayında ózinińbaǵdarlamashılar konferenciyasında Apple App Storeda jaqın arada "Balalar" bóliminiń payda bolatuǵının, jas sheklewleri boyınsha kategoriyalarǵa bólingen qosımshalardıń jańa bólimin járiyaladı hám bul bólim 2013-jıldıń sentyabr ayında iOS 7 versiyasınıń shıǵarılıwı menen birge iske qosıldı.[34][35]
2016-jılı bir neshe ǵalaba xabar quralları qosımshalardıń áhmiyetiniń ádewir tómenlegenin xabarladı. Recode "Qosımshalar bumı tamam boldı" dep jazdı,[36] TechCrunch basılımındaǵı redakciyalıq maqalada "Mobil qosımshalar ekosistemasın qorshap turǵan úmitsizlik hawası anıq hám ruwxtı túsiredi" delingen,[37] al The Verge "qosımshalardı bir-eki dollarǵa satıwdıń dáslepki App Store modeli gónergen bolıp kórinedi" dep jazdı.[38] Máseleler arasında tutınıwshılardıń "zerigiwi",[3] qosımshalardı tabıwdıń qıyınlıǵı[38][37] hám 2014-jılǵı esabatta aytılǵanınday, smartfon qollanıwshıları arasında jańa qosımshalardı júklep alıwdıń tómenligi bar edi.[39]
2016-jıldıń oktyabr ayında, qosımshalardı tabıwdı jaqsılaw maqsetinde, Apple AQSHtaǵı paydalanıwshılar ushın App Storeda baǵdarlamashılarǵa reklama orınların satıp alıw múmkinshiligin iske qostı.[40] Izlew nátiyjeleriniń joqarǵı bóliminde kórsetiletuǵın reklamalar[41][42] tek ǵana tiyisli gilt sózlerge tiykarlanǵan hám paydalanıwshılar haqqında profiller dúziw ushın qollanılmaydı.[43] Apple 2017-jıldıń aprel ayında izlew reklamaların Ullıbritaniya, Avstraliya hám Jańa Zelandiyaǵa keńeytti, sonıń menen birge baǵdarlamashılar ushın kóbirek sazlanatuǵın reklama parametrlerin usındı.[44][45] 2017-jıldıń oktyabr ayında izlew reklamaları Kanada, Meksika hám Shveycariyaǵa keńeytildi.[46] 2017-jıldıń dekabr ayında Apple óziniń izlew reklamaları baǵdarlamasın qayta islep shıqtı hám eki túrli versiyasın usındı; "Search Ads Basic" kishi baǵdarlamashılarǵa baǵdarlanǵan, ornatıw ushın tólew baǵdarlaması bolıp, onda olar tek paydalanıwshılar haqıyqatında olardıń qosımshasın ornatqanda ǵana tóleydi. Search Ads Basic jáne de ańsatıraq ornatıw processi hám sheklengen aylıq byudjetke iye. "Search Ads Advanced" burınǵı usılǵa berilgen jańa atama bolıp, onda baǵdarlamashılar paydalanıwshılar izlew nátiyjelerinde olardıń qosımshaların basqan hár saparı tólewi kerek, sonıń menen birge sheksiz aylıq byudjetke iye.[47][48]
2017-jıldıń yanvar ayında, sol waqıttaǵı iOS 10.3 versiyasınıń jańa beta-versiyasınıń hújjetleri haqqında xabarlar payda boldı, onda Apple baǵdarlamashılarǵa App Storedaǵı paydalanıwshılardıń pikirlerine juwap beriw múmkinshiligin beretuǵını aytılǵan, bul baǵdarlamashılardıń paydalanıwshılar menen baylanısıwına jol qoymaytuǵın aldıńǵı sheklewden áhmiyetli ózgeris edi.[49][50] Bul funkciya 2017-jıldıń 27-martında iOS 10.3 paydalanıwshılarǵa shıǵarılǵanda rásmiy túrde iske qosıldı.[51]
Apple jáne de iTunes Affiliate baǵdarlamasın usındı, ol adamlarǵa basqalardı qosımshalarǵa hám basqa iTunes mazmunına, sonıń ishinde qosımsha ishindegi satıp alıwlarǵa, satıwlardıń belgili bir procenti ushın jiberiw múmkinshiligin beredi. Qosımsha ishindegi satıp alıwlar ushın komissiya mólsheri 2017-jıldıń may ayında 7% ten 2.5% ke deyin tómenletildi[52][53] hám 2018-jılı tolıǵı menen toqtatıldı.[54]
2017-jıldıń sentyabr ayında iOS 11 shıǵarılıwı menen App Store úlken dizayn ózgerisine ushıradı. Jańa dizayn redakciyalıq mazmunǵa hám kúndelikli jańalıqlarǵa kóbirek itibar qaratadı hám Appledıń bir neshe ornatılǵan iOS qosımshalarına uqsas "taza hám izbe-iz hám ráńbáreń kóriniske" iye.[55][56][57]
2017-jıldıń sentyabr ayına shekem Apple paydalanıwshılarǵa iTunes kompyuter baǵdarlaması arqalı ózleriniń iOS qosımshaları satıp alıwların basqarıw múmkinshiligin usındı. Sentyabr ayında iTunestıń 12.7-versiyası shıǵarıldı, bul processte App Store bólimi alıp taslandı.[58][59] Biraq, kelesi ayda iTunes 12.6.3 de shıǵarıldı, onda App Store saqlanıp qaldı, 9to5Mac bul ekinshi shıǵarılıwdı Apple "ishki qosımshalardı jaylastırıwdı ámelge asıratuǵın ayırım biznesler ushın zárúr" dep belgilegenin atap ótti.[60][61]
2017-jıldıń dekabr ayında Apple baǵdarlamashılardıń qosımshalardı aldın ala buyırtpa beriw múmkinshiligin usına alatuǵının járiyaladı, bul qosımshalardı shıǵarılıwdan 2-90 kún aldın dúkanda kórinetuǵın etiwge múmkinshilik beredi.[62][63]
2018-jıldıń 4-yanvarında Apple jańa baspasóz málimlemesine muwapıq App Store rekordlı bayram máwsimin basınan ótkergenin járiyaladı. Rojdestvo keshesinen baslanǵan hápte dawamında rekord sandaǵı tutınıwshılar App Store-dan satıp alıwlar ámelge asırdı, sol jeti kúnlik dáwirde 890 million dollardan kóbirek qarjı jumsadı. Tek 2018-jıldıń Jańa jıl kúniniń ózinde tutınıwshılar 300 million dollarlıq satıp alıwlardı ámelge asırdı.[64]
2019-jıldıń sentyabr ayında Apple kompaniyası App Store ishinde video oyınlar ushın jazılıw xızmeti Apple Arcade-ti iske qostı.
2020-jıldıń mart ayında Apple "Apple arqalı kiriw" funkciyasın úshinshi tárep kiriwlerin paydalanatuǵın hár qanday qosımshalar ushın májbúriy etti (mısalı, Google akkauntı arqalı kiriw hám t.b.). Jańa App Store nızamlarınıń bir bólegi sıpatında, baǵdarlamashılar ushın bul funkciyanı ámelge asırıwdıń sońǵı múddeti 30-aprel boldı.[65]
2019 hám 2020-jıllarda Apple kompaniyası Spotify,[66] Airbnb[67] hám Hey[68] sıyaqlı basqa kompaniyalar hám retlestiriwshiler tárepinen App Store-nı monopoliya sıpatında basqarǵanı hám baǵdarlamashılardan artıqsha aqsha alǵanı ushın jiyi sınǵa alındı, sonday-aq Evropa Awqamı hám Qurama Shtatlarda nızamlı tergewler hám sud isleriniń baǵdarına aylandı. Fortnite oyınınıń dóretiwshisi Epic Games penenApple arasındaǵı qarama-qarsılıq Epic Games v. Apple sud isine alıp keldi. 2020-jıldıń dekabr ayında Apple jıllıq tabısı 1 million AQSH dollarınan kem bolǵan baǵdarlamashılar ushın Apple-dıń tabıs úlesin 30% ten 15% ke tómenletetuǵın "Kishi biznes baǵdarlamasın" engizetuǵının járiyaladı.[69] Sonıń menen bir qatarda, Qıtay,[70] Hindistan[71] hám Rossiya[72] sıyaqlı mámleketler Apple-dan belgili qosımshalardı alıp taslawdı talap ete basladı, ayırım qosımshalardı alıp taslaw qáwpi kóbinese geosiyasiy jánjellerdiń bir bólegine aylandı.[73]2022-jıldıń yanvar ayında Apple App Store-ǵa jasırın qosımshalardı qollaw múmkinshiligin qostı. Bul qosımshalardı tek tuwrı siltemeler arqalı júklep alıwǵa boladı hám izlew nátiyjelerinde kórinbeydi.[74]Keyinirek, 2022-jıldıń dekabr ayında Bloomberg basılımınıń maqalasında kompaniya iOS-ta sırttan ornatıw hám alternativ qosımshalar dúkanların ashıw ushın tayarlıq kóre baslaǵanı, bul sol jıldıń sentyabr ayında qabıl etilgen Evropa Awqamınıń Cifrlı bazarlar haqqındaǵı nızamına muwapıqlıq ushın ekenligi aytıldı.[75] Sol maqalada Apple kompaniyasınıń iOS-taǵı NFC hám kamera sistemaların, sonday-aq Find My tarmaǵın Tile sıyaqlı AirTag básekilesleri ushın ashıwdı jobalastırıp atırǵanı da aytılǵan.
Evropa Komissiyasınıń antimonopoliyalıq tergewinen keyin, 2024-jıldıń 25-yanvarında Apple Xbox Cloud Streaming hám GeForce Now sıyaqlı oyın striming qosımshaları hám xızmetlerine App Store-da ruqsat berdi. Sonday-aq, Apple Evropa Awqamındaǵı iPhone paydalanıwshılarına úshinshi tárep qosımshalar dúkanların hám brauzer tiykarların paydalanıwǵa ruqsat berdi.[76]
Qosımsha ishindegi jazılıwlar dáslep 2011-jıldıń fevral ayında jurnallar, gazetalar hám muzıka qosımshaları ushın engizilgen bolıp, baǵdarlamashılarǵa tabıstıń 70% in, al Apple ǵa 30% in berdi. Shıǵarıwshılar sonday-aq cifrlı jazılıwlardı óz veb-saytları arqalı sata alatuǵın edi, bul Apple dıń tólemlerinen qutılıwǵa múmkinshilik berdi, biraq olarǵa qosımshalardıń ózi arqalı óz veb-saytlarınıń alternativasın reklama qılıwǵa ruqsat etilmedi.[90][91]
2016-jıldıń iyun ayında The Verge ge bergen intervyusında Apple dıń dúnya júzilik marketing boyınsha vice-prezidenti Fil Shiller App Store ǵa "jańalanǵan itibar hám kúsh" bólingenin ayttı hám bir neshe áhmiyetli ózgerislerdi, sonıń ishinde izlew nátiyjelerindegi reklamalar hám qosımshalarǵa jańa jazılıw modelin járiyaladı. Jazılıw modeli baǵdarlamashılar menen Apple arasındaǵı bekkem ornatılǵan 70/30 tabıs bólisiwin, eger qollanıwshı baǵdarlamashınıń qosımshasına bir jıl dawamında jazılıp tursa, jańa 85/15 tabıs bólisiwine ózgertti hám jazılıw imkaniyatın tek ayırım kategoriyalar ushın emes, al barlıq qosımshalar ushın ashtı.[43][92]
Qosımsha maǵlıwmatları hám túsiniklerin analizlewshi kompaniya App Annie 2016-jıldıń oktyabr ayında esabat járiyalap, Qıtaydıń App Store tabısı boyınsha Amerika Qurama Shtatlarınan ozıp ketkenin hám Apple dıń eń úlken bazarına aylanǵanın bildirdi. 2016-jıldıń úshinshi kvartalında qıtaylı paydalanıwshılar 1.7 milliard dollar jumsaǵan, al amerikalı paydalanıwshılar bolsa shama menen 1.5 milliard dollar jumsaǵan.[93][94]
2017-jıldıń iyun ayında Apple kompaniyası App Store nıń 2008-jılǵı ashılıwınan baslap baǵdarlamashılar ushın 70 milliard dollardan aslam tabıs jaratqanın járiyaladı.[95][96] 2020-jılǵa kelip, bul kórsetkish 155 milliard dollarǵa jetken.[2]
tvOS qosımshaları
App Store[97] sonday-aq Apple TV ushın operaciyalıq sistema tvOS ta[98] jumıs isleydi.[99] Bul 2015-jıldıń 9-sentyabrinde Apple kompaniyasınıń sentyabr ayındaǵı ilajında, 4-áwlad Apple TV menen birge járiyalandı.[100]
tvOS baǵdarlamashılar ushın rawajlandırıw quralların óz ishine aladı. tvOS baǵdarlamashılarǵa Metal sıyaqlıiOS[101] 9 da kirgizilgen barlıq API lerdi óz ishine alıp TV ushın qosımshalar jaratıwǵa múmkinshilik beretuǵın SDK nı qollap-quwatlaydı. Ol jáne paydalanıwshılarǵa hár túrli qosımshalardı kóriw, júklep alıw hám ornatıw imkaniyatın beretuǵın qosımshanı qosadı. Sonıń menen bir qatarda, baǵdarlamashılar endi tek Apple dıń interfeysin paydalanıw ornına óz qosımshalarınıń ishinde ózleriniń interfeysin qollana aladı. tvOS iOS tiykarında dúzilgenlikten, bar bolǵan iOS qosımshaların úlken ekranǵa jaqsıraq sáykeslestiriw ushın az ǵana ózgerisler kirgizip, Xcode[102] járdeminde Apple TV ǵa awdarıw ańsat.Apple barlıq dizimge alınǵan Apple baǵdarlamashılarına Xcode tı biypul usınadı. Jańa Apple TV ushın rawajlandırıwǵa qosımsha belgisi ushın parallaks súwret islew kerek. Bunı ámelge asırıw ushın Apple kompaniyası Apple TV ushın rawajlandırıw qurallarında Parallaks eksportlawshı hám aldın ala kóriw quralın usınadı.
iOS qosımshalarınıń sanı
2008-jıl 10-iyulda Apple kompaniyasınıń sol waqıttaǵı bas direktorıStiv Djobs USA Today gazetasına App Store da iPhone hám iPod Touch ushın 500 úshinshi tárep qosımshası bar ekenin, olardıń 125 i biypul ekenin ayttı.[12] Dáslepki háptede on million júklep alıw dizimge alındı.[103] Sentyabr ayına kelip, bar bolǵan qosımshalar sanı 3,000 ǵa jetti, 100 millionnan aslam júklep alıw ámelge asırıldı.[104]
Jıllar dawamında dúkan bir neshe áhmiyetli belgilerden ótti, sonıń ishinde 50,000,[105] 100,000,[106] 250,000,[107] 500,000,[108] 1 million,[109] hám 2 million qosımsha.[110] Bir milliardınshı qosımsha 2009-jıldıń 24-aprelinde júklep alındı.[111]
2017-jılı Apple házirgi qosımsha nızamları hám texnologiyalarına sáykes kelmeytuǵın eski qosımshalardı alıp taslay baslaǵannan keyin app store daǵı qosımshalar sanı birinshi márte qısqardı.[112] 2020-jılǵa kelip, onda shama menen 1.8 million qosımsha bar dep bahalandı.[113]
iPad 2010-jıldıń aprel ayında shıǵarıldı,[160][161] shama menen 3,000 qosımsha qoljetimli edi.[162] 2011-jıldıń iyul ayına kelip, yaǵnıy shıǵarılǵannan 16 ay ótkennen keyin, qurılma ushın arnawlı islengen 100,000 nan aslam qosımsha bar edi.[163]
Apple dúnya júzi boyınsha qosımshalardı olardıń mazmunına qarap bahalaydı hám hár biri ushın qolaylı jas toparın anıqlaydı. iPhone OS 3.0 di baslaw waqıyasına muwapıq, iPhone qurılmasınıń sazlamalarında qarsılıq payda etetuǵın qosımshalardı bloklawǵa múmkinshilik beredi. Tómende Apple kompaniyası belgilegen bahalawlar keltirilgen:
Belgi
Reyting
Táriyip
4+
Qarsılıq tuwdıratuǵın materiallardı óz ishine almaydı.[169] Bul bahalawdıń úsh kishi klassifikaciyası bar:
5 jas hám onnan kishi jastaǵılar ushın islengen - Bul qosımsha 5 jas hám onnan kishi jastaǵı balalar ushın qolaylı, biraq 6 jas hám onnan úlken jastaǵı adamlar da bul qosımshanı qollana aladı.
6 dan 8 jasqa shekemgiler ushın islengen - Bul qosımsha 6 dan 8 jasqa shekemgi balalar ushın qolaylı, biraq 9 jas hám onnan úlken hám 5 jas hám onnan kishi jastaǵı adamlar da bul qosımshanı qollana aladı.
9 dan 11 jasqa shekemgiler ushın islengen - Bul qosımsha 9 dan 11 jasqa shekemgi balalar ushın qolaylı, biraq 12 jas hám onnan úlken hám 8 jas hám onnan kishi jastaǵı adamlar da bul qosımshanı qollana aladı.
.svg)
