| Luek Panguil | |
|---|---|
 TiPuerto ti Ozamiz a mabirukan iti kaunegan ti luek | |
.svg)  Luek Panguil Lokasion iti kaunegan ti Mindanao Ipakita ti mapa ti Mindanao.svg) Luek Panguil Luek Panguil (Filipinas) Ipakita ti mapa ti Filipinas | |
| Lokasion | Isla ti Mindanao,Filipinas |
| Nagsasabtan | 8°02′00″N123°44′00″E / 8.0333333333333°N 123.73333333333°E /8.0333333333333; 123.73333333333Nagsasabtan:8°02′00″N123°44′00″E / 8.0333333333333°N 123.73333333333°E /8.0333333333333; 123.73333333333 |
| Kita | Luek |
| Parte ti | Luek Iligan |
| Kadakkelan a kaatiddog | 41 km (25 mi) |
| Kadakkelan a kaakaba | 11.5 km (7.1 mi) |
| Kalawa ti rabaw | 180 km2 (69 sq mi) |
| Agpakatengnga a kaadalem | 15.4 m (51 ft) |
| Kaadaleman | 55 m (180 ft) |
| Kaatiddog ti aplaya1 | 112 km (70 mi) |
| Dagiti pagtaengan | |
| 1 Ti kaatiddog ti aplaya ketsaan a nasayaat a panagrukod. | |
TiLuek Panguil ket ti maysa nga ima tiLuek Iligan itiMindanao,Filipinas.[1] Ti luek ket mangbukel iti masna a pagbeddengan a mangisina tiPeninsula ti Zamboanga manipud iti amin a parte ti isla ti Mindanao. Daytoy ket beddenganna dagitiprobinsia tiMisamis Occidental,Zamboanga del Sur, kenLanao del Norte.[2] Dagiti nangruna asiudad kenili iti aplayana ket tiOzamiz kenTangub iti Misamis Occidental, ken tiTubod, ti kapitolio ti Lanao del Norte.[1]
Ti sumrekan iti luek ket namarkaan babaen ti silaw-taaw iti laud a bangir ti Luek Panguil, a mabirukan iti ulo ti daga iti akindaya a bangir ti pagsangladan ti Ozamis. Ti 9-metro (30 ft) a kangato iti konkreto a torre ket addaan iti pakaipatingngaan a plano iti 17 metro (56 ft) nga agraman kadagiti dua nga agsilsilap a nalabbasit iti tunggal maysa a 10 a segundo.[3]
Ti Rangtay ti Luek Panguil ket ti naplano a dua-dalan a rangtay a mangikapet iti Tangub iti Tubod, nga agdama a maisilpo babaen ti serbisio ti balsa. Ti 3.48-kilometro (2.16 mi) a rangtay ket mangipabassitto iti oras a panagbiahe iti pagbaetan ti Tangub ken Tubod manipud iti 2.5 nga ora iti 7 a minuto.[4]
Ti Luek Panguil ket agarup a 41 kilometro (25 mi) iti kaatiddog, ken addaan iti kalawa iti 18,000 ektaria (44,000 acre)[2] nga agraman iti igid ti baybay iti 112 kilometro (70 mi). Iti kaakikidan a puntona a pagbaetan ti Tangub ken Tubod, ti luek ket 1.7 kilometro (1.1 mi) iti kalawa, bayat a daytoy ket 11.5 kilometro (7.1 mi) iti kalawa iti sabangan ti luek. Ti topograpia iti baba ket saan a regular nga addaan iti agpakatengnga a kaadalem iti 15.4 metro (51 ft) ken ti kaadalem iti agarup a 55 metro (180 ft).[5]
Adda dagiti 29 a nangruna ken dagiti 46 a bassit a tributario ti karayan a mapan iti karayan,[5] nga agtaud manipud kadagiti dua a kabambantayan. Iti dagup, ti luek ket addan iti lugar a pagayusan iti 309,738 ektaria (765,380 acre).[2]
Iti sabangan ti luek, adda dagiti dua araw-ang ti korales: ti Raw-ang Hulaw-Hulaw iti Loculan Shoals iti asideg tiClarin, Misamis Occidental, ken ti Raw-ang Maigo iti asideg tiMaigo, Lanao del Norte. Dagitoy dua a raw-ang ket makasanayda ti nakaro a gatad ti sedimentasion ken agsaadda iti nasayaat ken di nasayaat.[6]
Kadagiti tawen ti 1750, ti Puerto Santiago idiay Ozamiz ket binangon idi babaen dagiti Espaniol tapno maguardianda ti sumrekan ti Luek Panguil. Dagiti panagraraut ti pirata aMoro ket nakaro iti dayta a panawen, ken naipalawag ti luek a kas maysa a "saan a maaw-awanan a taudan dagiti pirata a Muslim".[7] Idi 1917, nabangon ti maysa a silaw-taaw iti akindaya a lugar ti Puerto Santiago ti Espaniol.[3]
Ti luek ket maysa idi a nabaknang a lugar ti pagkalapan, nga addaan kadagiti adu a sebbangan ti marisdapo a mullet (Mugil cephalus), munamon (Stolephorus commersonnii) ken sardinas (Sardinella longiceps).[5] Dagiti sabali pay a nangruna a sebbangan ket dagiti sebbangan ti penaeido a pasayan ken lagdaw, dagiti gobi, pony nga ikan, dagiti asul a kappi, dagiti therapon, dagiti carangid, dagiti lantera nga ikan, ken dagiti hairtail. Idi 1980, adda dagiti agarup a 4,000 mangngalap, imad-adu iti sumurok a 9,800 idi 1995.[2]
Ti Luek Panguil ket nagsagsagaba kadagiti napalabas a dekada manipud iti nakaro a panagkalap ken dagiti destruktibo a sanay iti panagkalap. Maysa kadagiti kadakkelan a kontributor iti nakaro panaggundaway ket ti ekstensibo a panagusar dagiti iket ti sagat, a lokat a makunkuna itisanggab. Dagitoy nga iket ket saltokenda amin nga organismo iti baybay, uray dagitimacroplankton, ken mangibus daytoy kadagiti makan iti luek. No maiyasping idi 1984, ti bilang dagiti sebbangan ti ikan ket bimmassit manipud iti 201 iti 121 babaen idi tengnga dagiti tawen ti 1990.[5][8]
Ti adu pay a degradasion ket nagresultaan ti pannakadadael dagit imasna a habitat (kas dagiti mangrove a pinagbalin a waig a pagtarakenan iti ikan), ti panagrugit babaen dagiti makasabidong a kemikal, ken ti umad-adu a panagrang-ay iti tao iti igid ti aplaya ti luek. Ti nakaro a panagpabassit iti makalap nga ikan ket gapuanan dagiti ganetget iti rehabilitasion a mairaman ti panagikkat iti di legado nga estruktura ti panagkalap a kas dagiti iket a sagat nga agadu kadagiti rinibu kadagiti tawen ti 2010.[9]