Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Fara í innihald
WikipediaFrjálsa alfræðiritið
Leit

Simbabve

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Lýðveldið Simbabve
Republic of Zimbabwe
Fáni SimbabveSkjaldarmerki Simbabve
FániSkjaldarmerki
Kjörorð:
Unity, Freedom, Work
(enska: Eining, frelsi, vinna)
Þjóðsöngur:
Kalibusiswe Ilizwe leZimbabwe
Staðsetning Simbabve
HöfuðborgHarare
Opinbert tungumálchewa,chibarwe,enska,kalanga,koisan (tsoa),nambya,ndau,ndebele,shangani,shona,táknmál,sotho,tonga,tswana,venda,xhosa
StjórnarfarLýðveldi
ForsetiEmmerson Mnangagwa
VaraforsetiConstantino Chiwenga
SjálfstæðifráBretlandi
  Yfirlýst (Ródesía)11. nóvember,1965 
  Viðurkennt (Simbabve)18. apríl,1980 
Flatarmál
  Samtals
  Vatn (%)
59. sæti
390.757 km²
1
Mannfjöldi
  Samtals (2019)
  Þéttleiki byggðar
79. sæti
16.159.624
26/km²
VLF (KMJ)áætl.2019
  Samtals41,031 millj.dala (119. sæti)
  Á mann2.621 dalir (160. sæti)
VÞL (2018)Hækkun 0.563 (150. sæti)
Gjaldmiðillsimbabveskur dalur (Z$)
TímabeltiUTC+2
Þjóðarlén.zw
Landsnúmer+263

Simbabve erlandluktland ísunnanverðri Afríku á milli ánnaSambesí ogLimpopo. Það á landamæri aðSuður-Afríku í suðri,Botsvana ogNamibíu í vestri,Sambíu í norðri ogMósambík í austri. Landið var áður kallaðSuður-Ródesía og síðan aðeinsRódesía frá1965 til1980 þegar það var nefnt Simbabve eftir fornri höfuðborgMonomotapaveldisins á 15., 16. og 17. öld. Höfuðborg Simbabve og stærsta borgin erHarare en næststærsta borgin erBulawayo. Um 15 milljónir manna búa í Simbabve og þar eru 16opinber tungumál, enenska,sjóna ogndebele eru algengust.

Frá 11. öld hefur þetta landsvæði verið hluti af ýmsum ríkjum, þar á meðalRozvi ogMthwakazi, auk þess að vera þjóðleið fyrir verslun og fólksflutninga. Núverandi land Simbabve var fyrst afmarkað 1890 afBreska Suður-Afríkufélaginu undir stjórnCecil Rhodes þegar félagið lagði undir sigMashonaland og síðanMatabeleland 1893 eftir stríðsátök sem nefndustFyrsta Matabelestríðið.Félagsræði í Ródesíu lauk 1923 þegarSuður-Ródesía var stofnuð sem bresk nýlenda með heimastjórn. Árið 1965 lýsti hvít minnihlutastjórn nýlendunnar einhliða yfir sjálfstæði semRódesía. Landið var einangrað á alþjóðavettvangi auk þess sem þar stóð yfirborgarastyrjöld milli stjórnarhersins og skæruliðahreyfinga þeldökkra þjóðernissinna. Átökunum lauk eftir 15 ár meðfriðarsamkomulagi sem kom á almennum kosningarétti og viðurkenningu á sjálfstæði landsins 1980. Simbabve gerðist aðili aðBreska samveldinu en var rekið þaðan 2002 fyrir brot stjórnarRobert Mugabe á alþjóðalögum.

Í dag telst Simbabve lýðveldi meðforsetaræði. Fyrsti forsætisráðherra og síðar annar forseti landsins varRobert Mugabe sem var við völd allt frá því borgarastyrjöldinni lauk til ársins2017. Stjórn Mugabes einkenndist hin síðari ár af bágum efnahag ogóðaverðbólgu. Hún lá einnig undir ámæli fyrirmannréttindabrot. Óánægja vegna hruns hagkerfis þjóðarinnar, útbreiddrar fátæktar og atvinnuleysi leiddi til aukins stuðnings við LýðræðishreyfinguMorgan Tsvangirai og samþykkt var í kjölfar kosninga árið 2008 að hann myndi deila völdum með Mugabe sem forsætisráðherra, sem hann gerði á árunum 2009 til 2013. Mugabe var að endingu steypt af stóli árið 2017 ogEmmerson Mnangagwa gerður að forseta í hans stað.[1]

Simbabve er aðili aðSameinuðu þjóðunum,Þróunarbandalagi sunnanverðrar Afríku,Afríkusambandinu og efnahagsbandalaginuCOMESA.

Heiti

[breyta |breyta frumkóða]

Heitið „Simbabve“ er dregið afsjónaheitiSimbabve miklu, fornrar borgar í suðausturhluta landsins. Leifar hennar eru nú varðveittar sem menningarminjar. Til eru tvær kenningar um merkingu nafnsins. Ýmsir telja að „Zimbabwe“ sé dregið afdzimba-dza-mabwe, sem í karanga-mállýsku sjónamáls merkir „steinhús“ (dzimba = „hús“ (ft.) ogmabwe = „steinar“).[2][3][4] Sjónar sem tala karanga búa í nágrenni við Simbabve miklu íMasvingo-héraði. FornleifafræðingurinnPeter Garlake setti fram þá tilgátu að „Zimbabwe“ sé stytting ádzimba-hwe, sem merkir „virðuleg hús“ á zezuru-mállýskunni og vísar oftast til heimila eða grafa höfðingja.[5]

Simbabve var áður þekkt semSuður-Ródesía (1898),Ródesía (1965) ogSimbabve Ródesía (1979). Simbabve var fyrst notað sem tilvísun í landið af þjóðernissinnanumMichael Mawema árið 1960,[6] en flokkur hans,Þjóðarflokkur Simbabve, tók fyrstur að nota nafnið opinberlega árið 1961.[7] „Ródesía“ var aftur dregið af ættarnafniCecil Rhodes sem átti upptökin að nýlendustofnun Breta á svæðinu seint á 19. öld, og þjóðernissinnum þótti þannig óviðeigandi.[6]

Samkvæmt Mawema héldu þjóðernissinnar fund árið 1960 til að velja landinu nýtt nafn. Þar komu fram uppástungur eins og „Matshobana“ og „Monomotapa“ áður en „Zimbabwe“ varð ofan á.[8] Þjóðernissinnar íMatabelelandi höfðu líka sett fram tillöguna „Matopos“ eftirMatopos-hæðum sunnan viðBulawayo.[7]

Í byrjun var óljóst hvernig ætti að nota nýja heitið. Í bréfi frá Mawema frá 1961 er talað um „Zimbabweland“[7]. Árið 1962 var „Zimbabwe“ orðið það viðurkennt að það var almennt notað af þjóðernishreyfingu þeldökkra íbúa landsins.[6] Í viðtalið árið 2001 minntistEdson Zvobgo þess að Mawema hafi nefnt þetta heiti á baráttufundi „og það hélst, og þannig var það“.[6] Hinar ýmsu þjóðernishreyfingar notuðu nafnið í framhaldinu í seinni herförum gegn stjórn Ródesíu íKjarrstríðinu 1964 til 1979. Helstu flokkarnir á því stigi voruZimbabwe African National Union (ZANU), semRobert Mugabe leiddi, ogZimbabwe African People's Union (ZAPU), semJoshua Nkomo leiddi.

Stjórnmál

[breyta |breyta frumkóða]

Stjórnsýslueiningar

[breyta |breyta frumkóða]
Héruð Simbabve.

Simbabve ermiðstýrt ríki sem skiptist í átta héruð og tvær borgir með stjórnsýslulega stöðu héraðs. Hvert hérað er með héraðshöfuðborg þar sem stjórnsýsla héraðsins er venjulega staðsett.[9]

HéraðHöfuðstaður
BulawayoBulawayo
HarareHarare
ManicalandMutare
Mið-MashonalandBindura
Austur-MashonalandMarondera
Vestur-MashonalandChinhoyi
MasvingoMasvingo-borg
Norður-MatabelelandLupane-umdæmi
Suður-MatabelelandGwanda
MidlandsGweru

Nöfnin á flestum héruðunum miðast við skiptinguna milliMashonalands ogMatabelelands á nýlendutímanum: Mashonaland var fyrsta landsvæðið sem Breska Suður-Afríkufélagið lagði undir sig, og Matabeleland er svæðið sem það náði eftirFyrsta Matabelestríðið. Þessi landsvæði svara nokkurn veginn til landaSjóna ogMatabelea, þótt aðrar þjóðir búi líka í þessum héruðum. Yfir hverju héraði er héraðslandstjóri sem er skipaður afforseta landsins.[10]

Héraðsstjóri leiðir héraðsstjórnina. Hann er skipaður af nefnd um almannaþjónustu. Önnur stjórnsýsla á héraðsstigi fer fram gegnum héraðsskrifstofur ríkisstofnana.[11]

Héruðin skiptast í 59umdæmi og 1.200sveitarfélög. Héraðsstjóri er skipaður af nefnd um almannaþjónustu. Auk þess er dreifbýlisráð sem skipar framkvæmdastjóra. Dreifbýlisráðið er skipað kjörnum sveitarstjórnarmönnum, héraðsstjóra og einum fulltrúa hefðbundinna ættbálkahöfðingja samkvæmt hefðarrétti.[12]

Á sveitarstjórnarstigi er þróunarnefnd sveitarfélagsins, sem skipuð er kjörnum sveitarstjóra, höfðingjum (hefðbundum leiðtogum) og fulltrúum þróunarnefnda þorpanna. Sveitarfélögin skiptast í þorp, og í hverju þorpi er þróunarnefnd og höfuðsmaður (hefðbundinn leiðtogi sem heyrir undir höfðingja).[13]

Tilvísanir

[breyta |breyta frumkóða]
  1. McKenzie, David; McKirdy, Euan; Dewan, Angela (24. nóvember 2017).Zimbabwe's 'Crocodile' Emmerson Mnangagwa sworn in as leader.CNN. Sótt 27. nóvember 2017.
  2. „Zimbabwe – big house of stone“. Somali Press. Afrit afupprunalegu geymt þann 3. maí 2011. Sótt 14. desember 2008.
  3. Lafon, Michel (1994).„Shona Class 5 revisited: a case against *ri as Class 5 nominal prefix“(PDF).Zambezia.21:51–80.
  4. Vale, Lawrence J. (1999). „Mediated monuments and national identity“.Journal of Architecture.4 (4):391–408.doi:10.1080/136023699373774.
  5. Garlake, Peter (1973).Great Zimbabwe: New Aspects of Archaeology. London, UK: Thames & Hudson. bls. 13.ISBN 978-0-8128-1599-3.
  6. 1234Fontein, Joost (september 2006).The Silence of Great Zimbabwe: Contested Landscapes and the Power of Heritage (First. útgáfa). London:University College London Press. bls. 119–20.ISBN 978-1844721238.
  7. 123Ndlovu-Gatsheni, Sabelo J. (2009).Do "Zimbabweans" Exist? Trajectories of Nationalism, National Identity Formation and Crisis in a Postcolonial State (First. útgáfa). Bern:Peter Lang AG. bls. 113–14.ISBN 978-3-03911-941-7.
  8. „What's in a Name? Welcome to the 'Republic of Machobana'“.Read on. Harare: Training Aids Development Group: 40. 1991.
  9. „The World Factbook – Zimbabwe“. Central Intelligence Agency. Afrit afupprunalegu geymt þann 16 apríl 2020. Sótt 4. desember 2020.
  10. „Constitution of the Republic of Zimbabwe“(PDF). Parliament of Zimbabwe. Afrit afupprunalegu(PDF) geymt þann 21. desember 2008. Sótt 19. desember 2008.
  11. „Provincial Councils and Administration Act (Chapter 29:11)“(PDF). Parliament of Zimbabwe. Afrit afupprunalegu(PDF) geymt þann 27. desember 2013. Sótt 19. desember 2008.
  12. „Rural District Councils Act (Chapter 29:13)“(PDF). Parliament of Zimbabwe. Afrit afupprunalegu(PDF) geymt þann 27. desember 2013. Sótt 19. desember 2008.
  13. „Traditional Leaders Act (Chapter 29:17)“(PDF). Parliament of Zimbabwe. Afrit afupprunalegu(PDF) geymt þann 4. september 2015. Sótt 19. desember 2008.
  ÞessiAfríkugrein erstubbur. Þú getur hjálpað til með því aðbæta við greinina.
Lönd íAfríku
Norður-Afríka
Vestur-Afríka
Mið-Afríka
Austur-Afríka
Sunnanverð Afríka
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Simbabve&oldid=1859237
Flokkar:
Falinn flokkur:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp