Օորտի ամպ (նաևԷպիկ-Օորտի ամպ), ենթադրական գնդաձև տարածքԱրեգակնային համակարգում, որը հանդիսանում է երկարաժամկետգիսաստղերի աղբյուր։ Դիտարկումներով Օորտի ամպի գոյությունը չի ապացուցված, սակայն կան շատ անուղղակի փաստեր, որոնք բացահայտում են նրա գոյությունը։
Ինչպես ենթադրվում է Օորտի ամպը բաղկացած է երկու առանձին մասերից՝ արտաքին գնդաձև Օորտի ամպ և ներքին սկավառակաձև Օորտի ամպ։ Օորտի ամպի մարմինները մեծ մասամբ կազմված ենջրային,ամոնիակային ևմեթանայինսառույցներից։ Աստղագետները գտնում են, որ Օորտի ամպի մարմինները առաջացել են Արեգակի մոտ և հետագայում ցրվել են հեռավոր տիեզերքգազային հսկամոլորակների ձգողականության ազդեցության հետևանքով, Արեգակնային համակարգի ձևավորման նախնական շրջաններում[1]։
Չնայած այն բանին, որ Օորտի ամպի հավաստի դիտարկումենրի մասին չկան տեղեկություններ, աստղագետները գտնում են, որ այն հանդիսանում է Արեգակնային համակարգ ներխուժող բոլոր երկարաժամկետ գիսաստղերի և Հալլեյան տիպի գիսաստղերի, ինչպես նաևկենտավրոսներից և շատՅուպիտերի ընտանիքի գիսաստղների աղբյուր[3]։ Օորտի ամպի արտաքին սահմանը ընդամենը համարվում է Արեգակնային համակարգի մոտավոր սահման, և այսպիսով, այն հեշտությամբ կարող է ընկնել ինչպես մոտ գտնվող աստղերի ձգողության ազդեցության տակ, այնպես էլԳալակտիկայի ազդեցության տակ։ Այդ ուժերը երբեմն ստիպում են գիսաստղներին ուղղվել Արեգակնային համակարգի կենտրոնական մաս[1]։ Ելնելով նրանց ուղեծրերից, կարճաժամկետ գիսաստղերը կարող առաջանալ նաևցրված սկավառակում, իսկ նրանցից որոշներն էլ Օորտի ամպում[1][3]։ Չնայած այն հանգամանքին, որԿոյպերի գոտին և ավելի հեռու ընկած ցրված սկավառակը բազմաթիվ անգամ դիտվել և չափվել են, Օորտի ամպի մարմիններ, այս պահին կարող են ենթադրաբար համարվել միայն չորս մարմիններ՝Սեդնան,2000 CR105,2006 SQ372,2008 KV42,2012 VP113[4][5]։
Առաջին անգամ այսպիսի ամպի գոյության մասին գաղափարը առաջ է քաշվել էստոնացի աստղագետԷռնստ Էպիկի կողմից 1932 թվականին[6]։ Անկախ դրանից 1950-ականներին, այսպիսի գաղափար է առաջ քաշվել նիդերլանդացի աստղաֆիզիկոսՅան Օորտի կողմից, որպես հետևյալ պարադոքսի լուծում[7]` Արեգակնային համակարգի պատմության մեջ գիսաստղերի ուղեծրերը հաստատուն չեն, նրանց շարժման վերլուծությունը հուշում է, որ նրանք վերջին հաշվով պետք է կամ բախվեն Արեգակի հետ, կամ մոլորակներից մեկի, կամ պետք է դուրս մղվեն Արեգակնային համակարգից մոլորակների հետ փոխազդման պատճառով։ Բացի այդ, քանի որ նրանք կազմված են ցնդող նյութերից, այս նյութերը անընդհատ ցնդում են գիսաստղի ամեն մոտեցման ժամանակ Արեգակին, կամ նրանց վրա գոյանում է պաշտպանիչ շերտ։ Այսպիսով, Օորտի կարծիքով, գիսաստղերը, հավանաբար չեն առաջացել իրենց ասյօրյա ուղեծրերի վրա, և հավանաբար անց են կացրել իրենց գոյության հիմնական մասը արտաքին ամպում[7][8][9]։
Գոյություն ունեն երկու դասի գիաստղեր`կարճ ևերկար պարբերությամբ գիսաստղերերը։ Կարճ պարբերությամբ գիսաստղերը ունեն համեմատաբար մոտ ուղեծրեր, 200 տարուց պակաս պտույտի պարբերությամբ և փոքրթեքումովխավարածրի հարթության նկատմամբ։ երկար պարբերությամբ գիսաստղերը ունեն բավականին ձգված ուղեծրեր, հազարավորաստղագիտական միավորների կարգի, և հայտնվում են բոլոր թեքումներից[9]։ Օորտը նշել է, որ գոյություն ունի երկար պարբերությամբ գիսաստղերիապոհելիների բաշխման պիկ (Արեգակից առավել հեռու ընկած ուղեծրի կետերը)՝ մոտ 20000 ա. մ., որը ենթադրում է, այդ հեռավորության վրա գիսաստղերի ամպ գնդաձև, իզոտրոպ բաշխումով[9]։ Համեմատաբար հազվագյուտ գիսաստղերը, որոնք ունեն ավելի փոքր քան 10000 ա. մ. ուղեծրեր, հավանաբար, անցել են մեկ կամ ավելի անգամներ Արեգակնային համակարգի միջով, և այդ պատճառով ունեն այսպիսի ուղեծրեր (մոլորակների ձգողության ուժերի ազդեցության տակ)[9]։
↑Էռնստ Էպիկ (1932). «Note on Stellar Perturbations of Nearby Parabolic Orbits».67. Proceedings of the American Academy of Arts and Sciences: 169–182.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
↑9,09,19,29,3Harold F. Levison, Luke Donnes. (2007). «Comet Populations and Cometary Dynamics». In Edited by Lucy Ann Adams McFadden, Lucy-Ann Adams, Paul Robert Weissman, Torrence V. Johnson (ed.).Encyclopedia of the Solar System (2nd ed ed.). Amsterdam; Boston: Academic Press. էջեր 575-588.ISBN0120885891.{{cite book}}:|edition= has extra text (օգնություն);|editor= has generic name (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: editors list (link)
