Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Jump to content
Վիքիպեդիա
Որոնել

Պրահա

50°05′15″ հս․ լ. 14°25′17″ ավ. ե.HGЯOL
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝Պրահա (այլ կիրառումներ)
Քաղաք
Պրահա
Praha
ԴրոշԶինանշան

Ժամացույցի սլաքի ուղղությամբ. քաղաքի համայնապատկերը, որտեղ երևում էՊրահայի ամրոցը,Մալա Ստրանա ևԿառլի կամուրջ,Պանկրաց շրջանն իր բարձրահարկ շենքերով, Մալա Ստրանայի փողոցներից մեկը,Հին քաղաքի հրապարակ, Կառլի կամրջիպահակային աշտարակ,Ազգային թատրոն
ԵրկիրՉեխիա Չեխիա
ՀամայնքՉեխիա
Ներքին բաժանումRadotín?[1], Կբելի[1], Újezd nad Lesy[1], Kunratice?[1], Slivenec?[1], Suchdol?[1], Լիսոլայե[1], Նեբուշիցե[1], Պժեդնի Կոմպանիմա[1], Troja?[1], Դյաբլիցե[1], Բժեզինեվես[1], Դոլնի Խաբրի[1], Սեբերով[1], Ույեզդ[1], Կժեսլիցե[1], Libuš?[1], Řeporyje?[1], Դոլնի Պրոչերնիցե[1], Դոլնի Մեխոլուպի[1], Շտերբոհոլի[1], Պետրովոցե[1], Դուբեչ[1], Velká Chuchle?[1], Լոչկով[1], Zbraslav?[1], Լիպենցե[1], Čakovice?[1], Վինոյ[1], Սատալիցե[1], Կլանովիցե[1], Կոլոդեյե[1], Բեխովիցե[1], Կռալովիցե[1], Nedvězí u Říčan?[1], Kolovraty?[1], Բենիցե[1], Bohnice?[1], Braník?[1], Břevnov?[1], Բուբենեչ[1], Černý Most?[1], Čimice?[1], Դեյվիցե[1], Háje?[1], Hájek u Uhříněvsi?[1], Hloubětín?[1], Hlubočepy?[1], Hodkovičky?[1], Հոլեշովիցե[1], Holyně?[1], Horní Měcholupy?[1], Hostavice?[1], Hostivař?[1], Հրադչանի[1], Hrdlořezy?[1], Chodov?[1], Cholupice?[1], Jinonice?[1], Յոզեֆով[1], Kamýk?[1], Karlín?[1], Կոբիլիսի[1], Komořany?[1], Košíře?[1], Krč?[1], Kyje?[1], Lahovice?[1], Letňany?[1], Lhotka?[1], Libeň?[1], Liboc?[1], Lipany?[1], Malá Chuchle?[1], Մալա Ստրանա[1], Malešice?[1], Michle?[1], Miškovice?[1], Modřany?[1], Motol?[1], Նոր ավան[1], Nusle?[1], Písnice?[1], Pitkovice?[1], Podolí?[1], Prosek?[1], Radlice?[1], Ruzyně?[1], Řepy?[1], Sedlec?[1], Սմիչով[1], Sobín?[1], Հին քաղաք[1], Stodůlky?[1], Strašnice?[1], Střešovice?[1], Střížkov?[1], Točná?[1], Třebonice?[1], Třeboradice?[1], Uhříněves?[1], Veleslavín?[1], Վինոգրադի[1], Vokovice?[1], Vršovice?[1], Վիշեհրադ[1], Záběhlice?[1], Zadní Kopanina?[1], Zličín?[1], Ժիժկով[1], Vysočany? և Horní Počernice?
ՔաղաքապետՏոմաշ Գուդեչեկ
Հիմնադրված է8-րդ դար թ.
Առաջին հիշատակում9-րդ դար
Մակերես496կմ²
ԲԾՄ177—399մ
Բնակչություն▲1 397 880 մարդ (հունվարի 1,2025)[2]
Խտություն2603 մարդ/կմ²
Ժամային գոտիUTC+1,ամառըUTC+2
Հեռախոսային կոդառանց կոդի, ընդամենը 9 թիվ համարում, սկսվում է 2-ից
Փոստային դասիչ100 00 – 199 00
Ավտոմոբիլային կոդ

A (հինը՝ AB, AC, AD, AE, AH, AJ, AK, AL, AM,

AN, AO, AP, AR, AS, AT, AU, AV, AY, AZ)
ԻդենտիֆիկատորCZ-PR
Պաշտոնական կայքpraha.eu​(չեխ.)

Պրահա (չեխ․՝ Praha[ˈpraɦa]),Չեխիայի Հանրապետության մայրաքաղաքը ևամենամեծ քաղաքը,Բոհեմիայի պատմական մայրաքաղաքը։ Պրահան, որը գտնվում էՎլտավա գետի ափին, ապրում է▲1 397 880 մարդ (հունվարի 1,2025)[2] մարդ։ Քաղաքի կլիմանչափավորօվկիանոսային է՝ համեմատաբար տաք ամառով և սառը ձմեռով։

ՊրահանԿենտրոնական Եվրոպայի քաղաքական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնն է՝ հարուստ պատմությամբ ևռոմանական,գոթական,վերածննդի ևբարոկկո ճարտարապետությամբ։ Եղել էԲոհեմիայի թագավորության մայրաքաղաքը ևՍրբազան Հռոմեական կայսրության մի քանի կայսրերի՝ առաջին հերթինԿառլոս IV-ի (կառավարման տարիներ՝ 1346–1378) նստավայրը[3]։

ՊրահանՀաբսբուրգների միապետության ևԱսվտրո-Հունգարական կայսրության կարևորագույն քաղաքներից էր։ Բնակավայրը կարևոր դեր է խաղացելԲոհեմական ևԲողոքական բարեփոխումների,Երեսնամյա պատերազմի և 20-րդ դարի պատմության մեջ՝ համաշխարհային պատերազմների և հետպատերազմյան կոմունիստական դարաշրջանում որպեսՉեխոսլովակիայի մայրաքաղաք[4]։

Պրահայում կան մի շարք հայտնի մշակութային վայրեր, որոնցից շատերը վերապրել են 20-րդ դարի Եվրոպայի բռնությունն ու ոչնչացումը։ Հիմնական տեսարժան վայրերն ենՊրահայի ամրոցը,Կառլի կամուրջը,Հին քաղաքի հրապարակը՝Պրահայի աստղագիտական ժամացույցով,Հրեական թաղամասը,Պետրին բլուրն ուՎիշեգրադը։ 1992 թվականից Պրահայի պատմական կենտրոնն ընդգրկվել էՅՈՒՆԵՍԿՕ-իհամաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում։

Քաղաքում կան ավելի քան տասը խոշոր թանգարաններ, ինչպես նաև բազմաթիվ թատրոններ, պատկերասրահներ, կինոթատրոններ և այլ պատմական ցուցանմուշներ։ Այստեղ կան բազմաթիվ հանրային և մասնավոր կրթական կենտրոններ, այդ թվում՝Կառլի համալսարանը՝ Կենտրոնական Եվրոպայի ամենահին համալսարանը[5]։

Ըստ GAWC հետազոտությունների՝ Պրահան դասակարգվում է որպես «Ալֆա-»գլոբալ քաղաք[6]։ 2019 թվականին Mercer-ի կողմից քաղաքը ճանաչվել է ապրելու համար ամենահարմար 69-րդ քաղաք[7]։ Նույն թվականին PICSA Index-ը քաղաքը ապրելու պիտանելիության ցանկում քաղաքը դասակարգել է 13-րդ հորիզոնականում[8]։ Հարուստ պատմությունը քաղաքը դարձնում է զբոսաշրջիկների համար այցելության հայտնի ուղղություն, 2017 թվականի դրությամբ Պրահան տարեկան ընդունում է ավելի քան 8,5 մլն օտարերկրյա զբոսաշրջիկ։ 2017 թվականին Պրահան ներառվել էԼոնդոնից,Փարիզից,Հռոմից ևՍտամբուլից հետո ամենաշատ այցելվողեվրոպական քաղաքների ցանկում[9]։

Անվանում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Քաղաքի անվանումը շատ վեճերի տեղիք է տվել։ Սովորաբար «Praha» բառը կապում ենչեխ․՝ prah՝ «շեմ» բառի հետ։ Այդ առումով մեծ տարածում ունի իմաստուն Լիբուշեի լեգենդը։ Նա անտառ է ուղարկում ծառաներին, ովքեր այնտեղ գտնում են մարդու, որը տան շեմի համար տախտակ էր տաշում։ Այստեղից էլ իբր առաջացել է «Պրահա» անունը։ Հին սլավոնական լեզվում «շեմ» է կոչվել նաև գետի ափը։ Որոշ գիտնականներ քաղաքի անունը կապում են «pražení»՝ թխել բառին, քանի որ այդ շրջանում շատ հաց է թխվել։ Քաղաքի անվանման հնարավոր մյուս տարբերակըՎլտավա գետի քարե սահանքներն են։

Բոլոր վարկածները լեզվաբանական հիմքեր ունեն։ Ժամանակակից քաղաքաշինության տեսաբանների կարծիքով Պրահայի համար ամենակարևորը ո՛չ շեմն էր, ո՛չ գետի ափը, և ո՛չ էլ հաց թխելը, այլ շրջակա ծանծաղուտները. նրանք կարևոր նշանակություն են ունեցել քաղաքի հիմնադրման համար։ Այս դեպքում քարե սահանքների պատմությունը ամենից ճշմարտանմանն է թվում[10]։

Պատմություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Պրահան պատկերող գրավյուրա, 1493

Ժամանակակից Պրահայի տարածքումսլավոնների հայտնվելու մասին առաջին վկայությունները վերաբերում են6-րդ դարին։10-րդ դարում Պրահան դարձել է Չեխական պետության մայրաքաղաքը, իսկ նույն դարի վերջին քաղաքում կառուցվել է շուկայի հրապարակ։

13-րդ դարի առաջին կեսին քարե շինությունների կողքին հրապարակի մոտ սկսել են կառուցել ամրոցի պատեր։

Փարիզի հետ հավակնելով «Եվրոպայի մայրաքաղաք» կոչվելուն՝ Պրահան16-րդ դարում դարձավ ծայրամասային քաղաքներից մեկը[11]։

1866 թվականին ավստրո-պրուսական պատերազմումԱվստրիայի պարտությունից հետո, երբ Պրահան շրջապատված էր պրուսական զորքերով, ավստրիական հրամանատարությունը հանգեց այն եզրակացության, որ քաղաքը վերջնականապես կորցրել է պաշտպանական իր նշանակությունը։ Այդ պատճառով էլ որոշվում է վերացնել քաղաքային ամրությունների զգալի մասը։ Դրա հետևանքով բուռն վերելք ունեցավ Պրահային մերձակա քաղաքների կառուցումն ու զարգացումը՝ Ժիժկով, Կառլին, Վրշովիցե, Նուսլե, Սմիխով, Կոշիրժե, Պոդոլի, Վիսոչանի։ Այս քաղաքներում կառուցվեցին հարյուրավոր նոր գործարաններ, որոնք գյուղական համայնքներից իրենց էին գրավում աշխատուժ։

19-րդ դարում Պրահայիքաղաքային ագլոմերացիան արտադրական կարևորագույն կենտրոն էր ողջ կայսրության համար։ Հատկապես նշանակալի էին մետաղամշակման և մեքենաշինական արտադրամասերը, որոնք օգտվում էին մոտակայքում գտնվող ածխահանքերից ևԿլադնո քաղաքի մետաղամշակման արտադրամասերից։ Վախենալով Չեխիայի և մասնավորապես՝ Պրահայի հզորացումից՝ ավստրիական կառավարությունը խոչընդոտում էր Պրահայի զարգացումը՝ արգելելով նրա ընդարձակումը։ Պրահայի արվարձանները նույնիսկ առանձին քաղաքների կարգավիճակ էին ստանում, այսպես՝Կրալովսկե-ՎինոգրադինԱռաջին համաշխարհային պատերազմից առաջ ուներ 100,000 բնակչություն՝ զբաղեցնելով երրորդ տեղը Պրահայից ևԲռնոյից հետո։

1918 թվականինԱվստրո-Հունգարիայի անկումից հետո ձևավորվեցՉեխիայի Հանրապետությունը՝ Պրահա մայրաքաղաքով։ Քաղաքը համեմատաբար հանդարտ կյանքով էր ապրում մինչևԵրկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկսվելը։ Պրահան ազատագրվել է1945 թվականիմայիսի 9-ինՊրահայի օպերացիայի արդյունքում։ Բարեբախտաբար, պատերազմից քաղաքը շատ չէր վնասվել։ 1960 թվականին Պրահան հռչակվում էՉեխոսլովակիայի Սոցիալիստական Հանրապետության մայրաքաղաք։ 1993 թվականին Դաշնության «թավշե բաժանումից» հետո Պրահան դառնում է Չեխիայի մայրաքաղաքը։ ՔաղաքըՊրահայի գարնան իրադարձությունների հիմնական վայրն էր։

1918 թվականին չեխական անկախ պետության հռչակումից հետո ոչինչ չէր խանգարում մայրաքաղաքի զարգացմանը։ 1922 թվականին Պրահային են միանում շրջակա 37 բնակավայրերը. քաղաքի բնակչությունը միանգամից մեծանում է երեք անգամ՝ կազմելով մոտ 677,000 մարդ, իսկ տարածքը 21 կմ²-ից դառնում է 171,5 կմ²՝ չզիջելով ժամանակի խոշորագույն մայրաքաղաքներին։ Պրահայի զարգացումը հանգեցնում է բնակչության կտրուկ աճին. 1939 թվականին այն արդեն կազմում էր մեկ միլիոն մարդ։ Այս շրջանում զարգացում է ապրում քաղաքային տրանսպորտը.տրամվայների ցանցը ընդգրկում է գրեթե ողջ քաղաքը և անցկացվում ենտրոլեյբուսի գծեր։ 1930-ական թվականներին ընդունվում է Պրահայումմետրոպոլիտեն կառուցելու որոշումը, սակայն աշխատանքները ընդհատվում են գերմանացիների կողմից ռազմակալման պատճառով։

Չեխ ճարտարապետներըմոդեռնի,կուբիզմի,ֆունկցիոնալիզմի ոճով ստեղծած իրենց գործերով Պրահայի ճարտարաապետությունը բարձրացրին նոր մակարդակի։

Չեխիայի ռազմակալումը գերմանացիների կողմից և հետագայում նրա ազատագրումը հանգեցրին այն բանին, որ Պրահան, որտեղ դարերի ընթացքում բնակություն էին հաստատելչեխերը,գերմանացիները,հրեաները, դարձավ միատարր քաղաք։ Քաղաքական ու մշակութային մի շարք նշանավոր գործիչներ բռնությունների ենթարկվելով նախ գերմանական, ապա կոմունիստական ռեժիմից, արտագաղթեցին քաղաքից։ Քաղաքի բնակչության նախապատերազմյան քանակը վերականգնվեց1960 թվականին միայն։ 1974 թվականին քաղաքի բնակչությունը կազմում էր 1,200,000 մարդ։

Թավշե հեղափոխությունը Պրահայում, 1989

Հետպատերազմյան տարիներին շարունակվեց Պրահայի ենթակառուցվածքների զարգացումը։ Բնակարանային խնդիրը լուծելու համար, ինչպես սոցիալիստական շատ երկրներում, քաղաքի ծայրամասերում մատչելի բնակարաններ կառուցվեցին։ Ավելացան պանելային բարձրահարկ շենքերը՝ համեստ բնակարաններով, մինչդեռ քաղաքի կենտրոնում պատմական արժեք ներկայացնող որոշ շինություններ, անուշադրության մատնվելով քանդվեցին։ Վերջին ժամանակներում դրությունը բարելավվեց և քաղաքի կենտրոնի շինությունները գրեթե ամբողջությամբ վերանորոգվեցին՝ ձեռք բերելով հեղինակավոր կարգավիճակներ։

2002 թվականին Պրահան խիստ տուժել էՎլտավայի հեղեղումներից. հեղեղվել էր քաղաքի զգալի մասը, որի արդյունքում մի քանի ամսով դադարել էր գործել մետրոպոլիտենը։

Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Պրահան ձգվում էՎլտավա գետի երկու ափերով։ Գետի երկարությունը քաղաքում 29,8 կմ է, միջին խորությունը՝ 2,75 մ։ Գետի չեխական հատվածի առավելագույն խորությունը կազմում է 40,5 մ։ Պրահայի տարածքում Վլտավայի մեջ թափվում են մեկ գետ՝ Բերոունկան, հինգ փոքր վտակներ աջ ափից, չորսը՝ ձախից։ Ձախ ափից սկիզբ է առնում Չերտովկա ջրանցքը։ Քաղաքը տեղակայված է հինգ բլուրների վրա, որոնք միմյանցից զատված են գետով։ Վլտավայի մեջ կան 9 կղզյակներ։

Կլիմա

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Պրահայի կլիման մեղմ է՝չափավոր ցամաքային։ Ձմեռները համեմատաբար մեղմ են, քիչ տեղումներով, իսկ ամառները սովորաբար անձրևոտ են ու տաք։ Գարունը սկսվում էմարտից, իսկ աշունն ավարտվում էդեկտեմբերի սկզբին։

Օդի միջին ջերմաստիճանը հունվարին -1,4 °C է, հուլիսին՝ +18,2 °C: Տարեկան տեղումների միջին քանակը 500 մմ է։ Ամենաանձրևոտ ամիսները մայիսից օգոստոսն են, ամենաչորայինը՝ հունվար-փետրվարը։ Քաղաքը հարուստ է կանաչապատ տարածքներով, որոնք կազմում են քաղաքի գրեթե կեսը։

Պրահա (1981–2010)ի կլիմայական տվյալները
ԱմիսհունվփետմարտապրմայհունհուլօգոսսեպհոկնոյդեկՏարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)17.4
(63.3)		19.2
(66.6)		22.5
(72.5)		28.8
(83.8)		32.5
(90.5)		37.2
(99)		37.8
(100)		37.4
(99.3)		33.1
(91.6)		27.0
(80.6)		19.5
(67.1)		17.4
(63.3)		37.8
(100)
Միջին բարձր °C (°F)1.3
(34.3)		3.0
(37.4)		8.1
(46.6)		14.3
(57.7)		19.2
(66.6)		21.8
(71.2)		24.4
(75.9)		23.8
(74.8)		18.9
(66)		13.1
(55.6)		6.0
(42.8)		2.0
(35.6)		13.0
(55.4)
Միջին օրական °C (°F)−1.4
(29.5)		−0.4
(31.3)		3.6
(38.5)		8.4
(47.1)		13.4
(56.1)		16.1
(61)		18.2
(64.8)		17.8
(64)		13.5
(56.3)		8.5
(47.3)		3.1
(37.6)		−0.3
(31.5)		8.4
(47.1)
Միջին ցածր °C (°F)−4
(25)		−3.6
(25.5)		0.0
(32)		2.9
(37.2)		8.2
(46.8)		10.8
(51.4)		12.7
(54.9)		12.6
(54.7)		8.8
(47.8)		4.7
(40.5)		0.6
(33.1)		−2.7
(27.1)		4.3
(39.7)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)−27.5
(−17.5)		−27.1
(−16.8)		−27.6
(−17.7)		−8
(18)		−2.3
(27.9)		1.9
(35.4)		6.7
(44.1)		6.4
(43.5)		0.7
(33.3)		−7.5
(18.5)		−16.9
(1.6)		−24.8
(−12.6)		−27.6
(−17.7)
Տեղումներ մմ (դյույմ)23.5
(0.925)		22.6
(0.89)		28.1
(1.106)		38.2
(1.504)		77.2
(3.039)		72.7
(2.862)		66.2
(2.606)		69.6
(2.74)		40.0
(1.575)		30.5
(1.201)		31.9
(1.256)		25.3
(0.996)		525.8
(20.701)
Ձյան տեղումներ սմ (դյույմ)17.9
(7.05)		15.9
(6.26)		10.3
(4.06)		2.9
(1.14)		0.0
(0)		0.0
(0)		0.0
(0)		0.0
(0)		0.0
(0)		0.1
(0.04)		8.4
(3.31)		15.9
(6.26)		71.4
(28.11)
Միջ. տեղումների օրեր(≥ {{{միավոր տեղումների օրեր}}})6.85.66.27.39.810.39.18.87.05.57.06.890.2
%խոնավություն86837769707170717681878877
Միջին ամսականարևային ժամ50.072.4124.7167.6214.0218.3226.2212.3161.0120.853.946.71667,9
Աղբյուր #1: Pogoda.ru.net[12]
Աղբյուր #2: NOAA[13]

Վարչական բաժանում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Պրահայի ընդհանուր մակերեսը 496,07 կմ² է, որից կառուցապատված է միայն 48,71 կմ²։ Որքան էլ զարմանալի լինի, առավել մեծ մակերես են կազմում գյուղատնտեսական նշանակության տարածքները՝ 209.84 կմ² (այդ թվում վարելահողեր՝ 154.30 կմ², մրգատու այգիներ՝ 46.81 կմ², մարգագետիններ՝ 8.68 կմ², խաղողի այգիներ՝ 0.10 կմ²)։ Բացի դրանից՝ քաղաքի տարածքում կա 49.20 կմ² անտառ։

Պրահան ներկայումս բաժանված է 22 վարչական շրջանների և տեղական ինքնակառավարում ունեցող քաղաքային 57 մասերի։ Սակայն փոստային, ընտրական, դատական, ոստիկանական բնագավառներում ընդունված է նախկին բաժանումը (1960) 10 շրջանների։

Բնակչություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Բնակչության քանակը Պրահայում
1869-2013 թվականներ, հազար մարդ[14]

2006 թվականիդեկտեմբերի 31-ի տվյալներով քաղաքի բնակչությունը 1181,1 հազար մարդ է (կանայք ավելի շատ են, 52 կանանց բաժին է ընկնում 48 տղամարդ)։ Վերջին տարում 1970-ական թվականներից հետո առաջին անգամ բնակչությանբնական աճ է գրանցվել, 6,25 հազարով էլ բնակչությունը աճել է այլ երկրներիցներգաղթի պատճառով։ Սակայն չեխ բնակչության քանակը քաղաքում նվազել է 4,5 հազարով, իսկ օտարերկրացիների քանակը ավելացել է 10,75 հազար մարդով։ Դա կատարվել է հիմնականումՈւկրաինայից,Ռուսաստանից ևՎիետնամից ներգաղթածների հաշվին։ Այսպիսով՝ Պրահայում ժամանակավոր կամ հիմնական բնակություն հաստատած օտարերկրացիների թիվը գերազանցում է 100,000-ը, որից 28 %-ը հիմնական բնակություն է հաստատել քաղաքում։

Տարիքային հարաբերությամբ բնակչության 12,3 %-ը կազմում են 0-15 տարեկան բնակիչները, 72,1 %-ը՝ 15-65 տարեկան, 15.6 %-ը՝ 65-ից բարձր։ Մոտ 900 քաղաքացիներ 100 տարեկանից բարձր են։ Մինչև 40 տարեկան բնակչության շրջանում գերակշռում են տղամարդիկ, 45-ից հետո՝ կանայք (80 տարեկանից բարձր բնակիչների շրջանում՝ գրեթե կրկնակի)[15]։

Պետական լեզունչեխերենն է. դրան տիրապետում է գրեթե ողջ բնակչությունը։ Լայն տարածում ունենսլովակերենը (չեխերի մեծամասնությունը հասկանում է այս լեզուն),գերմաներենը,ռուսերենը,անգլերենը։ Այստեղ դեռևս հնարավոր է լսելիդիշ։

Հավատացյալների մեծ մասը՝ մոտ 70 %, դավանում էկաթոլիկություն։ 2001 թվականի մարդահամարի տվյալներով Պրահայի բնակչության 67 %-ըաթեիստ է, իսկ 8 %-ը միանշանակ պատասխան չունի այս հարցին[16]։

Բնակչության1378-2025 թվականների վիճակագրություն
ՏարիԲնակչություն
137840 000 մարդ
150030 000 մարդ
161060 000 մարդ
179879 000 մարդ
1869270 389 մարդ[17]
1880350 000 մարդ
1890437 388 մարդ[17]
1900559 440 մարդ[17]
1910667 693 մարդ[17]
1921729 820 մարդ[17]
1930950 484 մարդ[17]
1950932 659 մարդ[18]
19611 133 056 մարդ[17]
19701 140 795 մարդ[17]
19801 182 186 մարդ[17]
19911 214 174 մարդ[17]
20011 169 106 մարդ[17]
20111 268 796 մարդ[17]
20131 246 780 մարդ[19]
20151 259 079 մարդ[20]
20161 267 449 մարդ[21]
20171 280 508 մարդ[22]
20181 294 513 մարդ[23]
20191 308 632 մարդ[24]
20201 324 277 մարդ[25]
20211 335 084 մարդ[26]
20221 275 406 մարդ[27]
20231 357 326 մարդ[28]
20241 384 732 մարդ[29]
20251 397 880 մարդ[2]


Տնտեսություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Պանկրաց գործնական թաղամասը

Արդյունաբերության ճյուղերից Պրահայում զարգացած ենմեքենաշինությունը,քիմիական,տեքստիլ,սննդի արդյունաբերությունը ևտպագրությունը։

Պրահայում պահպանվել էր աշխարհի քաղաքային համակարգում գործող թերևս միակպնևմատիկ փոստը, որ հիմնադրվել էր1887 թվականին։ Սակայն2002 թվականի հեղեղումների արդյունքում դրա կայարաններից մի քանիսը վնասվել են, ինչից հետո փոստը դադարել է գործելուց։ Չեխական փոստային ծառայությունը պատրաստվում է վերանորոգել այն և կրկին գործարկել։ Բացի պատմական և թանգարանային արժեքներից՝ նման համակարգը ունի գործնական նշանակություն։ Այսպես՝ հեռագիրը կամ փոքր փաթեթը պնևմատի փոստով Նոր քաղաքից կարող է հասնելՊրահայի ամրոց 3-5 րեպեի ընթացքում, ինչը անհամեմատ արագ է այլ փոխադրամիջոցներից։

Ամսական միջին աշխատավարձը Պրահայում 2007 թվականի տվյալներով կազմել է 35.115չեխական կրոնա ձեռնարկատիրական և 27.385 կրոնա ոչ ձեռնարկատիրական հատվածում։ Ավանդաբար Պրահայում աշխատավարձը բարձր է չեխական միջին ցուցանիշից։ Այսպես՝ Կենտրոնական Չեխիայում միջին աշխատավարձը ձեռնարկատիրական հատվածում 2007 թվականին կազմել է 25.432 կրոն (Պրահայի ցուցանիշի 72.4 %), իսկ ոչ ձեռնարկատիրական հատվածում՝ 22.686 կրոն (82.8 %)[30]։

Զբոսաշրջություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Կառլի կամուրջ

Շուկայական բարեփոխումներից հետո զբոսաշրջությունը Պրահայում արագ զարգացում ապրեց՝ մի քանի տարվա ընթացքում զբոսաշրջիկների շրջանում մեծ հեղինակություն ձեռք բերելով։ Զբոսաշրջության համաշխարհային կազմակերպության տվյալներով 2005 թվականին քաղաքըԵվրոպայում վեցերորդն էր զբոսաշրջիկների այցելության թվովԼոնդոնից,Փարիզից,Հռոմից,Մադրիդից ևԲեռլինից հետո։ Սրան նպաստել է նախ և առաջ հյուրանոցային ցանցի զարգացումը։ 2007 թվականին Պրահայում հաշվվում էր 29 հինգաստղանի, 126 չորսաստղանի և ավելի քան 250 երեքաստղանի հյուրանոց, որոնք ունեն ընդհանուր առմամբ 90.000 տեղ։ Մեծ ճանաչում ունեցող զբոսաշրջային The TripAdvisor Travelers’ Choice օպերատորի տվյալներով 2006 թվականին Պրահայի երկու հյուրանոցներ՝ Riverside Hotel և Hotel La Palais, ընդգրկվել են աշխարհի ամենաշքեղ 10 հյուրանոցների ցանկում[30]։

Ներկայումս Պրահայի մոտ 110.000 բնակիչներ աշխատում են արտաքին և ներքին զբոսաշրջության սպասարկման ոլորտում. դա կազմում է տնտեսապես ակտիվ բնակչության 20 %-ը։ 2011 թվականին Պրահա այցելած զբոսաշրջիկների թիվը կազմել է 3.8 միլիոն մարդ։ Մեկ զբոսաշրջիկը միջին հաշվով 3.7 գիշեր է անցկացրել հյուրանոցում, ինչը բարձր է եվրոպական միջին ցուցանիշից։ Չնայած այս առաջընթացին՝ Պրահան առավել մեծ հնարավորություններ ունի այն զարգացնելու, քանի որ շատ հյուրեր այստեղ են այցելում մշակութային, մարզական, հասարակական-քաղաքական, տնտեսական, գիտական բազմաթիվ միջոցառումների կապակցությամբ։

Տրանսպորտ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Պրահան միջազգային ավտոմոբիլային տրանսպորտի կարևոր հանգույց է։ Նրանով են անցնումD1 Պրահա -Բռնո (-Բրատիսլավա) -Օստրավա (Կատովիցե -Վարշավա),D5 Պրահա -Պլզեն (-Նյուրնբերգ),D8 Պրահա -Ուստի նադ Լաբեմ (-Դրեզդեն -Բեռլին) ևD11 Պրահա -Գրադեց Կրալովե (հետագայում նախատեսվում է շարունակել մինչևՇեցին ևՕլոմոուցա) ավտոմայրուղիները, ինչպես նա մի քանի ճեպընթաց մայրուղիներ։ Ներկայումս ծրագրվում էD3 Պրահա -Չեսկե Բուդյովիցե (-Լինց) մայրուղու կառուցումը։ Միջազգային փոխադրումների մեծացման պայմաններում արտաքաղաքային լիարժեք շրջագծային մայրուղու բացակայությունը ծանրաբեռնում է ներքաղաքային մայրուղիները՝ հանգեցնելով խցանումների, քաղաքային տրանսպորտի ծանրաբեռնման։ Նախատեսված է շրջագծային մայրուղու կառուցումը, որը մի փոքր դժվարանում է՝ կապված քաղաքի բարդ ռելիեֆի հետ։

Հասարակական տրանսպորտ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Պրահայի մետրոյի կայարան

Պրահայի քաղաքային տրանսպորտը իր մեջ է ներառումմետրոպոլիտենը,տրամվայների ևավտոբուսների համակարգը։ Պրահայի մետրոպոլիտենը ունի 57 կայարան և 3 գիծ՝ 59.3 կմ ձգվածությամբ։ Դրանք իրարից տարբերվում են տառերով և գույներով. կանաչ «А» («Դեպո գոստիվարժ»չեխ․՝ Depo Hostivař - «Բոլնիցա մոտոլ»չեխ․՝ Nemocnice Motol կայարաններ), դեղին «В» («Չեռնի մոստ»չեխ․՝ Černý Most - «Զլիչին» կայարաններչեխ․՝ Zličín), կարմիր «С» («Լետնյանի»չեխ․՝ Letňany - «Հայե»չեխ․՝ Háje կայարաններ)։ Ներկայումս ծրագրվում է չորրորդ՝ «D» գծի կառուցումը, որը կկապի կենտրոնական կայարանը հարավային Լիբուշ և Պիսիսնիցե թաղամասերին։

Քաղաքն ունի տրամվայների զարգացած ցանց՝ մոտ 136 կմ երկարությամբ։ Եթե վերջին տարիներին հնչում էին կարծիքներ, որ տրամվայի ցանցը պետք է ապամոնտաժել, ապա ներկայումս կարծիքը փոխվում է. կառուցվում են արագընթաց տրամվայների նոր գծեր։ Տրամվայի ցանցով է պատված քաղաքի մեծ մասը, ընդ որում շատ ուղերթեր, անցնելով կենտրոնով, կապում են քաղաքի ծայրամասերը։ Կան տրամվայներ և ավտոբուսների գծեր,որոնք աշխատում են միայն գիշերը՝ կապելով կենտրոնը ծայրամասերին։

2014 թվականիփետրվարի 1-ի տվյալներով քաղաքում կան տրամվայի 32 գծեր՝ ներառյալ գիշերայինները, ավտոբուսի 200 և մետրոյի 3 գծեր։ Ընդհանուր առմամբ գծերում աշխատում են 971 տրամվայ, 1.300 ավտոբուս, մետրոյի 202 վագոն։ Քաղաքում գործում է նաևֆունիկուլյոր, որը զբոսաշրջիկներին բարձրացնում է Պետրշինսկի բլուրը։ Քաղաքի հասարակական տրանսպորտի մեջ է ներառված նաև ներքաղաքային երկաթգիծը, որից օգտվում են միասնական անցատոմսերով։ Պրահայի հետագա զարգացման ծրագրում նախատեսված է քաղաքի ռելսային տրանսպորտի զարգացումը, ինչպես գերմանականS-Bahn-ը։

Տրամվայ Պրահայում

Քաղաքային տրանսպորտից օգտվելու վճարումը նախնական է։ 32 կրոն արժեցող հիմնական կտրոնով կարող են օգտվել տարբեր միջոցներից. գնելուց հետո այն գործում է 90 րոպեների ընթացքում քաղաքային տրանսպորտի բոլոր տեսակների համար։ Կա 24 կրոն արժողությամբ սահմանափակ կտրոն՝ նախատեսված կարճ ուղերթերի համար. գործում է 30 րոպե։ Վաճառվում են նաև կտրոններ, որոնք գործում են 1 օր, 3 օր։ 10-15 տարեկան երեխաների համար վճարվում է տոմսի արժեքի կեսը[31]։ Մինչև 15 տարեկան և 65-ից բարձր տարիքով ուղևորները անվճար են երթևեկում միայն հատուկ դեպքերում։ Տրանսպորտային միջոցից օգտվելուց առաջ հարկավոր է դեղին ապարատում գրանցել կտրոնը, որի հատուկ մասում նշվում է սկզբնական ժամը։ Մետրոյի մուտքը ազատ է. չկան ստուգող ապարատներ. վերահսկումը իրականացվում է կայարանի ներսում և վագոններում։ Ուղևորները կարող են ձեռք բերել ամսական, եռամսյակային և տարեկան անցատոմսեր։ Միջին հաշվով մետրոյից օրական օգտվում է 1.198.579 մարդ։ Ամենածանրաբեռնված գիծը «C»-ն է, որը օրական սպասարկում է 518.291 մարդու։ Ամենածանրաբեռնված կայարանը «Ի. Պավլովա» կայարանն է, որից օրական օգտվում է մոտ 118.647 մարդ[32]։

Միջքաղաքային և միջազգային ուղերթերը սպասարկվում են մի քանի կայարաններով։ Դրանցից գլխավորըՖլորենց կայարանն է։

Նախկինում (1936-1972) Պրահան ունեցել է նաևտրոլեյբուսների ցանց 11 ուղեթերով, սակայն հետագայում նրա շահագործումը արդյունավետ չի համարվել՝ կապված մետրոյի կայարանների և ավտոբուսների ցանցի ընդլայնման հետ։

Պրահայում զարգացած է ջրային զբոսանավերով շրջագայությունը։

Ներկայումս ավելի մեծ նշանակություն է ձեռք բերում ավտոմոբիլային տրանսպորտը։ ՊրահանԱրևելյան Եվրոպայում առաջին քաղաքն էր, որում 1.000 բնակչի թվով գրանցվել է 500 ավտոմեքենա։ Սա, իհարկե, ծանրաբեռնում է քաղաքի երթևեկությունը՝ հանգեցնելով մեծ խցանումների։ Դրությունը թեթևացնելու համար նախատեսվում է ամբողջովին արգելել մեքենաների մուտքը քաղաքի պատմական կենտրոն, իսկ կենտրոն մտնելու համար նախատեսել այցեվճարներ, ինչպես նաև կառուցել միջքաղաքային և արտաքաղաքային շրջագծային մայրուղիներ։

Երկաթուղային և օդային տրանսպորտ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Վացլավ Հավելի անվան օդանավակայան

Պրահա-6 թաղամասում գործում է Վ. Հավելի անվան ժամանակակից օդանավակայանը։ Օդանավակայանը օրական ընդունում է մոտ 630 ինքնաթիռ։ Օդանավակայանի ուղևորափոխադրումը տարեկան կազմում է 12.5 միլիոն մարդ (2007)[33]։2007 թվականին «World Airport Awards» հանդիսավոր միջոցառման ժամանակ «Ռուզինե» օդանավակայանը ճանաչվել է Կենտրոնական և Արևելյան Եվրոպայի լավագույն օդանավակայան[34]։ Ընդունված է որոշում, համաձայն որի՝ Վոդոխոդի տեղանքում՝ Պրահայից 15 կմ հյուսիս, կառուցվելու է նոր օդանավակայան[35]։

Պրահայի երկաթուղային գլխավոր կայարանը

Պրահա մտնող գնացքները ժամանում են Երկաթուղային գլխավոր կայարան, որը կոչվում է նախագահ Վուդրո Վիլսոնի անունով։ Կայարանը բացվել է 1871 թվականի դեկտեմբերին։ Կայարանի՝ գմբեթով պատմական շենքը կառուցվել է1909 թվականին ճարտարապետ Իոսիֆ Ֆանտի նախագծովմոդեռն ոճով։ Հենց այդ ժամանակ էլ ստեղծվել է կամարաձև երկնավ ծածկը, որ իր տեսակով առաջինն էրՉեխիայի թագավորությունում։ Ժամանակակից կայարանները իրենց տոմսարկղերով, սպսասրահներով և առևտրական կետերով միացված են մետրոյի համանուն կայարանին և գտնվում են փողոցի մակարդակին (կառուցվել են 1972-1979 թվականներին, վերակառուցվել՝ 2006-2012 թվականներին)։ Մինչև 1919 թվականը կայարանը կոչվել է Ֆրանցիսկ-Իոսիֆ 1-ինի անունով։ 1940 թվականին կայարանին տրվել էԱՄՆ նախագահՎուդրո Վիլսոնի անունը։ 1990 թվականին կայարանը, որ մինչ այդ կոչվում էր ուղղակի «Գլխավոր կայարան»[36], վերահաստատվել է նախագահի անունով, ով ժամանակին պնդել է, որ ստեղծվի անկախ Չեխիա։ Պրահայում գործում է նաևՄասարիկի անվան կայարանը, որը կառուցվել է 1844 թվականին ճարտարապետ Անտոնին Յունգլինգի նախագծով։ Այն հիմնականում սպասարկում է երկաթուղիների ներքին ցանցը։ Հյուսիսային ուղղությունը սպասարկում են Գոլեշովիցե և Սմիխովե կայարանները։

Կրթություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Պրահայի Կառլի համալսարան

2005-2006 ուստարվա տվյալներով Պրահայում հաշվվում էր 302 մանկապարտեզ (որից 12-ը՝ մասնավոր), 215 հիմնական դպրոց (10-ը մասնավոր), 137 հատուկ դպրոց, 35 երաժշտական-գեղարվեստի դպրոց, 60 գիմնազիա, 95 տեխնիկական դպրոց, 50 միջնակարգ հատուկ դպրոց (տեխնիկական կրթությամբ), 36 բարձրագույն մասնագիտացված դպրոց՝ կրթական եռամյա համակարգով (22-ը՝ մասնավոր)։

Պրահան բարձրագույն կրթության ճանաչված կենտրոն է ոչ միայն Չեխիայում, այլև ամբողջԱրևելյան Եվրոպայում։ Ներկայումս քաղաքում կան բարձրագույն 8 հաստատություններ՝ պետական ֆինանսավորում ունեցող.

  • Պրահայի Կարլի համալսարան - հիմնվել է 1347 թվականին։ «Ալպերի հյուսիսից մինչև Ռեյնի արևելքը» ամենահին համալսարանն է։ Ունի 49.000 ուսանող և ասպիրանտ։
  • Չեխիայի տեխնիկական համալսարան - հիմնադրվել է 1707 թվականին։ Աշխարհիկ առաջին բարձրագույն տեխնիկական ուսումնական հաստատությունն է ողջ աշխարհում։ Ունի 23.5 հազար ուսանող և ասպիրանտ։
  • Տնտեսագիտության բարձրագույն դպրոց - հիմնադրվել է 1919 թվականին։ Ունի 16 հազար ուսանող և ասպիրանտ։
  • Չեխիայի ագրոտեխնիկական համալսարան - հիմնադրվել է 1952 թվականին։ Ունի 14.5 հազար ուսանող և ասպիրանտ։
  • Քիմիական-տեխնոլոգիական բարձրագույն դպրոց - հիմնադրվել է 1920 թվականին։ Ունի 3.9 հազար ուսանող և ասպիրանտ։
  • Կատարողական արվեստի ակադեմիա - բացի երաժշտության ֆակուլտետից (HAMU)՝ պատրաստում է կինոյի և հեռուստատեսության (FAMU) ինչպես նաև թատերական արվեստի (DAMU) բնագավառի մասնագետներ։ Հիմնադրվել է 1945 թվականին։ Ունի 1.2 հազար ուսանող և ասպիրանտ։
  • Կիրառական արվեստի բարձրագույն դպրոց - հիմնադրվել է 1885 թվականին։ Ունի 450 ուսանող և ասպիրանտ։
  • Պրահայի գեղարվեստի ակադեմիա- հիմնադրվել է 1799 թվականին։ Ունի 250 ուսանող և ասպիրանտ։

Պրահայում գործում է մասնավոր բարձրագույն ուսումնական 21 հաստատություն, որոնք հիմնականում մասնագետներ են պատրաստում մենեջմենթի, կոմերցիայի, իրավաբանության ոլորտի համար։ Դրանցից մեծ ճանաչում ունեն Յ. Կոմենսկու անվան համալսարանը, Ֆինանսների և վարչական գործի բարձրագույն դպրոցը, Բանկային գործի ինստիտուտը (բոլորը միասին՝ մոտ 3.000 ուսանող)։ Ընդհանուր առմամբ, համալսարանների և բարձրագույն դպրոցների ուսանողների թիվը Պրահայում 130 հազար մարդ է կազմում կամ բնակչության 12 %-ը։

Սպորտ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Ամեն տարի Պրահայում կազմակերպվում են մարզական բազմաթիվ միջոցառումներ։ Դրանցից աչքի են ընկնում Պրահայի մարաթոնն ու Պրահայի կիսամարաթոնը։ Քաղաքում գործում են ֆուտբոլային «Վիկտորիա», «Դուկլա», «Բոհեմիանս», «Սլավիա», «Սպարտա» ֆուտբոլային ակումբները, ինչպես նաև հոկեյի «Սպարտա», «Սլավիա» ակումբները։

1920-30-ական թվականներին Պրահայում կառուցվել է աշխարհում մեծագույն «Ստրագովսկի» մարզադաշտը (202×310 մ), որ տեղավորում է 200 հազար մարդ։ Իր տարողունակությամբ նրա հետ կարող է մրցել միայն ամերիկյանԻնդիանապոլիսում կառուցված մարզադաշտը՝ նախատեսված ավտոմրցաշարերի համար։ 1932 թվականին Շտվանիցե կղզում կառուցվել է արհեստական սառույցով Եվրոպայում առաջին մարզադաշտը, որտեղ անցկացվել ենտափօղակով հոկեյի՝ աշխարհի չորս առաջնություններ։

Մշակույթ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Ազգային թատրոն

Պրահան եվրոպական մշակութային խոշոր կենտրոն է, որտեղ կազմակերպվում են բազմաթիվ ու բազմաբնույթ միջոցառումներ՝ համաշխարհային նշանակության։ Դրանցից ենՊրահայի գարունը,Պրահայի աշունը,Երգեհոնային երաժշտության Պրահայի փառատոնը,Գրողների՝ Պրահայի համաժողովը,մարդու իրավունքների մասին վավերագրական կինոյի «Մեկ աշխարհ» փառատոնը,Փորձարարական արվեստի Պրահայի փառատոնը,մանկապատանեկան արվեստի «Պրահայի հրաշք աստղեր» միջազգային մրցույթ-փառատոնը և այլն։

Պրահայի մշակութային կյանքի կարևոր կենտրոններ ենԱզգային թատրոնը, «Ռուդոլֆինում» համերգասրահը (Չեխիայի սիմֆոնիկ նվագախմբի սրահ),, Հասարակական տունը (չեխ․՝ Obecní dům), «Լատերնա մագիկա» թատրոնը, «Սփեյբլի և Գուրվինեկի տիկնիկային թատրոնը», Չեխիայի ազգային թանգարանը, Տեխնիկական ազգային թանգարանը, Նապրստեկի անվան թանգարանը (ասիական, աֆրիկյան, ամերիկյան արվեստի թանգարան), «Վիլլա Բերտրամկա» թանգարանը (Մոցարտի տուն-թանգարան), Ազգային պատկերասրահը։

Քաղաքում գործում են 86 գրադարաններ, 84 թատրոններ՝ մշտական բեմով, 34 կինոթատրոն, 74 թանգարան, 160 գեղարվեստական պատկերասրահ, բազմաթիվ համերգասրահներ և երաժշտական ակումբներ։ Վերջին տարիներին Պրահան, ինչպես նաև ամբողջՉեխիան, ձեռք են բերել մեծ հռչակ տարբեր ֆիլմերի նկարահանաման բնագավառում. դրան նպաստում են միջնադարյան անկրկների ճարտարապետությունը, համեմատաբար ցածր գները և հարկային բարենպաստ պայմանները։

Ճարտարապետություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Սուրբ Վիտուսի մայր տաճար

Պրահան Եվրոպայի ամենագեղեցիկ քաղաքներից է, որում ճարտարապետական յուրաքանչյուր կառույց մեծ արժեք է ներկայացնում։ Պրահայի տեսարժան վայրերից են քարե և երկաթե 18 կամուրջները, որոնք միացնում ենՎլտավա գետի ափերը։ Դրանցից առանձնանում էԿառլի կամուրջը, որը միջնադարյան ճարտարապետության անկրկնելի դրսևորում է։ Եվրոպականգոթական ճարտարապետության գլուխգործոց էՍուրբ Վիտուսի մայր տաճարը, որի շինարարությունը ձգվել է գրեթե 600 տարի։ Քաղաքում կան բազմաթիվ գեղեցիկ շատրվաններ։ Պրահայի կենտրոնական հինգ շրջանները 1993 թվականին ընդգրկվել ենՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում որպես պատմա-ճարտարապետական արգելոց։ Իրենց յուրօրինակությամբ առանձնանում են հետևյալ կառույցները.

Պարող տուն

Պրահայի բազմակենտրոնություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Ներկայումս Պրահան բաղկացած է տարբեր շրջաններից, որոնք երկար ժամանակ համարվում էին առանձին քաղաքներ (Ստարե Մեստո, Նովե Մեստո, Գրադչանի, Մալա Ստրանա, Վիշեգրադ)։ Նախկինում նրանք ունեին ոչ միայն տարբեր կարգավիճակ, կառավարում և ֆինանսավորում, այլև որոշակի թշնամանք միմյանց հանդեպ, որը երբեմն հասել է ընդհուպ ռազմական բախման։ Պրահայի շրջակա քաղաքները միավորելու առաջին փորձը վերաբերում է 1518 թվականին, երբ Ստարե Մեստոն միավորվեց Նովե Մեստոյին։ 1523 թվականին այդ փաստը ամրագրվեց Լյուդովիկ Յագելոնսկի արքայի հատուկ հրովարտակով։ Սակայն 10 տարի անց տարաձայնությունները հանգեցրին քաղաքների տարանջատման։ Նրանք վերջնականապես միավորվեցին միայն 1784 թվականին՝ Իոսիֆ 2-րդ կայսեր օրոք։ Պրահայի պատմությունը մինչև 1784 թվականը այդ քաղաքներից յուրաքանչյուրի պատմությունն է առանձին-առանձին, որոնք ներկայումս Պրահայի թաղամասերն են։

Պրահայի ամրոց

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝Պրահայի ամրոց
Պրահայի ամրոց

9-րդ դարի վերջին առաջին քրիստոնյա չեխ իշխան Բորժիվոյ 1-ինը հիմնում է իշխանական քաղաք։ Եպիսկոպոսի նստավայրը հիմնավորվում է ամրոցում 973 թվականին։12-րդ դարում կառուցվում են ներկայիս ամրոցները աշտարակներով։ Պրահայի ամրոցը իր ծաղկման գագաթնակետին է հասնում14-րդ դարում, երբ Կառլ 4-րդի օրոք քաղաքը դառնում էՍրբազան Հռոմեական կայսրության միապետի նստավայրը։ Կառլ 4-րդը որոշել էր քաղաքը դարձնել եվրոպական խոշորագույն կենտրոն։ Այդ կապակցությամբ այստեղ սկիզբ է առնում լայնամասշտաբ շինարարություն։ 1382 թվականին Վացլավ 4-րդը՝ Կառլի գահաժառանգը, թագավորական նստավայրը տեղափոխում է Հին քաղաք, սակայն հետագայում Վլադիսլավ Յագելոնսկին արքայական նստավայրը կրկին տեղափոխում է Պրահայի ամրոց՝ 1484 թվականին սկսելով ամրոցի վերակառուցումըգոթիկայի ոճով։ 1526 թվականինՀաբսբուրգները զավթում են չեխական գահը։ 1541 թվականի մեծ հրդեհի արդյունքում ամրոցում նոր տարածք է ազատվում շինարարության համար. շինարարությունը լայն թափով խթանում է Ռուդոլֆ 2-րդ Հաբսբուրգը (1576—1611)։ 1620 թվականին Հաբսբուրգների դեմ ընդվզումը ավարտվում է պարտությամբ. Չեխիան կորցնում է պետական անկախությունը, իսկ Հաբսբուրգների պալատը տեղափոխվում էՎիեննա։ Պրահայի ամրոցում շինարարությունը կրկին թափ է առնում 1753-1775 թվականներին, երբ իշխում է թագուհիՄարիա Թերեզան։ Կառույցները ձեռք են բերումռոկոկոյին ունեոկլասիցիզմին բնարոշ գծեր։ 1918 թվականին Պրահայի ամրոցը դառնում է Չեխոսլովակիայի Հանրապետության ղեկավարի նստավայրը, իսկ 1993 թվականի հունվարի 1-ից՝Չեխիայի նախագահի նստավայրը։

Հին քաղաք

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Կառլի կամուրջի մուտքը

Հին քաղաքը (Staré Město) գտնվում է Վլտավայի աջ ափին։ Գտնվելով արևելքի և արևմուտքի առևտրական խաչմերուկում՝ այն Վլտավայի ափի երկայնքով փոքր բնակավայրերից ձևավորվել է 10-րդ դարում։

Վացլավ 1-ին թագավորի օրոք, ով 1232-1234 թվականներին կառուցել է տվել ամրոցային հզոր պատեր, Հին քաղաքը ստացել է քաղաքի կարգավիճակ։15-րդ դարում չեխ թագավորները այստեղ են տեղափոխել իրենց նստավայրը։13-րդ դարի կեսերին Հին քաղաքում ձևավորվում է հրեական թաղամասը։ Հրեական համայնքը ապրում էր քրիստոնյա բնակչությունից անկախ, ադ պատճառով էլ չէր մասնակցում քաղաքական կյանքին։ Հրեաները չեխական հողում քաղաքացիական ու քաղաքական իրավունք են ձեռք բերում միայն1848 թվականին։ 1850 թվականին, ի պատիվ ավստրիացի կայսր Յոզեֆ 2-րդի, ով հրեաների և տեղի բնակչության իրավունքները հավասարեցնելու առաջին հրամաններն արձակեց, թաղամասը կոչվեց «Յոզեֆով»։1893 թվականին Հին քաղաքի միջնադարյան կառույցների մի մասը քանդվեց՝ տեղում նորը կառուցելով։ Այս միտումը պահպանվեց նաև 19-20-րդ դարերում։

Փոքր քաղաք

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Սուրբ Նիկոլայի եկեղեցին՝ բարոկկո ոճով

Փոքր քաղաքը (Malá Strana) գտնվում է Վլտավայի այն նույն ափին, ինչ Գրադչանին։ 9-10-րդ դարերում այս տեղանքում ձևավորվել է առևտրականների բնակավայր։ «Ոսկե և երկաթե արքա» Պրշեմիսլ Օտակարը 1257 թվականին որոշում է այդտեղ քաղաք հիմնել։ Ընտրված տարածքը անջատում է պարսպապատով և բնակեցնում գերմանացիներով։ 1360-1362 թվականներին Կառլ 4-րդը, Գրադչանիի կառուցմանը զուգընթաց, տեղում նոր պարսպապատեր է կառուցել տալիս։

Գոթական կառույցների հիմնական մասը ոչնչացվում է 1419 թվականին՝ հուսիտների ապստամբության ժամանակ։ 1541 թվականի հրդեհից ոչնչանում է այն ամենը, ինչ վերակառուցվել էր մինչ այդ։ 17-18-րդ դարերումբարոկկո ոճով նոր շինություններ են կառուցվում. պահպանված գրեթե բոլոր պալատները, եկեղեցիները կրում են բարոկկոյի ազդեցությունը։

Նոր քաղաք

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

1348 թվականին Հին քաղաքի հարևանությամբ կայսր Կառլ 4-րդը հիմնում է Նոր քաղաքը (Nové Město)՝ Պրահայի ամենանոր մասը։ Այստեղ գոյություն ունեցող գյուղական բնակավայրերը և նոր կառույցները առանձնացվում են ամրոցային պատերով։ Նոր քաղաքըԵվրոպայի առաջին քաղաքն է, որ կառուցվել է նախապես մշակված ծրագրով։ Այստեղ հաստատվում է առևտրականների, ինչպես նաև արհեստավորների խավը, ինչը ազդել է փողոցների անվանումներին (Ժիտնայա, Յամչեննայա, Մյասնիցկայա, Սեննոյ ռինոկ, Սկոտոպրիգոննիյ ռինոկ, Կոնսկիյ ռինոկ և այլն)։ Շուտով Նոր քաղաքը դառնում է Պրահայի քաղաքներից ամենամեծը։ Նոր քաղաքը Պրահայի կազմի մեջ է մտել 1784 թվականին։19-րդ դարի վերջին հին կառույցների մեծ մասը քանդվել է. առավել արժեքավոր մի շարք կառույցներ, որոնք պատմա-ճարտարապետական հուշարձաններ են եղել, հետագայում վերականգնվել են։ Նոր շինությունները քաղաքում կառուցվել են նախնական հատակագծի համաձայն։

Քույր քաղաքներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Պրահան ունի հետևյալ քույր քաղաքները[37][38]

Հետևյալ բնակավայրերի հետ Պրահան ակտիվորեն համագործակցում է՝ առանց, սակայն, քույր քաղաք լինելու պաշտոնական պայմանագրի.

Բրատիսլավայի հետ համագործակցում են Պրահայի առանձին շրջաններ՝ որպես առանձին միավորներ։ Բրատիսլավայի և Պրահայի քաղաքապետները կանոնավոր հանդիպում են տարին երկու անգամ, քանի որՉեխոսլովակիայի տրոհումից հետո նրանք ունեն նման խնդիրներ[37]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  1. ↑1,0001,0011,0021,0031,0041,0051,0061,0071,0081,0091,0101,0111,0121,0131,0141,0151,0161,0171,0181,0191,0201,0211,0221,0231,0241,0251,0261,0271,0281,0291,0301,0311,0321,0331,0341,0351,0361,0371,0381,0391,0401,0411,0421,0431,0441,0451,0461,0471,0481,0491,0501,0511,0521,0531,0541,0551,0561,0571,0581,0591,0601,0611,0621,0631,0641,0651,0661,0671,0681,0691,0701,0711,0721,0731,0741,0751,0761,0771,0781,0791,0801,0811,0821,0831,0841,0851,0861,0871,0881,0891,0901,0911,0921,0931,0941,0951,0961,0971,0981,0991,1001,1011,1021,1031,1041,1051,1061,1071,1081,109набор данных ISÚI —Czech Office of Surveying and Cadastre.
  2. ↑2,02,12,2Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2025 (չեխերեն) —Praha:ČSÚ, 2025.
  3. ↑«Czech Republic». Worldatlas.com.Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.Կաղապար:Unreliable source?
  4. ↑«Short History of Bohemia, Moravia and then Czechoslovakia and Czech Republic».hedgie.eu. 2015. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  5. ↑«Charles University Official Website».Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
  6. ↑«The World According to GaWC 2018». GaWC.Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 28-ին.
  7. ↑«Quality of Living City Ranking | Mercer».mobilityexchange.mercer.com.Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 30-ին.
  8. ↑«The PICSA Index».piscaindex.com.Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 2-ին.
  9. ↑«Top 100 City Destinations Revealed: Prague among Most Visited in the World».Expats.cz. 2017 թ․ նոյեմբերի 8.Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 28-ին.
  10. ↑Jiří Hrůza. Urbanismus světových velkoměst. I díl. Praha. — Praha: Vydavatelství ČVUT, 2003. — С. 27. — 191 с. —ISBN 80-01-02764-3
  11. ↑«Central Europe and the Refugees» (ամերիկյան անգլերեն). 2015 թ․ նոյեմբերի 2. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 22-ին.
  12. ↑«The Climate of Prague 1981–2010 (Temperatures,Humidity)» (Russian). Weather and Climate (Погода и климат). Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 9-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  13. ↑«Praha Climate Normals 1961–1990 (Precipitation, Precipitation days, Snow, Sunhours)». National Oceanic and Atmospheric Administration. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 28-ին.
  14. ↑Historický lexikon obcí České republiky 1869–2005. — Прага: Cesky statisticky urad, 2006. — С. 60—67. —ISBN 80-250-1310-3
  15. ↑«Պրահայի վիճակագրական ցուցանիշներ, Obyvatelstvo». Արխիվացված էօրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 8-ին.
  16. ↑«Չեխական վիճակագրական կոմիտե, Náboženské vyznání obyvatelstva». Արխիվացված էօրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 8-ին.
  17. ↑17,0017,0117,0217,0317,0417,0517,0617,0717,0817,0917,1017,11Historický lexikon obcí České republiky – 1869–2011 (չեխերեն) —ČSÚ, 2015.
  18. ↑Historický lexikon obcí České republiky 1869–2005 (չեխերեն): 1. díl /J. Růžková,J. Škrabal —ČSÚ, 2006. — 759 p. —ISBN 978-80-250-1310-6
  19. ↑Počet obyvatel v obcích České republiky k 1. 1. 2013 (չեխերեն) —ČSÚ.
  20. ↑https://www.czso.cz/documents/10180/20556287/1300721501.pdf
  21. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2016 (չեխերեն) —Praha: 2016.
  22. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2017 (չեխերեն) —Praha: 2017. —ISBN 978-80-250-2770-7
  23. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2018 (չեխերեն) —Praha:ČSÚ, 2018. —ISBN 978-80-250-2843-8
  24. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2019 (չեխերեն) —Praha:ČSÚ, 2019. —ISBN 978-80-250-2914-5
  25. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2020 (չեխերեն) —Praha:ČSÚ, 2020.
  26. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2021 (չեխերեն) —Praha:ČSÚ, 2021.
  27. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2022 (չեխերեն) —Praha:ČSÚ, 2022.
  28. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2023 (չեխերեն) —Praha:ČSÚ, 2023.
  29. ↑Český statistický úřadPočet obyvatel v obcích – k 1. 1. 2024 (չեխերեն) —Praha:ČSÚ, 2024.
  30. ↑30,030,1«Two hotels in Prague among the world's most luxurious hotels | ABC Prague».www.abcprague.com. Արխիվացված էօրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 22-ին.
  31. ↑Jízdné na území Prahy(չեխ.)
  32. ↑iDNES.cz, «DPP zná čísla o cestujících v metru, nejvytíženější stanicí je I. P. Pavlova», 12 декабря 2008(չեխ.)
  33. ↑«E15», «Pražské letiště zvýšilo čistý zisk na 1,1 miliardy», 15 мая 2008Արխիվացված 2009-06-22Wayback Machine(չաշխատող հղում —պատմություն)
  34. ↑«The World Airport Awards», «Winner 2007»Արխիվացված 2007-08-11Wayback Machine(չաշխատող հղում —պատմություն)
  35. ↑«Penta: Praha bude mít druhé letiště u Vodochod».iDNES.cz. 2007 թ․ հունիսի 21. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 22-ին.
  36. ↑«Pražská informační služba», «Hlavní nádraží — Wilsonovo»(չեխ.)(չաշխատող հղում —պատմություն)
  37. ↑37,037,1«Partnerská města HMP» (չեխերեն). Portal of Prague. Արխիվացված էօրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 24-ին. Պաշտոնական տեղեկություն քույր քաղաքների հետ կնքած պայմանագրերի մասին
  38. ↑38,0038,0138,0238,0338,0438,0538,0638,0738,0838,0938,1038,1138,1238,1338,1438,1538,1638,1738,1838,1938,2038,21«Partnerská města HMP» [Twin Cities HMP].Official Foreign Affairs Portal of Prague (չեխերեն). 2012 թ․ հուլիսի 18. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 11-ին.
  39. ↑«Berlin's International Relationships: City Partnerships».Der Regierende BürԳերմանիաmeister, Berlin.Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 7-ին.
  40. ↑«Berlin's international city relations». Berlin Mayor's Office. Արխիվացված էօրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 1-ին.
  41. ↑«Chicago Sister Cities». Chicago Sister Cities International. 2009. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 22-ին.
  42. ↑«'Frankfurt -Partner Cities'». Stadt Frankfurt am Main. Արխիվացված էօրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2009 թ․ հուլիսի 17-ին.
  43. ↑«Sister Cities of Kyoto City». City of Kyoto. Արխիվացված էօրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 21-ին.
  44. ↑«Phoenix Sister Cities». Phoenix Sister Cities. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  45. ↑«Taipei – International Sister Cities».Taipei City Council. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 2-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 23-ին.
  46. ↑«Partner (Twin) towns of Bratislava».Bratislava-City.sk. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 5-ին.

Գրականություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
ԵվրամիությունԵՄ անդամ երկրներիմայրաքաղաքներ
Եվրոպական երկրների մայրաքաղաքներ
ՀունաստանԱթենք •ՆիդերլանդներԱմստերդամ •ԱնդորրաԱնդորա լա Վելյա •ԹուրքիաԱնկարա1 •ՂազախստանԱստանա1 •ԱդրբեջանԲաքու1 •ՍերբիաԲելգրադ •ՇվեյցարիաԲեռն •ԳերմանիաԲեռլին •ՀունգարիաԲուդապեշտ •ՌումինիաԲուխարեստ •ՍլովակիաԲրատիսլավա •ԲելգիաԲրյուսել •ԻռլանդիաԴուբլին •ՀայաստանԵրևան1 •ԽորվաթիաԶագրեբ •ՎրաստանԹբիլիսի1 •ՊորտուգալիաԼիսաբոն •ՍլովենիաԼյուբլյանա •Միացյալ ԹագավորությունԼոնդոն •ԼյուքսեմբուրգԼուքսեմբուրգ •ՈւկրաինաԿիև •ԴանիաԿոպենհագեն •ՖինլանդիաՀելսինկի •ԻտալիաՀռոմ •ԻսպանիաՄադրիդ •ԲելառուսՄինսկ •ՄոնակոՄոնակո •ՌուսաստանՄոսկվա1 •Կիպրոսի ՀանրապետությունՆիկոսիա •{{{2}}}Նիկոսիա •ՉեռնոգորիաՊոդգորիցա •ՉեխիաՊրահա •ԻսլանդիաՌեյկյավիկ •ԼատվիաՌիգա •Սան ՄարինոՍան Մարինո •Բոսնիա և ՀերցեգովինաՍարաևո •Հյուսիսային ՄակեդոնիաՍկոպյե •ԲուլղարիաՍոֆիա •ԼՂՀՍտեփանակերտ1 •ՇվեդիաՍտոկհոլմ •ԼիխտենշտայնՎադուց •ՄալթաՎալետա •ՎատիկանՎատիկան •ԼեհաստանՎարշավա •ԱվստրիաՎիեննա •ԼիտվաՎիլնյուս •ԷստոնիաՏալլին •ԱլբանիաՏիրանա •ՖրանսիաՓարիզ •ՄոլդովաՔիշնև •ՆորվեգիաՕսլո1 Պետության տարածքի մեծամասնությունը գտնվում էԱսիայում։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են«Պրահա» հոդվածին։
Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
 
✯
 Այս հոդվածն ընտրվել էՀայերեն Վիքիպեդիայիօրվա հոդված:
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկվածՀայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 9, էջ 416)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պրահա&oldid=10293680» էջից
Կատեգորիաներ:
Թաքցված կատեգորիաներ:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp