Heimspeki 20. aldar einkenndist af klofningiheimspekinnar írökgreiningarheimspeki og svonefndameginlandsheimspeki en hvor tveggja á rætur sínar að rekja til ákveðinnar þróunar í heimspeki seint á19. öld.
Meginlandsheimspekin sótti einkum innblástur sinn til þýsku hughyggjunnar og til hugsuða á borð viðSören Kierkegaard (1813 – 1855),Friedrich Nietzsche (1844 – 1900),Franz Brentano (1838 – 1917) ogEdmund Husserl (1859 – 1938). Hún blómstraði í fyrstu einkum á meginlandiEvrópu og hlaut þaðan nafnið.
Rökgreiningarhefðin spratt upp úr tilraunum heimspekinga til að finna traustari grunn fyrir rökfræðina og til aðsmætta alla stærðfræði í rökfræði sem og frá áhuga þeirra á máli og merkingu. Rökgreiningarheimspekingar sóttu sumir innblástur sinn í enska raunhyggjuhefð, meðal annars tilDavids Hume (1711 – 1776) ogJohns Stuarts Mill (1806 – 1873), enda þótt mikilvægir hugsuðir rökgreiningarhefðarinnar kæmu frá meginlandi Evrópu.
Á sama tíma og rökfræðin var að ryðja sér rúms í Ameríku og áBretlandi varð til önnur hreyfing á meginlandi Evrópu. Undir áhrifum fráFranz Brentano þróaðiEdmund Husserl nýja aðferð til að rannsaka mannleg vandamál í ritum sínumRöklegar rannsóknir (Logische Untersuchungen) (1900 – 1901) ogHugmyndir um hreina fyrirbærafræði og fyrirbærafræðilega heimspeki (Ideen zu einer reinen Phänomenologie und phänomenologischen Philosophie) (1913). Aðferðin, sem nefnistfyrirbærafræði, var notuð til að rannsaka smáatriði mannlegrar reynslu ogmeðvitundar til þess að komast að mestu grundvallar staðreyndum um mannlega tilvist. Rannsóknin fól ekki einvörðungu í sér athuganir á því hvernig heimurinn kemur okkur fyrir sjónir heldur einnig athuganir áhugsunum manns og hvar og hvernig þær verða til.Martin Heidegger (1889 – 1976) ogMaurice Merleau-Ponty (1908 – 1961) þróuðu þessa aðferð áfram.
Heidegger víkkaði út rannsóknarsvið fyrirbærafræðinnar til að koma orðum að heimspekilegritúlkunarfræði. Túlkunarfræði er aðferð við að túlka sögulega texta með því að leiða hugann að því hvaða hugsanir höfundurinn hljóti að hafa hugsað að gefnum þeim áhrifum sem höfundurinn var líklegur til að hafa orðið fyrir á sínum tíma og í sínu umhverfi. Heidegger lagði áherslu á tvö ný atriði í heimspekilegri túlkunarfræði: Að lesandinn nemur merkingu textans í nútímanum og að verkfæri túlkunarfræðinnar megi nota til að túlka meira en bara texta (til dæmis „félagslegan texta“).Hans-Georg Gadamer (1900 – 2002) ogPaul Ricoeur (1913 – 2005) lögðu síðar sitt af mörkum til heimspekilegrar túlkunarfræði.
Um miðja 20. öld þróaðisttilvistarspekin eða existentíalisminn í Evrópu, sem var vinsæl heimspeki með rætur að rekja til 19. aldar í verkum Sørens Kierkegaard og Friedrichs Nietzsche. Tilvistarspekin þróaðist einkum íFrakklandi ogÞýskalandi. Tilvistarspekin hafnaði hugmyndinni ummannlegt eðli en reyndi þess í stað að laða fram getu hvers og eins til að „lifa raunverulega“, eða með öðrum orðum er hver manneskja fær um að skilgreina og ákvarða eigið líf. Helsti málsvari tilvistarspekinnar varJean-Paul Sartre (1905 – 1980), einkum í ritinuVera og neind: fyrirbærafræðileg ritgerð um verufræði (L'être et le néant) (1943). Aðrir áhrifamiklir tilvistarspekingar voruAlbert Camus (1913 – 1960),Simone de Beauvoir (1908 – 1986) ogKarl Jaspers (1883 – 1969).
ÞegarBertrand Russell ogAlfred North Whitehead gáfu út ritiðPrincipia Mathematica árin1910 –1913 varð stærðfræðileg rökfræði miðlæg ífrumspekilegum rökræðum en slíku hlutverki hafði hún ekki gegnt áður.Bernard Bolzano ogGottlob Frege höfðu áður hafist handa við að skapa rökfræðinni traustari grundvöll en það var ekki fyrr enPrincipia kom út sem heimspekingar fóru að gefa þessu verkefni gaum. Með auknum áhuga á stærðfræðilegri rökfræði reisrökfræðileg raunhyggja til vinsælda ásamt skyldum stefnum, sem áttu allar sameiginlegt að treysta á reynsluathuganir. Heimspekingar á borð viðRudolf Carnap (1891 – 1970) ogKarl Popper (1902 – 1994) álitu einungis sannreynanlegar eðahrekjanlegar fullyrðingar vera ósvikna heimspeki. Allt sem ekki var hægt að leiða af prófanlegum fullyrðingum var álitið vera hjátrú eða kredda.
Ekki var lengur ríkjandi samkomulag í Ameríku og Bretlandi um miðja 20. öldina um neina eina meginhugmynd í heimspeki, líkt og áður hafði verið en almenna heimspekilega aðferð má greina í þeirri heimspeki sem þar var stunduð á þeim tíma. Árið1921 gafLudwig Wittgenstein út bókinaRökfræðileg ritgerð um heimspeki (Tractatus Logico-Philosophicus).Heimspeki hversdagsmáls varð til sem viðbragð við þessari bók og var haldið á lofti afGilbert Ryle,J.L. Austin og nokkrum öðrum. Þeir heimspekingar sem aðhylltust heimspeki hversdagsmáls áttu mörg almenn viðhorf sameiginleg með ýmsum eldri heimspekingum (til dæmisJeremy Bentham,Ralph Waldo Emerson ogJohn Stuart Mill) og var sá rannsóknarvettvangur sem einkenndi heimspeki íenskumælandi löndum á síðari hluta aldarinnar. Þeir gerðu ráð fyrir að gátur á einu sviði heimspekinnar væri hægt að leysa óháð gátum á öðrum sviðum heimspekinnar. Heimspekin er því ekki sameinuð heild, heldur mengi óskyldra vandamála. Meðal merkra heimspekinga sem hafa fallist á þetta almenna viðhorf að einhverju eða öllu leyti eruP.F. Strawson,Donald Davidson,Hilary Putnam,John Rawls,Noam Chomsky og meginlandsheimspekingurinnMikhail Bakhtin.
Á grundvelli athugasemda um iðkun heimspekinnar sem Wittgenstein gerði í síðara stóra riti sínu,Rannsóknum í heimspeki (Philosophische Untersuchungen) (1953), þar sem hann bendir á að góð nálgun við heimspeki hljóti sjálf að vera byggð á nákvæmum athugunum ámerkingu máls, tók nýr hópur heimspekinga upp á sína arma aðferðafræðilega efahyggju. Þessa varð meðal annars vart í verkumW.V.O. Quine ogWilfrids Sellars sem sameinuðust umnáttúruhyggju,heildarhyggju (í andstöðu við megnið af því sem telst til rökgreiningarheimspeki),verkhyggju og afneitunhluthyggju í andaPlatons.
Á20. öld urðu ýmsir atburðir til þess að grafa undan rótgróinni trú manna á undirstöðurþekkingar og ýmis gildi. Heimspekingar 20. aldar reyndi meðal annars að bregðast við nýjum félagslegum, hagfræðilegum, vísindalegum,siðferðislegum og rökfræðilegum vandamálum með ýmsum hætti, til að mynda með því að endurbæta, umbreyta eða hrekja og hafna eldri hugmyndum.
Ívísindaheimspeki,heimspeki stærðfræðinnar ogþekkingarfræði virtust koma fram ósamrýmanleg sjónarmið tilmeðvitundar og viðfangs hennar og mátti sjá þess merki meðal annars í djúpstæðum muni árökgreiningarheimspeki ogmeginlandsheimspeki, sem áttu báðar rætur að rekja til upphafs aldarinnar og loka19. aldar. Framfarir íeðlisfræði,vitsmunavísindum,stýrifræði,erfðafræði ogmálvísindum,bókmenntir og tilkomakvikmynda sem listforms höfðu áhrif á heimspekina.
Sögulegir atburðir mótuðu heimspekina einnig, líkt ogfyrri heimsstyrjöldin,Rússneska byltingin, tilkomafasismans,síðari heimsstyrjöldin,helförin, notkunkjarorkuvopna áJapan, áframhaldandi nýlendustefna, stofnunSameinuðu þjóðanna, nýr hljómgrunnur hugmynda ummannréttindi,Víetnamstríðið, fallSovétríkjanna og endalokkalda stríðsins, áframhaldandi ójöfnuður í heiminum, endurnýjun „bókstafstrúar“ íkristnu,gyðinglegu,íslömsku oghindúísku samhengi og að því er virðist reglulegþjóðarmorð kipptu stoðunum undan ýmsum heimspekilegum kenningum um mannlegaskynsemi og olli því að æ meiri kröfur voru gerðar tilsiðfræði,stjórnmálaheimspeki ogtrúarheimspeki. Hraðar tækninýjungar og afleiðingar þeirra, meðal annars í læknavísindum og á umhverfið, vöktu einnig upp nýjar spurningar í siðfræði.
Þess skal gæta að ofmeta þó áhrif þessara atburða og nýjunga á þróun heimspekinnar. Það sem mótaði heimspeki 20. aldar þó öðru fremur var heimspekin sjálf. Upphaf þeirrar heimspeki sem var í brennidepli á fyrri hluta 20. aldar má rekja til nýjunga í heimspeki undir lok 19. aldar. Heimspeki á síðari hluta 20. aldar var að miklu leyti viðbragð við því sem hafði gerst í heimspeki á fyrri hluta aldarinnar.
