Panama (Espaniol:Panamá[panaˈma]), opisial a tinawtawgan tiRepublika ti Panama (Espaniol:República de Panamá), ket ti pagilian idiayTengnga nga Amerika a mabirukan iti pagbaetan tiAmianan kenAbagatan nga Amerika. Daytoy ket bineddengan babaen tiCosta Rica iti laud, tiColombia iti abagatan a daya, tiKaribe iti amianan ken tiTaaw Pasipiko iti abagatan. Ti kapitolio ken kadakkelan a siudad ket tiSiudad ti Panama, ken ti metro a lugarna ket pagtaengan iti gangani a kagudua dagiti 3.6 a riwriw a tattao iti pagilian.
Ti Panama tinagtagitao idia dagiti nadumaduma a tribu sakbay tipanagtaeng babaen dagiti Kastila idi maika-16 a siglo. Simmina ti Panama manipud itiEspania idi 1821 ken timmipon iti kappon tiNueva Granada,Ecuador, kenVenezuela a nanaganan iti Republika tiGran Colombia. Idi nawaswas ti Gran Colombia idi 1831, nagtultuloy a nagtipon ti Panama ken Nueva Granada, ken kanungpalan a nagbalin a Republika ti Colombia. Bayat a kimmadkadua iti Estados Unidos, simmina ti Panama manipud iti Colombia idi 1903, ken nagpalubos daytoy iti pannakaipatakder tiKanal Panama babaen tiKuerpo dagiti Inhenniero ti Buyot ti Estados Unidos idi pagbaetan ti 1904 ken 1914. Idi 1977, timaysa a tulag a napirmaan idi para iti dagup a panagiyakar ti Kanal manipud iti Estados Unidos iti Panama babaen ti patingga ti maika-20 a siglo, ken napasingkedan daytoy idi 31 Disiembre 1999.[6]
Dagiti rentas manipud kadagiti panagbayad iti panagusar ti kanal ket agtultuloy a mangirepresenta ti kaaduan a paset ti GDP ti Panama, urayno ti komersio, panagbanko, ken ti turismo ket dagiti nangruna ken dagiti dumakdakkel a sektor. Ti Panama ket addaa itimaikadua a kadakkelan nga ekonomia idiay Tengnga nga Amerika[7] ken isu pay ti kapardasan a dumakdakkel nga ekonomia tunggal maysa a tao idiay Tengnga nga Amerika. Idi 2013, ti Panama ketnairanggo a kas maika-5 kadagiti pagilian ti Latin Amerika kadagiti termino itiPagsurotan ti Panagrang-ay ti Nagtagitaon, ken maika-59 itilubong.[8] Manipud idi 2010, agtultuloy ti Panama a kas ti maikadua a kasayaatan iti pagbibinglayan iti ekonomia iti Latin nga Amerika, segun ti Pagsurotan Global a Kompetetibo tiWorld Economic Forum. Iti panagsakop iti agarup a 40 porsiento iti kalawa iti dagana, dagiti bakir ti Panama ket pagtaengan dagiti adu a tropikal a mula, dagiti ayup ken dagiti billit – ken adda kadagitoy ket saan a mabirukan iti sadino man a lugar iti planeta.[9]
Adda met dagiti nadumaduma a teoria a maipanggep iti taudan ti nagan a "Panama". Adda dagiti namatmati a ti pagilian ket nanaganna idi itikadawyan a mabirukan a sebbangan dagiti kayo. Dagiti dadduma ket namatmatida a dagiti immuna a nagtataeng ket simmangpetda idiay Panama iti Agosto, no adu dagiti kulibangbang, ken ti nagan ket kayatna a sawen ket "dagiti adu a kulibangbang" iti maysa nga indihenio a pagsasao.
Ti kaaduan nga ammo a bersion ket ti maysa a pagkalapan a purok ken ti asideg nga aplaya ket agnagan iti "Panamá", a ti kayatna a sawen ket "kaadu iti ikan". Ni kapitan Antonio Tello de Guzmán, bayat idi nagsuksukimat iti Pasipiko idi 1515, ket nagsardeng iti bassit nga indihenio a pagkalapan nga ilin. Daytoy ket naibaga idi iti Balangat ken idi 1517 ni Don Gaspar De Espinosa, ti Kastila a teniente, ket nangikeddeng idiay a mangipatakder iti puesto. Idi 1519, nangikeddeng ni Pedrarias Dávila a mangipatakder iti siudad ti Pasipiko para iti Imperio iti daytoy a sitio. Sinukatan ti baro a pagtaengan ti Santa María La Antigua del Darién, a nakapukaw iti annongna iti kaunegan a ti global a plano ti Balangat kalpasan ti rugi ti panagsamsam ti kinabaknang ti Pasipiko babaen ti Espania.
Iti panatitipon amian dagiti adda dita ngato, dagiti taga-Panama kadawyanda a namatmati a ti kayat a sawen ti balikas a Panama ket "kaadu ti ikan, kaykayo ken dagiti kulibangbang". Daytoy ti opisial a panangipalawag babaen dagiti libro ti panagadal ii sosial nga inapprobaran babaen ti Ministro ti Edukasion ti Panama. Nupay kasta, dagiti dadduma ket namatmatida a ti balikas aPanama ket nagtaud manipud itiKuna a balikas ti "bannaba" a ti kayatna sawen ket "adayo".[10]
↑"Archive copy". Naiyarkibo manipud itikasisigud idi 2019-01-03. Naala idi2015-08-20.{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: naiyarkibo a kopia a kas titulo (silpo)
Diaz Espino, Ovidio,How Wall Street Created a Nation, Four Walls Eight Windows, 2001.ISBN1-56858-196-3
Harding, Robert C.,The History of Panama, Greenwood Publishing, 2006.
Harding, Robert C.,Military Foundations of Panamanian Politics, Transaction Publishers, 2001.ISBN0-393-02696-5
Joster, R.M. and Sanchez, Guillermo,In the Time of the Tyrants, Panama: 1968–1990, W.W. Norton & Company, 1990.
Mellander, Gustavo A.; Nelly Maldonado Mellander (1999). Charles Edward Magoon: The Panama Years. Río Piedras, Puerto Rico: Editorial Plaza Mayor.ISBN1-56328-155-4. OCLC 42970390.
Mellander, Gustavo A. (1971). The United States in Panamanian Politics: The Intriguing Formative Years. Danville, Ill.: Interstate Publishers. OCLC 138568.
Porras, Ana Elena,Cultura de la Interoceanidad: Narrativas de Identidad Nacional de Panama (1990–2002), Editorial Carlos Manuel Gasteazoro, 2005.ISBN9962-53-131-4
Serrano, Damaris,La Nación Panamena en sus Espacios: Cultura Popular, Resistencia y Globalización, Editorial Mariano Arosemena, 2005.ISBN9962-659-01-9
Villarreal, Melquiades,Esperanza o Realidad: Fronteras de la Identidad Panamena, Editorial Mariano Arosemena, 2004.ISBN9962-601-80-0
.svg)
