Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Jump to content
Վիքիպեդիա
Որոնել

Ուղտեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ուղտեր
Ուղտեր
Միասապատավոր ուղտ
Գիտական դասակարգում
ԹագավորությունԿենդանիներ
ՏիպՔորդավորներ
ԴասԿաթնասուններ
ԿարգArtiodactyla
ԸնտանիքCamelidae
ՏրիբաCamelini
ՑեղCamelus
Լատիներեն անվանում
Camelus
Ուղտի տարածվածությունը

Երկսապատավոր ուղտ

Միասապատավոր ուղտ
պատկեր


Դասակարգումը
Վիքիցեղերում


Պատկերներ
Վիքիպահեստում

ITIS624942
NCBI9836
EOL38902

Ուղտեր (լատին․՝ Camelus),ուղտանմանների ընտանիքի ցեղ։ Խոշորկենդանիներ են։ Բնակվում ենանապատներում,կիսաանապատներում ևտափաստաններում։ Ներկայումս գոյություն ունի ուղտերի երկուտեսակ՝

Ներկայումս ուղտերի մեծամասնությունը ընտելացված է, սակայն բացի շատ քիչ վայրի երկսապատավոր ուղտերից, որոնք բնակվում ենՉինաստանում ևՄոնղոլիայում գտնվողԳոբի անապատում, այսօր շատ ընտելացված ուղտեր հետ են վերադառնում վայրի բնություն (օրինակԱվստրալիայում)։ Այսօր աշխարհում կա 19 միլիոն ուղտ, որից միասապատավոր 14 միլիոն, իսկ մնացածը երկսապատավոր։ Միասապատավոր ուղտերը տարածված ենԱրաբական թերակղզում,Մերձավոր Արևելքում,Կենտրոնական Ասիայում, ՀյուսիսայինԱֆրիկայում ևՍոմալի թերակղզում, որտեղ էլ գտնվում է ուղտերի ամենամեծաքանակ պոպուլյացիան։ Երկսապատավոր ուղտերը տարածված ենՉինաստանում ևՄոնղոլիայում։ Բացի դրանից մոտ մեկ միլիոն վայրենացած ուղտեր բնակվում ենԱվստրալիայում։ Հնուց ի վեր ուղտերը օգտագործվել ենմարդու կողմից տարբեր նպատակների համար։ Ենթադրվում է, որ ուղտերի ընտելացումը սկսվել է Արաբական թերակղզում։

Անվան ստուգաբանություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լատինական Camelus անվանումը ծագում էհունարեն «κάμηλος», «գամալ»[1] (արաբերեն՝ جَمَل‎‎, ивр. ‏גמל‏‎‎‎) բառերից։

Տարածվածություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Ն․ Պրժևալսկու արձանը Սանկտ Պետերբուրգում

Ուղտերը տարածված են միայնանապատային գոտում,տափաստանային և չոր տարածքներում, նրանք չեն կարող ապրել խոնավ վայրերիկլիմայում կամլեռներում։ Ընտելացված պայմաններում ուղտերի երկու տեսակը Հին աշխարհում տարածված էրԱսիայի ևԱֆրիկայի բազմաթիվ մասերում։ Դրոմադերները հանդիպում են Աֆրիկայի հյուսիսում հարավային լայնության 1°,Արաբական թերակղզում ևԿենտրոնական Ասիայում։19-րդ դարում նրանք տեղափոխվել ենԱվստրալիա, որտեղ արագ հարմարվեցին տեղական կլիմայական պայմաններին և այսօրվա դրությամբ ըստ քանակի նրանց թիվը հասել է 50 հազարի։Բակտրիաները տարածված ենՓոքր Ասիայի[փա՞ստ] մինչև Մենչժուրի ընկած մարզերում։ Աշխարհում հաշվվում է մոտ 19 միլիոն ուղտ, որից 14,5 մլն-ը ապրում էԱֆրիկայում։ ՄիայնՍոմալիում նրանց թիվը հասնում է 7 միլիոնի, իսկ հարևանՍուդանում՝ 3,3 մլն։

Դրոմադերների վայրի ձևը ոչնչացել է, ինչպես ենթադրվում է, մեր թվարկության սկզբին։ Նրա առավել հավանական ցեղատեսակը եղել է Արաբական թերակղզու հարավում, թեպետ դեռևս մինչև վերջ չի պարզվել, թե արդյոք նրանց նախնին եղել է դրոմադերի վայրի ձևը կամ նույն ընդհանուր նախահայրը բակտրիատների հետ։

Ն. Մ. Պրժևալսկին իր ասիական արշավանքի ժամանակ առաջին անգամ բացահայտեց վայրի երկսապատ ուղտերի գոյությունը, որոնց առկայությունը ենթադրվում էր, սակայն հերքվում էր։ Վայրի բակտրիատների տեսակը դեռ գոյություն ունի Սինցզյան-Ույգուրյան ևՄոնղոլիայի շրջանում, որտեղ երեք միմյանցից առանձնացված պոպուլացիաներ ապրում են մոտ հազար կենդանիներ։ Ներկայումս քննարկվում է վայրի երկսապատավոր ուղտերի կլիմայավարժման հարցըՅակուտիայի հատուկ այգում։

Ուղտերի տեսակներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Բակտրիաններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Բակտրիան

Կենտրոնական Ասիայում բնակվող երկսապատանի ուղտ բակտրիանը (Camelus bactrianus) ընտելացվել է մեր հեռավոր նախնիների կողմից։Մոնղոլիայի ևԱրևելյան Չինաստանի անապատներում մինչև օրս էլ կարելի է հանդիպել վայրի բակտրիաների, որտեղ նրանք առաջին հերթին տուժում են ջրի անբավարարությունից, քանի որ անապատներում մարդն առաջին հերթին օգտագործում է բաց աղբյուրները։

Ընտանի երկսապատանի ուղտերին բուծում են գլխավորապեսՂազախստանում ևՄոնղոլիայում, որտեղ դրանց օգտագործում են նույն նպատակով, ինչ՝միասապատանիներին (դրոմեդարներ)։ Բակտրիան անվանումը ծագել էԿենտրոնական Ասիայում գտնվող հնագույնԲակտրիա մարզի անունից, որտեղ այս ուղտերը, ամենայն հավանականությամբ, առաջին անգամ ընտելացվել են։ Վայրի բակտրիանները ակնհայտորեն փոքր են ընտանիներից, իսկ նրանց սրացած սապատները բավականին հեռու են միմյանցից։ Ընտանի բակտրիանների սապատները ավելի մոտ են մեկը մյուսին և նրանց միջև գրեթե ազատ տարածություն չկա։ Մարմնի քաշով ընտանի բակտրիանները համարյա չեն զիջում միասապատանիներին։

Դրոմեդարներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Դրոմադոր

Վայրի միասապատ դրոմեդար ուղտերից (Camelus dromedarius) մեր օրերում չեն պահպանվել։Ավստրալիայի կենտրոնական շրջաններում կարելի է հանդիպել վայրի, նախկինում ընտելացված ուղտերի, որոնք սահմանափակող գործոնների բացակայության պատճառով անկանոն բազմանում են։ Հին աշխարհի լայնարձակ տարածությունների չոր և շոգ կլիմայական պայմաններում դրոմադերները ունեն կարևոր տնտեսական նշանակություն, կատարում են բազմաթիվ ֆունկցիաներ և կարևոր դեր են խաղում առանձին ազգերի մշակութային կյանքում։

Հիբրիդներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Հնարավոր են միասապատ և երկսապատ ուղտերի բազմացումից առաջացած կենսունակհիբրիդներ, որոնք կոչվում եննառեր։

Ուղտերը մշակույթում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Ախտուբինսկ քաղաքի (Աստրախանի շրջանԼենինի անվան հրապարակում կանգնեցված է հուշարձան՝ նվիրված երկու ուղտերի՝ Մաշկային և Միշկային։ Նրանք ծառայում էին թնդանոթների հրամանատար՝ սերժանտԳրիգորի Նեստերովի անձնակազմում, և տանում էին ծանրթնդանոթներ, որոնք տվեցին Ռեյխսկանցելարիի առաջին համազարկը[2]։

Ուղտային բեռնապարկը՝խիմլը, գործում էր որպես մուսուլմանական երկրներում օգտագործվողզանգվածի չափման միավոր։ Տարբեր շրջաններում խիմլի քաշը էականորեն տարբերվում էր, խիմլի միջին (կլորացված) խիմլը ուներ 250կիլոգրամ զանգված։

Ուղտերը խորհրդանիշներում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Չնայած որ ուղտի պատկերն առկա է մի շարք քաղաքների ու վարչական շրջաններիգերբերի ուդրոշների վրա, սակայն ուղտը հերալդիկ ֆիգուր չէ։ Ուղտը խորհրդանշում է, առաջին հերթին, կամակոր (հավակնոտ) չլինելն ու դիմացկունությունը։ Ուղտն օգտագործվել է Իսետյան պրովինցիայի գերբում, որը գործածվել է մինչ 1781 թ.։

Ներկայումս ուղտը գործածվում էՌուսաստանի ԴաշնությանՉելյաբինսկի (միասապատ, թեև սապատների թիվը պարզ չէ, որովհետև ուղտը բեռնված է հակերով) ևՉելյաբինսկի մարզի (երկսապատ) գերբերի ու դրոշների վրա։ 1830 թ. «Ռուսական կայսրության օրենքների լիակատար ժողովածուում» դրան տրվել է հետևյալ բացատրությունը. «Բեռնված ուղտը այն բանի նշանն է, որ դրանք այս քաղաքը բավականին ապրանք են բերում»։ Այսինքն՝ ուղտը խորհրդանշում է առևտուրը, որով էլ այդ ժամանակաշրջանում հիմնականում ապրում էր քաղաքը[3]։

Ուղտն առկա է նաևԷրիթրեայի գերբի վրա։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  1. Oxford English Dictionary, 2nd edition, entrycamel (noun)
  2. ««Мы победили!» — 13 Февраля 2010». Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
  3. [1]Արխիվացված 2009-05-17Wayback MachineԱրխիվացված 2009-05-17Wayback MachineԱրխիվացված 2009-05-17Wayback MachineԱրխիվացված 2009-05-17Wayback MachineԱրխիվացված 2009-05-17Wayback MachineԱրխիվացված 2009-05-17Wayback MachineԱրխիվացված 2009-05-17Wayback Machine Ինչո՞ւ է քաղաքի գերբի վրա ուղտ նկարած(ռուս.)Արխիվացված 2009-05-17Wayback Machine — «Уральский курьер» ամսագիր, օգոստոսի 62002
Ընտանի
Ցուցահանդեսային
Կաթնասուններ
Թռչուններ
Միջատներ
Վիքիբառարան
Ընթերցե՛ք«ուղտ» բառի բացատրությունըՀայերեն Վիքիբառարանում։
Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են«Ուղտեր» հոդվածին։
Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են«Ուղտեր» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են«Ուղտեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Տաքսոնոմիա
 
BNEXX540199 ·LCCNsh85019119 ·Microsoft2909971277 ·NDL00569261 ·NKCph791113 ·SUDOC027730328
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուղտեր&oldid=10217060» էջից
Կատեգորիաներ:
Թաքցված կատեգորիա:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp