TiSahara (Arabiko:الصحراء الكبرى,Aṣ-Ṣaḥrā´ al-Kubrā, "Ti Nalatak a Desierto") ket isu daytoy ti kadakkelan a napudotdesierto iti lubong ken ti maikatlo a kadakkelan a desierto, kalpasan tiAntartika ken tiArtiko.[1] Nga adda ti sumurok a9,400,000 kuadrado kilometro (3,600,000sqmi), daytoy ket kaaduan a sakupenna tiAmianan nga Aprika, a makaaramid daytoy iti gangani a kadakdakkel tiTsina wenno tiEstados Unidos. Ti Sahara ket maigay-at manipud itiBaybay Nalabbasit, ken mairaman dagiti paset ti aplaya tiMediteraneo, aginggana kadagiti kaigidan tiTaaw Atlantiko. Iti abagatan, daytoy ket naipatinggaan babaen tiSahel, ti barikes tinamaga bassit a tropikal a sabana a buklen ti akin-amianan a rehion ti tengnga ken akinlaud aSub-Sahara nga Aprika.
Adda dagitikaruburuban ti darat ket magaw-atna ti180 metro (590ft) iti kangato.[2] Ti nagan ket nagtaud manipud iti Arabiko a balikas ti desierto: (صَحراءṣaḥrāʾ[sˤɑħrɑːʔ](dengngen)).[3][4]
Dagiti pagbeddengan ti Sahara ket ti Taaw Atlantiko iti laud, tiBanbantay Atlas ken ti Mediteraneo iti amianan, tiBaybay Nalabbasit iti daya, ken tiSudan ken ti ginget tiKarayan Niger iti abagatan. Ti Sahara ket nabingbingay iti akinlaud a Sahara, ti sentral aBanbantay Ahaggars, tiBanbantay Tibestis, tiBanbantay Aïr (ti rehion ti desierto a banbantay ken dagiti nangato a banak), ti desiertoTénéré ken tiDesierto Libya (ti kamagaan a rehion). Ti kangatuan a pantok idiay Sahara ket tiEmi Koussi (3,415 metro (11,204ft)) idiay Banbantay ti Tibesti idiay akin-amianan aChad.
Ti Sahara ket ti kadakkelan a desierto iti kontinente ti Aprika. Ti akin-abagatan a pagbeddengan ti Sahara ket namarkaan babaen ti banda ti namaga bassit asabana a tinawtawagan tiSahel; ti abagatan ti Sahel ket mabirukan ti Akin-abagatan a Sudan ken tiLabneng Karayan Kongo. Kaaduan ti Sahara ket buklen ti nabato ahamada; dagitierg (dakkel a luglugar a naabbongan dagitikaruburuban ti darat) ket mangporma laeng iti bassit a parte.
Dagiti tattao ket agtataengda iti igid ti desierto kadagiti rinibu a napalabas a tawtawen[5] manipud idi naudi apanawen ti yelo. Ti Sahara ket nabasbasa idi a lugar ngem tatta nga aldaw. Sumurok a 30,000petroglipo dagiti ayup ti karayan a kas tibuaya[6] ket nagbaiag, a kagudua dagitoy ket nabirukan idiayTassili n'Ajjer idiay abagatan a daya tiArhelia. Dagitiposil dagitidinosauro, a mairaman tiAfrovenator,Jobaria kenOuranosaurus, ket nabirukan payen ditoy. Ti moderno Sahara, ket saan a kaaduan ti mulmula, malaksid idiay Ginget tiNilo, kadagiti bassit ngaoasis, ken idiay akin-amianan a kabambantayan, nga idiay dagiti Mediteraneo a mulmula a kas ti kayo tioliba ket mabirukan a agtubo idiay. Thi rehion ket kastoyen manipud idi agarup a 1600 BCE, kalpasan dagiti nagbalbaliw iti pakbo ti Daga ket nangipangato kadagiti temperatura ken nangpabasit ti panagtudtudo.[7]
Ti Sahara ket kasisigud idi a tinaengan babaen dagiti tattao ngaAmaziɣ a ti pananginaganda idi ti rehion ket "Tinariwen", a kayatna a sawen ket dagiti desierto, ti reperensia iti kinapudno nga isuda ket nangigiddiat iti nagbaetan dagiti nadumaduma nga [[ekorehion] ti desierto (kas tierg,oasis,desierto ken namaga a karuotan kdpy.)
Tiheograpikal a mapa ti Aprika, a mangipakpakita ti ekolohiko a pagsinaan a mangipalawag ti lugar ti Sahara.
Ti Sahara ket sakupenna dagiti dakkel a parte tiArhelia,Chad,Ehipto,Libya,Mali,Mauritania,Morocco,Niger,Akinlaud a Sahara,Sudan kenTunisia, ken gumay-at iti sumurok a9riwriw kuadrado kilometro (3,500,000sqmi) ken sakupenna ti agarup a1⁄4 iti kontinente ti Aprika. No mairaman amin ti natimbeng a tinawen a panatudtudo ti basbassit ngem 250mm, ti desierto ti Sahara ket sumurokto iti11riwriw kuadrado kilometro (4,200,000sqmi) iti kalawa. Daytoy ket maysa kadagiti tallo a naisangayan apisiograpiko a probinsia iti dakkel a pisiograpiko a pannakabingbingay ti Aprika.
