Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


შინაარსზე გადასვლა
ვიკიპედიათავისუფალი ენციკლოპედია
ძიება

ერაყი

მასალა ვიკიპედიიდან — თავისუფალი ენციკლოპედია
ერაყის რესპუბლიკა
არაბ. جمهورية العراق
ქურთ. كؤماری عێراق
სირ. ܩܘܿܛܢܵܝܘܼܬܐܵ ܕܥܝܪܐܩ
ერაყი
ერაყის
დევიზი: არაბ. الله أكبر
Allāhu ʾAkbar
"ღმერთი მაღალია"
ჰიმნი: არაბ. مَوْطِنِيْ
Mawṭinī
"ჩემო სამშობლო"
დედაქალაქი
და
ბაღდადი
33°20′ ჩ. გ.44°26′ ა. გ. / 33.333° ჩ. გ. 44.433° ა. გ. /33.333; 44.433
ოფიციალური ენაარაბული
მთავრობასაპარლამენტო რესპუბლიკა
 - პრეზიდენტიბარჰამ სალეჰი
 - პრ.-მინისტრიმუსტაფა ალ-კადიმი
ფართობი
 - სულ438 317 კმ2 (58-ე)
 - წყალი (%)1,1
მოსახლეობა
 - 2009 შეფასება31 234 000[1] (39-ე)
 - სიმჭიდროვე71,5 კაცი/კმ2 (125-ე)
მშპ (მუპ)2009 შეფასება
 - სულ$111.5 მილიარდი[1] (61-ე)
 - ერთ სულ მოსახლეზე$3570[1] (130-ე)
აგი (2019)0.674
საშუალო ·123-ე
ვალუტაერაყული დინარი (IQD)
სასაათო სარტყელიUTC+03:00
თარიღის ფორმატიდდ/თთ/წწწწ
სატელეფონო კოდი964
ISO 3166 კოდიIRQ
ინტერნეტ-დომენი.iq

ერაყი (არაბ. العراق); ოფიციალურადერაყის რესპუბლიკა (არაბ. جمهورية العراق,ქურთ. كؤماری عێراق,სირ. ܩܘܿܛܢܵܝܘܼܬܐܵ ܕܥܝܪܐܩ)[2] — ქვეყანადასავლეთ აზიაში, მოიცავსზაგროსის მთების ჩრდილო-დასავლეთის უმეტეს ნაწილს,სირიის უდაბნოსაღმოსავლეთ ნაწილს დაარაბეთის უდაბნოსჩრდილოეთს.[3]

სახელწოდება

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
  • ოფიციალური - ერაყის რესპუბლიკა.
  • ეროვნული: العراق, Al Jumhuriyah al Iraqiyah.
  • ეტიმოლოგია: სახელი მომდინარეობს ძველი სემიტური ურუქისაგან. ასე ერქვაშუმერულ-აქადურ ქალაქს, რომლის მნიშვნელობაა „მდინარეთა შუა“. მისი ძველი სახელიამესოპოტამია, რაც ბერძნულად ასევე „შუამდინარეთს“ ნიშნავს.

ისტორია

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
ხამურაბისკანონთა კრებულის სტელას ფრაგმენტი

ერაყმა1921 წელს გამოაცხადა დამოუკიდებლობა.1958 წლამდე ქვეყანას მართავდაჰაშიმიდების დინასტია (ფეისალ I დაფეისალ II). მონარქიის დამხობის შემდეგ ერაყში რესპუბლიკური მმართველობა დამყარდა.1968 წელს ხელისუფლების სათავეში მოვიდა პარტიაბაასი, რომელმაც „ანტიიმპერიალისტური კურსი“ აიღო და დაიწყო რეფორმების გატარება.1974 წელს ქვეყნის ჩრდილოეთში გამოცხადდაქურთისტანის ავტონომია.1980-1988 წლებში ერაყი მონაწილეობდა ფართომასშტაბიან ომშიირანთან, ხოლო1990 წელს იგი შეიჭრა მეზობელიქუვეითის ტერიტორიაზე და მოახდინა მისი ანექსია. მხოლოდ საერთაშორისო კოალიციური ძალების აქტიური მონაწილეობით მოხერხდა აგრესიის შედეგების ლიკვიდაცია. დადგენილია, რომ ირანთან ომში ერაყმა ქიმიური იარაღი გამოიყენა, ხოლო1988 წელს - ქვეყნის შიგნით,ქურთების წინააღმდეგ. ამ ომების გამო,1991 წელსგაერომ ერაყის მიმართ საერთაშორისო სანქციები დააწესა, რამაც გამანადგურებელი ეფექტი მოახდინა ქვეყნის ეკონომიკასა და მოსახლეობაზე. ერაყის ჩრდილოეთსა და სამხრეთში შეიქმნა დახურული ზონები, სადაც პატრულირებდააშშ-სა დაბრიტანეთის ავიაცია. ჩრდილოეთის დახურულ ზონაში ქურთებმა ავტონომიური რეგიონი შექმნეს. უკანასკნელ წლებშიგაერო ცდილობდა დაეყოლიებინა ერაყის მმართველი რეჟიმი მასობრივი განადგურების იარაღის განადგურებაზე, მაგრამ უშედეგოდ.2003 წლის მარტში აშშ-ს და დასავლური კოალიციის სამხედრო ინტერვენციის შედეგადსადამ ჰუსეინის რეჟიმი ჩამოშორებულ იქნა ხელისუფლებისაგან. ორი წლის განმავლობაში ქვეყანას მართავდა საოკუპაციო დროებითი ადმინისტრაცია, რომელმაც მოამზადა ერაყის სამოქალაქო ძალებისათვის ხელისუფლების გადაცემის წინაპირობები.2005 წლის6 აპრილს ჩატარდა ერაყის ისტორიაში პირველი დემოკრატიული არჩევნები. ქვეყნის პრეზიდენტად არჩეულ იქნაჯალალ თალაბანი, ქურთი აჯანყებულების ყოფილი ლიდერი.

გეოგრაფია

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
ერაყის რუკა

ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში,ევფრატისა დატიგროსის შუამდინარეთში. მისი მოსაზღვრე ქვეყნებია:თურქეთი,ირანი,ქუვეითი,საუდის არაბეთი,იორდანია,სირია. ფართობი შეადგენს 435 072 კვ. კმ-ს.

სახელმწიფო

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
  • სახელმწიფო სისტემა - 2003-05 წლებში გარდამავალი მმართველობის ქვეშ მყოფი რესპუბლიკა იყო.
  • სახელმწიფოს მეთაური - პრეზიდენტი.
  • მთავრობის მეთაური - პრემიერ-მინისტრი.
  • ადმინისტრაციული დაყოფა - 18მუჰაფაზა (muhafazat).

დემოგრაფია

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: ერაყის დემოგრაფია.

ადმინისტრაციული დაყოფა

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
მთავარი სტატია: ერაყის ადმინისტრაციული დაყოფა.

ერაყი დაყოფილია 18მუჰაფაზად, (არაბ. محافظة),ქურთ. پاریزگه - ფარიშა). თანამედროვე დაყოფა მიიღეს1979 წელს[4]. მუჰაფაზები იყოფიან ოლქებად (ქადაში), ხოლო ოლქები ქვეოლქებად. ავტონომიური ერთეულიერაყის ქურთისტანი არის განსაკუთრებულ სტატუსის მქონე რეგიონი, რომელსაც აქვს თავისი მმართველობა და მილიცია და რომლის საზღვრებიც არ ემთხვევა მუჰაფაზების საზღვარს.

ერაყის მუჰაფაზები
მუჰაფაზაადმინისტრაციული ცენტრიფართობი,
კმ²
მოსახლეობა,
(2011), კაცი[5]
სიმჭიდროვე,
კაცი/კმ²
1ბაღდადიბაღდადი7347 055 2009611,99
2სალაჰ-ედ-დინითიქრითი24 7511 408 20056,89
3დიიალაბააქუბა19 0761 443 20075,66
4ვასიტიელ-კუტი17 1531 210 60070,58
5მაისანიელ-ამარა16 072971 40060,44
6ბასრაბასრა19 0702 532 000132,77
7დი-ქარინასირია12 9001 836 200142,34
8მუთანასამავა51 740719 10013,90
9ქადისიაალ-დივანია8 1531 134 300139,13
10ბაბილიჰილა6 4681 820 700281,49
11ქარბალაქარბალა5 0341 066 600211,88
12ნაჯაფინაჯაფი28 8241 285 50044,60
13ანბარირამადი138 5011 561 40011,27
14ნაინავამოსული37 3233 270 40087,62
15დაჰუკიდაჰუკი6 5531 128 700172,24
16ერბილიერბილი14 4711 612 700111,44
17ქირქუქიქირქუქი10 2821 395 600135,73
18სულეიმანიასულეიმანია17 0231 878 800110,37
სულ434 12833 330 60076,78

ეკონომიკა

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]

ნავთობმა ქვეყანას კეთილდღეობა მოუტანა. 1972 წელს ერაყის სანავთობო კომპანია ნაციონალიზებულ იქნა. 1979 წელს ნავთობი ქვეყნის სავალუტო შემოსავლების 95 %-ს იძლეოდა.

მემკვიდრეობა

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
  • ბაღდადი – ერაყის ეროვნული და სამხედრო მუზეუმები, აბასიდების სასახლე (XII ს.), უნივერსისტეტის შენობა (XIII ს.), მეჩეთი მირჯა (XVI ს.), ოქროს მეჩეთი (XV ს.);
  • სამარა - მინარეთი და დიდი მეჩეთი (IX ს.);
  • ქალაქების ბაბილონისა და ნინევიის ნაშთები;
  • პართიული ქალაქი ჰათრა.

მესოპოტამიას უკავშირდება არაბთა სახალიფოსა და უძველესი ცივილიზაციების -შუმერის,აქადის,ბაბილონისა დაასურეთის სახელები.

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

სქოლიო

[რედაქტირება |წყაროს რედაქტირება]
  1. 1.01.11.2Iraq. International Monetary Fund. ციტირების თარიღი: 2010-04-21.
  2. Kurdistan Regional Government. KRG. დაარქივებულიაორიგინალიდან — 2011-05-01. ციტირების თარიღი: 2009-03-23.
  3. Declaration of Principles for a Long-Term Relationship of Cooperation and Friendship Between the Republic of Iraq and the United States of America.
  4. Provinces of Iraq(ინგლისური)
  5. City Population - The population of the provinces and province capitals of the Republic of Iraq
    

დამოკიდებული და სხვა ტერიტორიებისთვის, იხ.დამოკიდებული ტერიტორია დაარცნობილი ქვეყნების სია.

1 ნაწილობრივევროპაშია2 ტაივანი ოფიციალურად არ არის ცნობილიგაეროს მიერ; იხ.ტაივანის პოლიტიკური სტატუსი.
3 ნაწილობრივაფრიკაშია4 ნაწილობრივ ან მთლიანად ეკუთვნისოკეანიას.5 არაბული ქვეყნების ლიგის წევრი; აღიარებულია რამდენიმე ქვეყნის მიერ 

    
Middle East (Southwest Asia)
    
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ერაყი&oldid=4881799“-დან
კატეგორია:
დამალული კატეგორია:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp