Movatterモバイル変換

Fara í innihald

18. öldin

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu

Árþúsund:	2. árþúsundið
Aldir:	17. öldin ·18. öldin ·19. öldin
Áratugir:	1701–1710 ·1711–1720 ·1721–1730 ·1731–1740 ·1741–1750 1751–1760 ·1761–1770 ·1771–1780 ·1781–1790 ·1791–1800
Flokkar:	Fædd ·Dáin ·Stofnað ·Lagt niður

18. öldin eröld sem hófst 1. janúar1701 og lauk 31. desember1800. Á þessari öld stóðUpplýsingin sem hæst og undir áhrifum frá henni voru gerðar byltingar íAmeríku,Frakklandi og áHaítí. Á sama tíma náðiþrælahald ogmansal hátindi sínum á heimsvísu. Öldin hefur verið kölluð „öld ljóssins“ og „öld skynseminnar“ með vísun íheimspeki upplýsingarinnar sem boðaði breytta tíma byggða áskynsemishyggju. Í fyrstu tóku margir einvaldar Evrópu hugmyndafræði Upplýsingarinnar fagnandi og gerðustupplýstir einvaldar en eftir Frönsku byltinguna tóku þeir höndum saman og mynduðugagnbyltingarbandalög.

Stórveldistími Svíþjóðar leið undir lok eftir ósigur þeirra gegn Rússum íNorðurlandaófriðnum mikla.Rússland,Prússland ogAusturríska keisaradæmið skiptuPólsk-litháíska samveldinu á milli sín og breyttu þannig landslagiMið-Evrópu til frambúðar.Tyrkjaveldi þandist út og gekk í gegnum velmegunarskeið þar sem það tók ekki þátt í neinum styrjöldum í Evrópu frá 1740 til 1768. Vegna þessa dróst Tyrkjaveldi hernaðarlega aftur úr Evrópuveldunum í þeirri endurnýjun sem þau réðust í í kringumSjö ára stríðið 1756-1763. Á seinni hluta aldarinnar beið það röð ósigra gegn Rússlandi.

Bretland gerðistheimsveldi þegarBreska Austur-Indíafélagið lagði undir sig stóra hlutaIndlandsskaga eftir sigur íorrustunni við Plassey 1757 og keppti viðHolland um nýlendur íSuðaustur-Asíu. Á sama tíma missti Bretland nýlendur í Norður-Ameríku eftir frelsisstríð Bandaríkjanna og íIndíánastríðunum. ÍMið-Asíu varð látNader Shah Persakonungs til þess aðDurraniveldið var stofnað íAfganistan og þar sem nú erPakistan. Á Indlandsskaga markar látAurangzeb endalok stórveldisskeiðsMógúlanna.Frakkar kepptu við Breta um áhrif á Indlandsskaga.

Undir stjórnQianlong náðiTjingveldið mestu landfræðilegu útbreiðslu sinni í Asíu. Það lagðiDsungaríu undir sig og tryggði áhrif sín íTíbet ogVíetnam. Útþensla Kína varð til þess að ríkið varð fjölþjóðlegra en áður sem skapaði aukna hættu á uppreisnum og íþyngdi fjárhagnum. Stöðnun og spilling tók að einkenna stjórn ríkisins og lagði grunninn að áföllunum sem Kína varð fyrir á 19. öld.

Landnám Evrópubúa í Ameríku og öðrum heimshlutum fór vaxandi og þróunseglskipa þegarSkútuöld náði hámarki gerði mögulega fólksflutninga milli heimsálfa í áður óþekktum mæli.Iðnbyltingin hófst undir lok aldarinnar með framförum í smíðigufuvéla. Fyrstujárnbrautirnar litu dagsins ljós rétt fyrir aldamótin 1800. Í menningu Evrópu markar 18. öldin skilin millisíðbarokksins (rókokóstíll,Johann Sebastian Bach ogGeorg Friedrich Händel) ogklassíska tímabilsins (Jacques-Louis David,Joseph Haydn ogWolfgang Amadeus Mozart).Rómantíkin hófst undir lok aldarinnar með verkumJohann Wolfgang von Goethe ogJames Macpherson.

Ár og áratugir

[breyta |breyta frumkóða]

s
r
b

18. öldin:Ár ogáratugir

1691–1700	1691	1692	1693	1694	1695	1696	1697	1698	1699	1700
1701–1710	1701	1702	1703	1704	1705	1706	1707	1708	1709	1710
1711–1720	1711	1712	1713	1714	1715	1716	1717	1718	1719	1720
1721–1730	1721	1722	1723	1724	1725	1726	1727	1728	1729	1730
1731–1740	1731	1732	1733	1734	1735	1736	1737	1738	1739	1740
1741–1750	1741	1742	1743	1744	1745	1746	1747	1748	1749	1750
1751–1760	1751	1752	1753	1754	1755	1756	1757	1758	1759	1760
1761–1770	1761	1762	1763	1764	1765	1766	1767	1768	1769	1770
1771–1780	1771	1772	1773	1774	1775	1776	1777	1778	1779	1780
1781–1790	1781	1782	1783	1784	1785	1786	1787	1788	1789	1790
1791–1800	1791	1792	1793	1794	1795	1796	1797	1798	1799	1800
1801–1810	1801	1802	1803	1804	1805	1806	1807	1808	1809	1810

Tenglar

[breyta |breyta frumkóða]

Sögur og sagnir (framfarir í siglingum og landsþekkingu á 18. öld); grein í Heimilistímanum 1979

Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=18._öldin&oldid=1670421“

18. öldin

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp