გვინეა (ფრანგ. Guinée), ოფიციალურადგვინეის რესპუბლიკა (ფრანგ. République de Guinée) — სახელმწიფოდასავლეთ აფრიკაში. ჩრდილოეთიდან ესაზღვრებასენეგალი, ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან —მალი, აღმოსავლეთიდან —კოტ-დ’ივუარი, სამხრეთიდან —ლიბერია დასიერა-ლეონე, ხოლო ჩრდილო-დასავლეთიდანგვინეა-ბისაუ. დასავლეთიდან გასასვლელი აქვსატლანტის ოკეანეში. დედაქალაქიკონაკრი.
გვინეის ტერიტორია თითქმის მთლიანად სუბეკვატორულ სარტყელშია.ატლანტის ოკეანის ვიწრო სანაპირო ზოლი დაბლობს უჭირავს. ქვეყნის სიღრმეში აღმართულია მდინარეთა ხეობებით დასერილი ფუტა-ჯალონის პლატო (მთა ტამგე 1537 მ) და ჩრდილოეთ გვინეის მაღლობი (მთა ნიმბა 1752 მ). ჩრდილო-აღმოსავლეთით ვაკეა (300-400 მ). სასარგებლო წიაღისეულიდან მოიპოვებარკინის მადანი,ალმასი,ბოქსიტები დაოქრო.
ჰავა ეკვატორულ-მუსონურია, ცხელი, ზაფხულობით - ნოტიო. ყველაზე ცხელი თვის (მარტი ან აპრილი) საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე 27-დან 30 °C-მდეა, შიგა მაღლობ რაიონებში 23 °C-მდე. ყველაზე ცივი თვისა (აგვისტო), შესაბამისად, 24-დან 26 °C-მდე და 18 °C-მდე. ნალექები 1200-1500 მმ წელიწადში, სანაპიროს ზოგ რაიონში 4000 მმ-ზე მეტი.
მდინარეთა ქსელი ხშირია. მათი დიდი ნაწილი სათავესფუტა-ჯალონის პლატოსა და ჩრდილოეთ გვინეის მაღლობზე იღებს. მთავარი მდინარეებია:გამბია,ნიგერი, ბაფინგი, კონკურე და სხვა. ეს მდინარეები უმთავრესადჭორომიანია და სანაოსნოდ მხოლოდ შესართავთან იყენებენ.
სანაპირო დაბლობის გაეწერებულ ლატერიტულ ნიადაგებზე წარსულში მარადმწვანე ნოტიო ეკვატორული ტყეები იყო. ამჟამად ეს ტყეები აქა-იქღაა შემორჩენილი. სანაპიროს გასწვრივ დამლაშებულ ქვიშიან ნიადაგებზე მანგროვიანი ტყეებია. გვინეის დანარჩენ ტერიტორიაზე ჭარბობს მეორეული ტყეები და წითელმიწა ნიადაგებზე განვითარებული სავანები.
გვინეის ცხოველთა სამყარო ანთროპოგენური ზემოქმედების შედეგად მნიშვნელოვნად გაღარიბდა. შემორჩენილიასპილო,ბეჰემოთი,ანტილოპა,გარეული ღორი,ჯიქი,ავაზა. ბევრიამაიმუნი,გველი,ფრინველი. სანაპირო წყლები მდიდარიათევზით.
გვინეის ტერიტორიაზე მცხოვრები ხალხების ადრინდელი ისტორია სუსტადაა შესწავლილი. XV საუკუნის შუა წლებში გვინეის ტერიტორიაზე დამკვიდრნენ პირველი ევროპელები (პორტუგალიელი ზღვაოსნები), რომლებიც XIX საუკუნემდე ეწეოდნენ მონებით ვაჭრობას.
XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან ევროპულმა სახელმწიფოებმა დაიწყეს გვინეის დაპყრობა. კოლონიურ იმპერიებს შორის მეტოქეობასაფრანგეთის გამარჯვებით დასრულდა. 1895 წლამდე გვინეაში საფრანგეთის სამფლობელოები საფრანგეთის კოლონია სენეგალის შემადგენლობაში შედიოდა, შემდეგ ისინი ცალკე კოლონიებად გაიყო. 1904-1958 წლებში საფრანგეთის გვინეა საფრანგეთის დასავლეთ აფრიკის „ტერიტორიად“ ითვლებოდა.
1958 წლის 2 ოქტომბერს ტერიტორიის ასამბლეამ 1958 წლის 28 სექტემბრის რეფერენდუმის შესაბამისად დამოუკიდებელი გვინეის რესპუბლიკის შექმნა გამოაცხადა. დეკემბერში გვინეაგაეროში მიიღეს. ქვეყნის პრეზიდენტი და მთავრობის მეთაური გახდააჰმედ სეკუ ტურე.
გვინეის მთავრობამ განახორციელა მნიშვნელოვანი ადმინისტრაციული რეფორმები. 1958 წელს გაუქმდა ბელადების ინსტიტუტი, შემოიღეს ადგილობრივი ხელისუფლების არჩევნები; გამოცხადდა ქალთა თანასწორუფლებიანობა. 1959 წელს დაწესდა შვებულების ანაზღაურება, პენსიები ზოგიერთი კატეგორიის მშრომელებისათვის. 1959 წლის 1 ნოემბერს მთავრობამ აკრძალა მიწების ყიდვა-გაყიდვა, იჯარა და სხვა მთავრობის ორგანოების სანქციების გარეშე.
1970 წლის ნოემბერში პორტუგალიელებმა გვინეის მთავრობის დამხობის მიზნით ქვეყნის ტერიტორიაზე დაქირავებული რაზმები გადასხეს, თუმცა ისინი გვინეის შეიარაღებულმა ძალებმა გაანადგურეს. 1971 წელს მიმდინარეობდაპორტუგალიის აგრესიის შედეგების ლიკვიდაცია.
.svg)
