Movatterモバイル変換

[0]ホーム
URL:

Jump to content
Վիքիպեդիա
Որոնել

Ինդոս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ինդոս
Ինդոսգետի ավազանի պատկեր տիեզերքից
Բնութագիր
Երկարություն3 180 կմ
Ավազանի մակերես960 800 կմ²
Ջրի ծախս6 600 մ³/վրկ
Ջրահոսք
ԱկունքՏիբեթ
Ակունքի տեղակայումSengge Zangbo? և Տիբեթյան լեռնաշխարհ
ԳետաբերանԱրաբական ծով
Գետաբերանի տեղակայումԱրաբական ծով
Կոորդինատներ23°59′40″ հս․. լ. 67°25′51″ ավ. ե.HGЯOL
Տեղակայում
Հոսող հոսքերZanskar River?, Haro River?, Gilgit River?, Shigar?, Շայոկ, Փանջնադ գետ, Shingo River?, Soan River?, Kurram River?, Գումալ, Քաբուլ, Astore River?, Satpara Stream?, Bunar Gah?, Shigarthang Lungma?, Tormik River?, Tukchun Lungma? և Stak Nala?
ԵրկիրՉինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան,
Հնդկաստան Հնդկաստան,
Պակիստան Պակիստան
ԵրկրամասՓենջաբ, Լադախ, Սինդ, Hazara?, Գիլգիտ-Բալտիստան և Տիբեթի ինքնավար շրջան
ՋրահավաքԻնդոսի ավազան
ԳետըՎիքիպահեստում

Ինդոս[1] (տիբեթերեն՝སེང་གེ།་གཙང་པོ Sênggê Zangbo,չինարեն՝印度河 Yìndù Hé,հինդի՝सिन्धु नदी,ա.-փենջ.՝دریاۓ سندھ Sindh,փուշթու՝اباسين Abāsin,սինդհի՝سنڌوندي Sindhu,ուրդու՝دریائے سندھ‎),գետՀարավային Ասիայում՝Չինաստանում,Հնդկաստանում ևՊակիստանում։ Սկիզբ է առնումԿալյաս լեռնաշղթայի (Տիբեթի բարձրավանդակ) լանջերից, շուրջ 5300 մ բարձրությունից․ միջին և ստորին հոսանքներում հոսում էԻնդոս-Գանգեսյան հարթավայրով, Պակիստանի խոշոր նավահանգստային քաղաք Կարաչիի մոտ թափվումԱրաբական ծովը[2][3]՝ առաջացնելով դելտա (տարածությունը շուրջ 8 հազար կմ2)։ Պակիստանի ամենաերկար գետն է և համարվում է պակիստանցիների ազգային՝ մայր գետը[4]։ Ընդհանուր երկարությունը 3180 կմ է։ Կա ոչ կանոնավոր նավագնացություն մինչև Քաբուլ վտակի գետաբերանը։

Հակիրճ տեղեկատվություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Ինդոսի ջրահավաք ավազանը ընդգրկում է մոտավորապես 1,165,000 քառակուսի կիլոմետր տարածք, ջրի տարեկան ծախսը (հոսքը), ըստ կատարված հաշվարկների, կազմում է շուրջ 243 խորանարդ կիլոմետր. ջրառատությամբ կրկնակի գերազանցում է Նեղոսին և եռակի՝ Եփրատին ու Տիգրիսին՝ միասին վերցված։ Այդ ցուցանիշով Ինդոսը աշխարհի գետերի ցանկում զբաղեցնում է քսանմեկերորդ տեղը[5]։ Նրա ձախակողմյան խոշոր վտակներն են Զանսկարը և Փենջաբը (վերջինս իր հերթին ունի հինգ խոշոր վտակ՝ Չենաբը, Ռավին, Ջելումը, Բեասը, Սութլեջը)։ Աջակողմյան խոշոր վտակներն են Շյոկը, Գիլգիթը, Գոմալը, Քաբուլը, Կուրամը։ Սկիզբ առնելով լեռնային աղբյուրից և սնուցվելով սառցադաշտերի հալոցքաջրերով՝ Ինդոսն իր առատահոս ջրերով սատար է դառնում բարեխառն գոտու անտառների, ոռոգվող սարավանդների ու հարթավայրերի էկոհամակարգերի։

Ինդոսի գետահովտի հյուսիսային հատվածը՝ նրա վտակների գետահովիտների հետ մեկտեղ, կազմավորում է Փենջաբի տարածաշրջանը, իսկ ստորին հոսանքի շուրջբոլորը տարածվում է Սինդհի տարածաշրջանը։ Գետը պատմականորեն կարևոր դեր է խաղացել տարածաշրջանի ցեղերի ու ժողովուրդների կյանքում. նրա ափերին ձևավորվել են բազում մշակույթներ։ Մեր թվականությունից առաջ երրորդ հազարամյակում այստեղ ի հայտ է ելել բրոնզեդարյան քաղաքային նշանավոր քաղաքակրթություններից մեկը, մ. թ. ա. երկրորդ հազարամյակում Փենջաբը հիշատակվել է Ռիգվեդայի օրհներգերում (որպես Սապտա Սինդհու) և զրադաշտական Ավեստայում ու գրական այլ երկերում (որպես Հապտա Հինդու). այս երկու եզրույթներն էլ նշանակում ենՅոթ գետեր։ Ինդոսի հովտում հիմնված վաղ պատմական թագավորություններից են Գանդհարան և Սաուվիրան։

Ինդոսը Արևմուտքին հայտնի է դարձել դեռևս դասական ժամանակներում, երբ պարսից Դարեհ արքան իր հույն հպատակ Սկիլաքսես Կարիանդացուն ուղարկել է հետազոտելու գետն ու նրա մերձակա տարածքները (ca. 515 BC):

Ինդոսի վրա կառուցվել են մի շարք ամբարտակներ ու պատվարներ։ Ափին ենՀայդարաբադ,Սուկկուր քաղաքները, իսկ դելտայի մոտ՝Կարաչի ծովային նավահանգիստը։

Անվանում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Անվանումներն են՝սանսկրիտ՝सिन्धु (Sindhu IAST);ուրդու՝سندھ‎ (Սինդհ);սինդհի՝سندھو (Սինդհու);ա.-փենջ.`سندھ (Sindh IAST);ավեստերեն՝ Hindu;փուշթու՝اباسين (Աբբա-Սին «գետերի հայր»);պարս.՝هند («Հինդ»);տիբեթերեն՝Sengge Chu («Lion River»); չինարեն հեշտ. 印度河 , պինին: Yìndù Hé;հուն․՝Ινδός (Ինդոս)։

Սանսկրիտ լեզվով կոչվելՍինդհու (բառացի՝ «գետ»), որը հինպարսիկներին է անցնելՀինդ, իսկ հինհույներին ևհռոմեացիներին Ինդոս (Ինդ) ձևով։Փուշթու լեզվով կոչվում է Աբբա֊Սինդ (բառացի՝ «գետերի հայր»)[6]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  1. ↑Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում».Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան:9-րդ հրաշալիք. էջ 51.ISBN 99941-56-03-9.
  2. ↑Swain, Ashok (2004).Managing Water Conflict: Asia, Africa and the Middle East. Routledge. էջ 46.ISBN 1135768838. «1,800 miles long river after flowing out of Tibet through the Himalayas enters Kashmir and then moves into Pakistan»
  3. ↑The Indus Basin of Pakistan: The Impacts of Climate Risks on Water and Agriculture. World Bank publications. էջ 59.ISBN 9780821398753.
  4. ↑«Geography: The rivers of Pakistan».Dawn. 2009 թ․ սեպտեմբերի 26. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  5. ↑«Indus water flow data in to reservoirs of Pakistan». Արխիվացված էօրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 15-ին.
  6. ↑Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987).Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».

Պատկերասրահ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  • Ինդոսը պակիստանյան Քոթրի Բարաջ բնակավայրի մերձակայքում /տեսանկարահանում/V
  • Սառցակալած Ինդոսը Նյոմայի մերձակայքում
    Սառցակալած Ինդոսը Նյոմայի մերձակայքում
  • Ինդոսը Սկարդուի մերձակայքում
    Ինդոսը Սկարդուի մերձակայքում

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  • G.P. Malalasekera (2003 թ․ սեպտեմբերի 1),Dictionary of Pali Proper Names, Volume 1, Asian Educational Services,ISBN 978-81-2061-823-7
  • Albinia, Alice. (2008)Empires of the Indus: The Story of a River. First American Edition (20101) W. W. Norton & Company, New York.978-0-393-33860-7.
  • World Atlas, Millennium Edition, p. 265.
  • Jean Fairley, "The Lion River", Karachi, 1978.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են«Ինդոս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
GND: 4095957-0 ·NDL: 00628235 ·NKC: xx0117801 ·VIAF: 237269647 ·WorldCat VIAF: 237269647
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկվածՀայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 340)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ինդոս&oldid=10525509» էջից
Կատեգորիաներ:
Թաքցված կատեգորիաներ:
[8]ページ先頭
©2009-2025 Movatter.jp