L'unesma atesto pri rejolando en Burundi evas de la16ma yarcento, proxim la monti este de la lando. Dum la regno di Ntare la 4ma Rutaganzwa Rugamba (de cirkume 1796 til 1850) la surfaco di la rejolando duopleskis.Europana misioneri komencis arivar en1856 e komparis l'organizuro di la rejolando kun l'Anciena Grekia.
Fuorto Bagamono, konstruktita dal Germani.
Germana imperio komencis okupar la regiono en1890, ed en1899 Burundi transformesis en parto di laGermana Westal Afrika, qua anke enkorpigisRuanda. Kontree Ruandana monarko, Burundiana rejo Mwezi la 4ma Gisabo ne aceptis Europan influo. Germania uzis la forco por submisar la teritorio.
Belgia okupis Burundi en1916, dum l'unesma mondomilito. Pos la vinkeso Germana, Ruanda e Burundi divenis kontrolita da Belgia, e formacis la kolonio nomizitaRuanda-Urundi.
La lukto pri nedependantesko en Burundi influesis dal konflikto inter la populiHutu eTuci en la vicinaRuanda. En novembro1959 leHutu atakis leTuci en Ruanda, e multaTuci fugis vers Burundi por eskapar la persekuto. Pos arivar en Burundi, leTuci komencis atakar leHutu lokala.
Burundi nedependanteskis de Belgia ye la1ma di julio1962[2] komkonstitucalamonarkio, kunMwambuca la 4ma kom rejulo. En 1963 Mwabuca la 4ma selektis Pierre Ngendandumwe, Tuci, komchefministro. Le Hutu, qui lor havis la majoritato en la parlamento, revoltis, e Ngendandumwe abandonis la guvernerio la sequanta yaro. Pierre Ngendandumwe itere selektesis kom chefministro, ma asasinesis 8 dii pose, da un Ruandana refujinto ank de etnio Tuci. En oktobro 1965, militisti de etnio Hutu probis facarstato-stroko ma faliis, e l'armeo komandita dal kapitanoMichel Micombero, Tuci, purgis omna oficiri Hutu.
En 1966, rejulo Mwambuca la 4ma, qua fugis dum la stato-stroko di oktobro 1965, revokesis per stato-stroko komandita da lua filiulo,Ntare. La sama yaro, lora chefministro di la lando, kapitanoMichel Micombero, revokis Ntare e deklaris Burundirepubliko, ma fakte ol divenis singla-partisaladiktatoreso.
En 1972 du eventi stimulis l'unesmagentocido en Burundi. L'unesma evento esis la revolto di policisti de etnio Hutu en l'urbi Rumonge e Nyanza-Lac ye la 27ma di aprilo ta yaro. Li proklamis la kurte-vivanta republiko Martyazo ed atakis ambe le Tuci e le Hutu qui refuzis partoprenar la sedicio. Dum ta revolto, cirkume 800 til 1200 personi mortigesis. L'altra evento esis l'asasino di Ntare la 5ma ye la 29ma di aprilo. La guvernerio komandita daMichel Micombero uzis l'armeo por kombatar la rebeli e facargentocido. L'exakta quanto di morti esas nekonocata, ma statistiki kalkulas 80.000 til 210.000 personi.[3]
Legifala povo konsistas ek duchambreparlamento. La Senato(Sénat) havas adminime 37 ed admaxime 54 membri, qui elektesas dal populo por 5 yari. Singla provinco elektas du senatani, di qui 1 esas Hutu ed 1 esas Tuci. Altra tri senatani reprezentas l'etnio Twa, e plusa membri povas elektesar por kompletar la 30-procenta quoto por la mulieri. La basa chambro esas la Nacional Asemblitaro(Assemblée nationale), qua havas 100 membri qui elektesas direte dal populo, e plusa 18 til 21 kooptata membri. Omni servas por 5 yari.
La Supra Korto di Burundi (France:Court Suprême) esas la maxim alta korto civil ed administrala di Burundi. Ol konsistas ek tri chambri: la Korto Judiciala (chambre judiciaire), la Korto Administrala (chambre administrative) e la Korto di Kasaco (chamber de cassation). La judiciala korto dividesas en du instanci: l'Unesma instanco (section du premier degré), e l' Instanco di Apelo (section d`appel). Entote la Supra Korto havas non membri, inkluzite lua prezidanto.
Lua mezvaloraaltitudo esas 1.707 metri. La maxim altamonto di la lando esas MontoKaronje, kun 2.760 metri supermarala nivelo. Lua precipua fluvii esas Ruzizi e Kagera.
Burundi havas poka originala foresti: on kalkulas ke restas cirkume 600 km² del originala foresti.
Luaklimato esasequatorala etropikala.Pluvas neregulare, plu intense en la nordwesto. Lapluvo-quanto en granda parto di la lando varias de 1.300 mm til 1.500 mm omnayare. La planajo di Ruzizi e la nord-esto di la lando recevas de 750 mm til 1000 mmm omnayare.
Burundi esas un ek la kin maxim povra landi de la mondo. Ol havas la min grandaTNP per persono de la mondo.Kobalto ekupro esas lua precipua minerala produkturi, e la lando exportacaskafeo esukro.
Pueri enBujumbura.Burundiana mulieri edukas kapri.
Segun statistiki deThe World Factbook por 2023, Burundi havis13 162 952 habitanti,[1] kontre2 456 000 en 1950.[4] La maxim multa habitas rurala regioni, e nur 13% habitis urbi en 2013.[1] Segun etnio, la maxim multa habitantaro (85%) esas (bantui) Hutu, 14% esas Tuci (hamitiki), 1% esas Twa (pigmei), 3.000 personi esas Europani e 2.000 esas Aziani.[1] Pro l'interna milito, multa Burundiani refujis en altra landi: en 2006 cirkume 10.000 rezidis en Usa.
La linguiKirundi eFranca esas oficala, e kuneSwahilia, parolesas en tota lando.[1] En 2014, l'Angla anke divenis oficala,[5] tamen min kam 60% de lua habitanti savas lektar e skribar pro pok atendo a skolo. Nur 10% de la studianti enirasliceo.
La maxim populoza urbo esas la chef-urbo,Bujumbura. Altra importanta urbi esas Gitega, Bururi e Ngozi.
L'Unionita Nacioni kalkulis ke en2012 existis nur 430 mediki (1 por cirkume 23.000 habitanti) e 5.424 flegisti en Burundi.[6] En2010 l'Unionita Nacioni lansis raporto qua afirmis ke 970 ek 100.000 mulieri mortas pos parturar. Malgre plubonigo dum recenta yari, la viv-esperajo en Burundi duras esar basa: 58/62 yari por viri/mulieri en 2016[7] kontre 50 yari en 2005, 42 yari en 2000.
La bazo di la kulturo di Burundi esas la tradicioni e l'influi de vicina landi. Pro esar agrokultivala lando, l'ordinara repasto en Burundi konsistas ekpatato,maizo epizo.Karno esas chera, e konsumata dum poka dii de la monati. Mestierala objekti esas importanta formo di arto, e vendesas multe a la turisti.
La parolala tradiciono esas forta en la lando, e multa vivo-lecioni, naraci e historii transmisesas parole, generaciono pos generaciono. Dum lagentocido di 1972 multa docisti mortigesis. La maxim konocata skriptistino di la lando esasEsther Kamatari, qua vivas exilata en Francia pos 1970.
La 40-yara muzikala grupoRoyal Drummers of Burundi (rejala tamburisti de Burundi) divenis mondale konocata pos facar internaciona turi. Li uzas tradicionala perkut-instrumenti ed akompanesas da dansisti, e facas prizentadi dum oficala celebri.
Basketbalo,atletismo ejudoo esas la maxim populara sporti en la lando.Futbalo e la tradicionala tablo-ludomancala esas multe prizata kom distrakto omnaloke. La maxim konocata futbalisto Burundiana esasMohamed Tchité, qua ludis en multa klubi Belga.
.jpg)
