_-_TIMEA.jpg)
Akụkọ banyere ọnụ bụ omenala ochie nke na-akọ akụkọ banyere ndị na-ege ya ntị. Onye na-akọ akụkọ ndị na-ege m ntị dị nso n'anụ ahụ, m na-agwakarị ha okwu n'ụzọ okirikiri.[1] Mmekọrịta nke njikọ ahụ na-eduga na saịtị dị omimi na nke na-agbanwe agbanwe nke akụkọ ọnụ na-enye ohere ịmepụta akụkọ ahụ dabere na mkpa nke ndị na-ege ntị na gburugburu ebe akụkọ ahụ. Ndị na-ege ntị ghọtara mkpa usoro okike nke ịnọ na ike ịbụ akụkụ nke usoro ahụ. Akụkọ ahụ na-emepụta njikọ onwe onye n'etiti onye na-agụ akụkọ na ndị na-ege ntị. [citation needed]
Mgbanwe nke ịkọ akụkọ ọnụ na-agbatịkwa onye na-akọ akụkọ. Onye ọ bụla na-akọ akụkọ ga-etinye àgwà ha ma nwee ike ịhọrọ ịgbakwunye ihe odide na akụkọ ahụ. N'ihi ya, a ga-enwe ọtụtụ ọdịiche nke otu akụkọ. Ụfọdụ ndị na-akọ akụkọ na-ewere ihe ọ ụda na-abụghị akụkọ ahụ dị ka ihe na-abụghị nke a na-akọ, ebe ndị na-ekwu akụkọ ndị ọzọ na-ahọrọ ịkwalite akụkọ ha site na mgbakwunye nke ihe nkiri na ihe ọdịyo, ihe omume ụfọdụ, na atụmatụ na ngwaọrụ okike.
Enwere ike ịkọ akụkọ n'ọtụtụ ụdị: n'ụdị, n'ụdị uri, dị ka abụ, na-esonyere ịgba egwu ma ọ bụ ụdị ihe nkiri, wdg.
O yikarịrị ka ị nwere ike ịkọ akụkọ site n'ọnụ, ọ bụrụgodị na ọ bụ n'asụsụ mmadụ. Akụkọ kwesịrị ịgụnye ahụmahụ onwe onye na akụkọ ahụ. Akụkọ banyere ndị Aboriginal Australia oge ochie na-apụta ìhè. Akụkọ nke obodo bụ nkọwa nke akụkọ - ndụ nke ọtụtụ ndị na-akpali nnọọ mmasị. Ọ bụ ebe ndị mmadụ nwere ike ịkọrọ akụkọ gbasara ihe dị ugbu a, oge gara aga, na ọdịnihu.
Ịkọ akụkọ bụ ihe na-akpali akpali maka onye na-ege ntị, onye jikọtara ya na onye na-akọ akụkọ site na akụkọ ahụ, yana onye na-ekwu akụkọ, onye jikọrọ ya na ndị na-ege ya ntị site na akụkọ.[1]
Akụkọ mmalite nwere ike ịmalite n'abụ dị mfe.[2] Dịka ọmụmaatụ, ndị mmadụ nwere ike ịbụ abụ ka ha na-arụ ọrụ n'ịkụ ọka ma ọ bụ na-eme ka ngwá ọrụ dị nkọ. Ndị nna nna anyị mbụ mepụtara akụkọ ifo iji kọwaa ihe ndị sitere n'okike. Ha nyere ndị nkịtị àgwà karịrị nke mmadụ, si otú a malite akụkọ ndị dike.
Akụkọ mmalite jikọtara akụkọ, uri, egwu, na ịgba egwu. Ndị na-akọ akụkọ nke ọma ghọrọ ndị na-eme ihe ntụrụndụ, ndị nkụzi, ndị ndụmọdụ ọdịbendị, na ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme maka obodo ahụ. Site n'aka ndị na-akọ akụkọ, a na-enyefe akụkọ ihe mere eme nke ọdịbendị site n'ọgbọ ruo n'ọzọ.
Enwere ike ịhụ mkpa akụkọ na ndị na-akọ akụkọ n'akụkọ ihe mere eme nke mmadụ na nkwanye ùgwù a na-enye ndị na-ede akụkọ ọkachamara.
Onye na-akọ akụkọ nke narị afọ nke 9 bụ Scheherazade nke Otu Puku na Otu N'yen, bụ onye zọpụtara onwe ya site n'akụkụ nke ọzọ nke akụkọ ahụ, bụ ihe atụ nke otu esi akọwa akụkọ nke oge gara aga. Ọtụtụ narị afọ tupu Scheherazade, Vyasa gosipụtara na ọ nwere ike ịkọ akụkọ mmalite nke Mahabharata India. Vyasa na-ekwu, "Ọ Ốể na ị gee nịịa nke ọo, na end, ị ga-abı onye កា".
N'ụwa nke a na-emepụtabeghị, ndị na-akọ akụkọ, ndị na-agba egwú ma ọ bụ ndị na-egwu egwú, nwere ike ịhụ ndị a na-akwanyere ùgwù nakwa ndị nọ n'obí eze. A na-atụ anya na ndị na-akọ akụkọ ihe mere eme n'oge gara aga na-enweghị akụkọ banyere nke ugbu a, yana akụkọ banyere American Ruth Sawyer, "cheta ihe niile dị mkpa na mahadum, ị na-adịghị mma banyere ụlọ ikpe, ị na-enwe ike na-emeso ahịhịa nke ndị agadi (ọgwụ), ị na-enwe ike ide amaokwu maka nwanyị bụ nwanyị, onye na-egwu egwuregwu nke abụọ nke ụlọ ikpe ahụ" sị, e nwere 426 minstrels e were n'ọsọ na-akwado ya. Abụọ n'ime ndị na-akọ akụkọ Eze Edward bụ ụmụ nwanyị abụọ nọ n'okpuru aha Matill Makejoye nke Pearl na akwa..
N'afọ 1800, Jakob Wilhelm Grimm chịkọtara ma bipụta akụkọ ndị German kọrọ. Otú ọ dị, ọ pụtaghị dị ka a hụrụ ya, ma e mere ya dị ka otu ụkpụrụ ahụ si dị. Dị ka ụmụnna Grimm nke Germany, Peter Christen Asbjrnsen na Jorgen Moe achịkọtala akụkọ ọdịnala Norwegian. Na Denmark, Hans Christian Andersen gbanwere akụkọ ọdịnala ọ nụrụ n'ọnụ ndị na-akọ akụkọ. N'England, Joseph Jacobs chịkọtara mkpokọta akụkọ ọdịnala na England, Scotland na Wales.
N'afọ 1900, ndị na-akọ akụkọ dị ka Marie Shedlock, onye nkụzi ụlọ akwụkwọ Bekee lara ezumike nká, ghọtara mkpa ọ dị ịkọ akụkọ. N’ihi na ọtụtụ ndị nọ na United States chọrọ ịmụta nkà nke ịkọ akụkọ, echere m na ọ dị m mkpa ịkọ akụkọ n’ụzọ okike iji bipụta akwụkwọ maka ụmụaka..
Ruo narị afọ abụọ, a na-elebara akụkọ ifo anya nke ukwuu. Gụnyere ịmepụta ọtụtụ akụkọ akụkọ na National Storytelling Festival (USA) na Jonesborough, Tennessee.
Ememme akụkọ mpaghara na-eweta ndị na-akọ akụkọ nke otu steeti ma ọ bụ mpaghara ọnụ maka ntụrụndụ, ịkọ akụkọ, na agụmakwụkwọ na nka.