Graz er borg íAusturríki og jafnframt höfuðborg sambandslandsinsSteiermark. Með 274 þúsund íbúa (1. janúar2015) er Graz næststærsta borgin í Austurríki. Í borginni er háskóli. Miðborgin og Eggenberg-kastali eru áheimsminjaskrá UNESCO. Síðan ímars2011 er Graz UNESCO City of Design.
Graz liggur við ána Mur sunnarlega í Austurríki í frekar þröngu dalverpi. Fjöll umliggja borgina á þrjá vegu, sem liggur því mjög ílöng í norður/suðurstefnu meðfram Mur. Slóvensku landamærin eru aðeins 40 km fyrir sunnan. Næstu stærri borgir eruMaribor íSlóveníu til suðurs (50 km),Klagenfurt til suðvesturs (130 km) ogVín til norðausturs (190 km).
Skjaldarmerki Graz er hvítt pardusdýr á grænum grunni. Á höfðinu situr gullkóróna. Pardusdýrið er tilkomið1315, en á því ári fór aðallinn frá Steiermark í herför með Ottokar II konungiBæheims til að berjast viðUngverja. Merki Ottokars var hvítt pardusdýr á grænum grunni. Merkið er einnig skjaldarmerki Steiermark, fyrir utan rauðu eldtungurnar og gullkórónuna.
Borgin dregur heiti sitt af slavneska orðinu gradec, sem merkirlítið virki. Þegar þýskumælandi fólk settist þar að var hljóðmyndinni breytt í Gratz, en síðar í Graz.
Það voru slavar sem fyrstir reistu virki á staðnum, en héraðið var þá strjálbýlt. Þeir voru kristnaðir af bæjurum og frönkum á 7. öld, en seinna gengu þeir upp í mannhafiKarlamagnúsar. Á10. öld réðust Ungverjar inn í héraðið. Þegar þeir voru endanlega sigraðir955, stóðBæjaraland fyrir germönsku landnámi í og við Graz. Næstu áratugi réðu hinar og þessar ættir yfir bænum. Graz kemur fyrst við skjöl á árinu1128/29 að talið er. Bærinn var þá lítill, ekki meira en þorp. En1160 eignast Ottokar III frá Bæjaralandi héraðið og bæinn. Við það myndaðist veglegur markaður í Graz.1233 fær bærinn sína fyrstu múra.1379 eignast Habsborgarar Graz. Þeir reistu sér veglegt aðsetur þar og stjórnuðu þaðan héraðinu í kring. Bærinn varð því að nokkurs konar höfuðborg héraðsins í kring, en það náði yfir mestan hluta Steiermark, hlutaKärnten og nyrstu hlutaÍtalíu ogSlóveníu.
Þegar árið1573 var stofnaður latínuskóli í Graz. Tólf árum síðar stofnaði erkihertoginn Karl II háskóla þar í borg og ári síðar voru skólarnir sameinaðir. Annar skóli var stofnaður á16. öld af siðaskiptamönnum, nokkurn veginn sem mótvægi við kaþólska háskólann. StjörnufræðingurinnJohannes Kepler kenndi við þann skóla1594-1600. Sökum tíðra innrásaTyrkja (osmana) í héraðið á17. öld fluttu allir Habsborgarar og stjórnkerfi þeirra til Vínar. Tyrkir náðu hins vegar ekki að vinna Graz.
Klukkuturninn sem íbúar Graz fengu að bjarga er einkennismerki borgarinnar í dag
10. apríl1797 hertókuFrakkar Graz. Tveimur dögum síðar birtistNapleon sjálfur í borginni og dvaldi þar í tvo daga. Frakkar stóðu stutt við að þessu sinni, en hertóku Graz á nýjan leik14. nóvember1805. Að þessu sinni voru Frakkar í nokkra mánuði í borginni áður en þeir héldu áfram.1809 hertóku Frakkar Graz í þriðja sinn. Króatískar hersveitir birtust skömmu síðar og hófu skærur á hendur Frökkum. Friður komst á íjúlí 1809, en Frakkar ákváðu að sprengja virkið í borginni. Áður fengu íbúar Graz að bjarga klukkuturninn (með bjöllum) og klukkuturninn (með úri) úr virkinu fyrir tæplega 3.000 gyllini. Síðari turninn er einkennisbygging Graz enn í dag. Virkið var síðan sprengt, en Frakkar yfirgáfu borgina4. janúar1810. Eftir það tók borgin að blómstra.Iðnaður komst á um miðja19. öld. Graz varð að miðstöð samgangna í norður-suðurátt, en einnig til Ungverjalands, Slóveníu og Ítalíu. Í borginni var stofnaður tækniskóli og sett var á laggirnar bókasafn.
Eftirheimstyrjöldina fyrri var samið í Graz um stofnun lýðveldis í Austurríki, án aðkomu keisarans í Vín. Lýðveldið var stofnað12. nóvember1918 og tilkynnt hátíðlega af svölum leikhússins af sósíaldemókratanum Ludwig Oberzaucher. Ímaí á næsta ári fóru fyrstu borgarstjórnarkosningar fram í Graz. Vinzenz Muchitsch varð borgarstjóri og sat hann til1934, er Austurríki varð fasistaríki til skamms tíma.1938 tókunasistar við völdum eftir innlimun Austurríkis íÞýskaland. Stór hluti borgarbúa marseraði eftir aðalgötunum með hakakrossfána, þar á meðal meginþorri stúdentanna.Hitler sjálfur sótti borgina heim 3.-4. apríl 1938 og lét hilla sig úr opnum bíl. Graz var fyrsta borgin sem Hitler sótti heim í ferð sinni um Austurríki þennan mánuð. Svo mikill var fögnuðurinn í Graz að Hitler veitti borginni sæmdarheitiðBorg rísandi fólksins (Stadt der Volkserhebung). Áður en árið var liðið var búið að flytja allagyðinga burt úr Graz. Í heimstyrjöldinni sem fylgdi varð Graz fyrir nokkrum loftárásum bandamanna. Alls létust 1788 manns í þeim og um 16% húsanna eyðilögðust. Miðborgin slapp hins vegar að mestu við skemmdir.1945 hertókuSovétmenn borgina, enBretar tóku við henni um sumarið. Graz var á breska hernámssvæðinu til1955. Á því ári varð Austurríki lýðveldi á ný. Graz var höfuðborg sambandslandsins Steiermark og varð að nokkurs konar hliði fyrir suðaustasta hluta landsins.1999 var miðborgin sett á heimsminjaskrá UNESCO.2001 varð Graz að mannréttindaborg Evrópu,2003 aðmenningarhöfuðborg Evrópu.
Tvö stórknattspyrnufélög eru í Graz: SK Sturm Graz og Grazer AK. Sturm Graz hefur þrisvar orðið austurrískur meistari (1998,1999 og2011) og fjórum sinnum bikarmeistari (síðast2010). Í alþjóðlegri knattspyrnu komst félagið í fjórðungsúrslit íEvrópukeppni bikarhafa (1976) og íEvrópukeppni félagsliða (1984). Grazer AK hefur einu sinni orðið austurrískur meistari (2004) og fjórum sinnum bikarmeistari (síðast 2004).
Ííshokkí leikur liðið EC Graz 99ers í efstu deild. Íruðningi leikur Turek Graz Giants einnig í efstu deild.
Maraþonhlaupið í Graz er árlegur viðburður síðan1994 og fer fram íoktóber. Samfara því er einnig hlaupið hálfmaraþon (Hervis Halbmarathon) og 9,6 km hlaup (Puma City Run).
Miðborg Graz var sett á heimsminjaskrá UNESCO árið 1999 sökum heillegs gamals borgarkjarna, þar sem hægt er að lesa byggingasöguna í gegnum tíðina einkar vel. Langflestar þekktar byggingar eru í miðborginni.
Kastalavirkið í Graz liggur á 123ja metra hárri hæð í miðborginni. Uhrturm (Klukkuturninn) sem þar stendur er einkennismerki borgarinnar. Virkið gildir sem óvinnandi og er skráð íheimsmetabók Guinnes sem sterkasta virki heims. Það er á heimsminjaskrá UNESCO.
Dómkirkjan í Graz var reist á15. öld og var um tíma aðalkirkja Ferdinands III keisara.1786 varð Graz að biskupssetri og varð kirkjan þá að dómkirkju í kaþólskum sið. Kirkjan er mjög íburðarmikil að innan.
Katrínarkirkjan stendur áföst við hliðina á dómkirkjunni og var reist á17. öld. Hún er jafnframtgrafhýsi Ferdinands II keisara, en það er stærsta grafhýsi Habsborgarættarinnar. Þakið er kúpt, það elsta sinnar tegundar utan Ítalíu, og setur mikinn svip á miðborgina.
Landhaus er heiti á mikilli byggingu í Graz sem reist var1527-31 í endurreisnarstíl. Hún er því elsta endurreisnarbygging borgarinnar. Samstæðan var upphaflega reist sem gildishús, en er þinghús Steiermark í dag.
Ráðhúsið í Graz var reist1805-1807, eftir að önnur tvö ráðhús voru rifin sökum smæðar. Byggingin kostaði 150 þús gyllini þá, en peningurinn var tekinn af vínskatti. Á síðustu árum19. aldar var byggingin stækkuð til muna. Efst eru þrír turnar, en turninn fyrir miðju hvílir á hvolfþaki. Utan á húsinu eru fígúrur sem tákna merka Austurríkismenn (fram að þeim tíma), s.s. nokkra keisara, ásamt allegóríunum fjórum (listin, vísindin, viðskiptin og handverkið). Ráðhúsið er enn notað sem slíkt í dag og stendur við aðalmarkaðstorgið í miðborginni.
Listahúsið í Graz (Kunsthaus Graz) er sjálft algjört listaverk. Það var vígt2003 og er nýtt einkennismerki borgarinnar. Listahúsið er nýlistasafn fyrir verk síðustu 50 ára. Sökum óvenjulegs forms á húsinu gengur það einnig undir alþýðuheitinu Friendly Alien.
Mur-eyjan (Murinsel) er manngerð eyja í ánni Mur. Hún var lögð 2003 í sambandi við menningarhöfuðborg Evrópu (sem þá var Graz) og átti að skapa nýtt einkennismerki borgarinnar. Eyjan er svið og er hún öll umvafin glerveggjum og glerþaki. Nýtísku brýr tengja hana við sitthvorn árbakkann.
Kastalinn Eggenberg er stærsti og merkasti barokkkastali í Steiermark. Byggingin sjálf, garðarnir fyrir utan og listaverkin fyrir innan teljast meðal merkustu menningarverðmæta Austurríkis. Kastalinn var reistur á17. öld og var lengi vel eign Eggenberg-aðalsættarinnar. Í honum eru 24 íburðarmiklir salir, þar á meðal Plánetusalurinn og Beletage. Í öllum sölum eru ómetanleg málverk, freskur og listaverk. Í dag er kastalinn eign sambandslandsins Steiermark og er opinn almenningi.2010 var hann settur á heimsminjaskrá UNESCO.
.svg)
