Mexikia (México), oficale l'Unionita Stati Mexikiana (Estados Unidos Mexicanos), esas lando jacanta enNord-Amerika. Ol havas kom viciniUsa norde eGuatemala eBelize sude. Este jacasKaribiana Maro, parto dil Oceano Atlantiko, e weste jacasoceanoPacifiko.
La maxim anciena homala restaji trovita en Mexikia evas de 21.000 yari anteKristo. La vortoMēxihco originas de lalinguo Nahuatl, e nomizis la centro dilimperio Azteka, nome la regiono dil Valo di Mexikia, ed anke nomizis lua populo,Mexiki.
Juárez duris en la prezidanteso ti 1872. Lua lasta yari en povo kritikesis forte dal liberali.[2] Pos lua morto,Sebastián Lerdo de Tejada asumis la prezidanteso, e pos revolto en1876,Porfirio Díaz asumis la povo. Ilu komandis direte o nedirete la guvernerio dum 35 yari til1911, kande ilu renuncis kom rezulto diMexikiana revoluciono.
La revoluciono komencis kom populala revolto kontre elektala fraudi, qui posibligis Porfirio Díaz rielektesar 5-foye. Díaz renuncis eFrancisco I. Madero elektesis prezidanto, ma revokesis ed asasinesis du yari pose. GeneraloVictoriano Huerta asumis la povo, ma la revoluciono durigis, komandita da, inter altri,Pancho Villa edEmiliano Zapata. Altra grupo, komandita dal generaloVenustiano Carranza sucesis finigar l'interna milito, e modifikis la konstituco di 1857 por adicionar modifikuri qui atencis la revendiki de la revolucioneri. To rezultis la Mexikiana konstituco di 1917, uzata til nun.
On kalkulas ke900 000 personi, de 15 lora milion habitanti, mortis dum la revoluciono. Carranza mortigesis en 1920. Lua sucedinto esis altra heroo di la revoluciono,Álvaro Obregón, pose sucedita daPlutarco Elías Calles. Obregón rielektesis en 1928, ma ocidesis ante asumir la povo. Calles fondis la Nacionala Revolucionala Partiso (Partido Revolucionario Nacional, PNR), pose rinomizitaPartido Revolucionario Institucional (PRI), qua guvernis Mexikia dum longa periodo.
En 1934, elektesisLázaro Cárdenas del Río, qua stimulis l'eduko, l'agrala reformo e nacionaligis la produktado dipetrolo en 1938. Lua sucedinto,Manuel Ávila Camacho, haltigis l'agrala reformo, konciliis kun industriala borgezaro e konfrontis la komenco di laduesma mondomilito. Depos 1940, komencis tale nomizita "miraklo Mexikiana", kun granda developo ekonomiala, qua durigis pos finir la milito. En 1960 nacionaligesis la produktado di elektro, e plubonigesis la substrukturo, publika servadi e la sociala protektado. Konseque, aparis serio di korporacioni asociita a la guvernerio, qui konfliktis kun nedependanta korporacioni. La demando por plusa liberesi kulminis en la studentala movado di 1968, qua rezultis la morto di 5 studenti en Tlatelolco, e l'aparo di diversa gerilera* grupi, qui subisis violentoza represo.
La duchambraparlamento konsistas ek la Chambro di Deputati(Cámara de Diputados), qua havas 500 membri qui elektesas por 3-yara mandato; e la Senato(Senado), kun 128 membri, qui elektesas dal populo por 6-yara mandato.
La maxim alta korto di lajudiciala povo esas la Supra Korto, qua havas 11 membri qui indikesas dal prezidanto kun aprobo dal Kongreso. Ca korto interpretas legi segun la konstituco e judicias federala questioni. Altra institucuri judiciala esas l'Elektala Tribunalo, distriktala tribunali e la Federala Konsilistaro Judiciala. La ministri di la Supra Korto laboras dum 15 yari, e ne povas indikesar por plusa periodo.
Topografiala mapo di Mexikia.Klimatala mapo di Mexikia.
Mexikia havas 3155 kilometri di frontieri kunUsa norde, 958 kilometri di frontieri kunGuatemala sude, e 276 kilometri kunBelize sud-este. La lando havas 3177,7 kilometri dilitoro cheAtlantiko e 8475,1 kilometri di litoro chePacifiko. Jacanta nord-weste de la lando, lapeninsulo Basa Kalifornia (Baja California) esas longa de 1250 km de nordo vers sudo, e larja admaxime de 225 kilometri. Inter la peninsulo e la cetera teritorio Mexikiana existas tale nomizita "maro di Cortés" o "gulfo di Kalifornia", od anke "cinabrea maro", kun profundajo superirante 3 mil metri, nam ol jacas inter du tektonika* plaki.
Dumontari trairas Mexikiana teritorio de nordo vers sudo:Sierra Madre Occidental eSierra Madre Occidental qui esas prolonguri di UsanaRokoza Monti.Sierra Madre Occidental finas en la statoNayarit. De ibe, vers sudo, komencas tale nomizitaSierra Madre del Sur. Centre-sude de la lando, tale nomizita "zono volkanala trans-Mexikiana", lokale konocata komSierra Nevada iras de esto vers westo, havanta multa aktivavolkani. Ibe jacas la maxim alta monti de la lando:Pico de Orizaba (5 700 metri dialtitudo),Popocatépetl (5 462 m) edIztaccíhuatl (5 286 metri).
La varianta reliefo influas la naturala peizaji di Mexikia, qua havasdezerti, alta monti, regioni kun klimati tropikala e subtropikala, kun influi oceanala o kontinentala. An la dezertoMexicali en Basa Kalifornia latemperaturi povas superirar 50°C, kontre ke en l'alta monti dil statoChihuahua la temperaturi povas falar infre -20°C dum vintro. Sude de la lando (statiChiapas,Oaxaca eTabasco) la klimato esas tropikala pluvoza.
Mexikia esas la maxim populoza lando de la mondo qua parolasHispana[3]. La kresko dil habitantaro falis de 3,5% omnayare en1965 til 0,99% omnayare en2005. Preske 75% de la habitantaro vivas en urbi.
Katolikismo esasreligio por 82,7% de lua habitanti. Altra kristani esas 9,7%.
Mexikia ne havas oficala linguo en lua konstituco ma lando havas la maxim granda habitantaro qua parolasHispana. Cirkum 5,4% de lua habitanti parolas indijena lingui - la precipua esasNahuatl, kun 1,45 milion parolanti.
Tradicionalamuziko inkluzasmariachi,banda,norteño,ranchero ecorridos. Moderna muzikala stili, prizata nome por la yunaro, esasrock e pop. Exemple pri populara Mexikiana kantisti konocata en tota mondo esasThalía,Luis Miguel, Alejandro Fernández ePaulina Rubio.
Lafolkloraladanso mixas elementi de indijena, Hispana ed Afrikana kulturo. Indijena dansi preske desaparis kun la koloniigo, ma kelk elementi de lua dansi transvivis e modifikis la dansi adportita de Hispania. Tradicionala dansi transvivis e lua prezervo stimulesis Pos la nedependantesko e precipue pos la Mexikiana revoluciono, en esforco por prezervar la nacional identeso.
↑González y González, Luis (2009)"El liberalismo triunfante", en Daniel Cosío Villegas et al., Historia general de México, pp. 633-705, El Colegio de México, México
.svg)
.jpg)
_-_001.jpg)