Un tornado proximAnadarko, Oklahoma. Lifunel es li tenui tube que extende del nube al terre. Li parte max bass de ti tornado es circumdat per untranslucent nube pulveric, levat per li fort ventes del tornado al superficie. Li ventes del tornado have un tre plu largi diametre quam li funel se.Li tote de tornados in li SUA, 1950-2013, graficat per medipunctu.
Untornado es un columna rotant violentmen deaere que es in contacte con ambi li superficie terric e unnube cumulonimbic o, in casus rar, li base de unnube cumulic. Tis es sovente nominattorsitores ocyclones,[1] benque li parolecyclon es usat inmeteorologie, in un sensu large, por nominar alcun apertcirculation de pression bass. Tornados have multi formes e dimensiones, ma tis es tipicmen in li forme de un visibilfunel condensational, li strett fin de que tucha li terre e es sovente circumdat per unnube defragmentes epolve. Max mult tornados have rapiditás ventic minu quam 175 km/h, es circa 75 metres large, e dura un poc kilometres ante dissipar. Li max extrem tornados posse atinger rapiditás ventic de plu quam 480 km/h, extende plu quam 3 km in diametre, e remane sur li terre por plu quam 100 km.[2][3][4] Tipes varie de tornados include lijetta terric, litornado de multiplic virles, e lifunel marin.
Tornados have esset observat sur omni li continentes exceptAntarctica. Tamen, li grand majoritá de tornados ocurre in li region del "Stradette de Tornados" delStates Unit, benque ili posse ocurrer quasi alcú inAmerica del Nord.[5] Ili anc ocurre alquande in sud-central e oriental Asia, nord e est-centralAmerica del Sud,Africa del Sud,Europa del nord-west e sud-est,Australia del west e del sud-est, eNov Zeland. Tornados posse esser detectet ante o quande ili ocurre per li usu deradar Pulse-Doppler per recognisar arangeamentes invelocitá e reflectivitá, e anc per li eforties de observatores de tempestes.
Hay pluri scalas por evaluation li fort de tornados. LiScale de Fujita evaluata tornados per damage causat e have esset viceat in alcun paises per liAugementat Scale de Fujita. Un tornado F0 o EF0, li max debil categorie, damagea árbores, ma ne structuras substantial. Un tornado F5 o EF5, li max fort categorie, destructe edificies a lor fundamentes e posse deformar li max alt edificies. Li similScale TORRO extende de un T0 por tornados max debil a T11 por li max potent savet tornados.[6] Data de radar Doppler,fotogrammetrie, e lineas spiral sur li terre (marcascycloid) anc posse esser analisat por determinar li intensitá e assignar un evaluation.[7][8]