De 2.6 milion yari ante num til cirkume 900 mil yari ante num eventis adminime 4 epizodi di disperso di hominidi tra la regiono ube nun jacas Israel. Ta grupi originis deAfrika. Che la kaverno Jamal, an la montaro Carmel, proxim el-Tabun, multa homala restaji trovesis, inkluzite un skeleto diHomo neanderthalensis.
En70,Romani destruktis la templo diIerusalem, sakra loko por Judi. Pose komencis la diasporo di judi tra la mondo. En131 imperiestroHadrianus rinomizisIerusalem "Aelia Capitolina" e konstruktis templo memoriganta Romana deo Jupitero en la loko di anciena juda templo. Gradopekristanismo kreskis en la regiono.
SegunKorano, cirkume la yari620 o621,Muhamad facis spiritala voyajo "til la maxim distantamoskeo" - di qua la loko judikesas kom la Monto dil Templo, enIerusalem - e retrovenis dum la sama nokto. En634 o636Arabi konquestisBizancana provincoPalaestina Prima e rinomizis olJund Filastin, e finis la Bizancana proskripto pri judi vivar en Ierusalem. En691 kalifo Abd al-Malik konstruktis la templo "Kupolo di la Roko". Altra templo, Al-Aqsa-moskeo, konstruktesis en705.
De1260 til1291 la regiono divenis la frontiero inter la kalifio Mamluk, de Egiptia, eMongola invaderi (kelkafoye federita kun la kristani). Sultano Qutuz, de Egiptia, fine vinkis Mongoli en Ain-Jalut-batalio, e lia sucedanto, Baibars, fine vinkis en1291, kandekrucomiliti finis.
En1799Napoléon 1ma konquestis la regiono por kurta periodo, ed stimulis Judi krear un stato. La proklamo faliis pro la vinkeso di Napoléon enAkko. En1831Muhammad Ali Pasha di Egiptia konquestis Otomana Siria e decidis rivivigar multa anciena regioni de Mamluk-kalifio. Lia politiki produktis l'Araba revolto di 1834. Paralele, dum la19ma yarcento gradope kreskis la revendiki di judi en Europa pri egaleso ante la lego. Tamen, en Estala Europa, la persekuto di judi e legala restrikti augmentis, inkluzite difuzitapogromi.
En1870 un skolo pri agrokultivala tekniki,Mikveh Israel, fondesis enJaffa. En1878 juda enmigranti deRusian imperio establisis la kolonio Petah Tikva, ed en1882 li kreis movado por helpar enmigranti krear nova kolonii. De ta yaro til 1903]] cirkume35 000 judi ekmigris vers la nuna Israel. En1896,Theodor Herzl publikigisDer Judenstaat (La Juda Stato) ube postulis la kreo di juda stato en respondo ad Europan antisemidismo. Ca movado divenis konocata kom Zionismo, ma judikesis suspektinda dal Otomani.
De 1904 til 191440 000 judi establisesis enSiria, "la duesmaAliyah (enmigro)". L'unesmakibbutz (komunitato) fondesis en1909, da non Rusasocialisti. Dum l'unesma mondomilito multa judi luktis alonge Germana trupi kontreRusa imperio, nam li judikis Rusa imperio enemiko di judi.Unionita Rejio serchis suporto de judi a lua milital esforco. En1917, tra laDeklaro di Balfour,Unionita Rejio suportis fondo di "nacionala hemo" por Judi enPalestina.
Mapo di Unionita Nacioni por partigo di Palestina (1947).
Pos la vinkeso diOtoman imperio dum l'unesma yarmilo, l'administro di Palestina donesis a Britaniani, ed l'enmigro di Judi augmentis. La triesma (1919 til 1923) e la quaresma (1924-1929)Aliyah portis100 000 plusa judi a Palestina. L'expanso dinaziismo dum layari 1930a stimulis la 5maAliyah, kande 250 plusa judi arivis a la regiono. To esis la precipua motivo dil Araba revolto di 1936-1939. Centi di judi e Britaniani mortigesis. Altralatere, cionista miliciIrgum eHaganah mortigis5 032 Arabi e vundis plusa altra14 760. Britaniani komencis restriktar l'enmigro di judi a Palestina, tamen klandestina movadoAliyah Bet organizesis por posibligar l'eniro. Pos la fino di la milito, en 1947 Britania transferis governo di Palestina adUnionita Nacioni. Arabi repulsis modelo di UN pri divido di sulo inter Israel ed Arabi.
En1948, fondesis la nuna stato Israel. Balde komencismilto kun vicina Araba-landi -Jordania,Egiptia,Siria - qui ne aceptis la termini di la nedependo. Israel repulsis ataki ed okupis plusa teritorii kam olta di la divido-modelo da UN. En1956 eventis lamilito di Suez, kontre Egiptia.Usa eSoviet-Uniono koaktis Israel retretar deSinai. Israelana trupi retretis, ma duris okuparGaza, ube vivis multa Palestinani.
En1964 fondesis l'Organizuro por Liberigo di Palestina,OLP, kun skopo obtenar nedependanta stato por Palestinani. En1967 eventis tale nomizitaSis-dia milito. Israel okupis dum Est-Ierusalem e vasta arei de Araba landi. Membri de OLP fugis tilJordania. Lua membri komencis kaptar aeroplani ed igar teror-ataki.
En1973, eventis tale nomizitamilito dil Yon Kippur. Israel atakesis perfuzei lansita de teritorii di vicina Araba landi dum la dio di la festo "Yom Kippur", o "dio dil pardono". Israel repulsis l'ataki, ma balde divenis klara ke ol bezonis negociar pripaco por preventar nova serioza militi. Pos multa negocii, en 1979 Israel edEgiptia paktis pri paco kun helpo daJimmy Carter enCamp David. Israel retrodonisSinai ad Egiptia.
En1982, Israelana trupi komandita daRafael Eitan siejisBeirut e koaktis OLP e lua chefoYasser Arafat fugar aTunizia. En 1987 komencis revolto di Palestinani, konocata komintifada, kontre Israelan okupo en Palestina. En 1988, OLP agnoskis l'existo di Israel e repulsis oficaleterorismo. En 1993, komencis sekreta negocii inter OLP ed Israel, mediacita daNorvegia enOslo. En 1994,Yasser Arafat retrovenis de exilo. Israel e Jordania paktis pri paco. Ye la sequanta yaro, Israel ed OLP subskribis paco-pakto en Oslo. La nova governo Palestinana recevis partala respondo en guverno e sekureso di okupita arei. Tamen, ca yarochefministroIchak Rabin asasinesis da Judo radikala.
Paco-esforci faliis en 2000, kande kande Arafat e lora chefministroEhud Barak ne povis paktar pri paco enCamp David. Ca yaro komencis la duesma revoltointifada.
Plu recenta eventi
En2001, chefministro elektitaAriel Sharon decidis abandonar pakto signatita en Oslo.
2002 -Usa,EU,UN eRusia relevis projeto pri paco, tale dicita voyo-mapo, quo apuntis nedependo di Palestina en 2005.
2003 - Pacala projeto "voyo-mapo" falis, ed Israel komencis konstruktar murego cirkum lua teritorio e lua kolonii en Palestinana teritorio.
2004 - Israel mortigis spritala chefo diHamas, shekoAhmed Yassin. Sharon deklaris ke Israel retretos deGaza dum2005.
La parlamento (Knesset) havas unika chambro kun 120 membri, qui elektesas direte da la populo por 4-yara periodo en sekreta votadi. Tota Israelana civitani evanta 18 yari o plu povas votar. Lakonstituco di Israel aprobesis ed adoptesis en1948.
Cionista partisi dominas lua politiko. Existas tri ideologiala grupi: la laborema cionisti (social-demokrati), la konservema cionisti e la religiala cionisti.
Demografiala piramido di Israel.Druzi celebras festivaloZiyarat al-Nabi Shu'ayb.
Segun statistiki de la yaro 2019, Israel havis9 046 750 habitanti. La maxim multa (74,2%) esas Israelana Judi. Arabi esas 20,9% de la habitantaro, e ne-Araba kristani esas 4,8%.[4]
L'oficala linguo di la lando esasHebrea. L'Araba esas oficala che Araba komunitati, e l'Angla esas larje parolata kom stranjera linguo.[5]
Lareligio kun maxim granda nombro di adepti esasJudaismo, por 74,7% de la habitantaro. Mohamedani esas 17,7%, kristani esas 2%, Druzi esas 1,6%, e 4% praktikas altra religii.[5]
Laliteraturo di Israel esas precipuepoezio eprozo skribita perhebrea, kom parto di la rinasko di la linguo hebrea pos la 19ma yarcento, malgre ke kelka edituri facesas en altra lingui, nome l'Araba e l'Angla. Segun lokala lego, du kopiuri de omna libri publikigita en Israel mustas depozesar en la Nacionala Biblioteko di Israel ed en la Hebrea Universitato di Ierusalem. En 1966,Shmuel Yosef Agnon kunpremiizesis per laNobel-premio pri Literaturo ensemble kun Germana-Juda skriptistinoNelly Sachs. Notora exempli pri poeti Israelana esas Yehuda Amichai, Nathan Alterman, Leah Goldberg, e Rachel Bluwstein.
Lamuziko di Israel recevis multa influi de enmigranti de tota mondo. Yemenana muziko, melodii Ḥasīd-a, Araba, Greka e de altra loki de Europa,jazo,pop-muziko,reggae,hip hop e rap esas la precipua influi en la nuntempa muzikala produktado.
↑Israel's Independence Day 2019 -Publikigita da Israel Central Bureau of Statistics.Dato di publikigo: 6ma di mayo 2019.URL vidita ye 7ma di mayo 2019.
.svg)
_-_Nebi_Shueib_Festival.jpg)
.svg)
