Tigatas ket puraw a likido a napataud babaen timamaria a glandula dagitimamalia. Daytoy ti kangrunaan a taudan titaraon para kadagiti ubing a mamalia sakbay nga isuda ket makabael ngaagkalpa kadagiti sabali a kita ti makan. Ti nasapa alaktansia t gatas ket aglaon ticolostrum, a mangawit kadagitikontrabagi ti ina a maipan iti maladaga ken mabalin a mangpabassit ti riesgo kadagiti adu asakit iti maladaga. Daytoy ket aglaon pay kadagiti adu a sustansia.[1]
A kas maysa a maipapan itiagrikultura a produkto, ti gatas ketmaala manipud kadagiti mamalia ken inus-usar amakan para kadagiti tao. Iti sangalubongan, dagiti talon tipaggatasan ket agpatpataudda ti agarup a 730 a riwriw a tonelada iti gatas idi 2011.[2] TiIndia ket isu ti kadakkelan nga agpatpataud ti main-inum a gatas, ngem saan nga agiluluwaswenno gumatgatan iti gatas. TiBaro a Selanda, dagiti 27 a kameng nga estado tiKappon ti Europa, tiAustralia, ken tiEstados Unidos ket isu dagitoy ti kadakkelan nga agiluluwas iti gatas ken dagiti produkto ti gatas iti lubong. TiTsina kenRusia ket isuda ti kadakkelan a gumatgatang iti gatas ken dagiti produkto ti gatas iti lubong.[3][4]
Iti sangalubongan, adda dagiti ad-adu ngem 6 a bilion nga agib-ibus iti gatas ken dagiti produkto ti gatas. Sunurok a 750 a riwriw a tattao ket agtataengdad iti kaunegan dagiti sangkabalayan ti paggatasan a talon. Ti gatas ket maysa a nangruna a kontributor iti panagpasayaat ti sustansia ken seguridad ti makan a naisangsangayan kadagiti agrangrang-ay a pagilian. Dagiti panagpasayaat kadagiti taraken ken ti teknolohia ti paggatasan ket mangited ti nasayaat a namnama iti panagpasayaat tikinapanglaw kenmalnutrision iti lubong[5]
Valenze, Deborah.Gatas: Ti Lokal ken Global a Pakasaritaan (Unibersidad ti Yale a Pagmalditan, 2011) 368 pp.
Wiley, Andrea.Panamgipanpanunotam manen ti Gatas: Kultural ken dagiti Biolohiko a Perspektibo (Routledge 2010) (Serie para iti kratibo a Panangisuro ken Panagadal iti Antropolohia)maiyaon ken mabirukan a teksto
