Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Irez a kontenajo
WikipedioLa Libera Enciklopedio
Serchuro

Belgia

De Wikipedio
Belgia
Koninkrijk België
Royaume de Belgique
Königreich Belgien
Standardo di BelgiaBlazono di Belgia
Nacionala himno:
Brabançonne
Urbi:
Chefurbo:Bruxel
· Habitanti:1 119 088 (2011)
Precipua urbo:Bruxel
Lingui:
Oficala lingui:Franca,Nederlandana,Germana
Tipo:Monarkio
·Rejo:Filipus
·Chefministro:Bart de Wever
Surfaco:(139ma maxim granda)
· Totala:30 528 km²
· Aquo:6,4 %
Habitanti:(82ma maxim granda)
· Totala:11 584 008[1] (2022)
·Denseso di habitantaro:376 hab./km²
Plusa informi:
Valuto:Euro
Veho-latero:dextre
ISO:BE
BEL
056
Reto-domeno:.be,.eu

Belgia, oficaleRejio Belgia, esasfederala stato jacanta an westal Europa. Ol havas kom viciniNederlando norde e nord-weste,Germania este,Luxemburgia sud-weste, eFrancia sude e sud-weste. Weste di la lando jacasNorda Maro.

Belgia havas tri oficala lingui:Nederlandana (parolata da cirkume 60% del habitantaro)Franca (parolata da 40% del habitantaro) eGermana (parolata da min kam 1%)[2].Bruxel, la chef-urbo di la lando, esas bilingua. Belgia esas parto dil ekonomiala regionoBenelux ed esas un ek la fondinti diEuropana Uniono.

Bazala fakti pri Belgia.

Historio

[redaktar |redaktar fonto]
 Precipua artiklo:Historio di Belgia

Romani okupis la regiono di la nuna Belgia dum1ma yarcento aK. La vorto "Belgia" devenas deGallia Belgica, Romana provinco en la regiono.

Gradope l'enmigro di Germana tribui dum la5ma yarcento pozis la regiono subMerovingiana dominaco. DumMezepoko, mikrafeudala stati aparis.

La 17 provinciBurgundiana e l'episkopio diLiège en1477.

Kom rezulto di laMilito dil okadek yari (1568 til1648) la regiono dividesis en l'Unionita Provinci (Belgica Foederata), e la Suda Nederlandi (Belgica Regia). La regiono di nuna Belgia divenis parto dilHispana imperio e pose dilHabsburgaAustria.

Konseque sucedo-milito en Austria, en1744Francia invadis Belgia. Pos pakti signatita inter1756 e1757 Belgia juis 35-yara paco.[3] Kande laFranca Revoluciono komencis, la Belgi esperis obtenor nedependo, ma en1794, pos ke l'Austriani vinkesis dal Franci, Francia okupis la Belga teritorio. Lakongreso di Wien en1815 establisisNederlandana dominaco super Belgia[3].

En1830, en Francia, komencis nova revoluciono kontreabsoluta monarkio. Inspirita da ta revoluciono, en agosto dil sam yaro komencis revolto enBruxel kontre l'Unionita Rejio di Nederlando. Pos batalii en multa urbi, Belgia deklaris su nedependanta deNederlando ye la4ma di oktobro1830, quankam la milito duris. Ye la21ma di julio1831Léopold la 1ma asumis la povo kom unesma Belga monarko. Nederlando agnoskis la nedependo di Belgia erste en1839.

Quik pos la nedependo, Belgia adoptis laFranca linguo kom oficala, e Franca influo komencis[4] plufortigita pro la forta ekonomial agado sude di la lando. Kom respondo, aparis nacionalista idei inter laFlandriani, qui komencis demandar simila stando por laNederlandana linguo.

Anke pos la nedependo, Belgia komencis stimular suaindustrio ed expansar suaferovoyi. En1885 lakonfero di Berlin donis la kontrolo di Belga Kongo al rejuloLéopold la 2ma. En1914 dum l'Unesma mondomilito laGermana imperio invadis Belgia, por lua strategiala situeso, interBerlin eParis[5]. La lando itere okupesis dal Germani en1940, dum laDuesma mondomilito, e liberigesis en1944. Pos la milito, generalastriko en1951 koaktis la rejuloLéopold la 3ma, judikata dal populo kom simpatiero di lanacional-socialisti, abdikar.

Belgia esis un ek la sis fondinti di laKomunitato Europana pri Karbono e Stalo en1951, e dilEuropana Ekonomiala Komunitato en1957. En1970 la lando divenis federuro.

Politiko

[redaktar |redaktar fonto]
La parlamento di Belgia, enBruxel.
RejuloFilipus.

Belgia esaskonstitucala monarkio. Lachefo di stato esas la rejulo. Depos la21ma di julio2013 esasFilipus. Lachefo di guvernerio esas lachefministro, qua indikesas dal monarko. Lua tri regioni (Flandria norde, Bruxel centre e Walonia sude) havas granda autonomeso.

Laparlamento havas 2 chambri: la Chambro di Deputati (kun 150 membri, qui elektesas dal populo por 5 yari, segun proporcionala votado en 11 elektala distrikti) e la Senato (kun 60 membri, di qui 50 elektesas da lokala parlamenti e l'altra 10 elektesas dal altra senatani). Luakonstituco adoptesis ye la7ma di februaro1831 ed emendesis multafoye til nun.

LaJudiciala povo povas revizar legifal agadi. La judiciala sistemo fondesas surNapoleonala legaro. La Korto di Kasaco esas la korto por la lasta instanco. La Korto di Apelo esas inferiora per 1 nivelo a la Korto di Kasaco.

Geografio

[redaktar |redaktar fonto]
Mapo di Belgia.
Larivero Meuse proximNamur.
Naturala rezerveyi an la fluvio Scheldt.

La frontieri di Belgia esas longa de 620 km kunFrancia sude, 148 km kunLuxemburgia sud-este, 167 km kunGermania este, e 450 km kunNederlando norde, e 73,1 km dilitoro weste.

Luareliefo povas dividesar en tri parti. Proxim la litoro la tereni esas basa e plana. Centre existas basa platajo, e sude existas la montoza regionoArdeni, qua kovresas da foresti. La maxim alta monto havas 694 metri dealtitudo, proxim la frontiero kun Germania. La maxim basa punto (tri metri sub lamarala nivelo jacas en Veurne/Furnes.

Laklimato di la lando esastemperema kun marala influo epluvi dum la tota yaro. La mezavaloratemperaturo esas 3°C enjanuaro e 18°C enjulio. La maxim pluvoza monato esas julio, kun mezavalore 78 mm.

Granda parto de la fluvii di Belgia debushas anNorda maro, ecepte la riveri qui trairas la municipo Momignies, qui esas parto di la baseno dil fluvio Oise, qua debushas anAngla Kanalo. Tri importanta fluvii qui trairas Belgia esas Scheldt (havanta entote 350 km, di qui 200 km en Belgia), lafluvio Meuse (925 km, di qui 183 km en Belgia) e la fluvio Yser (entote 78 km, di qui 50 km en Belgia). Belgia anke havas multa artificala kanali, exemple la kanalo Bruxel-Scheldt e la kanalo Bruxel-Charleroi.

Dum la yarcenti, la peizajo di Belgia modifikesis pro homala agado, qua kreis zoni di kultivo, apertis kanali por navigado ed irigaco, edc. Pro lua granda habitantaro, Belgia duras havar ambientala* problemi. Tamen, pro l'esforci da lua guvernerii, nun la lando reciklas o transformas en dungo cirkume 75% de la rezidala rezidui.

Ekonomio

[redaktar |redaktar fonto]
Portuo diBrugge.
 Precipua artiklo:Ekonomio di Belgia

Belgia havas modernaekonomio di merkato, qua dependas de mondala komerco, industrio e transporto. En 2010 laTotala nacionala produkturo esis $ 394,9 miliardi (USD) e la Totala nacionala produkturo po persono esis $ 37.900. La lando uzasEuro kom valuto.Bruxel esas ekonomikale specaligita en servado.

Belga urboAntwerpen es la triesma maxim importanta e grandaportuo diEuropa. Altra granda portui esasBrugge,Gent eLiège. Belgia exportacas precipue mashini, metalaji e rafinita diamanti, ed importacas kruda materiaro, kemiala produkturi, nutrivi, altra mashini e petrolo. Lua maxim importanta parteneri por exportaco esasGermania,Francia,Nederlando edUnionita Rejio.

Antwerpen (kemiala),Liège (staliferii ed astronautikal industrio) eCharleroi (staliferii) esas importanta industrial urbi. Walonia es l'olima "industriala spino" di Belgia, ma lua staliferii desmuntesis dum la yari 1960a e 1970a. Walonia nun esas plu povra kam Flandria.

Demografio

[redaktar |redaktar fonto]
Demografiala mapo di Belgia (2019).
Pueri en Belgia.

Segun lademografiala kontado di 2018, Belgia havis11 584 008 habitanti,[6] e luadenseso di habitantaro esis 374,2 hab./km², un ek la maxim alta deEuropa, dopNederlando e la mikra statiMonako eVatikano. La du maxim vasta regioni di Belgia jacas norde e formacas la regiono konocata komFlandria, qua parolas laNederlandana e koncentras 59% ek tota habitantaro. La maxim populoza regioni jacas proximBruxel,Antwerpen,Gent eLeuven. En 1999, 97,3% ek la habitantaro esis urbala.[7]

Segunreligio,Katoliki esas 75% de la habitantaro e 25% praktikas altra religii, inkluziteprotestantismo.[2] Lakonstituco grantas libereso religiala.

En2004, preske 92% de la habitantaro esas Belgi e 5,5% esis altraEuropani. La mezavalora viv-expekto esis 80,88 yari por la habitantaro en 2015.[2]

La 10 maxim granda urbi di Belgia
(2018)
ImajiRangoNomoHabitantaro

Bruxel

Antwerpen
1maBruxel1 019 022
2maAntwerpen459 805
3maGent231 493
4maCharleroi200 132
5maLiège182 597
6maBrugge116 709
7maNamur106 284
8maLeuven92 892
9maMons91 277
10maAalst77 534
Fonto:[8]

Kulturo

[redaktar |redaktar fonto]
Karnavalo diBinche

La kulturo di Belgia esas richa. Exempli pri Belgafolkloro esas lakarnavali diAalst eBinche (la du judikesas kom "patrimonio kulturala dil homaro"), la religiala procesiono di Santa Sango enBrugge, e la festo dil15ma di agosto enLiège. Exemplo pri lakoquarto Belga esaswaterzooi, disho facata kun hanokarno o fishokarno, legumi, kremo e terpomi.

Peter Paul Rubens

Importantapiktisti en la historio dil arto en Belgia esisJan van Eyck,Peter Paul Rubens,Pieter Brueghel la Olda eTheodore de Bry. Dum la20ma yarcento,James Ensor,Constant Permeke,Paul Delvaux eRené Magritte esas la precipua nomi.

Pricinemo, Belga cinematografuri multafoye premiizesis cheFilm-festo di Cannes. Ordinare, li facesas kun mikra budjeti, ma financesas da regionala guvernerii. Exempli pri notora cinematografisti Belga esasAndré Delvaux,Stijn Coninx, e fratuli Luc Dardenne e Jean-Pierre Dardenne. Exempli pri famoza Belga aktori esasJean-Claude Van Damme,Jacques Brel,Cécile de France eDéborah François.

Priliteraturo,Guido Gezelle,Maurice Maeterlinck (Nobel-premiizito en 1911),Suzanne Lilar,Emile Verhaeren,Hendrik Conscience,Tom Lanoye eDimitri Verhulst esas kelk importanta nomi.

Priklasika muziko kelk importanta nomi esisCésar Franck,Henri Vieuxtemps,Eugène Ysaÿe,Guillaume Lekeu eWim Mertens.Adolphe Sax, inventisto disaxofono, naskis en Belgia. Plu recente, anke la kompozisto e kantistoJacques Brel, kantistiArno Hintjens,Bobbejaan Schoepen,Salvatore Adamo,Philippe Lafontaine eMaurane, ejazo-muzikistiDjango Reinhardt,Toots Thielemans ePhilip Catherine esas importanta nomi.

La maxim popularasporti en Belgia esasfutbalo,ciklismo,teniso edautomobilismo. Pri futbalo, la du maxim populara esquadi esas RSC Anderlecht e Club Brugge KV.

Referi

[redaktar |redaktar fonto]
  1. Structure of the Population -URL vidita ye 30ma di mayo 2023. Idiomo: Angla.
  2. 123"The World Factbook - Belgium" -Publikigita da CIA. URL vidita ye 6ma di februaro 2016. 
  3. 12Almanaque Lisa Mundial 93] pag. 496-497, yaro 1993, Brazilia
  4. Rondo E. Cameron,France and the economic development of Europe, 1800-1914 (2000) p. 343
  5. Encyclopaedia Britannica, 1958, Tomo 3ma p.365.
  6. Chiffre global de la population par commune - Situation au 1/11/2018 -URL vidita ye 7ma di januaro 2019. 
  7. United Nation Development Programme
  8. Belgium Population 2018 (Demographics, Maps, Graphs) -Autoro: World Population Review. URL vidita ye 7ma di januaro 2019. 

Extera ligili

[redaktar |redaktar fonto]
Commons
Commons
Commons havas kontenajo relatante a:
Flago dil Europana UnionoMapo dil Europana Uniono
Membrostati:AustriaBelgiaBulgariaChekiaChiproDaniaEstoniaFinlandoFranciaGermaniaGrekiaHispaniaHungariaIrlandoItaliaKroatia -LatviaLituaniaLuxemburgiaMaltaNederlandoPoloniaPortugalRumaniaSlovakiaSloveniaSuedia
Negocianta stati:Islando -MontenegroNorda MakedoniaSerbiaTurkia
Peticionanta stati:Albania
Potenciala kandidati:Bosnia e Herzegovina -Gruzia -Kosovo
Albania |Andora |Austria |Belgia |Bielorusia |Bosnia e Herzegovina |Bulgaria |Chekia |Dania |Estonia |Finlando |Francia |Germania |Grekia |Gruzia |Hispania |Hungaria |Islando |Italia |Kroatia |Latvia |Liechtenstein |Lituania |Luxemburgia |Malta |Moldova |Monako |Montenegro |Nederlando |Norda Makedonia |Norvegia |Polonia |Portugal |Republiko Irlando |Rumania |Rusia |San-Marino |Serbia |Slovakia |Slovenia |Suedia |Suisia |Ukraina |Unionita Rejio |Vatikano
Nesuverena teritorii:Alando |Faero |Gibraltar |Guernsey |Jersey |Insulo Man |Svalbard e Jan Mayen
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/w/index.php?title=Belgia&oldid=1064423"
Kategorio:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp