Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Fara í innihald
WikipediaFrjálsa alfræðiritið
Leit

Þunglyndislyf

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Eitt fyrsta þunglyndislyfið sem kom á markaðinn varflúoxetín.

Þunglyndislyf (eða í víðara samhengigeðdeyfðarlyf) erulyf sem notuð eru viðþunglyndi. Þau eru einnig notuð gegnkvíða,áráttu-þráhyggjuröskun,átröskun, krónískumverkjum,athyglisbresti,svefnröskun og vímuefnavanda.

Tilgangur þunglyndislyfja er að draga úr einkennum ofangreindra sjúkdóma til þess og auðvelda sjúklingum að eiga í samskiptum við aðra. Þunglyndislyf geta valdið ýmsumaukaverkunum svo sem mildum óþægindum, minnkaðrikynhvöt,stinningarvandamálum hjá körlum ogleggangaþurrki hjá konum. Í alvarlegum tilvikum þarf að hætta notkun þunglyndislyfja.[1]

Notkun þunglyndislyfja er mismikil eftir löndum.Íslendingar nota mest allraOECD-þjóða af þunglyndislyfjum og er notkun þeirra tvisvar til þrisvar sinnum meiri en á hinumNorðurlöndunum. Notkunin hefur aukist um 40% síðastliðin tíu ár og hafa 3% unglinga undir 15 ára aldri fengið þunglyndislyf. Ekkert bendir þó til þess að tíðni þunglyndissjúkdóma sé meiri á Íslandi en í öðrum OECD-löndum.[2]

Einstaklingar meðgeðhvörf eru yfirleitt á jafnvægislyfjum (e. mood stabilizers). Einhverjir með geðhvörf á þunglyndislyfjum hafa fengið maníu[3] en ekki eru nægjanlegar rannsóknir til að sanna orkasamband þar á milli.[4]Sumir sjúklingar með geðhvörf fá eingöngu þunglyndislyf og eru þau oft gefin með öðrum jafnvægisstillandi lyfjum.[5]

Lyfjafræðileg flokkun

[breyta |breyta frumkóða]

Ekki er vitað með fullri vissu hvernig þunglyndislyf virka, en viðurkenndasta skýringin er sú að þau virki með því að hafa áhrif á styrk mónóamín-taugaboðefna (serótóníns,noradrenalíns ogdópamíns) í heilanum.[6]

Helstu flokkar þunglyndislyfja eru:[7]

Lyf sem hemja upptökuamína

[breyta |breyta frumkóða]

(Taugaboðefni líkamans eru mörg hver amín, svo semadrenalín,dópamín,noradrenalín,serótónín oghistamín.)

  • Lyf sem hemja upptöku serótóníns úr taugafrumubili (SSRI lyf)
    • Dæmi eru flúoxetín, sertralín og paroxetín.
  • Lyf sem hemja bæði upptöku serótóníns og noradrenalíns úrtaugafrumubili (SNRI lyf)
    • Dæmi er venlafaxín.
  • Lyf sem hemja upptöku noradrenalíns úr taugafrumubili (NRI eðaNERI lyf)

Lyf sem hemja amín-viðtakann svo amínið (taugaboðefnið) binst ekki viðtakanum

[breyta |breyta frumkóða]
  • Dæmi er mirtazapine sem binst við α2-noradrenalín viðtakann. Það leiðir af sér aukna virkni serótóníns í vissum hlutum heilans.

Lyf sem hemja niðurbrot amína

[breyta |breyta frumkóða]
  • Lyfin eru hemlar á ensímin sem brjóta niður amín (e. mónóamín oxídasa-hemlar, MAOI). Ýmist eru lyfin:
    • ósértækir mónóamín-endurupptökuhemlar t.d. phenelzine og tranylcypromine.
    • sértækir mónóamín-endurupptökuhemlar á ensímið, t.d. moclobemíð.

Ýmis þunglyndislyf

[breyta |breyta frumkóða]

(sérheitið er með stórum staf og virka efnið með litlum)

  • Prozac (fluoxetín)
  • fluvoxamine
  • Seroxat og Paroxat (paroxetín)
  • Cipramil og Oropram (citalopram)
  • Cipralex (escitalopram)
  • vilazodone
  • Zoloft (sertraline)
  • amitriptyline
  • desipramine
  • imipramine
  • nortriptyline
  • venlafaxine
  • duloxetine

Antagonistar fyrir mónóamín viðtaka

[breyta |breyta frumkóða]
  • mirtazapine
  • trazodone
  • mianserin
  • phenelzine
  • tranylcypromine
  • isocarboxazid
  • moclobemide

Heimildir

[breyta |breyta frumkóða]
  1. Svar við „Hvaða áhrif geta þunglyndislyf haft á kynlíf?“ áVísindavefnum. Sótt 26. janúar 2018.
  2. „Notkun þunglyndislyfja á Íslandi“. Sótt 26. janúar 2018.
  3. Contributors, WebMD Editorial.„SSRI Antidepressants for Bipolar Disorder“.WebMD (enska). Sótt 20 nóvember 2024.
  4. Gitlin, Michael J. (1. desember 2018).„Antidepressants in bipolar depression: an enduring controversy“.International Journal of Bipolar Disorders.
  5. Anders Thorkild Bechgaard, Guðmunda Sirrý Arnardóttir, Glennie Marie Almer, Maj Vinberg (2023).Geðhvörf fyrir byrjendur. Landspítali.ISBN 978-9935-9133-3-3.
  6. Brunton LL, Chabner B, Knollmann BC, ritstjórar (2011).Goodman and Gilman's The Pharmacological Basis of Therapeutics (12th. útgáfa). New York: McGraw-Hill Professional.ISBN 978-0-07-162442-8.[þarfnast uppfærslu]
  7. Rang, H.P.; Ritter, J.M.; Flower, R.J.; Henderson, G (2016).Rang&Dale's Pharmacology. Elsevier.ISBN 978-0-7020-5363-4.
  Þessiheilsugrein erstubbur. Þú getur hjálpað til með því aðbæta við greinina.
Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Þunglyndislyf&oldid=1888582
Flokkur:
Faldir flokkar:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp