Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Jump to content
Վիքիպեդիա
Որոնել

Լոնդոն

51°30′26″ հս․ լ. 00°07′39″ ամ. ե.HGЯOL
Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քաղաք
Լոնդոն
անգլ.՝London
Զինանշան

ԵրկիրՄիացյալ Թագավորություն Միացյալ Թագավորություն
ՀամայնքՄեծ Լոնդոն
Ներքին բաժանում33 վարչական շրջան
Հիմնադրված էմոտ47[1] թ.
Այլ անվանումներԼոնդինիում, Լյունդենբուրգ
Մակերես1706,8կմ²
ԲԾՄ4 մետր
Պաշտոնական լեզուանգլերեն
Բնակչություն8 908 081 մարդ(2018)
Խտություն5 666 մարդ/կմ²
Ագլոմերացիա14 257 962[2]
Տեղաբնականունլոնդոնցի
Ժամային գոտիUTC+0,ամառըUTC+1
Հեռախոսային կոդ+44 20
Փոստային դասիչE, EC, N, NW, SE, SW, W, WC, BR, CM, CR, DA, EN, HA, IG, KT, RM, SM, TN, TW, UB և WD
Պաշտոնական կայքlondon.gov.uk

Լոնդոն (անգլ.՝London),Միացյալ Թագավորության ևԱնգլիայի մայրաքաղաքը և խոշորագույն քաղաքը։ Տեղակայված էԹեմզա գետի ափերին և բնակեցված է եղել գրեթե երկու հազարամյակ առաջ։ Լոնդոնի պատմությունը սկիզբ է առնումՀռոմեական կայսրությունից։ Հռոմեացիները քաղաքին տվել էինԼոնդինիում անունը[3]. Լոնդոնի հնագույն կորիզ հանդիսացողԼոնդոնի Սիթին մինչ օրս պահպանում է իր միջնադարյան սահմանները։ Սկսած 19-րդ դարից` «Լոնդոն» անունը վերաբերում է նաև այս կորիզը շրջապատող բնակավայրերին[4]։ Մեծ Բրիտանիայի վարչական բաժանման համաձայն՝ քաղաքը բաժանվում է Լոնդոնի շրջանի[5] ևՄեծ Լոնդոն վարչական շրջանի[6], որը կառավարում են ընտրվածԼոնդոնի քաղաքապետը և Լոնդոնի ժողովը[7]։

Լոնդոնն առաջատար քաղաք է իր արվեստով, առևտրով, կրթությամբ, ժամանցային վայրերով, նորաձևությամբ, ֆինանսներով, առողջապահությամբ, ԶԼՄ-ներով, մասնագիտական ծառայություններով, գիտությամբ, տուրիզմով և տրանսպորտով, որոնք քաղաքը դարձնում են առավել հայտնի[8]։ Այն համարվում է աշխարհի ֆինանսական կենտրոնը՝Նյու Յորքի հետ միասին[9][10][11] և նրա ՀՆԱ-ն ամենամեծն է Եվրոպական քաղաքների մեջ[12]։ Լոնդոնը նաև համարվում է աշխարհի մշակութային մայրաքաղաքը[13][14][15][16]։ Այն աշխարհում ամենաշատ այցելվող քաղաքն է[17] և ունի աշխարհում ամենազբաղված օդանավակայանը[18]։ Լոնդոնի 43բուհերն ունեն բարձրագույն կրթության ամենամեծ խտությունը Եվրոպայում[19]։2012 թվականին Լոնդոնը երրորդ անգամ ընդունեցԱմառային օլիմպիական խաղերը[20]։

Լոնդոնն ունի բազմազան ժողովրդագրություն և մշակույթ, Լոնդոնում խոսում են ավելի քան 300 լեզուներով[21]։ 2011 թվականի մարտին Լոնդոնում պաշտոնապես հաշվվում էր 8.174.100 բնակիչ, ինչի շնորհիվ այն դառնում է Եվրոպական Միության՝ ամենաշատ բնակչություն ունեցող քաղաքը[22][23]. քաղաքի բնակչությունը կազմում է Միացյալ Թագավորության բնակչության 12,5%-ը[24]։ Մեծ Լոնդոնը, որի բնակչությունը կազմում է 8,278,251 մարդ, ամենախիտ բնակեցված քաղաքն է Եվրոպական Միությունում[25], իսկ Լոնդոնի մետրոպոլիայի տարածքը ամենամեծն է ԵՄ-ում ընդհանուր 12 միլիոն բնակչությամբ[26][27]։ 1831-1925 թվականներին Լոնդոնն ունեցել է աշխարհի քաղաքների մեջ ամենաշատ բնակչությունը[28]։

Լոնդոնում կաՀամաշխարհային ժառանգության չորս օբեկտ՝Թաուերը,Քյուի թագավորական բուսաբանական այգիները,Վեստմինստերյան պալատում գտնվողՎեստմինստերյան աբբայությունը և Սուրբ Մարգարեթ եկեղեցին ու պատմական հուշարձանԳրինվիչը (որտեղ գտնվում է Գրինվիչի աստղադիտարանը)[29]։ Մյուս տեսարժան վայրերն ենԲուքինգեմյան պալատը,Լոնդոնի աչքը,Պիկադիլի հրապարակը,Սուրբ Պողոսի Տաճարը,Թաուեր կամուրջը,Թրաֆալգարյան հրապարակը ևՈւեմբլի մարզադաշտը։ Լոնդոնում կան նաև մեծ թվով թանգարաններ, պատկերասրահներ, գրադարաններ, սպորտային միջոցառումների վայրեր և մշակութային օջախներ, ներառյալԲրիտանական թանգարանը,Լոնդոնի ազգային պատկերասրահը,Թեյթ բրիտանական պատկերասրահը,Բրիտանական գրադարանը, Ուիմբիլդոնը և 40 Ուեսթ Էնդ թատրոնները[30]։Լոնդոնի մետրոպոլիտենն ամենահինն է աշխարհում[31]։

Պատմություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝Լոնդոնի պատմություն

Անվանում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոն անվանման ծագումնաբանությունը բազմակարծիք է[32]։ Այն հնագույն անվանում է և առաջին հիշատակումները գալիս են 2-րդ դարից։ 121 թվականին այն անվանվել էԼոնդինիում (անգլ.՝Londinium), որը ունի Ռոմանո-Բրիտանական ծագում[32]։ Ամենաառաջին բացատրությունը, որը ներկայումս ժխտվում է, տվել է Գելֆրիդ Մանմուտսկին իրHistoria Regum Britanniae աշխատությունում[32]։ Ըստ այս վարկածի, երբ քաղաքին տիրանում է Լուդ թագավորը, այն անվանում էKaerlud[33]։

Սկսած 1898 թվականից որոշ գիտնականների կողմից ընդունվում էր, որ Լոնդոն բառը եկել էկելտերենից և նշանակում էվայր, որը պատկանում է մարդու Լոնդինիոս անվանմամբ. այս վարկածը հետագայում նույնպես ժխտվեց[32]։ 1998 թվականին անգլիացի լինգվիստ Ռիչարդ Կոտեսը բերեց մի վարկած, ըստ որի անվանումը գալիս է նախակելտական*(p)lowonida բառից, որը նշանակում է 'գետը չափազանց լայն է և ծանծաղուտ, և բացատրում է, որ այս անվանումը տրվել է Թեմզայի այն մասին, որը անցնում է Լոնդոնով, այնուհետև այստեղ հիմնվել է կելտական բնակավայր*Lowonidonjon անվանմամբ[34], այս վարկածը բավական աղմուկ բարձրացրեց։

Մինչ 1889 թվականը Լոնդոն անվանումը պաշտոնապես օգտագործվել է միայնԼոնդոն սիթիում, բայց հետո նաև օգտագործվեցԼոնդոնյան կոմսություն և այժմյանՄեծ Լոնդոն անվանումներում[4]։

Լոնդոն անվանումը կարող է բխելԹեմզա գետից

Նախապատմություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Չնայած կան ապացույցներ, որ Լոնդոնի տարածքում եղել են կելտական բնակավայրեր, հիմնական բնակավայրը կառուցվել էհռոմեացիների կողմից 43 թվականին[35]։ Գրեթե 17 տարի անց՝ մոտ 61 թվականին, Իցենի ցեղը Բոդիկա թագուհու գլխավորությամբ գրավեցին բնակավայրը՝ հողին հավասարեցնելով այն[36]։ Քաղաքը դժվարությամբ ազատագրեց ու վերականգնեցինԿոլչեստերը, և 100 թվականին այն հռչակեցՀռոմեական Բրիտանիայի մայրաքաղաք։ Այն բարգավաճեց 2-րդ դարում և ուներ մոտ 60.000 բնակիչ։ 7-րդ դարումԱնգլո-Սաքսոնները կառուցեցին նոր բնակավայր, որն անվանեցին Լյունդենվիկ։ Նոր բնակավայրը գտնվում էր Հռոմեական Լոնդոնից երկու կմ հեռավորության վրա[37]։

Նոր բնակավայրում բարգավաճում էր ձկնորսությունը, առևտուրը, մինչ քաղաքը գրավեցինՎիկինգները, բնակավայրի բնակչությունը տեղափոխվեց հռոմեական Լոնդոն, որտեղ մեծ պարիսպները պետք է պաշտպանեին նրանց[38]։ Վիկինգների հարձակումները շարունակվեցին ուժեղանալ մինչև 886 թվականը, երբԱլֆրեդ Մեծը ազատագրեց Լոնդոնը և խաղաղություն հաստատեց դանիական առաջնորդԳուտրումի հետ[39]։ Սաքսոնական Լունդենվիկ քաղաքը վերանվանվեցEaldwic ("հին քաղաք"), ներկայիսՕլդվիչ, որը գտնվում է ներկայիսՎեստմինստերում[40]։

1300-ին Լոնդոնը դեռևս գտնվում էր Հռոմեական պարիսպների միջև։

Վերջին երկու բացահայտումները վկայում են, որ Լոնդոնն ավելի հին է, քան մինչ այդ համարվում էր։ 1999 թվականինՎոկսհոլյան կամուրջի մոտ հայտնաբերվել ենԲրոնզե դարում կառուցված կամրջի մնացորդներ[41]։

2010-ին Վոկսհոլյան կամրջի հարավում՝ Թեմզայի ափին, հայտնաբերվել է մ.թ.ա. 4500 թվականի բնակավայրի մնացորդներ[42]։

Միջին դարեր

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Լանկասերների նստավայրը հարձակման է ենթարկվումյորքիսների կողմից։

5-րդ դարում հռոմեական կայսրության փլուզումից հետո Լոնդոնը մասամբ լքվեց։ Սակայն սկսած 6-րդ դարից միԱնգլոսաքսյան բնակավայր հայտնիԼունդենվիկ անվանվանմամբ հիմնվեց ռոմանական Լոնդոնի արևմուտքում, ներկայիսԿովենթ Գարդենի ևՍտրանդի վայրում, ունենալով ընդամենը 10-12.000 բնակչություն[37]։ 9-րդ դարում Լոնդոնը բազմակի անգամ հարձակման ենթարկվեցՎիկինգների կողմից, ստիպելով բնակչությանը բնակություն հաստատել հին ռոմանական Լոնդոնի տարածքում, որտեղ կարող էին պատսպարվել պարիսպների տակ[38]։ ԵրբԱնգլիայի թագավորությունը միավորվեց 10-րդ դարում, Լոնդոնը արդեն երկրի ամենամեծ քաղաքն էր իր հարուստ առևտրային կապերով և հանդիսանում էր քաղաքական կենտրոն։

11-րդ թագավորԷդվարդ խոստովանողը վերագտավ և վերակառուցեցՎեստմինստերյան աբբայությունը ևՎեստմինստերը, որը գտնվում է Լոնդոնից քիչ հեռու, և այն դարձրեց թագավորի նստավայր։ Այս իրադարձությունից հետո Վեստմինստերը համարվում է կառավարության բիզնես կենտրոն[43]։

Վեստմինստերյան աբբայությունըՀամաշխարհային ժառանգության օբյեկտ է և հանդիսանում է Լոնդոնի ամենահին և ամենակարևոր վայրերից մեկը, ինչպես երևում է կտավում (Կանալետտո, 1749)

Հաստնիգսի ճակատամարտում իր հաղթանակից հետոՎիլյամ Նվաճողը թագադրվեց Վեստմինստերյան աբբայությունում 1066 թվականի սուրբ ծննդյան օրը[44]։ Վիլյամը կառուցեցԹաուեր, շատ Նորմանդական ամրոցներ վերակառուցեց քարից, որպեսզի ահազդի հարավարևելյան մասում ապրող բնակչությանը[45]։ 1097 թվականին,Ուիլյամ II-ը սկսեցՎեստմինստերյան դահլիճի կառուցումը աբբայութան մոտ, որը հետագայում հիմք հանդիսացավ նորՎեստմինստերյան պալատի համար[46][47]։

12-րդ դարի ընթացքում կենտրոնական կառավարության կազմը, որը մեծապես կենտրոնացված էր թագավորի շուրջը սկսեց կենտրոնանալ մեկ վայրում։ Այս վայրը Վեստմինստեր էր, սակայն երբ գանձարանը տեղափոխվեց Վինչեստեր, մի մասը տեղափոխվեց Տաուեր։ ՄինչդեռՎեստմինստեր Սիթիին վերածվեց կառավարության մայրաքաղաքի, նրա հարևան Լոնդոնը դարձավ Անգլիայի ամենամեծ քաղաքը և առևտրային կենտրոնը իր սեփական կառավարման մարմիններով։ 1100 թվականին Լոնդոնի բնակչությունը 18.000 էր, իսկ 1300 թվականին այն դարձավ 100.000[48]։

Ժանտախտի տարիներին 14-րդ դարի կեսերին Լոնդոնի բնակչության երրորդ մասը մահացավ[49]։ Լոնդոնը 1381 թ.-ին գտնվում էր Ուտ Թեյլորի ապստամբության կենտրոնում[50]։

Վաղ ժամանակակից

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Լոնդոնի մեծ հրդեհը տարածվել է քաղաքի զգալի հատվածներում 1666 թվականին։
Լոնդոնը 1806-ին

Թյուդորների ժամանակաշրջանի ընթացքումբարեփոխումները վերափոխում էին կրոնը դեպի բողոքականություն, Լոնդոնում եկեղեցու սեփականությունը աստիճանաբար սկսեց պատկանել մասնավորին[51]։Բրդյա հագուստների նյութերը ներմուծվում էին Լոնդոն պատմական Նիդերլանդների տարածքից, որոնք քաղաքում վերամշակվում և ուղարկվում էին երկրի մյուս հատվածներ։ Անգլիական տեխնոլոգիաները դեռ չէին կիրառվում Եվրոպայի հյուսիս արևմտյան մասում։ Առևտրային ուղիները դեպիԻտալիա ևՄիջերկրական ծով անցնում էինԱնդվերպենով ևԱլպերի վրայով, ծովային ճանապարհը, որը անցնում էրՋիբրալթարի նեղուցով կարող էին անցնել միայն իտալական նավերը։ Անգլիացի նավագնացների կողմիցՆիդերլանդների վերաբացումից հետ 1565 թվականից սկսվեց մեծ առևտրային հարաբերություններ[52][53]։Մերկանտիլիզմը աճեց մոնոպոլիսատկան ձեռնարկությունների ինչպիսիք ենԱրևմտահնդկական ընկերությունը, որը իրականացնում էրՆոր աշխարհի հետ առևտուրը։ Լոնդոնը դարձավՀյուսիսային ծովի գլխավոր նավահանգիստը, այստեղ սկսեցին գաղթել Անգլիայից և արտասահմանից Բնակչությունը աճեց 1530 թվականի 50.000-ի փոխարեն 1605 թվականին դարձավ 225.000[51]։

16-րդ դարումՈւիլյամ Շաքսպիրը և նրա ժամանակակիցները ապրեցին և ստեղծագործեցին Լոնդոնում, այս ժամանակ մեծ վերելք ապրեցթատրոնը։ Լյուդորների ժամանակաշրջանի վերջում՝ 1603 թվականին, Լոնդոնի տարածքը դեռևս փոքր էր։ 1605 թվականի նոյեմբերի 5-ինՎառոդների սադրանքից հետոՋեյմս I-ի վրա կատարվեց մահափորց Վսետմենստերում[54]։ 17-րդ դարում Լոնդոնի բնակչության մեծ մասը վարակվեց Ժանտախտով, արդյունքում մահացավ 100.000 մարդ, կամ քաղաքի բնակչության հինգերորդ մասը[55]։

Լոնդոնի մեծ հրդեհը բռնկվեց 1666 թվականին և արագ տարածվեց քաղաքի փայտե տներով[56]։ Վերակառուցում տևեց ավելի քան տաս տարի, արը ղեակավարեցՌոբերտ Հուկը, ով քաղաքի գլխավոր տեսուչն էր[57]։ 1708 թ.-ին ավարտվեցԿրիստոֆեր Ռենի գլուխ գործոցը համարվողՍուրբ Պողոսի տաճարի շինարարությունը։ Գերորգյան ժամանակաշրջանի ընթացքում արևմուտքում կառուցվեցին նոր թաղամասեր ինչպեսին են Մայֆայրը, կառուցվեցին նոր կամուրջներ Թեմզային երկայնքով։

1762 թվականինԳեորգ III-ը սկսեցԲուքինգեմյան պալատի շինարարությունը, որը ընդարձակվեց հաջորդ 75 տարիների ընթացքում։ 18-րդ դարի ընթացում աճեցին հանցագործությունները և 1750 թվականին ստեղծվեց առաջին մասնագիտացված ոստիկանությունը[58]։ Արդյունքում ավելի քան 200 հանցագործ մահապատժի ենթարկվեցին[59]։ Երեխաների 74 տոկոսը մահանում էին մինչև 5 տարին լրանալը[60]։Սրճարանները դարձան քննարկումների ամենահայտնի վայրերը, մամուլի աճի հետ աճեց թերթերի քանակը,Ֆլիտ Սթրիթը դարձավ Բրիտանական մամուլի կենտրոն։

Ուշ ժամանակակից

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Բրիտանական կամավորական զորակոչիկները Լոնդոնում, Օգոստոս 1914
Ռմբակոծված Լոնդոնի փողոցները Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ

Լոնդոնը ամենամեծ քաղաքն էր 1831 թվականից 1925 թվականներին[61]։ Լոնդոնի գերբնակեցված վիճակը բերեցխոլերա համաճարակի[62], խլելով 14.000 մարդու կյանք 1848 թվականին և 6000 կյանք՝ 1866 թվականին[63], Բնակչության աճը ստիպեց կառուցել աշխարհում առաջին քաղաքային տրասպորտը։ Լոնդոնը ռմբակոծվեցառաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, քաղաքը մեծ ավերածությունների ենթարկվեց նաևերկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, այդ ժամանակԼյուֆտվաֆեի ռմբակոծություններից մահացան մոտ 30.000 Լոնդոնցի։ Անմիջապես պատերազմից հետո 1948 թվականին Լոնդոնում կազմակերպվեցԱմառային օլիմպիական խաղեր, որի բացումը տեղի ունեցավՈւեմբլի մարզադաշտում։

1951 թվականինՍաութբանկում տեղի ունեցավ Բրիտանական փառատոնը։ 1952 թվականի Մեծ ծուխը ստիպեց 1956 թվականին ընդունել օրենք մաքուր օդի մասին, արդյունքում զգալիորեն վերացավ քաղաքի ծուխը, որը վատ համբավ էր բերում քաղաքին։ 1940-ական թվականներին Լոնդոնը դարձավ բազմաթիվ ներգաղթյալների տուն, հիմնականում թագավորության տարածքներից ինչպիսիք ենՃամայկան,Հնդկաստանը,Բանգլադեշը ևՊակիստանը, դարձնելով Լոնդոնը ամենադիվերսիֆիկացված քաղաքը Եվրոպայում։

1690-ական թվականների կեսերից Լոնդոնը դարձավերիտասարդական մշակույթի կենտրոն։ Նորաձևության դերը վերականգնվեցՖանկ ժամանակաշրջանում։ 1965-ին Լոնդոնի քաղաքական դաշտը ընդարձակեց իր սահմանները և ստեղծվեցՄեծ Լոնդոնի խորհուրդը։ Հյուսիսային Իռլանդիայի խռովությունների ժամանակ Լոնդոնը ռմբակոծության ենթարկվեց։ Ռասիստական անհավասարությունը 1981 թվականին չեղյալ հայտարարվեցԲրիքստոնի ապստամբությունից հետո։ Մեծ Լոնդոնի բնակչությունը Երկրորդ համաշխարհայինից հետո սկսեց նվազել, 1939 թվականին քաղաքի բնակչությունը 8,6 միլիոն էր, իսկ 1980 ական թվականներին այն նվազեց մինչև 6,8 միլիոնի։ Լոնդոնի հիմնական նավահանգիստները դարձանՖելիքստոուն ևԹիբուրին։ Այն մեծ դեր խաղաց լոնդոնի ֆինանսական կենտրոն դառնալուն 1980-ական թվականներին։

Թեմզայի պատնեշի շինարարությունները ավարտվեցին 1980-ական թվականներին, այն կոչված էր պաշտպանելու քաղաքը ջրհեղեղներից։ Մեծ Լոնդոնի խորհորդը լուծարվեց 1986 թվականին, մինչև 2000 թվականը Լոնդոնը միակ մեծ քաղաքն էր առանց կառավարության, բայց դրանից հետո կազմավորվեց նոր կառավարության ավելի լայն լիազորություններով։ 21-րդ դարի սկիզբը տոնելու համար կառուցվեցինՄիլենիում Դոմը,Լոնդոնի աչքը ևՄիլենիում կամուրջը։ 2012 թվականին Լոնդոնը ընդունեցամառային օլիմպիական խաղերը դարձնելով միակ քաղաքը, որը ընդունել էօլիմպիական խաղերը 3 անգամ[64]։

Կառավարություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Տեղական կառավարություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնի կառավարությունը բաժանված է երկու ճյուղի, ռազմավարական ճյուղ և տեղական ճյուղ։ Ռազմավարական կառավարությունը հսկում է Մեծ Լոնդոնի կառավարումը, իսկ տեղական կառավարությունը հսկում է 33 վարչական համայնքների կառավարումը[65]։ Ռազմավարական կառավարությունը բաժանվում է երկու մասի,Լոնդոնի քաղապետը ևԼոնդոնի ժողովը, ով հաստատում է քաղաքի բյուջեն ամեն տարի։.Ռազմավարական կառավարության կենտրոնըՍիթի Հոլն է, որը գտնվում էՍաութվորքում, քաղաքապետն էՍադիկ Խանը։ Քաղաքապետը հաստատում է քաղաքի ռազմավարական պլանը, որը վերջին անգամ վերանայվել է 2011-ին[66]։ Ժողովը կազմված է 32 տեղական համայնքների անդամներից և Լոնդոն Սիթի կորպորացիայի անդամներից[67]։ Նրանք պատասխանատու են տեղական ծառայությունների համար, ինչպիսիք են աղբահանությունը, դպրոցները, սոցիալական ծառայությունները, Ճանապարհաշինությունը և այլն։ Այնպիսի գործառնությունների ինչպիսիք են թափոնների կառավարումը ժողովը վերահսկում է համատեղ տեղական կառավարման մարմինների հետ։ 2009-2010 թվականներին Լոնդոնի կառավարության ընդհանուր ծախսերը կազմել են 22 միլիոն ֆունտ[68]։

Հսկողությունը Մեծ լոնդոնում բացի Լոնդոն քաղաքից իրականացնում են Մետրոպոլի ոստիկանական ուժերը, որոնց ղեկավարում է քաղաքապետի ենթակայության տակ գտնվող (MOPAC) մարմինը[69][70]։Լոնդոն Սիթին ունի իր սեփական ոստիկանությունը, որը կոչվում էԼոնդոնի ոստիկանություն[71]։Բրիտանական տրանսպորտային ոստիկանությունը հսկում է քաղաքի երկաթուղային տրանսպորտը և մետրոպոլիտենը[72]։

Լոնդոնի հրշեջ ջոկատը Մեծ Լոնդոնի հրշեջ ծառայությունն է։ Այն համարվում է երրորդ ամենամեծ հրշեջ ջոկատը աշխարհում[73]։ Շտապօգնության ծառայությունը իրականացվում է Լոնդոնի շտապօգնության բրիգադի կողմից, որը աշխարհում ամենամեծն է[74]։

Ազգային կառավարություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնը Մեծ Բրիտանիայի կառավարության նստավայրն է, որը գտնվում է Վեստմինստերի պալատի մոտ։ Շատ կառավարական դեպարտամենտներ գտնվում են Խորհրդարանի մոտ,Վայթհոլլի երկայնքով, ներառյալ վարչապետի նստավայրը, որը գտնվում էԴաունինգ սթրիթ 10 հասցեում[75]։

Աշխարհագրություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝Լոնդոնի աշխարհագրություն

Կառուցվածք

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնի տարածքը մտնում էՄեծ Լոնդոն վարչատարածքային միավորի մեջ։ ՀնագույնԼոնդոն Սիթին ժամանակին ընդգրկում էր ամբողջ բնակավայրը, սակայն բնակչության աճի հետ միավորվեցին նաև մերձքաղաքյա բնակավայրերը և ստեղծվեց ներկայիս Լոնդոնը[76]։ Մեծ Լոնդոնի 40 տոկոսը ծածկում է Լոնդոնի փոստային տարածքը, սակայն մնացած մասը փոստային հասցեներում օգտագործում է ԼՈՆԴՈՆ անվանումը[77][78]։

Ներքին Լոնդոնը տիեզերքից
Կենտրոնական Լոնդոնի Քարտեզը

Լոնդոնի հեռախոսային տարածաշրջանի կոդը (020) ծածկում է մեծ տարածք Մեծ Լոնդոնի կազմում, չնայած որոշ շրջաններ միացված չեն հեռախոսային գոտուն։

Արտաքին հատվածի բնակչության աճը այժմ կանխվում էՄետրոպոլիտենի կանաչ գոտով[79], սակայն արտաքին հատվածում բնակելի տարածքի ընդլայնումը մոտենում է Մեծ Լոնդոնի սահմաններին։ Մեծ Լոնդոնը բաժանվում էներքին Լոնդոնի ևարտաքին Լոնդոնի[80]։ Քաղաքը Թեմզա գետով բաժանվում էՀյուսիսային ևՀարավային մասերի, որի կենտրոնում գտնվում է Կենտրոնական Լոնդոնը։

Կարգավիճակ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնի հետ միասին Լոնդոն Սիթին և Վեսմինստեր Սիթին ունեն քաղաքւ կարգավիճակ,ինչպես նաև Լոնդոն Սիթին և Մեծ Լոնդոնը ունեն ավանդական երկրի կարգավիճակ[81]։Մեծ Լոնդոնի տարածքում նախկինում եղել են մի քանի պատմական երկրներ, ինչպիսիք ենՄիդլսեկսը,Քենթը,Սարեյը ևՀերթֆորդշայրը[82]։ Անգլիայի մայրաքաղաք, հետագայում նաև Մեծ Բրիտանիայի պաշտոնապես հայտարարաման որևէ փաստաթուղթ չի ստեղծվել[Ն 1]:

Իր կարգավիճակը ստացել է սահմանադրական կոնվենցիայով, դարձնելով իր կարգավիճակը որպես դե ֆակտո մայրաքաղաք։ 12-րդ և 13-րդ դարերում Վեստմինստերյան պալատի զարգացման հետ, Անգլիայի մայրաքաղաքը տեղափոխվեց Վինչեստեր։ Շատ հաճախ Մեծ Լոնդոնը համարվում է Անգլիայի շրջան[5]։

Տեղագրություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Պրիմրոզ հիլ:

Մեծ Լոնդոնի ընդհանուր մակերեսը կազմում է 1583 կմ քառակուսի, որում ապրում է 7.172.036 մարդ 2001 թվականի դրությամբ և խտությունը կազմում 4542 մարդ քառակուսի կիլոմետր։ Լոնդոնի մետրոպոլիտենի մակերեսը կազմում է 8383 կմ կառակուսի, ապրում է 13.709.000 մարդ և խտությունը կազմում է 1510 մարդ քառակուսի կմ[86]։ Ժամանակակից Լոնդոնը գտնվում էԹեմզա գետի ավազանում, որը նավարկելի գետ է և անցնում է քաղաքի հարավ արևմուտքից դեպի արևելք։Թեմզայիգետահովտում ենգտնվումՊառլամենտի շենքը,Էդինգթոն հիլսը ևՓրայմռոզ հիլը։ Թեմզան ժամանակին ավելի ընդարձակ էր իր մեծ ճահճային գոտիներով, մակընթացության ժամանակ նրա լայնությունը հինգ անգամ գերազանցում էր ներկայիս լայնությանը[87]։

Վիկտորիայի ժամանակաշրջանից թեմզայի հունը նեղացվել է, իսկ շատ վտակներ ներկայումս անցնում են գետնի տակով։ Թեմզան մակընթաց գետ է և Լոնդոնում ջրհեղեղը հավանական է[88]։ Այս վտանգից խուսափելու համար 1974 թվականին սկսվեց Թեմզայի պատնեշի շինարարությունը։ Պատնեշը կոչված է պաշտպանել քաղաքը մինչև 2070 թվականը, իսկ հետագա պաշտպանության հարցը դեռևս քննարկվում է[89]։

Կլիմա

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝Լոնդոնի կլիմա
Լոնդոնը 2013 թվականի դեկտեմբերին
Ամառային ջերմաստիճանի միջինը տատանվում է 22 °C և 26 °C-ի միջև, սակայն գրանցված ամենաբարձր ջերմաստիճանը 38 °C է:

Լոնդոնը ունի հանգիստօվկիանոսային կլիմա (Կյոպպեն.Cfb ), ինչպես Հարավային Բրիտանիայի բոլոր քաղաքներում։ Չնայած Լոնդոնը ունի անձրևային քաղաքի վարկանիշ, սակայն այն տեղումների քանակով զիջում է (տարեկան 601մմ)Հռոմին,Բորդոյին,Թուլուզին,Նեապոլին,Սիդնեյին ևՆյու Յորքին[90][91][92][93][94][95][96]։ Ջերմաստիճանի առավելագույնը եղել է 2003 թվականի օգոստոսին 38.1 °C[97], իսկ նվազագույնը -16.1 °C 1962 թվականի հունվարին[98]։

Ամառները հիմնականում տաք են, երբեմն շոգ։ Միջինում տարվա մեջ 31 օր Լոնդոնում ջերմաստիճանը բարձր է25 °C-ից և 4,2 օր` 30.0 °C-ից։

Ձմեռները հիմնականում զով ու խոնավ են, ջերմաստիճանի փոքր տատանումներով։ Ձյուն գալիս է հազվադեպ` իր հետ բերելով ճանապարհատրանսպորտային բարդություններ։ Գարունը և աշունը համարյա չեն տարբերվում ջերմաստիճանով։ Որպես մեծ քաղաք` Լոնդոնի տարբեր մասերի ջերմաստիճանները կարող են մեծ տարբերություն ունենալ[99]։

Լոնդոնի կլիմայական տվյալները
ԱմիսհունվփետմարտապրմայհունհուլօգոսսեպհոկնոյդեկՏարի
Ռեկորդային բարձր °F6367.675.684.99196.198.1100.695.785.869.463.3100.6
Միջին բարձր °F46.647.152.357.664.269.874.373.867.859.95246.959.4
Միջին ցածր °F36.135.83941.947.753.15756.752.547.140.836.945.5
Ռեկորդային ցածր °F8.214.722.827.330.434.742.142.635.226.119.410.88.2
Տեղումներ դյույմ2.1731.611.6381.721.9451.7761.7521.9491.9332.6972.3232.17323.689
Ռեկորդային բարձր °C17.219.824.229.432.835.636.738.135.429.920.817.438.1
Միջին բարձր °C8.18.411.314.217.921.023.523.219.915.511.18.315.2
Միջին ցածր °C2.32.13.95.58.711.713.913.711.48.44.92.77.5
Ռեկորդային ցածր °C−13.2−9.6−5.1−2.6−0.91.55.65.91.8−3.3−7.0−11.8−13.2
Տեղումներ մմ55.240.941.643.749.445.144.549.549.168.559.055.2601.7
Միջ. տեղումների օրեր(≥ 1.0 mm)11.18.59.39.18.88.27.77.58.110.810.310.2109.5
Միջին ամսականարևային ժամ61.577.9114.6168.7198.5204.3212.0204.7149.3116.572.652.01632,6
աղբյուր:[100][101]
Լոնդոնի կենտրոնի կլիմայական տվյալները
ԱմիսհունվփետմարտապրմայհունհուլօգոսսեպհոկնոյդեկՏարի
Միջին բարձր °C (°F)8.5
(47.3)		8.9
(48)		11.7
(53.1)		15.7
(60.3)		18.6
(65.5)		22.4
(72.3)		23.6
(74.5)		23.2
(73.8)		20.8
(69.4)		16.1
(61)		11.9
(53.4)		8.6
(47.5)		15.8
(60.4)
Միջին օրական °C (°F)6.8
(44.2)		6.8
(44.2)		8.8
(47.8)		12.0
(53.6)		14.8
(58.6)		18.3
(64.9)		19.6
(67.3)		19.4
(66.9)		17.3
(63.1)		13.5
(56.3)		10.0
(50)		7.0
(44.6)		12.8
(55)
Միջին ցածր °C (°F)5.0
(41)		4.7
(40.5)		5.8
(42.4)		8.2
(46.8)		10.9
(51.6)		14.1
(57.4)		15.5
(59.9)		15.5
(59.9)		13.7
(56.7)		10.9
(51.6)		8.0
(46.4)		5.4
(41.7)		9.8
(49.6)
Աղբյուր #1:[102]
Աղբյուր #2:[103]

Շրջաններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնի հսկայական տարածքը հաճախ բաժանում են շրջանների, ինչպիսիք ենԲլումսբերին,Մեյֆերը,Ուեմբլին ևՎայթչապելը։ Դրանք ոչ պաշտոնական տարածքներ են, որոնք ժամանակին եղել են գյուղեր կամ նախկին թաղամասեր։

Այս անվանումները օգտագործվում են ավանդույթի համաձայն։ 1965 թվականից Մեծ Լոնդոնը բաժանվեց 32 բորոների[104][105]։ Լոնդոն Սիթին համարվում է հիմնական ֆինանսական շրջանը[106]։

Լոնդոնի արևմտյան մասը համարվում է շոպինգի շրջան, որը գրավում է զբոսաշրջիկներին[107]։ Արևմտյան Լոնդոնը համարվում է թանկարժեք շրջան, որտեղ անշարժ գույքը կարող է վաճառվել տասնյակ միլիոն ֆունտով[108]։ Կենգսինգտոնի և Չելսիի բորոյում բնակարանի միջին գինը անցնում է 2 միլիոն ֆունտը, ինչը ավելի թանկ է քան կենտրոնական Լոնդոնում[109][110]։

Լոնդոնի արևելյան ծայրամասում, որը ավելի մոտ էԼոնդոնի նավահանգստին, ապրում են մեծ թվով ներգաղթյալներ և համարվում է Լոնդոնի ամենաաղքատ շրջաններից մեկը[111]։ Արևելյան Լոնդոնում ժամանակին կային մեծ քանակության արդյունաբերական հիմնարկներ, սակայն վերջին ժամանակներում այստեղ կառուցվեցին օլիմպիական և պարալիմպիական շինություններ[111]։

Ճարտարապետություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝Լոնդոնի ճարտարապետություն
Թաուերը Թաուեր կամրջի հետ, որը կառուցվել է 800 տարի ավելի ուշ Թեմզա գետի վրա:

Լոնդոնի շինությունները շատ տարբեր են, որպեսզի այն բնութագրվի որևէ եզակի ճարտարապետական ոճի, մասամբ այն պատճառով, որ նրանք կառուցվել են տարբեր դարերում։ Շատ տներ և հասարակական շինություններ ինչպիսիք ենԼոնդոնի ազգային պատկերասրահը, կառուցվել ենՊորտլանդի ապարից։ Քաղաքի որոշ շրջաններում, հատկապես կենտրոնական մասի արևմուտքում շինությունները սպիտակստուկկոյից են։ Կենտրոնական Լոնդոնում քիչ թվով շինություններ են մնացել, որոնք կառուցված են եղել 1666 թվականի Լոնդոնի մեծ հրդեհից առաջ, դրանց մեջ մտնում ենհռոմեական մնացորդներ,Թաուերը և մի քանի Թյուդորյան ժամանակաշրջանի շինություն։Թյուդորյան ժամանակաշրջանի օրինակ էՀեմպթոն թագավորական պալատը, որը Անգլիայում ամենահին թյուդորյան պալատն է կառուցված կարդինալԹոմաս Վոլսիիի կողմից 1515 թվականին 1515[112]։

Քրիստոֆեր Վրենի կողմից 17-րդ դարի վերջի կառուցված եկեղացիները և 18-րդ և 19-րդ դարերի ֆինանսական հաստատությունները ինչպիսիք են Թագավորական բորսան ևԱնգլիական բանկը, 20-րդ դարիՕլդ Բեյլին և 1960-ականներիԲարբիկան Էսթեյթը համարվում են ճարտարապետական ժառանգություն։

Մերի Էքս երկնաքեր, նաև հայտնի է «վարունգ» անվանմամբ։ Ժամանակակից ճարտարապետությունը միախառնվել է պատմական ճարտարապետության հետ, շատ հաճախ է հանդիպում Լոնդոնում:
Թրաֆալգարյան հրապարակը և նրա շատրվանները:

Լքված, բայց շուտով վերանորոգվածԲաթերսի էներգիակայանը գտնվում է գետի հարավ արևմուտքում, այստեղ կան նաև մի քանի երկաթգծի կայարաններ, որոնքՎիկտրոիական ժամանակաշրջանի ճարտարապետության նմուշներ են, դրացից ամենահայտնիներն են սրբ Պանկրաս և Պադդինգթոն երկաթգի կայարանները[113]։ Լոնդոնի ծարաբեռնվածությունը տարբեր է,կենտրոնը ծանրաբեռնված է շատ աշխատատեղերի առկայության պատճառով։Ներքին Լոնդոնը շատ ավելի ծանրաբեռնված է քանարտաքին Լոնդոնը։

Լոնդոն Սիթիում տեղակայվածՄոնումենտ կառուցվել է ի հիշատակԼոնդոնի մեծ հրդեհի, ինչը տեղի է ունեցել նրա մոտակայքում։Մարմարե կամարը ևՎելիգթոնի կամարը գտնվում են,Պարկ Լեյնի համապատասխանաբար հյուսիսային և հարավային ծայրերում և ունեն թագավորական կապեր։Նելսոնի սյունը, որը գտնվում էՏրաֆալգարյան հրապարակ, համարվում է ազգային հուշարձան և Կենտրոնական Լոնդոնի ամնեահայտնի տեսարժան վայրերից մեկը։ Հին շինությունները հիմնականում կառուցված են աղյուսով, շատ հաճախ Լոնդոնի դեղին աղյուսից կամ մուգ նարնջագույն աղյուսից[114]։

Խիտ տարածքներում շատ են միջին և բարձրահարկ շինությունները։ Լոնդոնիերկնաքերերից ենՄերի Էքս երկնաքերը,Թուեր 42-ը,Բրոդգեյթ Թաուերը ևOne Canada Square-ը, որոնք հիմնականում գտնվում են երկու ֆինանսական թաղամասերում`Լոնդոն Սիթիում ևՔեների Ուարֆում։ Բարձրահարկ շինությունների շինարարությունը քաղաքի որոշ մասերում սահմանափակված է, եթե դրանք կփակենՍուրբ Պողոսի Տաճարի և այլ պատմական շինությունների տեսարանները։ Այնուամենայնիվ Լոնդոնի կենտրոնում կան մեծ թվով երկնաքերեր, ներառյալShard London Bridge-ը, որը Եվրամիության ամենաբարձր շինությունն է։

Մյուս նշանակալի ժամանակակից շինություններից էՍիթի ՀոլըՍաութվարքում, իր օվալային կառուցվածքով[115], ևԲրիտանական գրադարանըՍոմերս Թաուն/Քինգ Քրոսում։


Shard London Bridge երկնաքերը Ֆորեսթ Հիլլից 2013 թվականի հուլիսին
Shard London Bridge երկնաքերը Ֆորեսթ Հիլլից 2013 թվականի հուլիսին


Բնություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնը համարվում է աշխարհի ամենականաչ քաղաքներից մեկը ավելի քան 40 տոկոս կանաչ գոտիով կամ բաց ջրերով։ Թեմզայի ավազանում աճում են մոտ 2000 տեսակի ծաղկաբույս, իսկ գետում բազմանում է 120 տեսակի ձուկ[116]։ Կենտրոնական Լոնդոնում հաշվվում են մոտ 60 տեսակի թռչուններ, 47 տեսակի թիթեռ, իսկ Լոնդոնի շրջակայքում 1173 տեսակի ցեցեր և ավելի քան 270 տեսակի սարդեր։ Լոնդոնի զբոսայգիներիում բնակվում են մեծ քանակությամբ ջրային թռչուններ։ Լոնդոնում կան 38 հատուկ գիտական նշանակության վայրեր, երկու ազգային բնական արգելանոցներ և 76 տեղային բնական արգելանոցներ[117]։

Երկկենցաղները մեծ թիվ են կազմում մայրաքաղաքում, ներառյալհասարակ տրիտոնը, որը ապրում էԺամանակակաից Թեյթի տարածքում, բացի այդգորտերը,դոդոշները և տրիտոնների մի քանի տեսակներ։ Միևնույն ժամանակ տեղաբնիկ որոշ սողուններ, ինչպիսիք ենիլիկաօձը,երկար մողեսը,սովորական լորտուն ևսովորական իժը, հանդիպում են հիմնականում արտաքին Լոնդոնում[118]։

Աղվեսը Այրաս փողոցում,Սաութվարկ,Հարավային Լոնդոն

Բացի այդ Լոնդոնում են բնակվում մոտ 10.000 աղվես, ամեն քառակուսի կիլոմետրին բաժին է ընկնում 8 աղվես։ Այս քաղաքային աղվեսները ավելի մուգ են, քան նրանց մյուս ցեղակիցները, ինչը բացատրվում է քաղաքային մուգ գույներով։ Աղվեսները անգամ սողոսկում են Խորհրդարանի շենք, որտեղ գտնում են նրանց քնած վիճակում գրասենյակներում։ Մեկ այլ աղվես ներխուժել էԲուքինգհեմյան պալատ սպանել Եղիսաբեթ II-ի վարդագույն ֆլամինգոներից մի քանիսին։ Հիմնականում աղվեսները և քաղաքի բնակչությունը իրար հետ հարմարվում են։ 2001 թվականին կատարված ուսումնասիրությունների արդյունքում, 3.779 հարցվածներից 80 տոկոսին դուր են գալիս աղվեսները[119][120]։

Լոնդոնի մյուս կենդանիներից են ոզնին, առնետը, մուկը, ճագարը, գետնափորը և սկյուռը[121]։ Արտաքին Լոնդոնի վայրի տարածքներում ինչպիսին էԷփփինգ անտառը, հանդիպում են բազմաթպիսի այլ կենդանիներ, ներառյալնապաստակը,փորսողը, դաշտամուկը, դեղին մուկը և այլն ի լրումն աղվեսի և սկյուռի։

Լոնդոնում հանդիպած ամենատարօրինակ կենդանին եղել է մահացած կետը, որին տեսել են Թեմզայում[122], իսկ ԲիԲիՍի ընկերության կողմից Լոնդոնի մասին նկարահանված վավերագրական ֆիլմում ներկայացված է` ինչպես են աղավնիները օգտագործում Լոնդոնի ստորգետնյա ուղիները, և ինչպես են աղվեսները ենթարկվում նստել հրամանին երշիկի դիմաց[123]։

Կարմիր և մոխրագույն եղջերուների հոտերը ազատ տեղաշարժվում են հիմնականումՌիչմոնդ ևԲուշի այգիներով։ Նրանց հիմնականում պատվաստում են նոյեմբերից փետրվար ժամանակահատվածում, որպեսզի նրանց քանակը չնվազի[124]։

Ժողովրդագրություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝Լոնդոնի ժողովրդագրություն
Բնակչության1801-2021 թվականների վիճակագրություն
ՏարիԲնակչություն
18011 011 157 մարդ[125]
18111 197 673 մարդ[125]
18211 450 122 մարդ[125]
18311 729 949 մարդ[125]
18411 917 013 մարդ[125]
18512 286 609 մարդ[125]
18613 094 391 մարդ[125]
18713 902 178 մարդ[125]
18814 709 960 մարդ[125]
18915 565 856 մարդ[125]
19016 226 494 մարդ[125]
19117 157 875 մարդ[125]
19217 553 526 մարդ[125]
19318 098 942 մարդ[125]
19417 987 936 մարդ[125]
19518 164 416 մարդ[125]
19617 781 342 մարդ[125]
19717 449 184 մարդ[125]
19816 608 513 մարդ[125]
19916 887 280 մարդ[125]
20017 172 036 մարդ[125]
20138 416 535 մարդ[126]
20168 787 892 մարդ[127]
20188 908 081 մարդ[128]
20218 799 728 մարդ[129]
2011 թվականի մարդահամար[130]
Ծննդյան երկիրԲնակչություն
Միացյալ ԹագավորությունՄեծ Բրիտանիա5,175,677
ՀնդկաստանՀնդկաստան262,247
ԼեհաստանԼեհաստան158,300
ԻռլանդիաԻռլանդիա129,807
ՆիգերիաՆիգերիա114,718
ՊակիստանՊակիստան112,457
ԲանգլադեշԲանգլադեշ109,948
ՃամայկաՃամայկա87,467
Շրի ԼանկաՇրի Լանկա84,542
ՖրանսիաՖրանսիա66,654

2011 թվականի մարդահամարը ցույց տվեց, որ 2.998.264 մարդ կամ Լոնդոնի բնակչության 36,7%-ը ծնվել են այլ երկրում, ինչը Լոնդոնը դարձնում է ներգաղթյալների քանակով երկրորդ քաղաքը աշխարհում` հետ մնալով միայնՆյու Յորքից։ Աջ կողմի աղյուսակը ցույց է տալի այն երկրների, որտեղից առանձնապես շատ են ներգաղթյալները։ Արդյունաբերության աճի հետ Լոնդոնի բնակչությունը արագ տեմպերով աճեց 19-րդ և 20-րդ դարերում և մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը Լոնդոնը բնակչության թվով ամենամեծն էր աշխարհում:։ 1939 թվականին Լոնդոնի բնակչությունը կազմում էր 8.615.245 մարդ, սակայն 2001 թվականի մարդահամարով այն նվազել էր մինչև 7.192.091 բնակչի։ Այնուամենայնիվ 2001-ից 2011 թվականներին Լոնդոնի բնակչությունը աճեց մեկ միլիոնով և կազմեց 8.173.941[131]:

Այնուամենայնիվ Լոնդոնն իր արվարձաններով ունի 12-14 միլիոն բնակիչ[26][27]։ ՀամաձայնEurostat-ի, Լոնդոնը բնակչության թվով ամենամեծն է Եվրամիությունում և երկորդը Եվրոպայում (կամ երրորդը, եթե հաշվի առնվի Ստամբուլը)։ 1991-2001 թվականների ընթացքում Լոնդոն են ներգաղթել 726.000 մարդ[132]։

Տարածաշրջանի մակերեսն է 1579 քառակուսի կիլոմետր։ Բնակչության խտությունը կազմում է 5177 մարդ/կմ²[133], տասն անգամ ավելի շատ քան Բրիտանիայի այլ տարածաշրջանում[134]։ Ըստ բնակչության քանակի՝ Լոնդոնը 19-րդն քաղաքն է աշխարհում և 18-րդ մետրոպոլիտենը։ 2014 թվականի դրությամբ Լոնդոնը ուներ թվով ամենաշատ միլիարդատերը աշխարհի քաղաքների մեջ (քաղաքում ապրում է 72 միլիարդատեր)[135]։ Լոնդոնը համարվում է աշխարհի ամենաթանկ քաղաքներից մեկը Տոկիոյի և Մոսկվայի հետ միասին[136]։

Էթնիկ խմբեր

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]





Էթնիկ խմբերը 2011 թվականի մարդահամարով[137]     Սպիտակ (59.8%)     Ասիացի (18.4%)     Սև (13.3%)     Խառնածին (5%)     Արաբ (1.3%)     Այլ (2.1%)

Համաձայն ազգային վիճակագրական գրասենյակի տվյալների, որոնք հիմնված են 2011 թվականի մարդահամարի վրա, Լոնդոնի բնակչության 59,8 տոկոսըսպիտակամորթ է։

Լոնդոնցիների 20,9 տոկոսը ասիացիներ կամ խառնածին ասիացիներ են։ 19,7 տոկոսը ամբողջությամբ ասիացիներ են։ Հնդիկները կազմում են բնակչության 6,6 տոկոսը, իսկ պակիստանցիները և բանգլադեշցիները՝ յուրաքանչյուրը 2,7 տոկոս։ Չինացիները կազմում են բնակչության 1,5 տոկոսը, իսկ արաբները՝ 1,3 տոկոստը։ Մյուս 4,9 տոկոսը այլ ասիացիներ են։

Լոնդոնի բնակչության 15,6 տոկոսըսևամորթ կամ խառնածին սևամորթ է։ 13,3 տոկոսը ամբողջությամբ սևամորթ է։ Աֆրիկացիները կազմում են բնակչության 7 տոկոսը, 4,2 տոկոսը աֆրիկյան-կարիբյան ծագում ունի, իսկ 4,2 տոկոսը այլ ծագում ունի։ 5 տոկոսը խառնածին է։

Լոնդոնի շրջակայում դպրոցներում սևամորթ և ասիացի երեխաների հարաբերությունը սպիտակամորթ երեխաներին կազմում է մոտ երեքը երկուսի[138]։ Համաձայն նույն 2011 մարդահամարի, Լոնդոնի 1,624,768 լոնդոնցի 0-ից 15 տարեկան է, որից 46,4 տոկոսը սպիտակամորթ, 19,8 տոկոսը ասիացի, 19 տոկոսը սևամորթ, 10,8 տոկոսը խառնածին և 4 տոկոսը այլ էթնիկ խմբի էր պատկանում[139]։ 2005 թվականի հունվարին կատարված ուսումնասիրության արդյունքում պարզվել է, որ Լոնդոնում խոսում են մոտ 300 լեզվով և մոտ 50 ազգեր կան, որոնք ունեն 10.000-ից պակաս բնակչություն[140]։ Ազգային վիճակագրական գրասենյակը պարզել է, որ 2010 թվականի դրությամբ օտարածին բնակչությունը կազմում է 2.650.000 (33 տոկոս), մինչդեռ 1997 թվականին այդ թիվը կազմում էր 1.630.000:

2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝Մեծ Լոնդոնի բնակչության 36.7 տոկոսը ծնվել է Բրիտանիայից դուրս[141]։ Մարդահամարի տվյալներով՝ Լոնդոնում ապրող օտարածին բնակչության մեծ մասը 2010 թվականի դրությամբՀնդկաստանից, Լեհաստանից, Իռլանդիայից, Բանգլադեշից ևՆիգերիայից էր[142]։

Կրոն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝Կրոնը Լոնդոնում
Կրոնը Լոնդոնում 2011 թվականի մարդահամարով[143]
ԿրոնՏոկոս(%)
Քրիստոնյա
  
48.4 %
Առանց կրոնի
  
20.7 %
Մուսուլման
  
12.4 %
Չի բացահայտել
  
8.5 %
Հինդու
  
5.0 %
Հուդայական
  
1.8 %
Սիք
  
1.5 %
Բուդդիստ
  
1.0 %
Այլ
  
0.6 %

Համաձայն 2011 թվականի մարդահամարի Լոնդոնի մբակչության մեծ մասըքրիստոնյա է (48,4 տոկոս), նրանցից հետոառանց կրոնի (20,7 տոկոս),մուսուլմաններ (12,4 տոկոս), չեն պատասխանել (8,5 տոկոս),հինդուներ (5,0 տոկոս),Հուդայական (1,8 per cent),Սիքեր (1,5 տոկոս),Բուդդիստներ (1,0 տոկոս) և այլ (0,6 տոկոս)։

Լոնդոնը ավանդաբար եղել է քրիստոնյա և ունի մեծ թվով ելեղեցիներ, հատկապես Լոնդոն Սիթիում։ Հայտնի ենՍուրբ Պողոսի Տաճարը Սիթիում ևՍաութվարք տաճարը գետի հարավում[144]։

Սուրբ Պողոսի Տաճար

Ազգային և թագավորական հիմնական հանդիսությունները տեղի են ունենումՍուրբ Պողոսի Տաճարում ևՈւեստմինստերյան աբբայությունում[145]։ Աբբայության մոտակայքում է գտնվում էՎեստմինստերյան տաճարի մոտ, որը ամենամեծ կաթոլիկ տաճարն է Անգլիայում և Ուելսում[146]։

Լոնդոնում նաև ապրում են մեծ թվով այլ դավանության համայնքներ։ Նշանակալի մզկիթներից էԱրևելյան Լոնդոնի մզկիթը,Լոնդոնի կենտրոնական մզկիթ Ռեգենթի այգում[147] և Բայթուլ Ֆութուհ մզկիթը։ Նավթային բումից հետո մեծ քանակությամբ հինդուներ և մերձավոր արևելքի մուսուլմաններ բնակություն հաստատեցինՄայֆեյրի ևՆայթբրիջի մոտակայքում[148][149][150]։ Մեծ թվով մուսուլմաններ են ապրում արևելյան բորոներում[151]։Մեծ թվով հինդուներ ապրում են քաղաքի հյուսիս արևմտյան հատվածում[152]։ Լոնդոնում կան նաև 42 հինդուական տեմպլներ։ Կան սիք համայնքներ Լոնդոնի արևելքում և արևմուտքում, հատկապես Սաութհոլում, որը ամենամեծ սիք համայնքն է Հնդկաստանի սահմաններից դուրս[153]։

Լոնդոնի հրեաների մեծամասնությունը ապրում է հյուսիսային Լոնդոնում։Բևիս Մարկս սինագոգը գտնվում է Լոնդոն սիթիում և սպասարկում է Լոնդոնի պատմականՍեպարդիկ հրեական համայնքին։ Այն միակ սինագոգն է Եվրոպայում, որը գործել է վերջին 300 տարիներին։

Տնտեսություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Լոնդոն Սիթին: Հանդիսանում է աշխարհի ամենամեծ ֆինանսական կենտրոններից մեկը[154]:

Լոնդոնի ՀՆԱ-ն կազմում էՄեծ Բրիտանիայի ՀՆԱ-ի 20 տոկոսը[155] (կամ $446 միլիարդ 2005 թվականին), իսկ Լոնդոնի մետրոպոլ տարածքի ՀՆԱ-ն կազմում է Մեծ Բրիտանիայի ՀՆԱ-ի 30 տոկոսը (կամ $669 միլիարդ 2005 թվականին)[156]։ Լոնդոնը աշխարհի կարևորագույն ֆինանսական կենտրոններից մեկն է[157][158]։ 2015 թվականի դրությամբ Լոնդոնը գլխավորում է գլոբալ ֆինանսական կենտրոնների ինդեքսը[159]։

Լոնդոնի տնտեսության մեծագույն ճյուղը համարվում է ֆինանսները և այն հանդիսանում է Մեծ բրիտանիայի վճարումների բալանսի հիմնական սպասարկողը։ Լոնդոնի ֆինանսական ծառայությունների բնագավառում մինչև 2007 թվականի կեսերը աշխատում էին մոտ 350.000 ֆինանսիստ։ Լոնդոնը ունի ավելի քան 480 անդրծովյան բանկեր, ավելի քան այլ քաղաք աշխարհում։ Լոնդոնի աշխատուժի 85 տոկոսը (3.2 միլիոն մարդ) աշխատում է ծառայությունների բնագավառում։ Քանի որ Լոնդոնը մեծ դեր է խաղում համաշխարհային տնտեսության մեջ, նրա տնտեսությանը նույնպես հարվածեց 2000-ականների վերջի ֆինանսական ճգնաժամը։ Այնուամենայնիվ 2010 թվականի դրությամբ քաղաքի տնտեսությունը վերականգնվեց, ստեղծվեցին պահուստային ֆոնդեր և վերահաստատվեց Լոնդոնի տնտեսական գերակայությունը[160]։ Լոնդոնի Սիթիում են գտնվումԱնգլիայի բանկը,Լոնդոնի ֆոնդային բորսան ևLloyd's of London անշարժ գույքի շուկան։

Մեծ Բրիտանիայի 100 խոշորագույն ընկերությունների կեսի (FTSE 100) և Եվրոպայի 500 խոշորագույն ընկերություններից 100-ի գլխավոր գրասենյակները գտնվում են Լոնդոնում։ FTSE 100-ի 70 տոկոսը մտնում են Լոնդոնի մետրոպոլ տարածքի մեջ ևFortune 500-ի 75 տոկոսը ունեն գրասենյակ Լոնդոնում[161]։

Կանարի Վարֆը Լոնդոնի ամենամեծ ֆինանսական կենտրոններից և այստեղ են գտնվում Մեծ Բրիտանիայի ամենաբարձր շինություններից մի քանիսը:

Մեդիա ոլորտը մասնագիտական ծառայությունների բնագավառում երկրորդն է իր մրցունակությամբ[162]։BBC-ն նշանակալի գործատու է և ունի գրասենյակներ անգամ քաղաքի շրջակայքում։ Մեծ Բրիտանիայի շատ պարբերականներ թողարկվում են Լոնդոնում։ Լոնդոնը հանդիսանում է խոշորագույն մանրածախ կենտրոններից մեկը և ոչ պարենային ապրանքների մանրածախ վաճառքներով առաջին քաղաքն է աշխարհում։ 2010 թվականին ընդհանուր ծախսումները կազմել են £64.2 միլիարդ[163]։Լոնդոնի նավահանգիստը երկրորդ խոշորագույնն է Մեծ Բրիտանիայում, որը յուրաքանչյուր տարի ընդունում է 45 միլիոն տոննա բեռ[164]։

Լոնդոնում կան հինգ հիմնական բիզնես շրջաններ` Սիթին, Վեսթմինսթերը, Կանարի Վարֆը, Կամդեն ու Իսլինգթոն և Լամբեթ ու Սաութվարկ։ Միայն մեծ Լոնդոնում կար 27 միլիոն մ2 գրասենյակային տարածք 2011 թվականի դրությամբ, որից Սիթիում` 8 միլիոն մ2։ Լոնդոնում անշարժ գույքի գնաերը ամենաբարձրերից են աշխարհում[165][166]։

Մեծ քանակությամբ տեխնոլոգիական ընկերություններ են գրանցված Լոնդոնում, հատկապեսԱրևելյան Լոնդոն Թեք Սիթիում։ 2014 թվականի ապրիլին քաղաքը առաջիններից էր, որը ստացավgeoTLD[167]: 2014 թվականին «Ֆորբս» ամսագիրը Լոնդոնին դասեց որպես աշխարհի ամենաազդեցիկ քաղաք[168] In February 2014 London was ranked as the European City of the Future[169]:

Լոնդոնը աշխարհի ամենաթանկ գրասենյակային շուկա ունեցող քաղաքն է վերջին երեք տարիներին համաձայն զարգացման ամսագրի (2015) հաշվետվության[170]։ 2015 թվականի դրությամբ Լոնդոնի բնակելի տների ընդհանուր արժեքը գնահատվել է $2,2 տրիլիոն, ինչը հավասար է Բրազիլիայի ՀՆԱ-ին[171]։ Համաձայն ազգային վիճակագրական ծառայության տվյալների Լոնդոնում բնակարանները ավելի թանկ են քան որևէ այլ եվրոպական քաղաքում[172]։ Լոնդոնում մեկ քառակուսի բնակելի տարածքի միջին արժեքը €24,252 (ապրիլ 2014)։ Այն ավելի բարձր է քան Մ8 անդամ երների մայրաքաղաքներինը (Բեռլին €3.306, Հռոմ €6.188 և Փարիզ €11.229).[173]

Զբոսաշրջություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝Զբոսաշրջությունը Լոնդոնում
Լոնդոնի բնական պատմության թանգարան

Լոնդոնը խոշորագույն զբոսաշրջական կենտրոններից մեկն է։ 2015 թվականին Լոնդոն է ժամանել ավելի քան 65 միլիոն այցելու, ինչը ամենամեծ ցուցանիշն է աշխարհի բոլոր քաղաքների մեջ[174][175]։ Լոնդոնը նաև առաջինն է Զբոսաշրջիկների կողմից կատարվեծ ծախսումների մեծությամբ, ինչը 2015 թվականին կազմել է մոտ $20,23 միլիարդ[176]։ Զբոսաշրջությունը Լոնդոնի տնտեսության հիմնական ճյուղերից մեկն է, որի սպասարկման բնագավառում 2003 թվականի դրությամբ ուներ 350.000 աշխատատեղ[177]։

2010 թվականին տասն ամենաշատ վայրերը ըստ այցելության հետևյալն են[178]`

  1. Բրիտանական թանգարան
  2. Թեյթ Մոդեռն
  3. Լոնդոնի ազգային պատկերասրահ
  4. Բնագիտական թանգարան
  5. Կայսերական պատերազմի թանգարան
  6. Գիտության թանգարան
  7. Վիկտորիայի և Ալբերտի թանգարան
  8. Մադամ Տյուսոյի թանգարան
  9. Լոնդոնի ազգային ծովային թանգարան
  10. Թաուեր

Լոնդոնի հյուրանոցային համարների քանակը 2015 թվականի դրությամբ կազմում էին 138.769, ինչը տարիների ընթացքում աճում է[179]։

Տրանսպորտ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Լոնդոնի սև տաքսի

Լոնդոնի տրանսպորտը Լոնդոնի քաղաքապետարանի կողմից վերահսկվող չորս հիմնական ճյուղիերից մեկն է[180], սակայն քաղաքապետը ֆինանսապես չի վերահսկում երկար տարածություն անցնող երկաթուղիները, որոնք մուտք են գործում Լոնդոն։ 2007 թվականին որոշ տեղային երկաթգծեր, որոնք ներկայումս Լոնդոնի վերգետնյա ցանցի մաս են, ավելացվեցին որպեսզի նվազեցնեն Լոնդոնի մետրոյի, տրամվայների և ավտոբուսների ծանրաբեռնվածությունը։ Լոնդոնի հասարակական տրանսպորտը ղեկավարում էՏրանսպորտ Լոնդոնի համար (TfL) ընկերությունը և ամենաընդարձակներից մեկն է աշխարհում։

Ներկայումս Մեծ Լոնդոնի տրանսպորտային ուղիները, տրանսպորտային խնդիրները կարգավորում էԼոնդոնի քաղաքապետը[181]։

Ավիացիա

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հիթրոու օդանավակայանը ամենամեծն է Եվրոպայում և երկրորդ ամենազբաղվածը աշխարհում: (Նկարում օդանավակայանի 5C տերմինալն է)

Լոնդոնը միջազգային ավիաուղիների գլխավոր խաչմերուկն է աշխարհում ամենազբաղված իր օդային տարածքով։ Ութ օդանավակայաններ օգտագործում ենԼոնդոն բառը իրենց անվանումում, բայց դրանցից խոշորները վեցն են։Հիթրոու օդանավակայանը գտնվում է արևմտյան Լոնդոնի Հիլինգդոն բորոյում և Աշխարհի ամենազբաղված օդանավակայանն է, որտեղից չվերթներ են իրականացնումBritish Airways-ի օդանավերը[182]։ 2008 թվականի մարտին բացվեց վեցերորդ տերմինալը[183]։ Նախագծվում էր կառուցել երրորդ թռիչքուղին և վեցերորդ տերմինալը, սակայն գործընթացը կասեցվեց Բրիտանիայի կառավարության կողմից 2010 թվականի մայիսի 12-ին[184]։

Կարճ տարածություններով էժան չվերթներ է կազմակերպումԳեթվիք օդանավակայանը, որը գտնվում է Լոնդոնի հարավում՝Արևմտյան Սասեքսում[185]։

Լոնդոնի ստանդարտ օդանավակայանը գտնվում է քաղաքի հյուսիս-արևելքում՝Էսեքս թաղամասում, այն տեղական չվերթներ է իրականացնում։ Քաղաքի հյուսիսում՝ Բեդֆորշայրում գտնվող օդանավակայանը նույնպես իրականացնում է կարճուղի չվերթներ[186][187]։Լոնդոն Սիթի օդանավակայանը քաղաքի ամենափոքր և ամենակենտրոնականն է և տեղակայցած է Նյուհեմ բորոյում, այն մասնագիտացած է գործարար ուղևորների համար[188]։Լոնդոն Սաութենդ օդանավակայանը գտնվում է քաղաքի արևելյան մասում և հիմնականում սպասարկում է կարճուղի էժան փոխադրումներ։

Երկաթգիծ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Մետրո

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Լոնդոնի մետրոն աշխարհում ամենահինն է և ունի երկրորդ մենաերկար համակարգը:

Լոնդոնի մետրոն ամենահինն է[189] և երկրորդ ամենաերկրարը[31] աշխարհում։ Համակարգը սպասարկում է 270 կայարան[190] և հիմնվել է մի քանի մասնավոր ընկերությունների կողմից[191]։ Այն հիմնադրվել է 1863 թվականին։

Օրական ավելի քան երեք միլիոն և տարեկան ավելի քան մեկ միլիարդ ուղևոր սպասարկվում է Լոնդոնի մետրոյից[192]։ Մեկ ներդրումային ծրագրի շնորհիվ մոտրոյի արդիականացման համար ծախսվեց £6.5 միլիարդ (€7.7 միլիարդ)Ամառային Օլիմպիական խաղեր 2012-ից առաջ[193]։ 1987 թվականին հիմնվեցԴոքլենդսի թեթև մետրոն, որը սպասարկում է ավելի փոքր վագոններով և իրականացնում է թեթև փոխադրումներ։ Այն սպասարկում էԴոքլենդսը,Գրինվիչը ևԼյուսհեմը։

Վերգետնյա երկաթգիծ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Քինգս Քրոս երկաթգծի կայարանը արևմտյան Կոնկուրսում

Լոնդոնում կան 366երկաթգծի կայարան, որը հիմնականում սպասարկում է արվարձանների երկաթգծի ցանցը։ Հարավային Լոնդոնում ավելի շատ են երկաթգծերը, քանի որ ներգետնյա ցանցը քիչ է։ Ամենաշատ երկաթգծերը Լոնդոնի կենտրոնական մասում են, որոնք կապում են տասնութ երկաթգծի կայարանները[194]։ Լոնդոնի գնածքները ամենազբաղվածն են ուղևորների քանակով Մեծ Բրիտանիայում[195][196]։ Կլապհելմ Ջանկշն կայարանը Եվրոպայի ամենազբաղված կայարանն է, գնացծների ընդունմամբ։

Ավել շատ երկաթգծի պահանջարկից ելնելովԿրոսռեյլը կբացվի 2018 թվականին։ Այն կլինի նորագւոյն երկաթգիծ, որը Կանցնի Լոնդոնի արևելքից արևմուտք և կունենա մասնաճյուղՀիթրոու օդանավակայանում[197]։ Այն Եվրոպայի ամնեախոշոր շինարարական նախագիծն է, որի արժեքը կկազմի £15 միլիարդ[198][199]։

Ներքաղաքային և միջազգային

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Սենտ Պանկրաս արկաթգծի կայարանը, որը գերարագ գնացքների գլխավոր տերմինալն է և սպասարկում էEurostar-ին ևHS1-ին:

Լոնդոնը ազգային երկաթգծի ցանցի կենտրոնն է և գնացքով ճանապարհորդությունների 70 տոկոսը սկսում կամ ավարտվում է Լոնդոնից[200]։ Նրեքաղաքային երկաթգծերի նման, տարածքային և միջազգային գնացքների մեծ մասը կայանում են Լոնդոնի կենտրոնական հատվածում, որոնք կապում են Լոնդոնը Բրիտանիայի մյուս տարածաշրջանների հետ։

Որոշ միջազգային երկաթգծի ծառայություններ 20-րդ դարում սպասարկվում էին հատուկ նավերի օգնությամբ, դեպի Փարիզ, Ամստերդամ և Բրյուսել։ 1994 թվականից, երբ բացվեցԵվրոթունելը, Լոնդոնը ուղղակի կապվեց մայրցամաքային երկաթգծին` թույլ տալովEurostar-ին ծառայություններ մատուցել։ 2007 թվականից սկսած Սրբ. Պանկաս երկաթգծի կայարանից գերարագ գնացքներով ուղևորները կարող են մեկնելԼիլ,Փարիզ,Բրյուսել և Եվրոպայի շատ քաղաքներ[201]։ Ներքին առաջին գերարագ երթուղին բացվեց 2009 թվականի հունիսին, որի միջոցով Լոնդոնը կապվեցՔենթին[202]։ Նախագծվում է բացել երկրորդ գերարագ ուղին, որը կկապի ԼոնդոնըԱնգլիայի հյուսիսի և Յորքշիրի հետ։

Ավտոբուսներ և տրամվայներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Կարմիր երկհարկանի ավտոբուսը Լոնդոնի խորհրդանիշներից է

Լոնդոնիավտոբուսային ցանցը խոշորագույններից է աշխարհում. այն աշխատում է 24 ժամ օրվա ընթացքում, ունի մոտ 8.500 ավտոբուս, ավելի քան 700 ավտոբուսային երթուղի և 19.500 ավտոբուսային կայան[203]։ 2013 թվականին ավտոբուսները ունեցել են ավելի քան 2 միլիարդ ուղևոր, ավելի շատ քան մետրոն[203]։ Տարեկան հասույթը կազմում է մոտ £850 միլիոն։ Լոնդոնը ունի ամենաշատ հաշմանդամների սայլակների ուղիների ցանցը աշխարհում[204] և 2007 թվականի երրորդ քառորդից լսողության և տեսողական խնդիրներ ունեցող մարդկանց համար դյուրինացվեց ուղևորությունը։ Երկհարկանի կարմիր ավտոբուսները միջազգայնորեն ճանաչված են որպես Լոնդոնի խորհրդանիշ[205][206]։

Լոնդոնն ունի ժամանակակից տրամվայների ցանց, որը հայտնի է որպեսՏրամլինք և կենտրոնացված է Հարավային ԼոնդոնիՔրոյդոն թաղամասում։ Ցանցը ունի 39 կայարան և 4 երթուղի, 2013 թվականին ունեցել է28 միլիոն ուղևոր[207]։

Նավահանգիստներ և գետային նավեր

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնի նավահանգիստը լինելով աշխարհի խոշորագույն նավահանգիստը` ներկայումս երկրորդն է Մեծ Բրիտանիայում` ընդունելով տարեկան 45 միլիոն տոննա ուղեբեռ[164]։ Ամենածանրաբեռնվածներից էՏիլբուրիի նավահանգիստը, որը գտնվում է Մեծ Լոնդոնի արտաքին սահմանին։

Թեմզա գետի վրա մատուցվում են նավերի ծառայություններ։ Նավերը շարժվում են ամեն 20 րոպեն մեկ Էմբակմենթից դեպի Հյուսիսային Գրինվիչ և սպասարկում է մոտ 2,5 միլիոն ուղևոր ամեն տարի[208]։ Գործում են նաև զբոսաշրջային ծառայություններ, որոնք ծանոթացնում են Լոնդոնի հետ։

Ճանապարհներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
A102 մայրուղինԳրինվիչի մոտ, որՆերքին Լոնդոնում կառուցված քիչ մայրուղիներից մեկն է

Կենտրոնական Լոնդոնում հիմնական տրանսպորտային միջոցները հասարակական տրանսպորտն է, ավտոմեքենաները ավելի շատ տարածված են արվարձաններում։ Լոնդոնի ներքին ճանապարհային շրջուղին (քաղաքի կենտրոնի շրջանակում), հյուսիսային և հարավային ճանապարհները (արվարձաններում), արտաքին M25 մայրուղին կոչված են քաղաքը խցանումներից զերծ պահելու համար։ M25-ը ամենաերկար շրջուղին է աշխարհում 121.5 կմ երկարությամբ[209][210]։ A1 և M1 մայրուղիները միացբում են ԼոնդոնըԼիդսի,Նյուքասլի ևԷդինբուրգի հետ։

M25 մայրուղին ամենազբաղված ուղղությունն է երկրում։ Այստեղ մեքենաների արագությունը ժամում 10.6 կմ է[211]։

2003 թվականից Լոնդոնում սկսվեց ճանապարհների օգտագործման տուրք գանձվել մեքենաներից, որպեսզի իջեցվի ծանրաբեռնվածությունը քաղաքի կենտրոնում։ Քիչ բացառություններով մեքենաների վարորդները ստիպված են օրական £10 վճարել, որպեսզի երթևեկեն քաղաքի հատուկ գոտիներով, հիմնականում քաղաքի կենտրոնով[212][213]։ Վարորդները, ովքեր այդ հատուկ վայրերի բնակիչներ են, կարող են վճարել անդամավճար ամբողջ երեք ամսվա համար[214]։ Ըստ Լոնդոնի կառավարության՝ վճարովի ճանապարհների ավելացումը կբերի մետրոյից և ավտոբուսներից օգտվողների աճ օրական 20.000 մարդով և մեքենաների նվազում 10-15 տոկոս[215]։ Համաձայն վերջին տարիների վիճակագրության՝ Լոնդոնի կենտրոնում մեքենաների թիվը 195,000-ից նվազել է 125,000 մեքենայի[216]։

Կրթություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Բարձրագույն կրթություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Քինգս քոլեջ Լոնդոնը հիմնադրվել էԳեորգ IV-ի ևՎելինգտոնի դքսի կողմից 1829 թվականին և համարվում էԼոնդոնի համալսարանի հիմնադիր քոլեջներից մեկը
Վիլկինս կառույցըԼոնդոնի համալսարանական քոլեջի մոտ

Լոնդոնը բարձրագույն կրթության համաշխարհային կենտրոն է համարվում կրթության և հետազոտության բնագավառում` իր 43 համալսարաններով, ինչը ամենամեծ կենտրոնացումն է Եվրոպայում[19][217][218]։ Լոնդոնի համալսարաններում սովորում է 110.000 ուսանող, ավելին քան աշխարհի այլ որևէ քաղաքում[219]։ 2014 թվականինPricewaterhouseCoopers-ի հաշվետվությամբ Լոնդոնը ճանաչվեց համաշխարհային բարձրագույն կրթության մայրաքաղաք[220]։

Լոնոնում են գտնվում մեծ թվով առաջատար կրթական հաստատություններ։ ՀամաձայնQS World University Rankings 2014-2015 տվյալների՝Կայսերական քոլեջ Լոնդոնը երկրորդն է աշխարհում (որի մեջ մտնում էՔեմբրիջի համալսարանը),Լոնդոնի համալսարանական քոլեջը (UCL) հինգերորդն է ևՔինգս կոլեջ Լոնդոնը (KCL)` 16-րդը[221]։Լոնդոնի տնտեսագիտության դպրոցը ճանաչվել է աշխարհի առաջատար սոցյալական գիտությունների հաստատությունը կրթական և հետազաոտական ոլորտներում[222]։Լոնդոնի բիզնես դպրոցը համարվում է աշխարհի առաջատար բիզնես դպրոցներից մեկը և 2015 թվականին MBA ծրագիրը համարվել է երկրորդ լավագույնը աշխարհումFinancial Times-ի կողմից[223]։Լոնդոնի համալսարանը մեծագույն համալսարանային ցանցն է Բրիտանիայում[224]։ Այն ներառում է չորս խոշոր համալսարան`Քինգս քոլեջ Լոնդոնը,Մարի թագուհու Լոնդոնի համալսարանը,Արքայական Հոլովեյը ևԼոնդոնի համալսարանական քոլեջը և մեծ քանակությամբ փոքր և միջին ուսումնական կենտրոններ, այդ թվումԲիրքբեկ քոլեջը, theԿուրտոյի արվեստի ինստիտուտը,Գոլդսմիթսը,Երաժշտության և թատրոնի Գիդհոլյան դպրոցը, Կրթության ինստիտուտը,Լոնդոնի բիզնես դպրոցը,Լոնդոնի տնտեսագիտության դպրոցը և այլն[225]։ Լոնդոնի համալսարանի անդամները ունեն իրենց սեփական ընդունող հանձնաժողովը, իսկ դրանցից շատերը ունեն սեփական շրջանավարտների մրցանակները։

Շատ համալսարաններ Լոնդոնում չեն հանդիսանում Լոնդոնի համալսարանի անդամ, օրինակ`Բրունել համալսարանը,Լոնդոնի Սիթի համալսարանը,Լոնդոնի կայսերական քոլեջը,Քինգստոն համալսարանը (ավելի քան 34.000 ուսանողով)[226]։

Երաժշտության թագավորական քոլեջը դիմացից:

Լոնդոնում են գտնվում հինգ խոշոր բժշկական դպրոցներ և մեծ թվով ուսուցողական բժշկական հաստատություններ։

Լոնդոնում են գտնվում մեծ թվով բիզնես դպրոցներ, ներառյալԼոնդոնի բիզնեսի և ֆինանսների դպրոց,Քաս բիզնես դպրոցը,Հալթ միջազգային բիզնես դպրոցը,Լոնդոնի եվրոպական բիզնես դպրոցը,Կայսերական քոլեջի բիզնես դպրոցը ևԼոնդոնի բիզնես դպրոցը։

Առաջնային և երկրորդական կրթություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնի հիմնական առաջնային և երկրորդական պետական դպրոցները և հետագա կրթական քոլեջները վերահսկվում ենԼոնդոնի բորոների կողմից։ Լոնդոնում կան նաև մեծ քանակությամբ մասնավո դպրոցներ և քոլեջներ, որոնցից շատերը հին և ճանաչված կրթօջախներ են, օրինակԼոնդոն Սիթի դպրոցը,Հարոու դպրոցը,Սուրբ Պետրոսի դպրոցը,Համալսարանական քոլեջի դպրոցը,Ջոն Լայոնի դպրոցը և այլն։

Մշակույթ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Ժամանց և հանգիստ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Պիկկարդիլի հրապարակ

Ժամանցը Լոնդոնի տնտեսության կարևոր բաղադրիչն է, 2003 թվականի տվյալներով Լոնդոնի ժամանցի վայրերը կազմում են Մեծ Բրիտանիայի քառորդ մասը[227]։ Քաղաքը մտնում է աշխարհի խոշորագույն չորս նորաձևության մայրաքաղաքների մեջ և համաձայն պաշտոնական վիճակագրական տվյալների Լոնդոնը աշխարհում երրորդ ամենազբաղվածը կինոարտադրողն է[228] և աշխարհում ունի ամենաշատ թատրոնի հանդիսատեսը[229]։

ԼոնդոնիՎեստմինստեր սիթիի Վեստ Էնդ թաղամասում է գտնվումԼեսթեր հրապարակը, որտեղ ներկայացվում են Լոնդոնի և աշխարհի կինոնկարների պրեմիերաները ևՊիկադիլի հրապարակը իր հրաշագեղ էլեկտրական գովազդներով[230]։ Լոնդոնիթատրոնների թաղամասը նույնպես այստեղ է, իր բազմաթիվ կինոթատրոններով, սրճարաններով, ակումբներով և ռեստորաններով, ներառյալ քաղաքի Չայնաթաունը (Սոհոյում), որի հենց արևելքում է գտնվումԱրքայական օպերայի տունը, որտեղ նաև գտնվում են շատ մասնագիտացած խանութներ։ Սիթիում է ստեղծագործումԷնդրու Լլոյդ Ուեբերը, ում երաժշտական ստեղծագործությունները ծառայում են Վեստ-Էնդ թատրոնի համար դեռևս 20-րդ դարից[231]։ Մեծ Բրիտանիայի Արքայական բալետի, Անգլիայի ազգային պալետի, Արքայական օպերայի և Անգլիայի ազգային օպերայի ներկայացումները տեղի են ունենումԱրքայական օպերակի տանը[232]։

Harrods-ըՆայթսբրիջում

Իսլինգտոնի մեկ կիլոմետրանոց վերին փողոցում կան ավելի շատ սրճարաններ և ռեստորաններ, քան Մեծ Բրիտանիայի որևէ այլ փողոցում[233]։ Եվրոպայի ամենազբաղված առևտրի գոտինՕքսֆորդ փողոցն է, որի առևտրի գոտին ձգվում է մոտմեկ կիլոմետր, դարձնելով ամենաերկար առևտրի փողոցը Մեծ Բրիտանիայում[234]։

Շեքսպիրի գլոբուսը Գլոբուս թատրոնի ժամանակակից վերակառացումն է, որը գտնվում է Թեմզայի հարավային ափին

Լոնդոնում են գտնվում այնպիսի ժամանակակից ձևավորողներ, ինչպիսիք ենՎիվյեն Վեստվուդը,Գալիանոն,Ստելա Մակկարտնին,Մանոլո Բլահնիկը ևՋիմմի Չոն և ուրիշներ, ովքեր բացել են բազմաթիվ նորաձևության դպրոցնել, դարձնելով Լոնդոնը միջազգային նորաձևության կենտրոններից մեըՓարիզի,Միլանի ևՆյու Յորքի հետ միասին։ Լոնդոնի խոհանոցը բազմատեսակ խոհանոցային մշակույթների միախառնում է[235]։

Քաղաքում կազմակերպվում են բազմաթիվ տարեկան միջոցառումներ, որոնք սկսվում են Նոր տարվա պարադով, հրավառություն է կազմակերպվումԼոնդոնի աչքի վրա։ Երկրորդ խոշորագույն տոնախմբությունները կազմակերպվում են օգոստոսինՆոթինգ Հիլ կառնավալի ժամանակ։

Գրականություն, կինո և հեռուստատեսություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Ջոն Քիթսի տունը, որտեղ նա գրել էOde to a Nightingale պոեմը

Լոնդոնում են գրվել մեծ թվով գրականական գլուխգործոցներ։ Լոնդոնի գրականության կենտրոնը ավանդաբար եղել էՀամփստիդ և (սկսած 20-րդ դարից)Բլումսբարին։ Քաղաքը իրենց գործերում նկարագրել ենՍեմյուել Փիփսը, ով ականատեսի աչքերով պատմել է Լոնդոնի մեծ հրդեհի մասին,Չարլզ Դիքենսը, ով նկարագրել է Լոնդոնի մառախուղը, ամպամածությունը և ձյունը ևՎիրջինիա Վուլֆը, ով ժամանակակից գրականության հայտնի դեմքերից է[236]։

Շերլոկ Հոլմսի թանգարանըԲեյքեր սթրիթի 221B հասցեում

Ուիլյամ Շեքսպիրը իր կյանքի մեծ մասը անցկացրել է Լոնդոնում, նրա ընկերԲենջամին Ջոնսոնը նույնպես ստեղծագործել է Լոնդոնում և նրա ամենանշանավոր գործը` «Ալքիմիկը» գրվել է Լոնդոնում[236]։Դանիել Դեֆոյի «Ժանտախտի տարվա օրագրում» (1722) նկարագրում են 1665 թվականի Մեծ ժանտախտը[236]։ Հետագայում 19—ից 20-րդ դարերում Լոնդոնի գրականության վառ գործերից էին Դիքենսի վեպերը ևԱրթուր Կոնան ԴոյլիՇեռլոկ Հոլմսի պատմությունները[236]։ Ժամանակակից գրողներից ամենահայտնիներն ենՊետեր Ակրոյդը, ով Լոնդոնի «կենսագրության» հեղինակն է ևԼեյն Սինքլեյրը, ով գրում է հոկեբանական աշխարհագրություն ժանրում։

Լոնդոնը կինոարտադրության կարևոր կենտրոն է և գլխավոր կինոստուդիաները գտնվում ենՍոհոյում։Working Title Films-ի գլխամասը գտնվում է Լոնդոնում[237]։ Լոնդոնում են նկարահանվել այնպիսի ֆիլմեր ինչպիսիք ենՕլիվեր Թվիստը (1948),Սկրուջը (1951),Պիտեր Պենը (1953),101 դալմատինները (1961),Իմ հիասքանչ լեդին (1964),Մերի Պոպինսը (1964),Նոթինգ Հիլը (1999),Իրական սերը (2003),V նշանակում է Վենդետա (2005), ևԹագավորի ելույթը (2010)։ Լոնդոնի նշանավոր դերասաններից և ռեժիսորներից ենՉառլի Չապլինը,Ալֆրեդ Հիչքոքը,Մայքլ Քեյնը,Հելեն Միրենը,Գարի Օլդմանը,Քրիստոֆեր Նոլանը,Ջուդ Լոուը,Թոմ Հարդին,Քիրա Նայթլին ևԴանիել Դեյ-Լուիսը։ 2008 թվականի դրությամբԲրիտանական ակադեմիայի կինոմրցանակի արարողությունը տեղի էր ունենումԱրքայական օպերայի տանը։ Լոնդոնը հեռուստատեսային արտադրության հիմնական կենտրոնն է, որտեղ գտնվում էԲիԲիՍի հեռուստատեսային կենտրոնը։

Թանգարաններ և պատկերասրահներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Բրիտանական թանգարանը

Լոնդոնում են գտնվում բազմաթիվ թանգարաններ, պատկերասրահներ և այլ հաստատություններ, որոնց շատերի մուտքը անվճար է և զբոսաշրջիկների այցելությունների վայր են, ինչպես նաև ունեն վերլուծական գործառույթներ։ Առաջինը հիմնադրվել էԲրիտանական թանգարանը 1753 թվականում։ Այստեղ ցուցադրված են հնագիտական, բնական պատմության և ազգային գրադարանի նմուշներ։ Թանգարանում ներկայումս հաշվվում է մոտ 7 միլիոն ցուցանմուշ աշխարհի տարբեր անկյուններից։ 1824 թվականին հիմնադրվեց Ազգային պատկերասրահը, որտեղ ցուցադրված են բրիտանական ազգային արևմտյան նկարները։

19-րդ դարի վերջին կեսինՀարավային Քենսինգտոնում զարգացավ "Ալբերտպոլիսը", որպես մշակութային և գիտական անկյուն։ Այստեղ են գտնվում երեք ազգային թանգարանները`Վիկտորիա և Ալբերտ թանգարանը (դեկորատիվ արվեստի համար),Բնական պատմության թանգարանը ևԳիտական թանգարանը։Դիմանկարների ազգային թանգարանը հիմնադրվել է 1856 թվականին, որտեղ ցուցադրվեծ են Բրիտանիայի պատմության նշանավոր անձանց դիմանկարները[238]։ Բրիտանական արվեստի ազգային պատկերասրահն էԹեյթ բրիտանական պատկերասրահը, որը սկզբնական շրջանում հիմնվել է որպես ազգային պատկերասրահի ճյուղ 1897 թվականին։

Երաժշտություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Ալբերտ թագավորական սրահը ընդունում է համերգներ և երաժշտական միջոցառումներ

Լոնդոնըդասական և հանրային երաժշտության գլխավոր մայրաքաղաքներից մեկն է աշխարհում, որտեղ գտնվում են հիմնական երաժշտական ընկերություններ, ինչպիսիք ենWarner Music Group-ը։ Քաղաքը ունի մեծ քանակությամբ նվագախմբեր և երաժշտական դահլիճներ, ինչպիսիք ենԲարիբիկան արվեստի կենտրոնը (որտեղ ելույթ են ունենումԼոնդոնի սիմֆոնիկ նվագախումբը ևԼոնդոնի սիմֆոնիկ խոռը),Կադոգան սրահը (Թագավորական ֆիլհարմոնիկ նվագախումբ) ևԱլբերտ թագավորական սրահ[232]։ Լոնդոնի երկու հիմնական օպերայի տներն ենԹագավորական օպերայի տունը ևԼոնդոնի Կոլիզեումը[232]։ Մեծ Բրիտանիայի ամենամեծերգեհոնը գտնվում է Ալբերտ թագավորական սրահում։ Մյուս նշանակալի գործիքները գտնվում են տաճարներում և գլխավոր եկեղեցինորում։ Քաղաքում կան մի քանի կոնսերվատորիաներ, դրանք են`Երաժշտության թագավորական ակադեմիան,Երաժշտության թագավորական քոլեջը,Գիլդհոլի երաժշտության և դրամայի դպրոցը ևՏրինթի երաժշտության դպրոցը։

Լոնդոնում տեղի են ունենում մեծ թվով ռոք և փոփ համերգներ, ներառյալ աշխարհի ամենազբաղված ասպարեզում`O2 արենայում[239] և այլ մեծ արենաներ, ինչպիսիք ենԷրլս Կորտը,Ուեմբլի արենան, ինչպես նաև շատ միջին չափի ասպարեզներ[232]։ Շատերաժշտական փառատոներ, ներառյալՎայրլես փառատոնը ևԼավբոքս փառատոնը անցկացվում են Լոնդոնում[240]։ Քաղաքում են բացվել առաջինԾանր ռոքի սրճարանըԷբի ռոուդ ստուդիան, որտեղThe Beatles-ը ձայնագրել է էր հիթերից շատերը։ 1960-ականներին, 1970-ականներին և 1980ականներին, շատ երաժիշտներ և խմբեր, ինչպիսիք ենԷլթոն Ջոնը,Pink Floyd-ը,Դեյվիդ Բոուին,Քուինը,The Kinks-ը,The Rolling Stones-ը,The Who-ն,Էրիկ Կլեպտոնը,Լեդ Զեփելինը,The Small Faces-ը,Iron Maiden-ը,Fleetwood Mac-ը,Էլվիս Կաստելլոն,Քեթ Ստիվենսը,The Police-ըThe Cure-ը,Madnessը,The Jam-ը,Դաստի Սպրինֆիլդը,Ֆիլ Քոլինսը,Ռոդ Ստյուարտը ևSade-ը, ստեղծագործել են Լոնդոնում[241]։

Լոնդոնում մեծ զարգացում է ապրելփանկ ռոքը[242],Sex Pistols-ի,The Clash-ի ջանքերով[241]։ Լոնդոնում են նաև ստեղծագործելՋորջ Մայքլը,Քեյթ Բուշը,Սիլը,Siouxsie and the Banshees-ը,Bush-ը,Spice Girls-ը,Jamiroquai-ը,Blur-ը,The Prodigy-ը,Gorillaz-ը,Mumford & Sons-ը,Coldplay-ը,Amy Winehouse-ը,Ադելը,Էդ Շիրանը ևOne Direction-ը[243][244][245]։

Այգիներ և բաց գոտիներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Հայդ պարկի համայնապատկեր
Սրբ. Ջեյմս Պարկը Լոնդոնի աչքից

Լոնդոնի ամենամեծ այգիները գտնվում ենԿենտրոնական Լոնդոնում, որտեղ ութԹագավորական այգիներից երեքն էն, այդ թվումՀայդ պարկը, որին հարում ենՔենսիգտոնյան այգիները արևմուտքւց ևՌիջենտս պարկը հյուսիսից[246]։ Հայդ պարկը հատկապես հայտնի է սպորտային իրադարձությունների կազմակերպումով և երբեմն բացօթյա համերգների կազմակերպումով։ Ռիջենտս պարկում է գտնվումԼոնդոնի կենդանաբանական այգին, որը աշխարհի ամենահին գիտական կենդանաբանական այգին է և զբոսաշրջիկների սիրվածՄադամ Տյուսո թանգարանը[247][248]։Փրայմռոզ հիլը գտնվում է Ռիջենտս պարկի հյուսիսում[249] և ճանաչված վայր է քաղաքը վերևից նայելու համար։

Հայդ պարկի մոտ է ավելի փոքրԳրին պարկը և Սրբ, Ջեյմսի պարկը[250]։ Մեծ թվով այգիներ կան կենտրոնից դուրս, այդ թվումԳրինվիչ պարկը հարավ արևելքում[251],Բուշի պարկը ևՌիչմոնդ պարկը (ամենամեծը) հարավ արևմուտքում[252][253]։Հեմփթոն Կորտ պարկը նույնպես թագավորական այգի է[254]։

Ռիչմոնդ պարկի մոտ գտնվում ենԿյու այգիները, որտեղ գտնվում է ծաղիկների ամենաշատ հավաքածուն աշխարհում։ 2003 թվականին ՅՈՒՆԵՍԿՈ-յի կողմից այգիները ճանաչվել են Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ[255]։ Կան նաև բազմաթիվ այգիներ, որոնք վերահսկում են Լոնդոնի բյուրոների խորհուրդները, այդ թվումՎիկտորիա պարկըԻստ Էնդում ևԲաթերսի պարկը կենտրոնում։ Լոնդոնում կան մեծ թվով կիսա-բնական բաց գոտիներ, այդ թվումՀամպստեդ ՀիթըՀյուսիսային Լոնդոնում[256] ևԷփինգ անտառը 2,476 տարածքով[257] արևելքում։ Երկուսն էլ վերահսկվում ենԼոնդոն Սիթի կորպորացիայի կողմից[258][259]։ Համպստեդ Հիթում է գտնվումԿենվուդ հաուսը, որը նախկին ճանաչված վայր է ամառային ամիսներին հավաքույթների համար[260]։

Սպորտ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնում են տեղի ունեցելԱմառային օլիմպիական խաղերը երեք անգամ`1908,1948 և2012 թվականներին[261][262]։ Այն միակ քաղաքն է, որը ընդունել է Օլիմպիական խաղերը երեք անգամ[20]։ Քաղաքը նաև ընդունել էԲրիտանական կայսրության խաղերը 1934 թվականին[263]։ 2017 թվականին Լոնդոնը կընդունի Աթլետիկայի աշխարհի առաջնությունը[264]։

Լոնդոնի ամենատարածված սպորտաձևըֆուտբոլը և այն ունի տասնչորս ֆուտբոլային ակումբ, այդ թվումՊրեմիեր ԼիգայիցԱրսենալը,Չելսին,Քրիսթալ Փելասը,Տոտտենհեմ Հոտսպուրը ևՎեստ Հեմ Յունայթեդը[265]։ Մյուս պրոֆեսիոնալ ակումբներից ենՖուլհեմը,Քուինս Պարկ Ռեյնջերսը,Բրենդֆորդը,Միլվոլը,Չառլտոն Ատլետիկը,Ուիմբիլդոն ՖԱ-ն,Բարնետը ևԼեյթոն Օրիենտ։ Այս ակումբներից միայն Արսենալը, Չելսին և Տոտտենհեմն են դարձել Անգրիայի չեմպիոն։

1924 թվականից սկզբնականՈւեմբլի մարզադաշտըԱնգլիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի տան դաշտն էր։Այստեղ են կայացել1966 թվականի ՖԻՖԱ աշխարհի գավաթի եզրափակիչը, որի ժամանակ Անգլիան հաղթեց Արևմտյան Գերմանիային և համարվում էՖուտբոլի Անգլիայի գավաթի անցկացման վայրը[266]։ ՆորՈւեմբլի մարզադաշտը նույն ծառայությունն է մատուցում և ունի մոտ 90.000 նստատեղ[267]։

Լոնդոնի մյուս ճանաչված սպորտաձևը թենիսն է։ Այստեղ է անցկացվում ամենամյա Մեծ Սաղավարտի չորս հիմնական մրցաշարերից մեկը`Ուիմբլդոնի մրցաշար Լոնդոնի հարավ արևմտյան մասում[268]։ Այն անցկացվում է հունիսի վերջից հուլիսի սկզբները և համարվում է աշխարհի ամենահին թենիսի մրցաշարերից մեկը[269][270][271]։

Հայերը Լոնդոնում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Լոնդոնում առաջին հայ առևտրականները երևացել են դեռևս 13-րդ դարում։ 19-րդ դարի 30-ական թթ. Լոնդոնում բնակություն են հաստատել մի խումբ պոլսահայ վաճառականներ, որոնք և հիմնել են հայ համայնքը։ Հետագայում համայնքը ստվարացելէՀնդկաստանից,Իրանից,Լիբանանից,Եգիպտոսից,Սիրիայից,Իրաքից,Թուրքիայից և այլ երկրներից տեղափոխված հայերի հաշվին։ Լոնդոնում առաջին վարձու մատուռը բացվել է1885-ին։1922-ին կառուցվել էՍուրբ Սարգիս եկեղեցին։ Գործում է նաև Սուրբ Եղիշե (նախկինում՝ Սուրբ Պետրոս) եկեղեցին։ 19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբին լոնդոնահայ համայնքն ապրել է ազգային աշխույժ կյանքով։ 1880-90-ական թթ. Լոնդոնը դարձել է համիդյան բռնապետության դեմ հայերի ծավալած պայքարի գաղափարական կենտրոն, որտեղ հավաքվել են հայ գործիչներԱրփիար Արփիարյանը,Հարություն Ճանկյուլյանը, Գ. Չիթչյանը և ուրիշներ։ 1889-ին հասարակական գործիչ, բանաստեղծՄինաս Չերազը Լոնդոնում հրատարակել է «Լ’Արմենի» գրական, քաղաքական թերթը, իսկ 1890-ին Լոնդոնի Քինգս քոլեջում հիմնել ու ղեկավարել է հայերենի ամբիոն։ 1918-20-ական թթ. Լոնդոնում գործել է Ազգային բյուրո անունով մարմին՝ վիպասանՐաֆֆու որդու՝Արամ Րաֆֆու ղեկավարությամբ. այն քաղաքական-քարոզչական աշխատանքներ է կատարել ի նպաստ Հայաստանի և Հայկական հարցի։ Ազգային բյուրոյի կազմում էին ազգային գործիչներՊողոս Նուբար փաշան,Արշակ Սաֆրաստյանը,Զապել Պոյաճյանը և ուրիշներ։

1920-ական թթ. Լոնդոնում ապրում էր շուրջ 400 հայ։ Հայ համայնքը սկսել է ստվարանալԵրկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո՝ Հնդկաստանից, Կիպրոսից, Լիբանանից, Իրանից և Իրաքից գաղթած հայերի հաշվին։ Ազգային կյանքը կազմակերպելու համար 1947-ին հիմնվել է Լոնդոնի հայ համայնական խորհուրդը, որը գործել է մինչև 1968-ը։

2003 թվականի տվյալներով Լոնդոնում բնակվում է շուրջ 12 հազար հայ։ Գործում են Գևորգ Թահթայան կիրակնօրյա ազգային վարժարանը և մեկօրյա այլ դպրոցներ, ՀԲԸՄ Լոնդոնի մասնաճյուղը, Լոնդոնի հայ երիտասարդաց միությունը, ՀՕՄ-ի Լոնդոնի մասնաճյուղը, Հայ տունը, հայ քաղաքական կուսակցություններն ու նրանց մշակութային, կրթական և մարզական կառույցները, «Միհրան Տամատյան» ակումբը, «Անահիտ» տիկնանց միությունը, Հայկական տեղեկատվության և խորհրդի կենտրոնը։ Լոնդոնում լույս է տեսել շուրջ 11 անուն հայկական պարբերական[272]։

Քույր քաղաքներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Նշումներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  1. ↑ԸստCollins English Dictionary-ի՝ մայրաքաղաքը կառավարության նստավայրն է[83], հետևաբար դրա համաձայն՝ Լոնդոնն Անգլիայի մայրաքաղաքը չէ, քանի որ Անգլիան չունի իր կառավարությունը։ ՍակայնOxford English Reference Dictionary-ում[84] և այլ հեղինակավոր աղբյուրներում մայրաքաղաք է համարվումամենակարևոր քաղաքը[85]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  1. ↑http://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/no1poultry_molas_2007
  2. ↑«Metropolitan Area Populations». Eurostat. 2019 թ․ հունիսի 18. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
  3. ↑«Roman».Լոնդոնի թանգարան. Արխիվացված էօրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  4. ↑4,04,1Mills 2001, էջ. 140
  5. ↑5,05,1«Government Offices for the English Regions, Fact Files: London». Office for National Statistics. Արխիվացված էօրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 4-ին.
  6. ↑Elcock, Howard (1994).Local Government: Policy and Management in Local Authorities. Routledge. էջ 368.ISBN 978-0-415-10167-7.
  7. ↑Jones, Bill; Kavanagh, Dennis; Moran, Michael; Norton, Philip (2007).Politics UK. Pearson Education. էջ 868.ISBN 978-1-4058-2411-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  8. ↑«Global Power City Index 2009»(PDF). Institute for Urban Strategies – The Mori Memorial Foundation. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  9. ↑«Worldwide Centres of Commerce Index 2008»(PDF). Mastercard.
  10. ↑«Global Financial Centres 9»(PDF).Z/Yen. 2011. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2017 թ․ հոկտեմբերի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
  11. ↑«"World's Most Economically Powerful Cities"».Forbes. 2008 թ․ հուլիսի 15. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  12. ↑«Global city GDP rankings 2008–2025». PricewaterhouseCoopers. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
  13. ↑Calder, Simon (2007 թ․ դեկտեմբերի 22).«London, capital of the world».The Independent. London.
  14. ↑«London is the world capital of the 21st century... says New York | News».Evening Standard. London. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 10-ին.
  15. ↑«London is world capital of culture says LSE expert – 2008 – News archive – News – News and media – Home». .lse.ac.uk. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 10-ին.
  16. ↑«Cultural Strategy | Greater London Authority». London.gov.uk. 2010 թ․ սեպտեմբերի 6. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 9-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 10-ին.
  17. ↑«London tops ranking of destination cities». The Independent. 2011 թ․ հունիսի 1. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 12-ին.
  18. ↑«Beijing to overtake london as world's largest aviation hub. Massive new airport planned». Centre for Aviation. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 12-ին.
  19. ↑19,019,1«Number of international students in London continues to grow». Greater London Authority. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  20. ↑20,020,1«ՄՕԿ-ի ընտրության արդյունքում Լոնդոնը կընդունի 2012-ի օլիմպիական խաղերը».Միջազգային օլիմպիական կոմիտե. 2005 թ․ հուլիսի 6. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 3-ին.
  21. ↑«Languages spoken in the UK population». CILT, the National Centre for Language. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  22. ↑«July 2010 Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland». Office for National Statistics. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 3-ին.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)(չաշխատող հղում)
  23. ↑«Largest EU City. Over 7 million residents in 2001».statistics.gov.uk. Office for National Statistics. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 28-ին.
  24. ↑12:30.«Focus on London – Population and Migration | London DataStore». Data.london.gov.uk. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 10-ին.{{cite web}}:|author= has numeric name (օգնություն)
  25. ↑«KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas». Office for National Statistics. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  26. ↑26,026,1«The Principal Agglomerations of the World».City Population. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2009 թ․ մարտի 3-ին.
  27. ↑27,027,1«British urban pattern: population data»(PDF).ESPON project 1.4.3 Study on Urban Functions.European Spatial Planning Observation Network. 2007 թ․ մարտ. էջ 119. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 22-ին.
  28. ↑«London: The greatest city». Channel4.com. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  29. ↑«Lists: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland».UNESCO. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  30. ↑«West End Must Innovate to Renovate, Says Report». What's On Stage. 2008 թ․ հունվարի 25. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
  31. ↑31,031,1«Shanghai now the world's longest metro».Railway Gazette International. 2010 թ․ մայիսի 4. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 4-ին.
  32. ↑32,032,132,232,3Mills 2001, էջ. 139
  33. ↑Ackroyd, Peter (2001 թ․ դեկտեմբերի 2).«'London'».New York Times.ISBN 978-0-7011-7279-4. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  34. ↑Coates, Richard (1998).«A new explanation of the name of London».Transactions of the Philological Society.96 (2): 203–229.doi:10.1111/1467-968X.00027.ISSN 0079-1636.Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 19-ին.
  35. ↑Perring, Dominic (1991).Roman London. London: Routledge. էջ 1.ISBN 978-0-203-23133-3.
  36. ↑«British History Timeline —Roman Britain». British Broadcasting Corporation. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  37. ↑37,037,1«The early years of Lundenwic». TheMuseum of London.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  38. ↑38,038,1«Viking and Danish London». TheԼոնդոնի թանգարան.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  39. ↑«Medieval London —Vikings». TheMuseum of London. Արխիվացված էօրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  40. ↑George Hamilton Cunningham (1927).«London». J. M. Dent & Sons: xiii.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
  41. ↑Denison, Simon (1999 թ․ հուլիս).«First "London Bridge" in River Thames at Vauxhall».British Archaeology (46). Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 15-ին.
  42. ↑Milne, Gustav.«London's Oldest Foreshore Structure!».Frog Blog. Thames Discovery Programme. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 17-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 15-ին.
  43. ↑«Edward the Confessor (c.1003–1066)». British Broadcasting Corporation. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  44. ↑«History – 1066 – King William». BBC. Արխիվացված էօրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 5-ին.
  45. ↑Tinniswood, Adrian.«A History of British Architecture — White Tower». BBC. Արխիվացված էօրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 5-ին.
  46. ↑«UK Parliament — Parliament: The building». UK Parliament. 2007 թ․ նոյեմբերի 9.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  47. ↑«Palace of Westminster». UK Parliament.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  48. ↑Schofield, John;Vince, Alan (2003).Medieval Towns: The Archaeology of British Towns in Their European Setting. Continuum International Publishing Group. էջ 26.ISBN 978-0-8264-6002-8.
  49. ↑«Black Death». BBC History. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 3-ին.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
  50. ↑«Ռիչարդ II (1367–1400)». BBC. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  51. ↑51,051,1Pevsner, Nikolaus.London I: The Cities of London and Westminster rev. edition, 1962. Introduction p. 48.
  52. ↑Ramsay, George Daniel (1986). The Queen's Merchants and the Revolt of the Netherlands: The End of the Antwerp Mart. Volume 2, pp. 1 and 62-63. Manchester University Press.ISBN 978-0-7190-1849-7
  53. ↑The life and times of Sir Thomas Gresham, founder of the Royal Exchange: including notices of many of his contemporaries. With illustrations, Volume 2, pages 80–81, John William Burgon, E. Wilson, 1839.
  54. ↑Durston, Christopher (1993).James I. London: Routledge. էջ 59.ISBN 978-0-415-07779-8.
  55. ↑«Story of the plague». Channel 4. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  56. ↑Pepys, Samuel (1666 թ․ սեպտեմբերի 2) [1893].Mynors Bright (decipherer);Henry B. Wheatley (eds.).The Diary of Samuel Pepys. Vol. 45: August/September 1666.ISBN 978-0-520-22167-3.
  57. ↑The curious life of Robert Hooke, the man who measured London by Lisa Jardine
  58. ↑"Thief Taker, Constable, Police". Public Broadcasting Service (PBS).
  59. ↑մարտի 21, 1960 (1960 թ․ մարտի 21).«National Affairs: Capital punishment: a fading practice».Time. New York. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  60. ↑«The Foundling Hospital». BBC History. 2011 թ․ փետրվարի 17. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  61. ↑«London: The greatest city». Channel 4. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  62. ↑«Hidden extras: cholera comes to Victorian London». London: The Science Museum. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  63. ↑Brown, Robert W.«London in the Nineteenth Century». University of North Carolina at Pembroke. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  64. ↑«London beats Paris to 2012 Games». BBC Sport. 2005 թ․ հուլիսի 6. Վերցված է 2012 թվականի սեպտեմբերի 28-ին.
  65. ↑«About the Greater London Authority». London Government. Արխիվացված էօրիգինալից 2009 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  66. ↑«The London Plan». Greater London Authority. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 25-ին.
  67. ↑«Links to other websites — London boroughs». London Government.Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  68. ↑http://www.communities.gov.uk/documents/statistics/pdf/1911067.pdf
  69. ↑«About MOPAC». Greater London Authority. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 4-ին.
  70. ↑«MPA: Metropolitan Police Authority». Metropolitan Police Authority. 2012 թ․ մայիսի 22. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 4-ին.
  71. ↑«Ոստիկանություն». Մեծ Լոնդոնի իշխանություն.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  72. ↑«Շրջաններ». Բրիտանիայի տրանսպորտային ոստիկանություն. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  73. ↑«Ովքեր ենք մենք». Լոնդոնի հրշեջ բրիգադ. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  74. ↑«Մեր մասին». Լոնդոնի շտապօգնության ծառայություն. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  75. ↑«10 Downing Street — Official Website». 10 Downing Street.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2008 թվականի ապրիլի 26-ին.
  76. ↑Beavan, Charles; Bickersteth, Harry (1865).«Reports of Cases in Chancery, Argued and Determined in the Rolls Court». Saunders and Benning.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
  77. ↑Stationery Office (1980).The Inner London Letter Post. H.M.S.O. էջ 128.ISBN 978-0-10-251580-0.
  78. ↑Geographers' A-Z Map Company (2008).London Postcode and Administrative Boundaries (6 ed.). Geographers' A-Z Map Company.ISBN 978-1-84348-592-6.
  79. ↑Dilys, M Hill (2000).Urban Policy and Politics in Britain. St. Martin's Press. էջ 268.ISBN 978-0-312-22745-6.
  80. ↑London Government Act 1963. Office of Public Sector Information.ISBN 978-0-16-053895-7. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 17-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 6-ին.
  81. ↑«Lieutenancies Act 1997». OPSI. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  82. ↑Barlow, I. M. (1991).Metropolitan Government. Routledge. էջ 346.
  83. ↑(1994)Collins English Dictionary, Collins Education plc.
  84. ↑Oxford English Reference Dictionary, Oxford English.
  85. ↑"HC 501 0304.PDF" (PDF). Parliament Publications
  86. ↑«Metropolis: 027 London, World Association of the Major Metropolises»(PDF). Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2011 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 3-ին.
  87. ↑Sheppard, Francis (2000).London: A History. Google Books. էջ 10.ISBN 978-0-19-285369-1. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  88. ↑«Flooding». UK Environment Agency.Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 19-ին.
  89. ↑Adam, David (2009 թ․ մարտի 31).«Thames Barrier gets extra time as London's main flood defence».The Guardian. UK. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ մարտի 28-ին. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  90. ↑«Climate statistics for Australian locations».bom.gov.au.
  91. ↑«Weather Information for Naples». Worldweather.org. 2006 թ․ հոկտեմբերի 5. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 4-ին.
  92. ↑tabella CLINO della stazione / CLINO Averages Listed for the station Napoli Capodichino(չաշխատող հղում)
  93. ↑The Weather Network 18 November 2011
  94. ↑Prévisions météo de Météo-France – Climat en FranceԱրխիվացված 2016-05-17 Portuguese Web Archive 18 November 2011
  95. ↑World Weather Information Service – Toulouse 18 November 2011
  96. ↑http://www.usclimatedata.com/climate/new-york/new-york/united-states/usny0996
  97. ↑«August 2003 weather». Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  98. ↑«January 1962 weather». Արխիվացված էօրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  99. ↑«London's Urban Heat Island: A Summary for Decision Makers»(PDF). Greater London Authority. 2006 թ․ հոկտեմբեր. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2012 թ․ օգոստոսի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 29-ին.
  100. ↑«London Heathrow Airport». Met Office. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.
  101. ↑«Heathrow Airport Extreme Values».KNMI. Արխիվացված էօրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  102. ↑«London Weather Centre analysis». Weather Online. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  103. ↑«climate: Climate London Weather Centre». Tutiempo. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  104. ↑«London boroughs — London Life, GLA». London Government.Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
  105. ↑Dogan, Mattei; Kasarda, John D. (1988).The Metropolis Era. Sage. էջ 99.ISBN 978-0-8039-2603-5.
  106. ↑«London as a financial centre». Mayor of London.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  107. ↑«West End still drawing crowds».BBC News. 2001 թ․ հոկտեմբերի 22. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  108. ↑Meek, James (2006 թ․ ապրիլի 17).«Super Rich».The Guardian. London. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  109. ↑«Information on latest house prices in the Royal Borough». Royal Borough of Kensington and Chelsea. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  110. ↑Rupert Jones (2014 թ․ օգոստոսի 8).«Average house prices in London jump 19 percent in a year».The Guardian. London. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
  111. ↑111,0111,1Flynn, Emily (2005 թ․ հուլիսի 6).«Tomorrow's East End».Newsweek. New York.Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  112. ↑Foyle, Jonathan (2011 թ․ մարտի 29).«Hampton Court: The Lost Palace». BBC History. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 16-ին.
  113. ↑«Paddington Station». Great Buildings. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  114. ↑Lonsdale, Sarah (2008 թ․ մարտի 27).«Eco homes: Wooden it be lovely... ?».The Daily Telegraph. London.Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  115. ↑«Inside London's new 'glass egg'».BBC News. 2002 թ․ հուլիսի 16. Արխիվացված էօրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 26-ին.
  116. ↑«Wildlife in London, England: LNHS Home page».lnhs.org.uk. Արխիվացված էօրիգինալից 2007 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  117. ↑London Natural History Society.
  118. ↑"London's amphibians and reptile populations mapped". Laurie Tuffrey,The Guardian, Friday 27 July 2012
  119. ↑«The Garden Mammal Survey Report 2001»(PDF).The Mammal Society. The Mammal Society. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2013 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  120. ↑"10,000 Foxes Roam London". James Owen in London forNational Geographic News, May 15, 2006
  121. ↑«Mammals».The Royal Parks. Արխիվացված էօրիգինալից 2020 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  122. ↑Liam O'Brien, (24 March 2013)."Dead whale found floating in the Thames Estuary 'will be examined'".The Independent on Sunday (London).
  123. ↑«BBC Nature – A Question of Nature: How hidden is the UK's wild side?».BBC Nature.
  124. ↑Rachel Bishop (2012 թ․ նոյեմբերի 5).«Richmond Park deer cull begins».Wandsworth Guardian. London. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
  125. ↑125,00125,01125,02125,03125,04125,05125,06125,07125,08125,09125,10125,11125,12125,13125,14125,15125,16125,17125,18125,19125,20http://www.visionofbritain.org.uk/data_cube_page.jsp?data_theme=T_POP&data_cube=N_TOT_POP&u_id=10097836&c_id=10001043&add=N
  126. ↑http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/HTMLDocs/dvc134_a/index.html
  127. ↑http://www.ons.gov.uk/ons/rel/pop-estimate/population-estimates-for-england-and-wales/mid-2012/mid-2012-population-estimates-for-england-and-wales.html
  128. ↑Estimates of the population for the UK, England, Wales, Scotland and Northern Ireland
  129. ↑https://www.nomisweb.co.uk/sources/census_2021/report?compare=E12000007
  130. ↑«A summary of countries of birth in London».Census Update. data.london.gov.uk.2011: 1. 2013 թ․ մայիսի 17. Արխիվացված էօրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  131. ↑"2011 Census. London population". Office for National Statistics. Retrieved 27 May 2015
  132. ↑Leppard, David (2005 թ․ ապրիլի 10).«Immigration rise increases segregation in British cities».The Times. London. Արխիվացված էօրիգինալից 2008-02-11-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 8-ին.(subscription required)
  133. ↑Metropolis World Association of the Major Metropolises(PDF).ISBN 978-0-7306-2020-4. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2011 թ․ ապրիլի 27-ին. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 3-ին.
  134. ↑«Population density of London: by London borough, 2006»(PDF). UK Statistics Authority.Արխիվացված(PDF) օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  135. ↑«'Rich List' counts more than 100 UK billionaires».BBC News Online. 2014 թ․ մայիսի 11. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 11-ին.
  136. ↑«World's Most Expensive Cities 2004». CNN. 2004 թ․ հունիսի 11. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  137. ↑"2011 Census: Key Statistics for Local Authorities in England and Wales". Office for National Statistics. Retrieved 3 July 2014
  138. ↑Paton, Graeme (2007 թ․ հոկտեմբերի 1).«One fifth of children from ethnic minorities».The Daily Telegraph. London. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  139. ↑ONS.«LC2109EWls – Ethnic group by age». www.nomisweb.co.uk. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 26-ին.
  140. ↑Benedictus, Leo (2005 թ․ հունվարի 21).«Every race, colour, nation and religion on earth».The Guardian. London. Արխիվացված էօրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 6-ին.
  141. ↑«Census 2001: London». Office for National Statistics. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 3-ին.
  142. ↑«Table 1.4: Estimated population resident in the United Kingdom, by foreign country of birth, July 2009 to June 2010». Office for National Statistics. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 7-ին. Figure given is the central estimate. See the source for 95 per cent confidence intervals.
  143. ↑«2011 Census, Key Statistics for Local Authorities in England and Wales». Ons.gov.uk. 2012 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 4-ին.
  144. ↑«About Saint Paul's Cathedral». Dean and Chapter St Paul's.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  145. ↑«Westminster Abbey». Dean and Chapter of Westminster. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  146. ↑«West Minster Cathedral». Westminster Cathedral.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  147. ↑«London Central Mosque Trust Ltd». London Central Mosque Trust Ltd. & The Islamic Cultural Centre. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  148. ↑«sikhchic.com – The Art and Culture of the Diaspora – Sikh-Britons Second Wealthiest: Government Report».sikhchic.com.
  149. ↑«Comment: British Sikhs are the best example of cultural integration».politics.co.uk.
  150. ↑Bill, Peter (2008 թ․ մայիսի 29).«The $300 billion Arabs are coming».London Evening Standard. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 3-ին.
  151. ↑Census 2001 Key Statistics, Local Authorities in England and Wales Office for National Statistics
  152. ↑«Hindu London». BBC London. 2005 թ․ հունիսի 6.Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 3-ին.
  153. ↑«£17 m Sikh temple opens».BBC News. 2003 թ․ մարտի 30. Արխիվացված էօրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  154. ↑"London tops 2015 global financial centre rankings and knocks New York into second place". Cityam.com. Retrieved 12 November 2015
  155. ↑«London's place in the UK economy, 2005–06»(PDF). City of London. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2006 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 11-ին.
  156. ↑«The Economic Positioning of Metropolitan Areas in North Western Europe»(PDF). The Institute for Urban Planning and Development of the Paris Île-de-France Region. 2002 թ․ դեկտեմբեր.Արխիվացված(PDF) օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2008 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  157. ↑«After the fall».The Economist. London. 2007 թ․ նոյեմբերի 29.Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 15-ին.
  158. ↑«Financial Centres — Magnets for money».The Economist. London. 2007 թ․ սեպտեմբերի 13. Արխիվացված էօրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 15-ին.
  159. ↑«The Global Financial Centres Index 18»(PDF). Long Finance. 2015 թ․ սեպտեմբեր. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2017 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  160. ↑«The London Banking Center Is Beginning to Feel Like Itself Again».International Herald Tribune. 2010 թ․ հունվարի 21 – via The New York Times.
  161. ↑«London Stock Exchange». London Stock Exchange plc. 2008. Արխիվացված էօրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  162. ↑«London's Place in the UK Economy, 2005–6»(PDF).Oxford Economic Forecasting on behalf of the Corporation of London. 2005 թ․ նոյեմբեր. էջ 19. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2006 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 19-ին.
  163. ↑Potter, Mark (2011 թ․ փետրվարի 17).«London tops world cities spending league». Ռոյթերս. Արխիվացված էօրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 29-ին.
  164. ↑164,0164,1«ARCHIVED CONTENT] Provisional Port Statistics 2009». Department for Transport – Webarchive.nationalarchives.gov.uk. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 26-ին.
  165. ↑Lowe, Felix (2008 թ․ փետրվարի 19).«Highgate trumps Chelsea as priciest postcode».The Daily Telegraph. London.
  166. ↑«U.K.'s Most Expensive Postcodes».Forbes. 2007 թ․ դեկտեմբերի 12.
  167. ↑«Availability».mydotlondon.com. Արխիվացված էօրիգինալից 2014-02-02-ին. Վերցված է2016-11-07-ին.
  168. ↑Kotkin, Joel.«The World's Most Influential Cities». Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  169. ↑«London named as European City of the Future».London&Partners. London. 2014 թ․ փետրվարի 17. Արխիվացված էօրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  170. ↑«Top 10 Most Expensive Office Markets in the World Revealed». Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  171. ↑Frater, James.«London homes are worth $2 trillion».CNNMoney. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 27-ին.
  172. ↑«City Mayors: UK and European cities compared».citymayors.com.
  173. ↑Global Property Guide.«Price per Square Meter United Kingdom – British Cost per Square Meter».Global Property Guide.
  174. ↑«Mastercard». Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  175. ↑«London and Partners». Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 22-ին.
  176. ↑«Mastercard»(PDF). Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2015 թ․ հուլիսի 5-ին.
  177. ↑«London is the HR centre of opportunity in the UK». PersonnelToday.com. 2005 թ․ փետրվարի 15. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2006 թ․ հունիսի 3-ին.
  178. ↑«Top 10 London Attractions». Visit London. 2011 թ․ ապրիլի 1. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ ապրիլի 26-ին.
  179. ↑«London and Partners Statistics». Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ մարտի 30-ին.
  180. ↑«Transport for London». Transport for London. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  181. ↑«How do I find out about transport in London?». Greater London Authority.Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 5-ին.
  182. ↑«BAA Heathrow: Official Website». BAA. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  183. ↑«Heathrow Airport Terminal 5». TMC Ltd. Արխիվացված էօրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  184. ↑«Heathrow runway plans scrapped by new government».BBC News. 2010 թ․ մայիսի 12. Արխիվացված էօրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 30-ին.
  185. ↑«BAA Gatwick: Gatwick Airport». BAA. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 6-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  186. ↑BAA Stansted : Stansted Airport. BAA. 2008.ISBN 978-0-86039-476-1. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  187. ↑London Luton Airport. London Luton Airport.ISBN 978-0-11-510256-1. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  188. ↑«London City Airport — Corporate Information». London City Airport Ltd. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  189. ↑Transport for London.London Underground: History.ISBN 978-0-904711-30-1. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
  190. ↑«Key facts». Transport for London. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
  191. ↑Schwandl, Robert (2001).London Underground. UrbanRail.net.ISBN 978-3-936573-01-5.Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2006 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
  192. ↑«Tube breaks record for passenger numbers» (Press release). Transport for London. 2007 թ․ դեկտեմբերի 27. Արխիվացված էօրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 5-ին.
  193. ↑«The London 2012 legacy». Transport for London. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 11-ին.
  194. ↑«First Capital Connect». First Capital Connect. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  195. ↑«Rail Station Usage». Office of Rail Regulation. Արխիվացված էօրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  196. ↑«Tube exits». Transport for London. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 20-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  197. ↑«Crossrail Regional Map». Crossrail. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
  198. ↑«Crossrail's giant tunnelling machines unveiled».BBC News. 2012 թ․ հունվարի 2.
  199. ↑Leftly, Mark (2010 թ․ օգոստոսի 29).«Crossrail delayed to save £1bn».The Independent on Sunday. London.
  200. ↑«Rail».London First. London First. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 5-ին.
  201. ↑«Eurostar». Eurostar. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 14-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  202. ↑«Highspeed». Southeastern. Արխիվացված էօրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 5-ին.
  203. ↑203,0203,1«What we do – Buses».Transport for London. Transport for London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 5-ին.
  204. ↑«London's bus improvements get Parliamentary seal of approval». Transport For London. 2006 թ․ մայիսի 23. Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 5-ին.
  205. ↑«London Black Cabs». London Black Cabs. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  206. ↑«Tube». Transport for London. Արխիվացված էօրիգինալից 2014 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  207. ↑«What we do – Trams».Transport for London. Transport for London. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 5-ին.
  208. ↑Transport for London: Woolwich Ferry, 50 years on Retrieved 8 September 2013
  209. ↑Campbell, Ken (2000). "Guinness World Records 2001". p. 150.
  210. ↑«Beds, Herts and Bucks Travel — All you need to know about the M25». BBC. 1988 թ․ օգոստոսի 17. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 20-ին.
  211. ↑Mulholland, Hélène (2009 թ․ մարտի 16).«Boris Johnson mulls 'intelligent' congestion charge system for London».The Guardian. London. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 1-ին.
  212. ↑«Charging Zone». Transport for London. Արխիվացված էօրիգինալից 2014 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
  213. ↑«Who pays what». Transport for London.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  214. ↑«Residents». Transport for London. Արխիվացված էօրիգինալից 2014 թ․ մարտի 12-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 7-ին.
  215. ↑Santos, Georgina; Button, Kenneth; Noll, Roger G. "London Congestion Charging/Comments." Brookings-Wharton Papers on Urban Affairs. 15287084 (2008): 177,177–234.
  216. ↑Table 3 in Santos, Georgina; Button, Kenneth; Noll, Roger G. "London Congestion Charging/Comments." Brookings-Wharton Papers on Urban Affairs.15287084 (2008): 177,177–234.
  217. ↑«QS World University Rankings® 2015/16». Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  218. ↑«Mayor of London says city is 'education capital of the world'».www.londonandpartners.com. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  219. ↑«Capital offer | Times Higher Education». Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  220. ↑«Pricewaterhousecoopers»(PDF). Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2018 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 26-ին.
  221. ↑«QS World University Rankings – Overall for 2014». Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
  222. ↑Hipwell, Deirdre (2007 թ․ սեպտեմբերի 23).«The Sunday Times Good University Guide 2007 – Profile for London School of Economics».The Sunday Times. London. Արխիվացված էօրիգինալից 2011-09-05-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.(subscription required)
  223. ↑«FT Global MBA Rankings».Financial Times. London. Արխիվացված էօրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 25-ին.
  224. ↑HESA Statistics: United Kingdom. HESA. Retrieved 6 April 2015
  225. ↑«Colleges and Institutes». University of London. Արխիվացված էօրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
  226. ↑About London MetԱրխիվացված 2009-01-24Wayback Machine London Metropolitan University, August 2008
  227. ↑«Mayor of London - Spending Time: Londons Leisure Economy».www.london.gov.uk. Արխիվացված էօրիգինալից 2003 թ․ դեկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  228. ↑«20 facts about London's culture | London City Hall».www.london.gov.uk. Արխիվացված էօրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  229. ↑Pickford, James (2014 թ․ հուլիսի 30).«Study puts London ahead of New York as centre for theatre».Financial Times.ISSN 0307-1766. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 30-ին.
  230. ↑«Piccadilly Lights». Land Securities. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
  231. ↑Sondheim and Lloyd-Webber: the new musicalThe New York Times.. referred to Andrew Lloyd Webber as "the most commercially successful composer in history"
  232. ↑232,0232,1232,2232,3«Theatres and concert halls». Your London.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  233. ↑«2001: Public houses». BBC. Արխիվացված էօրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 4-ին.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
  234. ↑«Oxford Street gets its own dedicated local police team».The Londoner. 2006 թ․ սեպտեմբեր.Արխիվացված օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2007 թ․ հունիսի 19-ին.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
  235. ↑«Chinatown — Official website». Chinatown London. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ հոկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  236. ↑236,0236,1236,2236,3«London in Literature,». Bryn Mawr College. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ մարտի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  237. ↑«Working Title Films». Universal Studios. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 27-ին.
  238. ↑«Organisation». National Portrait Gallery. Վերցված է 2013 թ․ նոյեմբերի 18-ին.
  239. ↑«Pollstarrpro.com»(PDF). Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2016 թ․ մայիսի 17-ին.
  240. ↑«The best music festivals in London».Time Out London. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 27-ին.
  241. ↑241,0241,1London's top 40 artists. BBC. 2006 թ․ ապրիլի 6.ISBN 978-0-89820-135-2. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 9-ին.
  242. ↑«Punk». Allmusic. Արխիվացված էօրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 19-ին.
  243. ↑«History of music in London». The London Music Scene. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  244. ↑Walker, Tim (28 July 2008)."Mumford & Sons, The Luminaire, London".The Independent (London). Retrieved 13 October 2012.
  245. ↑Warren, Emma (2011 թ․ դեկտեմբերի 9).«From the Dug Out and dreads to DMZ and dubstep: 10 classic club nights».Guardian Music Blog. London. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  246. ↑«Kensington Gardens». The Royal Parks. 2008. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 26-ին.
  247. ↑«Madame Tussauds — Official website». Madame Tussauds. Արխիվացված էօրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.
  248. ↑«Tourist Information». Madame Tussauds. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 26-ին.
  249. ↑Mills, A.,Dictionary of London Place Names, (2001)
  250. ↑«Green Park». The Royal Parks. 2008. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 26-ին.
  251. ↑«Greenwich Park». The Royal Parks. 2008. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 26-ին.
  252. ↑«Bushy Park». The Royal Parks. 2008. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 26-ին.
  253. ↑«Richmond Park». The Royal Parks. 2008. Արխիվացված էօրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 26-ին.
  254. ↑«Park details - Hampton Court». London Borough of Richmond upon Thames. Արխիվացված էօրիգինալից 2015 թ․ օգոստոսի 26-ին. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  255. ↑«Kew, History & Heritage»(PDF).Royal Botanic Gardens, Kew. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2008 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 24-ին.
  256. ↑«City of London Corporation Hampstead Heath». City of London Corporation. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 8-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 19-ին.
  257. ↑«Epping Forest You & Your Dog»(PDF).brochure. City of London. Արխիվացված էօրիգինալից(PDF) 2011 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 13-ին.
  258. ↑Ramblers.«Corporation of London Open Spaces». Ramblers. Արխիվացված էօրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  259. ↑«Green spaces». City of London. Արխիվացված էօրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 27-ին.
  260. ↑«Kenwood House». English Heritage. Արխիվացված էօրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 26-ին.
  261. ↑«London 1908». International Olympic Committee. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 2-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 5-ին.
  262. ↑«London 1948». International Olympic Committee. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 5-ին.
  263. ↑«England — Introduction». Commonwealth Games Federation. Արխիվացված էօրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 3-ին.
  264. ↑«London Defeats Doha to host 2017 International Athletics Championships». Gamesbids.com. Արխիվացված էօրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  265. ↑«Barclays Premier League Clubs».Premier League. Արխիվացված էօրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 4-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.
  266. ↑«Wembley Stadium History — Official Website». Wembley National Stadium Limited.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 29-ին.
  267. ↑«Wembley Stadium — Presspack — Facts and Figures». Wembley National Stadium Limited.Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 6-ին.{{cite journal}}:Cite journal requires|journal= (օգնություն)
  268. ↑«Wimbledon — official website». The All England Tennis and Croquet Club (AELTC).Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ ապրիլի 29-ին.
  269. ↑Clarey, Christopher (2008 թ․ մայիսի 7).«Traditional Final: It's Nadal and Federer».The New York Times. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 17-ին. «Federer said[:] 'I love playing with him, especially here at Wimbledon, the most prestigious tournament we have.'»
  270. ↑Will Kaufman & Heidi Slettedahl Macpherson, ed. (2005). «Tennis».Britain and the Americas. Vol. 1 : Culture, Politics, and History.ABC-CLIO. էջ 958.ISBN 1-85109-431-8. «this first tennis championship, which later evolved into the Wimbledon Tournament ... continues as the world's most prestigious event.»
  271. ↑Burke, Monte (2012 թ․ մայիսի 30).«What Is The Most Prestigious Grand Slam Tennis Tournament?».Forbes. New York. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 25-ին.
  272. ↑Հայ սփյուռք հանրագիտարան, Ե., 2003, էջ 394։
  273. ↑http://delhi.gov.in/wps/wcm/connect/doit_udd/Urban+Development/Our+Services/International+Affairs+Cell+%28IC%29/Sisters+City+Agreements/
  274. ↑274,0274,1http://www.chinese-embassy.org.uk/eng/zygx/dfjl/t693273.htm

Գրականություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են«Լոնդոն» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են«Լոնդոն» հոդվածին։
Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
 
BNE: XX450868 ·BNF: 119861367 ·GND: 4074335-4 ·LCCN: n79005665 ·NDL: 00629494 ·NKC: ge129867 ·NLA: 35311229 ·NLG: 7885 ·SUDOC: 027922669 ·VIAF: 261467287 ·WorldCat VIAF: 261467287
ԵվրամիությունԵՄ անդամ երկրներիմայրաքաղաքներ
Անկլավային
տարածքներ
Թագավորական
սեփականություններ
Անկախ հենակետի տարածք
1Պատկանելիությունը վիճարկում էԱրգենտինան
Տես նաև՝Բրիտանական կայսրություն ևԲրիտանական գաղութները
Եվրոպական երկրների մայրաքաղաքներ
ՀունաստանԱթենք •ՆիդերլանդներԱմստերդամ •ԱնդորրաԱնդորա լա Վելյա •ԹուրքիաԱնկարա1 •ՂազախստանԱստանա1 •ԱդրբեջանԲաքու1 •ՍերբիաԲելգրադ •ՇվեյցարիաԲեռն •ԳերմանիաԲեռլին •ՀունգարիաԲուդապեշտ •ՌումինիաԲուխարեստ •ՍլովակիաԲրատիսլավա •ԲելգիաԲրյուսել •ԻռլանդիաԴուբլին •ՀայաստանԵրևան1 •ԽորվաթիաԶագրեբ •ՎրաստանԹբիլիսի1 •ՊորտուգալիաԼիսաբոն •ՍլովենիաԼյուբլյանա •Միացյալ ԹագավորությունԼոնդոն •ԼյուքսեմբուրգԼուքսեմբուրգ •ՈւկրաինաԿիև •ԴանիաԿոպենհագեն •ՖինլանդիաՀելսինկի •ԻտալիաՀռոմ •ԻսպանիաՄադրիդ •ԲելառուսՄինսկ •ՄոնակոՄոնակո •ՌուսաստանՄոսկվա1 •Կիպրոսի ՀանրապետությունՆիկոսիա •{{{2}}}Նիկոսիա •ՉեռնոգորիաՊոդգորիցա •ՉեխիաՊրահա •ԻսլանդիաՌեյկյավիկ •ԼատվիաՌիգա •Սան ՄարինոՍան Մարինո •Բոսնիա և ՀերցեգովինաՍարաևո •Հյուսիսային ՄակեդոնիաՍկոպյե •ԲուլղարիաՍոֆիա •ԼՂՀՍտեփանակերտ1 •ՇվեդիաՍտոկհոլմ •ԼիխտենշտայնՎադուց •ՄալթաՎալետա •ՎատիկանՎատիկան •ԼեհաստանՎարշավա •ԱվստրիաՎիեննա •ԼիտվաՎիլնյուս •ԷստոնիաՏալլին •ԱլբանիաՏիրանա •ՖրանսիաՓարիզ •ՄոլդովաՔիշնև •ՆորվեգիաՕսլո1 Պետության տարածքի մեծամասնությունը գտնվում էԱսիայում։
✯
 Այս հոդվածն ընտրվել էՀայերեն Վիքիպեդիայիօրվա հոդված:
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկվածՀայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 658)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լոնդոն&oldid=10530807» էջից
Կատեգորիաներ:
Թաքցված կատեգորիաներ:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp