Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Fara í innihald
WikipediaFrjálsa alfræðiritið
Leit

Gull

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
 Silfur 
PlatínaGullKvikasilfur
 Röntgenín 
EfnatáknAu
Sætistala79
EfnaflokkurHliðarmálmur
Eðlismassi19300kg/
Harka2,5
Atómmassi196,966569g/mól
Bræðslumark1337,33K
Suðumark3129K
Efnisástand
(við staðalaðstæður)
Fast form
Lotukerfið

Gull erfrumefni meðefnatákniðAu (latínaaurum) og er númer 79 ílotukerfinu.Þetta ermjúkur,gljáandi,gulur,þungur, hamranlegur og linurhliðarmálmur sem er ónæmur gegn flestum efnum en hægt er að vinna á honum meðklór,flúor ogkóngavatni. Gull finnst semmolar eða sem gullkorn í grjóti og íárseti. Gull er einn afmyntmálmunum.

Gull var áður fyrr notað semseðlafótur margra þjóða og er einnig notað ískartgripagerð,tannlækningar, og írafeindavörur.ISO gjaldmiðilstákn þess erXAU.

Gull er æðstu verðlaun áíþróttamótum, en annað sætið færirsilfur og það þriðjabrons. Orðiðgull (í fleirtölu) var áður fyrr notað yfirbarnaleikföng.

Saga og notkun

[breyta |breyta frumkóða]

Gull er aðlaðandi og mjög verðmætur málmur, sem þekkst hefur í a.m.k. 5500ár. Hreint gull finnst stundum í náttúrunni en venjulega er það þó í sambandi viðsilfur,kvars (SiO2),kalsít (CaCO3),blý,tellúr,sink eðakopar. Gróflega áætlað er um 1millígramm af gulli uppleyst í hverjutonni afsjó, en vinnsla á því úr sjó myndi þó ekki svara kostnaði. Áætlað hefur verið að hægt væri að koma öllu gulli sem þegar hefur verið hreinsað, fyrir íteningi sem væri 20metrar á kant.

Gull er mótanlegast og teygjanlegast allra málma. Einaúnsu af gulli er hægt að fletja út í þynnu sem er um 5 metrar á kant. Gullþynnur eru notaðar í gyllingu handverks oglistmuna. Þykkt einnar slíkrar þynnu getur verið um 0,000127millimetrar, eða um 400 sinnum þynnri enmannshár.

Hreint gull er lint og er venjulega blandað saman við aðra málma eins ogsilfur,kopar,platínu eðapalladíum til að auka styrkleika þess. Gullblöndur eru notaðar til framleiðsluskartgripa og skrautmuna, ítannfyllingar og ísmámynt. Magn gulls í málmblöndu er mælt með mælieiningu sem nefnistkarat. Eitt karat samsvarar 1 hluta af 24, þannig að í 18 karata gullhring eru 18 hlutar af hreinu gulli og 6 hlutar af íblöndunarefnum.

Gull er góðurleiðarihita ografmagns og tærist ekki íandrúmslofti. Því er hægt að nota gull írafmagnstengla ografrásir. Gull endurkastar einniginnrauðri geislun mjög vel, sem gerir það hentugt til að verjageimflaugar ogskýjakljúfa gegn hitasólarinnar. Nota má gyllta spegla við framleiðslusjónauka sem næmir eru fyrir innrauðu ljósi.

Geislavirk samsæta gulls (198Au) er notuð viðgeislameðferð gegnkrabbameini. Gull-natríum-þíósúlfat (AuNa3O6S4) er notað í meðferð viðgigt. Gullklórsýra (HAuCl4) er notuð til varðveisluljósmynda með því að skipta út silfuratómunum sem þegar eru til staðar í ljósmyndum.

Árið 1848 hófst mikið gullgraftaræði í Kaliforníu og stóð það yfir um árabil. Lá gullið þá oft í botni á litlum lækjum eða ám og notuðu menn haka, sigti og pönnur til að safna gullinu. Það var síðan flutt til byggða og unnið frekar svo hægt væri að nota það í alls konar iðnað eins og að búa til hringi eða verkfæri. Svo leið gullgröfturinn undir lok á þessu tímabili, einfaldlega vegna þess að gullið var uppurið á svæðinu og þurfti þá að leita annað til gullgraftar. Annað frægt gullæði greip um sig í Klondike og víðar í Yukon-dalnum í Kanada hálfri öld síðar.

Tenglar

[breyta |breyta frumkóða]
Wikiorðabókin er með skilgreiningu á orðinuGull.
Wikimedia Commons er með margmiðlunarefni sem tengistgulli.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Gull&oldid=1880561
Flokkar:
Falinn flokkur:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp