Սամարղանտ[1] (ուզպեքերէն՝ Samarqand), աշխարհի հնագոյն քաղաքներէն մէկը։ Կը գտնուի ծովու մակերեսէն 702 մ. բարձրութեան վրայ։Ուզպեքիստանի մեծութեամբ երկրորդ քաղաքն է։
Հիմնադրուած է Ք․Ա․ Ը. դարուն։
Բնակչութիւնը՝ 546,303 (1 Յունուար, 2020)։
Աւելի քան երկու հազար տարի առաջ քաղաքը կարեւոր կեդրոն եղած էՉինաստանի եւԵւրոպայի միջեւ՝ գտնուելով Մետաքսեայ ճանապարհին վրայ, նաեւ եղած է միջնադարեան արեւելքի գիտութեան զարգացման կարեւորագոյն քաղաքներէն մէկը։ Տասնչորսերորդ դարուն դարձած էԼենկ-Թիմուրի կայսրութեան մայրաքաղաքը։
Ալեքսանտր Մակեդոնացի կը գրաւէ Սամարղանտը՝ Ք.Ա. 329-ին։ Քաղաքըյոյներու կողմէ ծանօթ էր իբրեւ Մարաքանտա (Μαράκανδα)։
Մինչ Սամարղանտը զգալի վնասներ կը կրէ Ալեքսանտրի նախնական նուաճման ընթացքին, քաղաքը արագօրէն կը վերականգնի եւ կը ծաղկի նորհելլենական ազդեցութեան տակ: Կ'որդեգրուին նաեւ շինարարութեան հիմնական նոր ձեւեր: Երկարաւուն աղիւսները կը փոխարինուին քառակուսիներով եւ կը գործածուին որմնադրութեան բարձրակարգ միջոցներ:
Ալեքսանտրի նուաճումները յունական դասական մշակոյթը կը ներմուծենԿեդրոնական Ասիա, եւ որոշ շրջան մը յունական գեղագիտութիւնը մեծ ազդեցութիւն կ'ունենայ տեղի արհեստաւորներուն վրայ:
Ք.Ա. 260-ին Սամարղանտը կը գրաւենՍասանեանները պարսիկները: Սասանեան իշխանութեան օրով, տարածաշրջանը կը դառնայմանիքէականութեան կարեւոր վայր մը եւ կը նպաստէ կրօնի տարածման՝ Կեդրոնական Ասիոյ մէջ։
350-էն 375 թուականներուն Սամարղանտը կը գրաւուի սիոնիտ քոչուոր ցեղերու կողմէ, որոնց ծագումը կը մնայ հակասական: Քոչուոր խումբերու Սամարղանտ վերաբնակեցումը կը հաստատեն Դ. դարու հնագիտական մնացորդները։
Տարածաշրջանին մէջ կը տարածուի Միջին Սիրտարիա աւազանի քոչուորներու մշակոյթը։
Երկար ատեն, Սամարղանտը կը վերածուիիսլամական եւարաբական ուսման կեդրոնի:
Ժ. դարու պարսիկ գրող Իստախրի, վառ նկարագրութիւն կու տայ տարածաշրջանի բնական հարստութիւններուն մասին.
Իւրաքանչիւր քաղաք եւ բնակավայր ունի ամրոց... Անիկա Ալլահին բոլոր երկիրներէն ամէնէն բեղմնաւորն է. անոր մէջ կան ամենալաւ ծառերն ու պտուղները, իւրաքանչիւր տան մէջ կան այգիներ, ջրամբարներ եւ հոսող ջուր:
Մոնկոլները կը գրաւեն Սամարղանտը 1220-ին:Ճէնկիզ խան կը սպաննէ բոլոր անոնք, որոնք ապաստանած էին միջնաբերդին եւ մզկիթին մէջ, կը կողոպտէ քաղաքը ամբողջութեամբ եւ կը զօրակոչէ 30.000 երիտասարդ եւ 30.000 արհեստաւոր:
Մարքօ Փոլօ ճանապարհորդը Սամարղանտը կը կոչէ «Սքանչելի քաղաք»[3]:
1417-1420 թուականներուն Լենկ Թիմուրի թոռնիկը՝ Ուլուղ բէկ, Սամարղանտի մէջ կը կառուցէ «մետրեսէ մը»` դպրոց, որ կը դառնայ Ռեճիստանի ճարտարապետական առաջին շէնքը։ Ուլուղ Բէկը այս «մետրեսէ»ն կը հրաւիրէ իսլամական աշխարհի մեծ թիւովաստղագէտներ եւ թուաբանագէտներ։
Ուլուղ բէկի օրով Սամարղանտը կը դառնայ միջնադարեան գիտութեան համաշխարհային կեդրոններէն մէկը։ ԺԵ. դարու առաջին կէսին Ուլուղ բէկի օրով կը զարգանայ գիտական դպրոց մը:
1886-ին քաղաքը կը դառնայՌուսական Թուրքեստանի նորաստեղծ Սամարղանտի մարզի մայրաքաղաքը եւ աւելի մեծ արժէք կը ստանայ, երբ 1888-ին Անդրկասպեան երկաթուղին կը հասնի հոն։
.jpg)
.jpg)
