Ուրարտերեն (կան բիայներեն), արևմուտքից մինչև արևելք՝Վանա լճից մինչևՈւրմիա լիճ, հյուսիսից մինչև հարավ՝Արարատյան դաշտից մինչև հյուսիսայինԻրաք գտնվող և մինչևմ.թ.ա. 6-րդ դարը գոյություն ունեցող հնագույն Ուրարտուի (կամՎանի թագավորության) լեզուն։
Պատկանում էխուռիա-ուրարտական լեզվաընտանիքին։ Հնարավոր է, որ հարազատ է արևելակովկասյան լեզուներին։ Որոշ գիտնականներ կարծում են, որ ուրարտերենը Վանի թագավորության միայն գրավոր լեզուն էր, իսկ խոսակցականըհայերենն էր[2][3][4]։ Ուրարտերենի այժմ հայտնի հուշարձանները, որոնք վերաբերվում են մ.թ.ա. 9-6-րդ դարերին, թույլ չեն տալիս կազմել լեզվի բառապաշարի քիչ թե շատ ամբողջական պատկերը։ Այդ հուշարձանները շատ նույնատիպ են, նրանց մեջ ասվում է հիմնականում ռազմական արշավանքների, ջրանքների կառուցման, զոհաբերությունների և այլ բաների մասին։ Ուստի բառապաշարի այնպիսի կարևոր մասեր, ինչպիսիք են մարմնի մասերը, բարեկամությանը վերաբերվող եզրույթները շատ աղքատ են ներկայացված։ Նման դեպքերում շատ մեծ դեր են կատարում հայերենի տվյալներ, որտեղ մնացել են ուրարտերենի հետքերը։ Հայերենում բացատրություն չունեցող մի քանի հազար բառերի մեջ շատ ուրարտական բառեր կան։ Դրա հիման վրա լեզվաբանները փորձում են վերականգնել ուրարտերենի բառապաշարը տարբեր լեզվաբանական մեթոդների օգնությամբ։
- Гвахария В. А. Словарь-симфония урартского языка. — М., 1963.
- Нозадзе Н. А. Вопросы структуры хурритского глагола. — Тбилиси, 1978.
- Friedrich J. Einführung ins Urartaische. — Lpz., 1933.
- Speiser E. A. Introduction to Hurrian. — New Haven, 1941.
- Bush F. W. A grammar of the Hurrian language. — Ann Arbor, 1964.
- Thiel H.-J. Phonematic und grammatische Structur des Hurrischen// Das hurritologishe Archiv des Altorientalischen Seminars der Freien Universitat. — В., 1975.
- Արտակ Մովսիսյան «Վանի թագավորության (Բիայնիլի, Ուրարտու, Արարատ) մեհենագրությունը». — Երևան, 1998.
- ↑Archaeology and Language: The Puzzle of Indo-European Origins —Pimlico, 1998. — P. 71. —ISBN 0-7126-6612-5
- ↑Արտակ Մովսիսյան «Վանի թագավորության (Բիայնիլի, Ուրարտու, Արարատ) մեհենագրությունը»
- ↑Ռաֆայել Իշխան՛ան Вопросы происхождения и древнейшей истории армянского народа, «Грааль», Москва, 2002ISBN 5-94688-015-2
- ↑Martiros Kavoukjian Armenia, Subartu and Sumer: Armenia, Subartu, and Sumer : the Indo-European homeland and ancient Mesopotamia, Montreal, 1989,ISBN 0-921885-00-8
Urartian language Վիքիպահեստում
