Che lakaverno Denisova, enSiberia, trovesis restaji di hominido ("Denisovana homo") qui vivis en la regiono de 1 milion til 40 mil yari ante nun. Un ex la maxim anciena ostala restaji de moderna Homo, evanta cirkume 35 mil yari, trovesis en Kostenki, Rusia apud lafluvio Don. Dum laprehistorio multa nomada populi habitisstepi en la sudo di nuna Rusia. Este, habitis populiEuraziana qui domestikigiskavalo. Restaji de ta populi trovesis en Ipatovo, Sintashta, Arkaim e Pazyryk.
De la13ma yarcento til1547 existis tale nomizitaGrandadukio Moskva, la maxim importanta sucedinto di Kiiva Rusia. Ye la8ma di septembro1380,Dmitry Donskoy, princo diMoskva, vinkis Mongoli-Tatari che la batalio di Kulikovo. Pokope, Moskva divenis plu influanta sur centrala Rus' dum la 14ma yarcento. Epidemii dinigra pesto eventis multafoye de 1350 til 1490, tamen, pro la basa denseso di habitantaro e higienala kustumi, exemple balni per vaporo, la morto-statistiko ne esis tam granda kam en altra loki di Europa. Larepubliko Novgorod, lasta rivalo di la Grandadukio, esis la punto maxim estala deHanso-uniono, e prosperis pro la komerco di peli.
En 1472, lora princoIvan la 3ma di Moskva mariajisBizancana princino Zoe Palaiologina (qua pose chanjis elua nomo a Sofia Palaiogina), nevino diKonstantinos la 11ma Palaiologos, la lasta imperiestro di Bizanco, ed adoptis la titulo "Caro" (deCaesar, signifikanta "imperiestro"). En 1478 il anexis la republiko Novgorod a la Grandadukio Moskva. En1547,Ivan la 4ma di Rusia modifikis ca titulo, qua divenis "Caro di omna Rus". Ivan la 4ma konquestis teritorii sude de Rusia e parto ekSiberia, tamen perdis milito kontre koalisuro inter Polonia, Lituania e Suedia, pri kontrolo di urbi cheBaltiko e kontre Tatari de Krimea helpita dal Otomani, qui invadis la sudo di Rusia e brulis partaleMoskva.
En 1589, pro l'esforci daBoris Godunov, la Patriarkio Ortodoxa di Konstantinoplo donis autonomio a la Metropolitio (Episkopio) di Moskva, lor diveninte Patriarkio Ortodoxa di Moskva.
La 6ma di agosto 2024 Ukraina inkursis Rusia, lo esas l'unesma foyo pos laDuesma Mondala Milito ke Rusia atakesis e stranjera trupi okupas Rusiana teritorio.
L'exekutiva povo konsistas ek la prezidanto, qua esas la chef-komandanto dil armeo, e nominas l'altra ministri. Lu elektesas dal populo por 6-yara periodo, e povas rielektesar admaxime du foyi, sequante.[3]
Lalegifala povo konsistas ekparlamento (Ruse:Federalnoye Sobraniye) kun du chambri. L'infra chambro o "statalaDuma" havas 450 deputati, qui elektesas dal populo por 5 yari. Irga civitano Rusa, evanta 21 yari o pluse, povas kandidatar su a deputato. La supera chambro esas la Federala Konsilistaro, o Senato. Ol havas 187 membri, de qui 170 elektesas dal federala enti Rusa, e la cetera 17 indikesas dal prezidanto. Li anke servas dum 5 yari, e lua membri kunsidas adminime du foyi po monato en Moskva, sempre aparte de laDuma, ecepte dum solena okazioni.
Lajudiciala povo konsistas ek Konstitucala korto, Supera korto, ed infra federala korti. Lua judiciisti nominesas dal Federala Konsilistaro, segun rekomendo dal prezidanto.
Monto Elbrus, kun 5 642 metri dialtitudo, la maxim alta de Rusia.
Havanta 17,1 milion km², equivalanta ad 1/8 de tota emersinta landi, Rusia esas la maxim vasta stato de la mondo.Europana Rusia reprezentas 40% deEuropana kontinento. Ol esas un ek la poka landi kun litori en tri oceani.
Existas 11 horala zoni en Rusia, deKaliningrad weste tilGranda Diomede extrem-este. La lando havas entote 20 139 kilometri di terala frontieri kun vicina landi. La disto inter lua maxim westala punto (cheprovinco Kaliningrad) e lua maxim estala punto (insuloGranda Diomede) esas 9 200 kilometri. La disto inter kontinentala Rusia e kontinentalaAmerika, trastretajo di Bering, esas 86 kilometri. Tamen, nur 3,8 kilometri separas insuli Granda Diomede en Rusia deMikra Diomedi, che statoAlaska.
Topografiala mapo di Rusia.
Rusa havas 9 granda montari, jacanta precipue sude de la lando. Li esas:Kaukazo (ube jacas Monto Elbrus, kun 5 642 metri dialtitudo, la maxim alta monto di Rusia), montariAltai e Sayan enSiberia, la monti de lapeninsulo Kamchatka,monti Urali (an la limito interEuropa edAzia), monti Stanovoy, montaro Chersky, montaro Verkhoyansk e montaro Barguzin.
La dominacanta klimato di la lando esas precipue kontinentala, kun poka oceanala influo. Kelk arei, proximNigra maro havas subtropikala klimato. La precipuafluvii e riveri di la lando esas Yenisey-Angara (longa de 5 539 kilometri), Ob-Irtysh - 5 410 km, Amur (qua ank apartenas aPopul-Republiko Chinia eMongolia) - 4 444 km, Lena - 4 400 km,Volga - 3 645 km, Kolyma - 2 513 km,rivero Ural (qua debushas an Kazakstanana teritorio) - 2 428 km,Dnieper - 2 287 km,Don - 1 870 km, e Pechora 1 809 km.
La lando havas la maxim vastaforestala kovrajo de la mondo. Tamen, lua peizaji esas diversa, kun diversaekosistemi, inkluzite polala dezerti,tundro,boreala foresto,stepo, midezerti, subtropikala foresti, ed altri.
Denseso di habitantaro en Rusia (2013).Templo por Omna Religii, enKazan.
Segun statistiki deThe World Factbook por julio 2020, Rusia havis 141 722 205 habitanti.[4] Segun lademografiala kontado di 2010, la maxim multa (77,7%) esas Rusi. Tatar-i esas 3,7%, Ukrainani esas 1,4%, Bashkiri esas 1,1%, Chuvashi esas 1%, altra etnii esas 10,2%, e ne existas informi pri etnio por 3,9% ek la habitantaro.[4] La habitantaro koncentresas enEuropana Rusia, weste de la lando (cirkume 78%), e 73% esas urbala.
L'oficala linguo di la lando esasRusa, parolata da 85,7% kom matrala linguo. Lalinguo Tatar parolesas da 3,2%, de la habitantaro, 1% parolas la Chechena, e 10,1% havis altra matrala lingui en 2010.[4] Existas 120 diferanta etnii en Rusia, qui parolas cirkume 100 diferanta idiomi.[5]
Lareligio kun maxim granda nombro di adepti esasOrtodoxa kristanismo, praktikata da 15% til 20% de la habitantaro. De 10 til 15% praktikas islamo, e 2% praktikas altra kristana religii (dati de 2006). Granda nombro di habitanti praktikas nula religio.Judaismo eBudismo praktikesas da minoritati.[4]
Existas cirkume 160 etniala grupi en Rusia, exemple l'etniala Rusi, kun lua tradicioniSlava edOrtodoxa, le Tatar e le Bashkir, kun lua tradicioni Turka Mohamedana, le Buriat e Kalmyki, kun lua tradicioniBudista e nomada, la populi de la nordo diSiberia qui praktikas shamana religii, edc. Rusakoquarto uzas multefisho,kaviaro,pultro,fungi,bero emielo.
Rusia havas 30 loki deklarita "Mondala Patrimonii" dalUNESKO, de qui 19 esas kulturala, exemple la historiala centro diSankt Peterburg,Moskva-kremlin o la historiala monumenti diNovgorod. Altra 27 loki analizesas da UNESKO.
Dum la yari 1880a, l'epoko di la granda novelisti finis, e la kurta fiktivaji e poemi divenis dominacanta. Exempli pri poeti de ta epoko esis Valery Bryusov, Vyacheslav Ivanov, Alexander Blok, Nikolay Gumilev ed Anna Akhmatova, e la novelisti Leonid Andreyev, Ivan Bunin, eMaxim Gorky.
Komence, pikto en Rusia esis precipueikoni e freski. Dum la komenco dil 15ma yarcento,Andrei Rublev kreis religiala pikturi qui nun judikesas komo vera trezori artala. En 1757 establisesis l'Akademio Rusa pri Arti, kun skopo docar westala tekniki pri sekulara temi a Rusa artisti. Dum la 18ma yarcento, akademianiIvan Argunov,Dmitry Levitzky eVladimir Borovikovsky divenis influinta piktisti.
_-_Time_Zones_(2018).svg)
