^ Mairaman amin dagiti agnanayon nga agtaeng idiayIsrael, ti Golan Heights ken Daya a Herusalem. Mairaman pay dagiti Israeli nga umili nga agtaeng idiayWest Bank. Saan a mairaman dagiti Israeli a populasion idiay West Bank ken tiGaza Strip.
{{Aglaon ti teksto nga Arabiko}Kalpasan ti panakawayawaya idi 1948, ti baro a Hudio nga estado ket pormal a nanaganan tiMedinat Yisrael, wenno Estado ti Israel, kalpasan a dagiti dadduma a naidiaya a ken relihioso a nagnagan a mairaman i tEretz Israel ("tiDaga ti Israel"),Zion, kenHudea, ket nausig ngem nalikudan.[29] Kadagiti nasapa a lawas ti panakawayawayana, ti gobierno ket pinilina ti termino nga "Israeli" tapno mangibaga kadagiti umili ti Israel, a napormalan ti pannakaiyebkas babaen tiMinistro ti Ganganaet a Pannakibiang a niMoshe Sharett.[30]
Ti nagan nga Israel ket naipakasaritaan idin a naus-usar, iti sapasap ken relihioso a panagusar, tapno mangitudo ti bibliko aPagarian ti Israel wenno ti sibubukel a Hudio a pagilian.[31] Segun tiHebreo a Biblia tinagan nga "Israel" ket naited kenni patriarkaJacob (PagalagadanYisraʾel,Isrāʾīl;SeptuagintGriego:Ἰσραήλ; "struggle with God"[32]) kalpasan ti panagballigina a nakigabbo iti anghel ti Apo.[33] Dagiti sangapulo ket dua nga annak a lallaki ni Jacob ket nagbalin a dagiti nagngiputot kadagitiIsraelita, ket nakunkuna pay a kas dagitiSangapulo ket dua a Tribu ti Israel wennoAnnak iti Israel. Ni Jacob ken dagiti annakna a lallaki ket nagtaengda idiayCanaan ngem napilitda baben ti bisin a napan idiay Ehipto para iti uppat a kaputotan aginggana kenniMoses, ti maikadua a nalatak nga apo niJacob,[34] ket nangidaulo kadagitiIsraelita a nagsubli idiayCanaan iti "Ipapanaw". Ti kasapaan nga arkeolohiko naga artepakto a nagibaga ti balikas nga "Israel" ket tiMerneptah Stele ititaga-ugma nga Ehipto (a napetsaan ti naladaw a maika-13 a siglo BCE).[35]
Ti pakinakem ti "Daga iti Israel", a naamammoan iti Hebreo a ka tiEretz Yisrael (wennoEretz Yisroel), ket nangruna daytoy idin ken sagrado kadagiti Hudio a tattao manipud idi Bibliko a panawen. Segun tiTorah, ti Dios ketinkarina ti daga kadagiti tallo aPatriarka dagiti Hudio a tattao.[36][37] Iti naikabatayan ti eskritura, ti paset ti panawen dagiti tallo a Patriarka ket naikabil iti nasapa a maikadua a milenioBCE,[38] ken ti immuna aPagarian iti Israel ket nabangon idi maika-11 a siglo BCE. Dagiti simmaruno adagiti Israelita a pagarian ken estado ket nagballaballag a naturayan kadagiti sumaganad a ginasut a tawtawen, ken ammo dagitoy manipud kadagiti nadumaduma bibliko a nagtaudan.[39][40][41][42]
Ti akin-amianan a Pagarian iti Israel, ken dagiti pay siudad a Pilistino nga estado ket natnag idi 722 BCE, ngem ti akin-abagatan aPagarian iti Hudah ken dagiti nadumaduma a Poeniko a siudad ket nagtultuloy ti kaaddada idi ti rehion ket tinurayan babaen tiAsiria. Ti irurumsua dagitiBabilonia, ti Hudah ket dimteng pay daytoy a naparukma.
Ti nagsasaruno aPersiano a turay, ti rehion, ket nabingbinagy ti nagbaetan ti probinsia ti Siria-Coele ken kalpasan daytoy ti autonomo aYehud Medinata, ket naininut idi a naparang-ay ti urbano a kagimongan, a kaaduan atinurayan babaen dagiti Hudio. TiGriego a panagrukma ket linabsanna daytoy a rehion nga awan dagiti resistansia wenno interesado. Nainkorporado iti Ptolemaiko ken kanungpalanna dagiti Seleusida nga Imperio, ti akin-abagatan a Lebante ket kaaduan ana-helenisado, a nagitakder daytoy kadagiti irteng a nagbaetan dagiti Hudio ken dagiti Griego. Ti suppiatan ket rimtak idi 167 BCE babaen tiMacabeo a Yaalsa, a nagballigi ti panagipatakderna ti maysa a nawaya a Hasmonean a Pagarian idia Hudah, a daytoy ket napadakkel ti kaaduan ti moderno nga Israel, idi dagiti Seleusida ket nagininutda a nakapukaw ti panagtengngel ti rehion.
TiImperio a Romano ket rinautna ti rehion idi 63 BCE, nga immuna a nangala ti panagtengngelna iti Siria, ken idi pay panakairamanna idiay sibil a gubat ti Hasmonean. Ti panagsalisal a nagbaetan dagti kumayat ti Romano ken dagiti kumayat ti Parto a sangkatiponan idiay Hudea ket dimtengan ti panakaiturong ti panakaikabil niHerod ti Nalatak ken ti pakaitiptipon tiHerodes a Pagarian a kas ti basalo a Hudio nga estado ti Roma. Ti panakaapday dagiti Herodes, ti Hudea, ket naipabalin a kas probinsia ti Roma, ket nagbalin daytoy a lugar ti naranggas a panagsalisal dagiti Hudio a simmupiat kadagiti Greko-Romano, a nagpatinggaan tiHudio-Romano a Gubgubat, a nagpatinggaan daytoy ti nawatiwat a panagdadael ken panagpaty dagiti puli. Ti kaadda dagiti Hudio ti rehion ket bimmassit kalpasan ti panakapaay tiBar Kokhba a yaalsa a sinupiatan tiImperio a Romano idi 132 CE.[43] NUpay kasta, adda idi ti nagtultuloy a bassit a kaada dagiti Hudio ken tiGalilea ket isu ti nagbalin a sentro relihionna.[44][45] TiMishnah ken ti paset tiTalmud, dagiti sentro a teksto ti Hudio, ket naaramid idi ti las-ud ti maikadua aginggana ti maika-4 a sigsiglo CE idiay Tiberias ken Herusalem.[46] Ti rehion ket kaaduan a nataengan babaen dagiti Greko-Romano idiay aplaya ken dagiti Samaritano idiay turod nga away. Ti Kristianidad ket nagininut idi a simmuksukat ti Romano a paganismo, a ti lugar a babaen ti Bisantino a turay ket napabalin iti Mitra iti Daya, a kas dagiti Palaestina Prima ken Palaestina Secunda a probinsia. Ngem idi maika-5 ken maika-6 a siglo, dagiti dramatiko a pasamakdagiti Samaritano a Yaalsa ket binalbaiwanna daytoy a daga, nga adda dagiti adu a pannakadadael kadagiti Bisantino a Kristiano keb Samaritano a kagimongan ken ti maysa a nagbanagan ti panagpabassit tipopulasion. Kalpasan ti Persiano a panagrukma ken ti saan a napaut a pannakaikabil tiHudio a Mankomunidad idi 614 CE, ti Imperio a Bisantino ket nangikabil ti panagturayna idi 625 CE, a nagbanagan daytoy ti ad-adu pay a panakaapday ken panakadadael.
Idi 635 CE, ti rehion, ia mairaman ti Herusalem, ket naparukma babaen dagitiArabo ken nabati idi a tinengtengngel dagiti Muslim para kadagiti sumaruno a 1300 a tawtawen.[47]Ti panaktengngel ti rehion ket naiyallatiw ti nagbaetan dagitiUmayyad,[47]Abbasids,[47] ken dagitiKrusada ti dagup dagiti simmaruno nga innem a siglo,[47] sakbay a naparukma babaen tiMamluk Sultanato, idi 1260.[48] Idi 1516, ti rehion ket rinukma babaen tiImperio nga Otomano, ken nabati babaen tiTurko a panakaturay aginggana idi maika-20 a siglo.[48]
^TiHerusalem a Linteg ket mangibaga a ti "Herusalem, ti sibubukel ken naipagkaykaysa, ket isu ti kapitolio ti Israel" ken ti siudad ket agserbi a kas ti tugaw ti gobierno, pagyanan ti pagtaengan iti Presidente, dagiti opisina ti gobierno, kangatuan a korte, ken tiparlamento. TiNagkaykaysa a Pagpagilian a Konsilo ti Salaknib a Resolusion 478 (20 Agosto 1980; 14–0, nangirnad ti Estados Unidos) ket nagirangarang ti Herusalem Linteg "awan serbina ken kodapis" ken timmawag kadagiti kameng nga estado a mangikkat kadagiti diplomatiko a misionda manipud idiay Herusalem. Ti Nagkaykaysa a Pagpagilian ken amin dagiti kameng a pagilian ket nagmadida a nanagawat ti Herusalem a Linteg (kitaen tiKellerman 1993, p.140 harvnb error: awan mapuntaan: CITEREFKellerman1993 (tulong)) ken nagtaripatu kadagiti bukodda nga embahada kadagiti sabsabali a suiudad a kas ti Tel Aviv,Ramat Gan, kenHerzliya(kitaen tiCIA FactbookNaiyarkibo 2018-12-24 itiWayback Machine kenMapa iti Israel). Ti Kongreso ti Estados Unidos ket inamponna tiHerusalem nga Embahada a Tignay, a nagibagbaga a ti embahada ti Estados Unidos ket nasken a maipan idiay Herusalem ken ti nasken a mabigbigan nga isu ti kapitolio ti Israel. Nupay kasta, ti Opisina ti Departamento ti Legado nga Abogado ti Estados Unidos ket nangipatingga a dagiti probision ti tignay a "mangraut ti eksklusibo a turay ti presidente iti lugar ti gangganaet a panakibiang ken dagitoy ket di naibatay ti linteg". Manipud ti panakapasingked ti tignay, amin a Presidente a nagserbi ti opisina ket nangikeddeng a ti iyaalis ket makadadael ti nailian a pakadanagan ti panaksalaknib ti Estados Unidos ken nagpili a nangited ti panagiwagsak a panagatipa ti ania man nga aksion ti daytoy a sanguanan. TiPalestino nag Autoridad ket makitkitana tiDaya a Herusalem a kas ti kapitolio timasakbayan a Palestino nga estado. Ti kamaudianan a kasasaad ti siudad ket agururay kadagiti masakbayan a tulagan a nagbaetan ti Israel ken ti Palestino nga Autoridad(kitaen ti"Pakitinnukagan ti Herusalem," Palestina–Israel a Warnakan). Kitaen tiDagiti Puesto idiay Herusalem para kadagiti adu pay a pakaammo.
↑"Senso ti Populasion idi 2008"(PDF). Tengnga nga Opisina dagiti Estadistika ti Israel. Naiyarkibo manipud itikasisigud(PDF) idi 2012-11-14. Naala idi17 Pebrero 2012.
↑Gilbert, Martín (2005),Ti Routledge nga Atlas iti Araba–Israeli a suppiatan, Routledge,ISBN978-0-415-35900-9
↑"Ti kasasaad iti Herusalem"(PDF).Ti Saludsod iti Palestina ken ti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Nagkaykaysa a Pagpagilian Departamento iti Publiko a Paammo.Ti Daya a Herusalem ket naipanunutan a, babaen ti Sapasap a Gimong ken ti Salaknik a Konsilo, a kas paset ti nasakupan a teritorio ti Palestina.{{cite book}}: Panagtaripato ti CS1: postscript (silpo)
↑Wells, John C. (1990).Longman a diksionario ti panagbalikas. Harlow, Inglatera: Longman. p.381.ISBN0-582-05383-8. naikabil a "Jacob".
↑"Ken ti kinununa ket, Ti nagan ket saanton a tinawtawagan a Jacob, ngem Israel: para iti kas maysa a prinsipe ti kabilenagn ket adda iti Dios ken adda ti tattao, ken nagballigin." (Henesis, 32:28, 35:10). Kitaen pay tiHosea 12:5Naiyarkibo 2018-10-05 itiWayback Machine.
↑Barton& Bowden 2004, p.126 harvnb error: awan mapuntaan: CITEREFBartonBowden2004 (tulong). "Ti Merneptah Stele... ket masuppiatan nga isu ti kadaanan nga ebidensia a saan a ti Biblia para ti kaadda ti Israel a nasapsapa ngem ti maika-13 a siglo BCE."
↑"Ken ti Apo a Dios ket mangiyegto kenka idiay daga a tagikua dagiti ammam, ken nasken a sika ket mangtagikuantoa; ken mangiyeg to kenka ti kasayaatan, ken agputot kayonto kadagiti ad-adu ngem dagiti ammayo ." (Deuteronomy 30:5).
↑"Ngem no agsubikanto kaniak, ken namnamaem dagiti bilinko ken surotem dagitoy, urayno ti panakaiwarwarasyo ket adda idiay kaadaywan a paset ti langit, ngem siakto ket agurnong kadagitoy, ken isublikto iti lugar a napilik a gapunan ti naganko nga agnaed idiay." (Nehemiah 1:9).
↑Friedland& Hecht 2000, p.8 harvnb error: awan mapuntaan: CITEREFFriedlandHecht2000 (tulong). "Para kadagiti napalabas a ribribo a tawen ti Herusalem ket isu ti tugaw ti Hudio a panakaturayan, ti sangkabalayan a lugar dagiti ari, ti lokasion dagiti bukodna a lehislatibo a konsilo ken dagiti korte."
↑Matthews, Victor H. (2002),Ti Ababa a Pakasaritaan ti Taga-ugma nga Israel, Westminster John Knox Press, p.192,ISBN978-0-664-22436-3
↑Miller, J. Maxwell; Hayes, John Haralson (1986),Ti Pakasaritaan ti Taga-ugma nga Israel ken Hudah, Westminster John Knox Press, p.523,ISBN978-0-664-21262-9
↑Oppenheimer, A'haron ken Oppenheimer, Nili.Nagbaetan ti Roma ken Babilonia: Dagiti Panagadal ti Hudio a panagidaulo ken Kagimongan. Mohr Siebeck, 2005, p. 2.
↑Cohn-Sherbok, Dan (1996),Atlas iti Hudio a Pakasaritaan, Routledge, p.58,ISBN978-0-415-08800-8
↑"Palestina: Pakasaritaan".Ti Online nga Ensiklopedia dagiti Romano a Probinsia. Ti Unibersidad iti South Dakota. 18 Enero 2007. Naiyarkibo manipud itikasisigud idi 2013-01-16. Naala idi20 Marso 2012.Naiyarkibo 2013-01-16 itiWayback Machine
1234Gil, Moshe (1997),Pakasaritaan iti Palestine, 634–1099, Unibersidad ti Cambridge a Pagmalditan,ISBN978-0-521-59984-9
12Kramer, Gudrun (2008),Pakasaritaan iti Palestina: Manipud ti Panagrukma dagiti Otomano aginggana ti panakabangon iti Estado ti Israel, Unibersidad ti Princeton a Pagmalditan, p.376,ISBN978-0-691-11897-0
.svg)
.svg)