ჰელიუმი მეორე ყველაზე გავრცელებული ელემენტია სამყაროში და ასევე სიმსუბუქით მეორეა პერიოდულ ცხრილში. თანამედროვე სამყაროში თითქმის მთელი ახალი ჰელიუმი წარმოიქმნება ვარსკვლავებში წყალბადის ატომის გახლეჩით. დედამიწაზე ის წარმოიქმნება შედარებით მძიმე ელემენტთა დაშლის შედეგად. ჰელიუმს იღებენ ბუნებრივი აირიდან დაბალტემპერატურული დაშლის პროცესით — ეგრეთ წოდებულიფრაქციული გამოხდის მეთოდით.
1868 წლის 18 აგვისტოს ფრანგმა მეცნიერმაპიერ ჟანსენმაინდოეთის ქალაქგუნტურში ყოფნის დროს მზის სრული დაბნელებისას პირველად შეძლო მზისქრომოსფეროს გამოკვლევა. ჟანსენმა შეძლოსპექტროსკოპის ისე აწყობა რომმზის გვირგვინისსპექტრზე თვალთვალი შეიძლებოდა არა მარტო მზის დაბნელებისას არამედ ჩვეულებრივ დღესაც კი. მეორე დღესვე მზისპროტუბერანციებისსპექტროსკოპიამ წყალბადის ლურჯ, მწვნე-ცისფერ და წითელ ხაზებთან ერთად გამოავლინა ძალიან კაშკაშა ყვითელი ხაზი, თავდაპირველად ჟანსენმა და სხვა ასტრონომებმაც ის მიიღესნატრიუმის D ხაზად. ჟანსენმა დაუყოვნებლად დაწერა ამის შესახებსაფრანგეთის მეცნიერებათა აკადემიაში. შედეგად დადგენილ იქნა, რომ მზის სპექტრში ყვითელი ფერის ხაზი არ ემთხვევა ნატრიუმის ხაზს და არ ეკუთვნის იმ დროისათვის ცნობილ არცერთ ქიმიურ ელემენტს[5].
ორი თვის შემდეგ, 20 ოქტომბერს, ინგლისელმა ასტრონომმანორმან ლოკერმა, რომელმაც არ იცოდა ფრანგი კოლეგის შესახებ, დამოუკიდებლად გამოიკვლია მზის სპექტრი. როდესაც მან აღმოაჩინა უცნობი ყვითელი ხაზი, რომლისტალღის სიგრძე იყო 588 ნმ (უფრო ზუსტად 587,56 ნმ), ის აღნიშნა D3, რადგანაც ის ძალიან ახლოს იყოფრაუნგოფერის ხაზებთან D1 (589,59 ნმ) და D2 (588,99 ნმ) ნატრიუმი. ორი წლის შემდეგ ლოკერმა, ინგლისელ ქიმიკოსედვარდ ფრანკლანდთან თანამშრომლობით წამოაყენა წინადადება რათა ახალი ელემენტისათვის ეწოდებინათ „ჰელიუმი“ (ძვ. ბერძნ.ἥλιος — „მზე“).
საინტერესოა ის რომ, ჟანსენისა და ლოკერის წერილები საფრანგეთის აკადემიაში ერთ დღეს - 1868 წლის 24 ოქტომბერს მივიდა, მაგრამ ლოკერის წერილი, რომელიც ოთხი დღით გვიან იყო დაწერილი, მივიდა რამდენიმე საათით ადრე. მეორე დღეს აკადემიის სხდომაზე წაკითხულ იქნა ორივე წერილი. ახალი მეთოდის აღსანიშნავად საფრანგეთის აკადემიამ გადაწყვიტა მედლის მოჭრა. მედლის ერთ მხარეს გამოსახული იყო ჟანსენი და ლოკერი, მეორე მხარეს კი - მზის მითური ღმერთიაპოლონი, ოთხ ცხენიან ეტლში.
1881 წელს იტალიელმალუიჯი პალმიერიმ გამოაცხადა ჰელიუმის აღმოჩენის შესახებ ვულკანურ აირებში — (ფუმაროლებში). ის იკვლევდა ღია ყვითელ ზეთოვან ნივთიერებას, რომელიცვეზუვის ვულკანურ კრატერში აირების ნაკადებიდან ილექებოდა. ის ახურებდა ამ ვულკანურ პროდუქტს და იკვლევდა გამოყოფილი აირების სპექტრებს. მეცნიერებმა ეს განცხადება ეჭვით მიიღეს რადგან პალმიერიმ თავისი ცდა ბუნდოვნად აღწერა. მრავალი წლის შემდეგ ფუმაროლში მართლაც იპოვეს ჰელიუმისა დაარგონის მცირე რაოდენობები.
ჰელიუმი აღმოჩენიდან მხოლოდ 27 წლის შემდეგ იქნა დედამიწაზე ნაპოვნი —1895 წელს შოტლანდიერი ქიმიკოსისუილიამ რამზაის მიერ, რომელიც იკვლევდა აირის ნიმუშს რომელიც მიიღო მინერალკლევეიტის დაშლისას, მის სპექტრში აღმოაჩინა ისევ ის ყვითელი ხაზი, რომელიც ადრე მზის სპექტრში იქნა ნაპოვნი. ნიმუში დამატებითი კვლევისათვის გაგზავნილ იქნა ცნობილ ინგლისელ მეცნიერ-სპექტროსკოპისტუილიამ კრუქსთან, რომელმაც დაადასტურა, რომ ნიმუშის სპექტრში ყვითელი ხაზი ემთხვეოდა ჰელიუმის D3 ხაზს. 1895 წლის 23 მარტს რამზაიმ განაცხადა ჰელიუმის დედამიწაზე აღმოჩენის შესახებლონდონის სამეფო საზოგადოებაში, და ასევე საფრანგეთის აკადემიაშიმარსელენ ბერტლოს მეშვეობით.
შვედმა ქიმიკოსებმაპერ თეოდორ კლევემ დანილს აბრაჰამ ლენგლემ შეძლეს კლევეიტისაგან საკმარისი აირის გამოყოფა, რათა დაედგინათ ახალი ელემენტის ატომური წონა.
რამზაიმდე ჰელიუმი გამოყო ასევე ამერიკელმა მეცნიერმაფრენსის ჰილებრანდმა, მაგრამ ის შეცდომით ფიქრობდა რომ მიიღოაზოტი[7] და რამზეისადმი წერილში აღიარა მასზე აღმოჩენის პრიორიტეტი.
მხოლოდ 1908 წელს ნიდერლანდელმა ფიზიკოსმაჰეიკე კამრლინგ-ონესმა შეძლოთხევადი ჰელიუმის მიღება დროსელირებით (იხ.ჯოუნს-ტომსონის ეფექტი), მას შემდეგ, რაც აირი ვაკუუმში მდუღარე თხევად წყალბადში გააცივეს. დიდი ხანი უშედეგოდ ცდილობდნენმყარი ჰელიუმის მიღებას, 0,71К ტემპერატურის დროსაც კი, რომელსაც მიაღწია გერმანელმა ფიზიკოსამავილემ ჰენდრიკ კეეზომიმ. მხოლოდ 1926 წელს, 35ატმ. წნევის პირობებში და შეკუმშული ჰელიუმის გაცივებით გაუხშოებულ, გამეჩხერებულ მდუღარე ჰელიუმში, მან შეძლო კრისტალების გამოყოფა[9].
1932 წელს კეეზომმა გამოიკვლია თხევადი ჰელიუმისთბოტევადობის ცვალებადობის ხასიათი ტემპერატურის ცვლასთან ერთად. მან აღმოაჩინა, რომ მიახლოებით 2,19K-ისას თბოტევადობის ნელი და თანმიმდევრობითი მატება იცვლება მკვეთრი ვარდნით და თბოტევადობის მრუდი იღებს ბერძნული ასოსλ (ლამბდა) ფორმას. ამასთან ტემპერატურა, რომელზეც ხდება თბოტევადობის ნახტომი, მინიჭებული აქვს პირობითი სახელი„λ-წერტილი“[9]. ამ წერტილის უფრო ზუსტი მნიშვნელობა - 2,172K უფრო მოგვიანებით იქნა დადგენილი. λ-წერტილში ხდება თხევადი ჰელიუმის ღრმა და მკვეთრი ფუნდამენტალური თვისობრივი ცვლილებები — თხევადი ჰელიუმის ერთი ფაზა ამ წერტილში იცვლება მეორეთი, ამასთან დაფარული სითბოს გამოყოფის გარეშე; ადგილი აქვსმეორე სახის ფაზურ გადასვლას. λ-წერტილზე მაღალი ტემპერატურის დროს არსებობს ეგრეთ წოდებულიჰელიუმი-I, მასზე დაბლა კი —ჰელიუმი-II[9].
1938 წელს საბჭოთა ფიზიკოსმაპეტრე კაპიცამ აღმოაჩინა თხევადიჰელიუმი-II-ისზედენადობის მოვლენა, რომელიც მდგომარეობსსიბლანტის კოეფიციენტის მკვეთრი შემცირებით, რის შედეგად ჰელიუმი მიედინება თითქმის ხახუნის გარეშე[9][10]. აი რას წერდა ის თავის აღმოჩენაზე ერთ-ერთ თავის მოხსენებაში[11]:
… სითბოს ისეთი რაოდენობა, რომელიც ფაქტობრივად გადაჰქონდა, ფიზიკური შესაძლებლობების მიღმა მდებარეობს, რომ სხეულს ფიზიკის არც ერთი კანონით არ შეუძლია გადაიტანოს უფრო მეტი სითბო ვიდრე, მისი სითბური ენერგია გამრავლებულს ბგერის გავრცელების სიჩქარეზე. თბოგამტარობის ჩვეულებრივი მექანიზმით სითბოს გადატანა ამ მასშტაბით შეუძლებელი იყო. საჭირო იყო სხვა ახსნის ძიება. იმის მაგივრად, რომ აგვეხსნა სითბოს გადატანა თბოგამტარობით, ანუ ენერგიის გადაცემით ერთი ატომიდან მეორეზე, მისი ახსნა შეიძლებოდა უფრო ტრივიალურად — კონვექციით, სითბოს გადატანით თვითონ მატერიაში. ხომ არ ხდება ისე, რომ გახურებული ჰელიუმი მოძრაობს ზევით, ხოლო ცივი ეშვება ქვევით, სიჩქარეების სხვაობის გამო წარმოიქმნება კონვექციური დენები, და ამგვარად ხდება სითბოს გადატანა. მაგრამ ამისათვის საჭირო იყო წარმოგვედგინა რომ ჰელიუმი თავისი მოძრაობისას მიედინება ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე. ჩვენ უკვე გვქონდა შემთხვევა, როდესაც, ელ. დენი მედინებოდა სადენებში ყოველგვარი წინაღობის გარეშე. და მე გადავწყვიტე, რომ ჰელიუმიც მოძრაობდა ყოველგვარი წინაღობის გარეშე, რომ ის არის არა ზეთბოგამტარი ნივთიერება, არამედ წარმოადგენს ზედენადს. … … თუკი წყლის სიბლანტე ტოლია 10−2 პ, მაშინ ეს მილიარჯერ უფლო მეტად დენადი სითხეა, ვიდრე წყალი …
სახელცოდება მოდის ბერძნული სიტყვაბერძ.ἥλιος — „მზედან“ (ის.ჰელიოსი). საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ სახელწოდებაში გამოყენებულია ლითონებისათვის დამახასიათებელი ბოლოსართი „-უმი“ (ლათ. „-um“ — „Helium“), რადგანაც ლოკერი ვარაუდობდა, რომ მის მიერ აღმოჩენილი ელემენტი იყოლითონი. სხვა ანალოგიური კეთილშობილი აირის მსგავსად ლოგიკური იქნებოდა მისთვის ეწოდებინათ „ჰელიონი“ („Helion“). თანამედროვე მეცნიერებაში სახელწოდება„ჰელიონი“ აღნიშნავს იზოტოპჰელიუმ-3-ის ბირთვს.
ჰელიუმი სამყაროში გავრცელებით მეორე ადგილზეაწყალბადის შემდეგ — მიახლოებით 23 % მასის მიხედვით[12]. მაგრამ დედამიწაზე ჰელიუმი იშვიათია. პრაქტიკულად მთელი ჰელიუმი სამყაროში შეიქმნადიდი აფეთქების პირველ რამდენიმე წუთში[13][14],პირველადი ნუკლეოსინთეზის დროს. თანამედროვე სამყაროში თითქმის ყველა ახალი ჰელიუმი წარმოიქმნება წყალბადისთერმობირთვული სინთეზის შედეგად ვარსკვლავებში (იხ.პროტონ-პროტონული ციკლი,ნახშირბად-აზოტური ციკლი). დედამიწაზე ის წარმოიქმნება მძიმე ელემენტებისალფა-დაშლის შედეგად (ალფა-ნაწილაკები, რომლებიც გამოსხივდება ალფა-ფაშლის დროს — ეს არის ჰელიუმ-4-ის ბირთვები)[15]. ჰელიუმის ნაწილი რომელიც წარმოიქმნება ალფა-დაშლის დროს და დედამიწის ქერქის ქანებში გამოღწეულ ჰელიუმს, მიიტაცებსბუნებრივი აირი, რომელშიც ჰელიუმის კონცენტრაცია შეიძლება აღწევდეს მოცულობის 7 %-ს ან მეტსაც.
მერვე ჯგუფის ფარგლებშიჰელიუმს დედამიწის ქერქში შემცველობით მეორე ადგილი უჭირავს (არგონის შემდეგ)[16].
ჰელიუმის შემცველობა ატმოსფეროში (წარმოიქმნებაAc-ის,Th,U დაშლის შედეგად) — მოცულობის 5,27×10−4 %, მასის 7,24×10−5 % შეადგენს.ატმოსფეროში,ლითოსფეროში დაჰიდროსფეროში ჰელიუმის მარაგი ფასდება 5×1014 მ³. ჰელიუმშემცველი ბუნებრივი აირები შეიცავენ, როგორც წესი, მოცულობის მიახლოებთ 2 %. განსაკუთრების იშვიათად გვხვდება აირები რომელთა ჰელიუმშემცველობა აღწევს 8 — 16 %[15].
ხარისხობრივად ჰელიუმს განსაზღვრავენსპექტრული ანალიზის მეშვეობითემისიური სპექტრით (დამახასიათებელი ხაზები 587,56 ნმ და 388,86 ნმ), რაოდენობრივად —მას-სპექტრომეტრიული დაქრომატოგრაფიული ანალიზების მეთოდებით, ასევე მეთოდებით რომლებიც ეფუძნებიან ფიზიკური თვისებების ცვლილებებს (სიმკვრივე, თბოგამტარობა და სხვა).
მარტივი ნივთიერება ჰელიუმი — არატოქსიკურია, არ აქვსფერი,სუნი დაგემო. ნორმალურ პირობებში წარმოადგენს ერთატომიან აირს. მისი დუღილის წერტილი (T = 4,215K4He) ყველაზე დაბალია ყველა მარტივ ნივთიერებასთან შედარებით;მყარი ჰელიუმი მიღებულ იქნა მხოლოდ 25 ატმოსფეროზე მეტი წნევის დროს — 1 ატმოსფერული წნევის დროს ის არ გადადის მყარ ფაზაშიტემპერატურის აბსოლუტური ნულის დროსაც კი. ექსტრემალური პირობები ასევე საჭიროა ჰელიუმის მრავალრიცხობრივი ნაერთების შესაქმნელად, ისინი ყველანი ნორმალურ პირობებში არასტაბილურნი არიან
ნორმალურ პირობებში ჰელიუმი პრაქტიკულად იქცევა როგორციდეალური აირი. ყველა პირობებში ჰელიუმი არის მონოატომური ნივთიერება. ნორმალურ პირობებში სიმკვრივე შეადგენს 0,17847 კგ/მ³, ახასიათებსთბოგამტარობა - 0,1437 ვტ/(მ·К) — უფრო მეტი ვიდრე ყველა სხვა აირსწყალბადის გარდა, მისიკუთრი თბოტევადობა განსაკუთრებით მაღალია (ср = 5,23 კჯ/(კგ·К), შედარებისათვის — 14,23 კჯ/(კგ·К)Н2).
ელემენტის სიმბოლო, შესრულებულია აირის მილებით, რომელიც შევსებულია ჰელიუმით
ჰელიუმით შევსებულ მილებში დენის გატარებისას შეიმჩნევა სხვადასხვა ფერის განმუხტვები, რომლებიც უმთავრესად დამოკიდებულია მილებში აირისწნევაზე. ჩვეულებრივ ჰელიუმის სპექტრიდან ხილული შუქის ფერი არის ყვითელი. წნევის შემცირებასთან ერთად ხდება ფერების ცვლა — ვარდისფერი, ნარინჯისფერი, ყვითელი, კაშკაშა-ყვითელი, მოყვითალო-მწვანე და მწვანე. ეს დაკავშირებულია ჰელიუმისსპექტრში არსებულ ხაზების რამდენიმე სერიაზე, რომელიც მდებარეობსინფრაწითელსა დაულტრაიისფერს შორის დიაპაზონში, სპექტრის ხილვად ნაწილში მნიშვნელოვანი ხაზები მდებარეობენ 706,52 ნმ და 447,14 ნმ-ს შორის[9]. წნევის შემცირება იწვევსელექტრონისთავისუფალი გარბენის სიგრძის ზრდას, ანუ მისი ენერგიის ზრდას ჰელიუმის ატომებთან შეჯახებისას. ეს იწვევს ატომების გადაყვანას დიდი ენერგიის აღზნებულ მდგომარეობაში, რის შედეგად ხდება სპექტრული ხაზების შერევა ინფრაწითელიდან ულტრაიისფრამდე.
ჰელიუმი ყველაზე ცუდად იხსნება წყალში, ვიდრე სხვა ცნობილი აირი. 1 ლ წყალში 20 °C ტემპერატურისას იხანება მიახლოებით 8,8 მლ (9,78 - 0 °C, 10,10 - 80 °C),ეთანოლში — 2,8 (15 °C), 3,2 (25 °C). მისი დიფუზიის სიჩქარე მყარ სხეულებში სამჯერ უფრო მაღალია ვიდრე,ჰაერისა, და მიახლოებით 65 % მაღალია, ვიდრე წყალბადის.
გარდატეხის მაჩვენებელიგარდატეხის კოეფიციენტი ათთან ახლოსაა, ყველაზე უფრო ახლოს ვიდრე ყველა სხვა აირის მაჩვენებელი. ამ აირს გააჩნია უარყოფითიჯოულ-ტომსონის კოეფიციენტი გარემოს ნორმალური ტემპერატურის პირობებში, ანუ ის ხურდება როდესაც მას აძლევენ საშუალებას მოცულობაში თავისუფლამ გაიზარდოს. მხოლოდ ჯოული-ტომსონის ინვერსიის ტემპერატურის ქვევით (მიახლოებით 40 К ნორმალური წნევის დროს) ის ცივდება თავისუფალი გაფართოების დროს. ამ ტემპერატურის ქვევით გაცივებისას, გაფართოებითი გაცივებით ჰელიუმი შეიძლება გათხევადდეს. ასეთი გაცივება ხდებადეტანდერის დახმარებით.
1908 წელსჰეიკე კამერლინგ-ონესიმ პირველმა შეძლო მიეღო თხევადი ჰელიუმი.მყარი ჰელიუმის მიღება შესაძლებელი გახდა მხოლოდ 25 ატმოსფეროს წნევის და 1 K ტემპერატურის პირობებში (ვილემ ჰენდრიკ კეეზომი,1926). კეეზომმა ასევე აღმოაჩინა ჰელიუმ-4 (4He) ფაზური გადასვლის არსებობა 2,17 K ტემპერატურის დროს; დაასახელა ჰელიუმ-I და ჰელიუმ-II ფაზები (2,17K-ის ქვევით).1938 წელსპეტრე კაპიცამ აღმოაჩინა, რომ ჰელიუმ-II არ გააჩნიასიბლანტე (ზედენადობის მოვლენა). ჰელიუმ-3-ში ზედენადობა წარმოიქმნება მხოლოდ 0,0026 К ტემპერატურის ქვევით. ჰელიუმის ზედენადობა მიეკუთვნება ეგრეთ წოდებულკვანტური სითხის კლასს, რომლის მაკროსკოპიული ქცევა შეიძლება აღწერილი იქნეს მხოლოდკვანტური მექანიკის მეშვეობით.2004 წელს გამოჩნდა შეტყობინებამყარი ჰელიუმის ზედენადობის აღმოჩენის შესახებ (ე.წ. სუპერსოლიდის ეფექტი) მისი კვლევისას ტორსიულ ოსცილიატორში. მაგრამ ბევრი მკვლევარი ამტკიცებს, რომ 2004 წელს აღმოჩენილ ეფექტს არ აქვს არავითარი კავშირი კრისტალის ზედენადობასთან. ამ მომენტისათვის გრძელდება მრავალრიცხოვანი ექსპერიმენტული და თეორიული კვლევები, რომლის მიზანია გაირკვეს ამ ბუნებრივი მოვლენის ნამდვილი ბუნება.
ჰელიუმი —მენდელეევის ცხრილის (ინერტული აირები) მეერვე ჯგუფის ქიმიურად ყველაზე ნაკლებად აქტიური ელემენტია[17]. ჰელიუმის ბევრი ნაერთი არსებობს მხოლოდ აიროვან ფაზაში - ე.წ.ექსიმერული მოლეკულების სახით, რომლებსაც გააჩნიათ სტაბილური მდგრადი აღგზნებული ელექტრონული მდგომარეობა და არამდგრადი ძირითადი მდგომარეობა. ჰელიუმი წარმოქმნის ორ ატომიან მოლეკულებს He2+, ფტორიდს HeF, ქლორიდს HeCl (ექსიმერული მოლეკულები წარმოიქმნება ელექტრონული განმუხტვის დროს ან ჰელიუმის დაფთორის ან ჰელიუმისა დაქლორის ნარევებისულტრაიისფერი დასხივებით).
ცნობილია ჰელიუმის ქიმიური ნაერთი LiHe (შესაძლებელია, მხედველობაშია ნაერთი LiHe7[1],[2]).
ბუნებრივი ჰელიუმი შედგება ორი მდგრადიიზოტოპისაგან:4He (იზოტოპური გავრცობადობა — 99,99986 %) და შედარებით იშვიათი3He (0,00014 %; ჰელიუმ-3-ის შემცველობა ბუნებრივ წყაროებში შეიძლება მერყეობდეს საკმაოდ ფართო საზღვრებში). ცნობილია ჰელიუმის კიდევ ექვსი რადიოაქტიური იზოტოპი.
ჰელიუმის სტანდარტული ატომური მასად მიღებულია — 4.0026 (4.002602), რომელიც როგორც წესი იანგარიშება ბუნებაში არსებულ ყველა სტაბილურ და შედარებით მდგრად იზოტოპტთა საშუალო შეწონილი ატომური მასით, მათი, დედამიწის ქერქსა და ატმოსფეროში გავრცელების პროპორციულად.
მრეწველობაში ჰელიუმს იღებენ ჰელიუმ შემცველ ბუნებრივი აირებიდან (ძირითადად ამისათვის გამოიყენება საბადოები სადაც ჰელიუმის შემცველობა > 0,1 %-ზე). სხვა აირებიდან ჰელიუმს გამოყოფენ ღრმა გაყინვის მეთოდით, იმ თვისების გამოყენებით რომ ის თხევადდება ყველა აირზე ძნელად.გაცივებას აწარმოებენ დროსელირების რამდენიმე სტადიით მისი გაწმენდით CO2 დანახშირწყალბადებისაგან. შედეგად მიიღება ჰელიუმის,ნეონისა დაწყალბადის ნარევი.
ამ ნარევს, ე.წ. ნედლ ჰელიუმს, (He — 70-90 %) ასუფთავებენ წკალბადისაგან (4-5 %) CuO-ს მეშვეობით 650—800 К ტემპერატურის პირობებში.მისი საბოლოო გაწმენდა მიიღწევა დარჩენილი ნარევის ღრმა გაცივებით N2-ის ვაკუუმში დუღილით და მინარევების ადსორბერებში აქტიური ნახშირის მეშვეობითადსორბციით, რომლებიც თავის მხრივ ასევე ცივდებიან N2. ჰელიუმს აწარმოებენ - ტექნიკური სისუფთავის სიწმინდის (99,80 % ჰელიუმის მოცულობით) და მაღალი სიწმინდის (99,985 %).
მსოფლოში ჰელიუმის წარმოებაში ლიდერობსაშშ (140 მლნ მ³ წელში), შემდეგ —ალჟირი (16 მლნ მ³). მესამე ადგილზეარუსეთი — 6 მლნ მ³ წელში. ჰელიუმის მსოფლიო მარაგს შეადგენს 45,6 მლრდ მ³.
აიროვანი ჰელიუმის ტრანსპორტირებისათვის გამოიყენება ყავისფრად შეღებილიფოლადის ბალონები (სტანდარტი 949-73), რომლებსაც განათავსებენ სპეციალურ კონტეინერებში. ტრანსპორტირებისათვის შეიძლება გამოყენებულ იქნას ყველა სახის ტრანსპორტი, მხოლოდ შესაბამისი პირობების დაცვით.
თხევადი ჰელიუმის გადასაზიდად გამოიყენება სპეციალური ტიპის სატრანსპორტო ჭურჭელი მაგ.: СТГ-10, СТГ-25 და ა.შ. რომლების ღია-რუხი ფერისა და მოცულობით შესაბამისად 10, 25, 40, 250 და 500 ლიტრისაა. გარკვეული წესების დაცვის შემთხვევაში გადაზიდვისათვის შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორცსარკინიგზო ტრანსპორტი, ასევეავტო- და სხვა სახისტრანსპორტი. თხევადი ჰელიუმის ჭურჭელიაუცილებლად უნდა ინახებოდეს ვერტიკალურ მდგომარეობაში.
ხმის ტემბრის შესაცვლელად (ხმის ტონალობის ამაღლების ეფექტი) ჰელიუმისა და ჩვეულებრივი სასუნთქი ნარევის სიმკვრივის სხვადასხვაობის გამო (გოგირდის ჰექსაფტორიდის ანალოგიურად);
ჰელიუმი ხელსაყრელი ინდიკატორიაგეოლოგებისათვის. ჰელიუმის გადაღებით შეიძლება განისაზღვროს დედამიწის ზედაპირზე სიღრმული გარდატეხები. ჰელიუმი, როგორცრადიოაქტიური ელემენტის დაშლის პროდუქტი, გამოჟონავს ბზარებსა და ნაპრალებში, აჯერებს დედამიწის ქერქის ზედა ფენას და მიემართება მაღლა ატმოსფეროში, ხოლო შემდეგ კოსმოსურ სივრცეში. ასეთი ბზარები და განსაკუთრებით მათი გადაკვეთის ადგილები ხასიათდება ჰელიუმის მაღალი კონცენტრაციით. ეს მოვლენა პირველად დაადგინა გეოფიზიკოსმა იგორ იანიცკიმურანის მადნის ძებნის დროს და მიღებული იქნა როგორც მეცნიერულიაღმოჩენა: „ექსპერიმენტულად დადგენილია ადრე უცნობი კანონზომიერება, რომ თავისუფლად მოძრავი ჰელიუმის ანომალიური (მაღალი) კონცენტრაციის განაწილება დამოკიდებულია დედამიწის ქერქის სიღრმულ, მათ შორის მადნურ, გარდატეხებზე.“ ეს კანონზომიერება გამოიყენება დედამიწის სიღრმული აღნაგობის შესასწავლად და ფერადი და იშვიათი ლითონების მადნების საძებნელად[19].
ინერტული აირები ხასიათდებიან ფიზიოლოგიური ქმედებებით, რომელიც გამოიხატება მათი ნარკოტიკული მოქმედებით ორგანიზმზე. ჰელიუმის (და ნეონის) ნარკოტიკული მოქმედება ნორმალური წნევის დროს ცდებისას არაა დარეგისტრირებული, იმ დროს როცა წნევის მომატებისას ჩნდება «მაღალი წნევის ნერვული სინდრომი»[20].
↑ს. ხოკინგი, ლ. მლოდინოვი, თ. მეორე. დიდი აფეთქება, შავი ხვრელები და სამყაროს ევოლუცია, დროის უმოკლესი ისტორია, სპბ, გამომც. ამფორა. 2006 წ., ფ. 79-98, sbn=5-367-00164-5, ტირჟ. 5000
