| Joseph Wirth | |
|---|---|
 | |
| Kanslari Þýskalands | |
| Í embætti 10. maí1921 – 14. nóvember1922 | |
| Forseti | Friedrich Ebert |
| Forveri | Constantin Fehrenbach |
| Eftirmaður | Wilhelm Cuno |
| Persónulegar upplýsingar | |
| Fæddur | 6. september1879 Freiburg,Þýskalandi |
| Látinn | 3. janúar1956 (76 ára)Freiburg,Vestur-Þýskalandi |
| Stjórnmálaflokkur | Miðflokkurinn |
| Trúarbrögð | Kaþólskur |
| Háskóli | Háskólinn í Freiburg |
Karl Joseph Wirth (6. september 1879 – 3. janúar 1956) var þýskur stjórnmálamaður ogkanslari Þýskalands í 585 daga (1921–1922) á árumWeimar-lýðveldisins. Wirth reyndi að virða skilmálana sem Þjóðverjar höfðu fallist á íVersalasamningnum og sýna bandamönnum þannig fram á að þeir væru óraunhæfir. Ásamt utanríkisráðherra sínum,Walther Rathenau, reyndi hann að binda enda á einangrun Þjóðverja á alþjóðasenunni með því að skrifa undirRapallo-sáttmálann árið 1922.
Wirth fór í sjálfskipaða útlegð eftir aðnasistar komust til valda árið 1933.
Wirth fæddist íFreiburg í þáverandistórhertogadæminu Baden árið 1879. Hann nam stærðfræði, náttúruvísindi og hagfræði í háskólanum í Freiburg frá 1899 til 1906.[1] Árið 1911 var hann kjörinn á borgarþing Freiburg fyrirMiðflokkinn. Hann sat á ríkisþingi Baden frá 1913 til 1921 og gekk á þýska ríkisþingið árið 1914. Wirth bauð sig fram í herinn þegarfyrri heimsstyrjöldin braust út en honum var hafnað af heilsufarsástæðum. Hann gekk þess í stað írauða krossinn og vann sem hjúkrunarliði á vesturvígstöðvunum þar til hann fékk lungnabólgu árið 1917.
Eftir afsögnGustavs Bauer kanslara í kjölfarKappuppreisnarinnar árið 1920 varð Wirth fjármálaráðherra í ríkisstjórnumHermanns Müller ogConstantins Fehrenbach. Fehrenbach sagði af sér í maí árið 1921 vegna ágreinings um stríðsskaðabæturnar sem Þjóðverjar áttu að greiða bandamönnum og Wirth tók við kanslaraembættinu.
Sem kanslari féllst Wirth á að greiða stríðsskaðabæturnar háu sem bandamenn kröfðust en hann vonaðist til þess að með því að fara eftir skilmálum bandamanna myndu þeir fljótt komast í skilning um að skaðabótaupphæðin væri óraunhæf og myndu þannig kalla Þjóðverja aftur að samningaborðinu.[2] Þessi stefna Wirth var mjög óvinsæl meðal öfgahægrimanna í Þýskalandi, sem kölluðu á eftir því að Wirth yrði ráðinn af dögum.
Í október árið 1921 tilkynntiÞjóðabandalagið aðEfri-Slésíu yrði skipt milli Þýskalands ogPóllands þrátt fyrir að meirihluti íbúanna hefðu kosið í atkvæðagreiðslu að vera áfram hluti af Þýskalandi. Þjóðverjar brugðust reiðir við og Wirth á að hafa sagt í bræði sinni að réttast væri að leggja Pólland í eyði.[3] Wirth hugðist segja af sér til að mótmæla skiptingu Efri-Slésíu enFriedrich Ebert forseti taldi hann á að mynda nýja ríkisstjórn og vera áfram kanslari.
Í apríl árið 1922 skrifuðu Wirth ogWalther Rathenau utanríkisráðherra undirRapallo-sáttmálann við Sovétríkin þar sem Þjóðverjar afsöluðu sér formlega öllu tilkalli til landsvæðis sem Rússar höfðu eftirlátið þeim íBrest-Litovsk-samningnum árið 1917. Sáttmálinn batt enda á einangrun Þjóðverja á alþjóðasviðinu. Stuttu eftir að sáttmálinn var undirritaður var Rathenau myrtur af hægriöfgamönnum. Wirth hélt í kjölfarið fræga ræðu á þýska ríkisþinginu þar sem hann varaði við öfgavæðingu þýskra stjórnmála og lauk máli sínu með því að segja: „Óvinurinn er til hægri!“[4][5]
Wirth sagði af sér sem kanslari þann 14. nóvember 1922. Hann varð síðar innanríkisráðherra í ríkisstjórnHeinrichs Brüning. Eftir að nasistar komust til valda árið 1933 hélt Wirth tilfinningaþrungna ræðu á ríkisþinginu þar sem hann mótmælti neyðarlögunum sem veittuAdolf Hitler alræðisvald. Eftir að lögin voru samþykkt flutti Wirth tilSviss. Hann hélt sambandi við andstæðinga nasismans innan Þýskalands á meðan áseinni heimsstyrjöldinni stóð.[6]
| Fyrirrennari: Constantin Fehrenbach |
| Eftirmaður: Wilhelm Cuno | |||
Norður-þýska ríkjasambandið.svg) (1867–1871) | |
|---|---|
| Þýska keisaradæmið (1871–1918) | |
Weimar-lýðveldið.svg) (1919–1933) | |
Þýskaland nasismans.svg) (1933–1945) | |
Sambandslýðveldið Þýskaland (1949–) | |
¹Sem „stjórnarforseti“ (Ministerpräsident) ²Sem „stjórnarráðherra“ (Leitender Minister) | |
