Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Jump to content
Վիքիպեդիա
Որոնել

Բրոմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
35Սելեն

ԲրոմԿրիպտոն

Բրոմ
Մուգ կարմիր, սուր հոտով, ծանր հեղուկ
Ատոմի հատկություններ
Անվանում, սիմվոլ, կարգաթիվԲրոմ / Bromum (Br),Br, 35
Ատոմային զանգված
(մոլային զանգված)
[79, 901; 79, 907][1] զ. ա. մ. (գ/մոլ)
Էլեկտրոնային կոնֆիգուրացիա[Ar] 3d10 4s2 4p5
Քիմիական հատկություններ
Կովալենտ շառավիղ114 պմ
Իոնի շառավիղ+5e)47 (-1e)196 պմ
Էլեկտրաբացասականություն2, 96 (Պոլինգի սանդղակ)
Էլեկտրոդային պոտենցիալ0
Օքսիդացման աստիճաններ7, 5, 3, 1, 0, -1
Իոնացման էներգիա
(առաջին էլեկտրոն)
 1142, 0 (11, 84) կՋ/մոլ (էՎ)
Պարզ նյութի թերմոդինամիկական հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան265, 9 К (-7, 25 °C)
Եռման ջերմաստիճան331, 9Կ
Հալման տեսակարար ջերմունակություն(Br—Br) 10, 57 կՋ/մոլ
Հալման տեսակարար ջերմունակություն(Br—Br) 29, 56 կՋ/մոլ
Մոլյար ջերմունակություն75, 69[2] Ջ/(Կ·մոլ)
Մոլային ծավալ13, 1 սմ³/մոլ
Պարզ նյութիբյուրեղային ցանց
Բյուրեղացանցի տվյալներa=6, 67 b=4, 48 c=8, 72
Այլ հատկություններ
Ջերմահաղորդականություն(300 Կ) 0, 005 Վտ/(մ·Կ)
35
Բրոմ
79,904
3d104s24p5


Բրոմ (լատին․՝ Bromum,հին հունարեն՝βρῶμος - գարշահոտություն),Br, տարրերիպարբերական համակարգի 7-րդ խմբի քիմիական տարր, կարգահամարը՝ 35[3], ատոմական զանգվածը՝ 79, 904։Հալոգեն է։ Բրոմը p տարր է, նրա ատոմի էլեկտրոնային թաղանթների կառուցվածքն է 4S24P5, K-, L-, M- թաղանթները լրացված են։ Սովորական պայմաններում մուգ կարմիր, սուր հոտով, ծանր հեղուկ է։ Բրոմը (Br2) հայտնաբերել են Ժ. Բալարը և Ս. Լևիգը1826 թվականին։ Այն սովորական պայմաններում գորշ գույնի գարշահոտհեղուկ է, p=գ/սմ³, tհալ=-8, 2°С, tեռ=58°С։

Պատմություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Բրոմը (Br2) հայտնաբերել են Ժ. Բալարը և Ս. Լևիգը1826 թվականին։ Այս բացահայտման շնորհիվ Բալարը անունը հայտնի դարձավ ամբողջ աշխարհում։

Անվան ծագում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Տարրի անվանումը ծագել էհին հունարեն՝βρῶμος -տհաճ հոտ, գարշահոտ[4]։

Բնության մեջ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Կազմում էերկրակեղևի զանգվածի 1, 6․10−4 %-ը (1015-1016 տ)։ Մեծ մասամբ ցրված էմագմայինապարներում կամ ուղեկցվում է մյուսհալոգեններին։ Բրոմըքլորի մշտական ուղեկիցն է։ Հանդիպում է բյուրեղների ձևով՝ քլորիդների նստվածքներում (կերակրի աղում՝ մինչև 0, 02 %, կալիումական աղերում՝ սիլվինիտում ուկառնալիտում՝ մինչև 0, 3%), ինչպես նաև ծովաջրում (մինչև 0, 065%), աղի լճերում, աղահանքերի ու նավթահանքերի հետ կապ ունեցող ստորգետնյա ջրերում (մինչև 0, 1%)։ Բ․ հազվադեպ է առաջացնում կարծր հանքատեսակներ, բրոմարգիտ՝ AgBr, էմբոլիա՝ Ag(Cl, Br)[5], յոդէմբոլիտ Ag(Cl, Br, J)։

Բրոմ են պարունակումբույսերի (7․10−4 %, հատկապես լոբազգիները) ևկենդանիների (մինչև 1․10՜4%, արյան մեջ,ողնուղեղի հեղուկում,մակուղեղում,մակերիկամում)հյուսվածքները։

Բրոմի
օքսիդացման աստիճաններ
−1HBr
0Br
2
+1BrCl
+3BrF
3
+5BrF
5
+5BrO
3
+7BrO
4

Ստացում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Բրոմի ստացման հումք են ծովի ջուրը, լճերի ու ստորգետնյա աղաջրերը, ինչպես նաև կալիումական արտադրության թափոնները, որոնք պարունակում են բրոմիդներ։ Բրոմը ստանում են բրոմիդներիլուծույթների վրաքլոր ներգործելով

Cl2+2Br2Cl+Br2{\displaystyle {\mathsf {Cl_{2}+2Br^{-}\rightarrow 2Cl^{-}+Br_{2}}}}

Ֆիզիկական հատկություններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Սովորական պայմաններում մուգ կարմիր, սուր հոտով, ծանրհեղուկ է, պնդանում է -7, 2 °C-ում, եռում՝ 58, 78 °C-ում,խտությունը՝ 3100 կգ/մ3։ Սառեցնելիս բրոմը առաջացնում է մետաղական թույլ փայլով կարմրաշագանակագույն ասեղնաձև բյուրեղներ։ Բրոմի մոլեկուլը երկատոմ է, տաքացնելիս (800 °C-ից բարձր) և լույսի ազդեցությամբ տրոհվում է։ Ջրում քիչ է լուծվում (100<7-ում՝ 3, 58 գ բրոմ, 20 °C-ում), 5, 84 °C-ից ցածր առաջացնում է բյուրեղահիդրատ՝ Br2•8H2O (կարմիր նռնագույն բյուրեղներ)։ Լավ է լուծվում օրգանական լուծիչներում։ Միացություններում ունի փոփոխական արժեքականություն։

Օքսիդացման թիվը բրոմիդներում, հիպոբրոմիտներում, բրոմիտներում, բրոմատներում և գերբրոմատներում համապատասխանաբար հավասար է -1, +1, +3, +5 և +7։ Քիմիապես ակտիվ տարր է։Թթվածնի,ազոտի,ածխածնի հետ անմիջականորեն չի միանում։ Կողմնակիորեն ստացվել են Вг3O8, ВO2 և Br2O խիստ անկայունօքսիդները։

Իզոտոպներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
ԻզոտոպԿյանքի տևողությունՏրոհման էներգիա ՄէՎՍպինՔայքայում (en)Հաճախականություն %
68Br1, 2 µsp = 100
69Br24 nsp = 100
70Br79, 1 ms10, 40+K/β+ = 100
70m1Br2, 2 sK/β+ = 100
71Br21, 4 s6, 55/2−K/β+ = 100
72Br78, 6 s8, 73+K/β+ = 100
72m1Br10, 6 s0, 101 (IT), 8, 801 (K/ β+)1−IT≈100, K/β+ = ?
73Br3, 4 min4, 6601/2−K/β+ = 100
74Br25, 4 min6, 907(0−)K/β+ = 100
74m1Br46 min9, 9214(+)K/β+ = 100
75Br96, 7 min3, 0303/2−K/β+ = 100
76Br16, 2 h4, 9631−K/β+ = 100
76m1Br1, 31 s0, 103 (IT), 5, 066 (K/ β+)(4+)IT>99, 4, K/β+<0, 6
77Br57, 036 h1, 3653/2−K/β+ = 100
77m1Br4, 28 min0, 1069/2+IT = 100
78Br6, 46 min3, 574 (K/β+), 0, 706 (β)1+K/β+≈100, β<0, 01
78m1Br119, 2 µs(4+)
79Brstabil3/2−50, 69
79m1Br4, 86 s0, 2089/2+IT = 100
80Br17, 68 min2, 004 (β), 1, 871 (K/β+)1+β = 91, 7, K/β+ = 8, 3
80m1Br4, 4205 h0, 0865−IT = 100
81Brstabil3/2−49, 31
82Br35, 30 h3, 0935−β = 100
82m1Br6, 13 min0, 046 (IT), 3, 139 (β)2−IT = 97, 6, β = 2, 4
83Br2, 40 h0, 9723/2−β = 100
84Br31, 80 min4, 6502−β = 100
84m1Br6, 0 min4, 9706−β = 100
85Br2, 90 min2, 8703/2−β = 100
86Br55, 1 s7, 626(2−)β = 100
87Br55, 60 s6, 853 (β), 1, 337 (βn)3/2−β = 100, βn = 2, 52
88Br16, 34 s8, 96 (β), 1, 91 (βn)(1, 2−)β = 100, βn = 6, 58
89Br4, 348 s8, 16 (β), 3, 05 (β)n(3/2−, 5/2−)β = 100, βn = 13, 8
90Br1, 91 s10, 35 (β), 4, 04 (βn)βn = 25, 2, β = 100
91Br0, 541 s9, 80 (β), 5, 34 (βn)β = 100, βn = 18, 3
92Br0, 343 s12, 20 (β), 6, 66 (βn)(2−)β = 100, βn = 33
93Br102 ms11, 0 (β), 7, 7 (βn)(5/2−)β = 100, βn = 10 +5−3
94Br70 msβ = 100, βn = 30
95Br<150 ns3/2−β = 100
96Br<150 nsβ = 100, βn = 27, 6
97Br<150 ns3/2−β = 100

Բնական բրոմը բաղկացած է երկու կայունիզոտոպից՝79Br (50, 54%) և81Br (49, 46%)։ Արհեստականորեն ստացվել են 74-88 զանգվածի թվերով ռադիոակտիվ իզոտոպներ, որոնցից մենակայունը82Br է (T1/2 = 35, 87 ժ)։

Քիմիական հատկություններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Ավստրալիական էմբոլիտ - Ag(Cl, Br)

Քիմիապես ակտիվ տարր է։ Թթվածնի,ազոտի,ածխածնի հետ անմիջականորեն չի միանում։ Կողմնակիորեն ստացվել են Вг3O8, ВO2 և Br2O խիստ անկայուն օքսիդները։ Ստացվել է նաև բրոմազիդը՝ BrN3։Ջրածնի հետ միանում է տաքացնելիս՝ առաջացնելով բրոմաջրածին։

Br2+H2OHBr+HBrO{\displaystyle {\mathsf {Br_{2}+H_{2}O\rightarrow HBr+HBrO}}}
Բրոմը ամպուլայում

Հալոգենների և բրոմի անմիջական փոխազդմամբ ստացվում են՝ BrF3, BrFs, BrCl, Brl և այլն, որոնք անկայուն միացություններ են։Ծծմբի,սելենի,տելուրի,ֆոսֆորի,արսենի,ծարիրի,ալյումինի,նատրիումի և մի շարք այլ տարրերի հետ փոխազդում է՝ ջերմություն, երբեմն նաև բոց արձակելով։

Br2+2KII2+2KBr{\displaystyle {\mathsf {Br_{2}+2KI\rightarrow I_{2}+2KBr}}}
Cl2+2KBrBr2+2KCl{\displaystyle {\mathsf {Cl_{2}+2KBr\rightarrow Br_{2}+2KCl}}}

Մետաղներից շատերը անջուր բրոմիի հետ չեն միանում մակերեսի վրա բրոմիդի պաշտպանիչ թաղանթ գոյանալու պատառով։ Բրոմի նկատմամբ կայուն են (նույնիսկ բարձր ջերմաստիճաններում և խոնավության առկայությամբ)արծաթը,կապարը,պլատինը ևտանտալը։

2Au+3Br22AuBr3{\displaystyle {\mathsf {2Au+3Br_{2}\rightarrow 2AuBr_{3}}}}

Բրոմի ջրային լուծույթը՝ բրոմաջուրը, պարունակում է բրոմաջրածնական՝ HBr անկայուն հիպոբրոմային՝ НВrOթթուները։ Բրոմը լուծվում է նաև ալկալիների լուծույթներում՝ առաջացնելով բրոմիդներ և հիպոբրոմիտներ (ցածր ջերմաստիճաններում) կամ բրոմատներ (տաքացնելիս, մոտ 100 °С)։

3Br2+3Na2CO35NaBr+NaBrO3+3CO2{\displaystyle {\mathsf {3Br_{2}+3Na_{2}CO_{3}\rightarrow 5NaBr+NaBrO_{3}+3CO_{2}}}}

Բորը ուժեղ օքսիդիչ է։ Ջրային լուծույթներում օքսիդացնում է սուլֆիդները և թիոսուլֆատները՝ սուլֆատների, նիտրիտները՝ նիտրատների,ամոնիակը՝ ազատ ազոտի։ Բրոմը դուրս է մղումյոդը նրա միացություններից, սակայն արտամղվում է քլորով ևֆտորով։

Բրոմըչհագեցած ածխաջրածինների հետ մտնում է միացման,հագեցած ածխաջրածինների հետ՝տեղակալման ռեակցիաների մեջ։

C2H4+Br2C2H4Br2{\displaystyle {\mathsf {C_{2}H_{4}+Br_{2}\rightarrow C_{2}H_{4}Br_{2}}}}

Ուժեղ (քլորից թույլ) օքսիդիչ է, օքսիդացնում է մետաղներին և որոշ ոչ մետաղներին.

2Al+3Br22AlBr3{\displaystyle {\mathsf {2Al+3Br_{2}\rightarrow 2AlBr_{3}}}}
2P+3Br22PBr3{\displaystyle {\mathsf {2P+3Br_{2}\rightarrow 2PBr_{3}}}}
H2+Br22HBr{\displaystyle {\mathsf {H_{2}+Br_{2}\rightarrow 2HBr}}}

Ինչպես նաև բարդ միացություններին.

Br2+H2S2HBr+S{\displaystyle {\mathsf {Br_{2}+H_{2}S\rightarrow 2HBr+S}}}

Փոխազդում է ջրի (տաքացնելիս) ևալկալիների հետ.

Br2+H2OHBr+HBrO{\displaystyle {\mathsf {Br_{2}+H_{2}O\rightarrow HBr+HBrO}}}
Br2+2KOHKBr+KBrO+H2O{\displaystyle {\mathsf {Br_{2}+2KOH\rightarrow KBr+KBrO+H_{2}O}}}

Br- իոնի որակական ռեակցիան AgBr-ի դեղնավուն նստվածքի առաջացումն է.

Br3+AgAgBr{\displaystyle {\mathsf {Br_{3}+Ag\rightarrow AgBr}}}

Բրոմի (I) օքսիդը՝ Br2O-ն, սև-դարչնագույն պինդ նյութ է, որը -40 °С-ում քայքայվում է համապատասխան տարրերի.

C2Br2O2Br2+O2{\displaystyle {\mathsf {C2Br_{2}O\rightarrow 2Br_{2}+O_{2}}}}

Ստանում են սնդիկի (II) օքսիդի և Br2-ի փոխազդեցությամբ.

2Br2+Hg2OHgBr2+Br2O{\displaystyle {\mathsf {2Br_{2}+Hg_{2}O\rightarrow HgBr_{2}+Br_{2}O}}}

Հիպոբրոմաթթվի անհիդրիդն է.

Br2O+H2O2HBrO{\displaystyle {\mathsf {Br_{2}O+H_{2}O\rightarrow 2HBrO}}}

Կիրառություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
Կալիումի բրոմիդ

Բժշկության մեջ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  • Բրոմը ելանյութ է անօրգանական և օրգանական բրոմածանցյալներ ստանալու համար, որոնք կիրառվում են բժշկության (նևրոզների,հիստերիայի,անքնության,հիպերտոնիկ և այլ հիվանդությունների դեմ), ներկանյութերի արտադրության, լուսանկարչության մեջ։

Մեթիլբրոմիդը և բրոմի որոշ միացություններ օգտագործվում են որպես միջատասպաններ, էթիլբրոմիդը՝ իբրև հակադետոնատոր բարձրօկտանային վառելանյութերում։

Քիմիայում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  • Բրոմը մեծ կիրառություն ունի օրգանական սինթեզում։
  • «Բրոմաջուրը» (բրոմի ջրային լուծույթը) կիրառվում է որպես ռեագենտ օրգանական միացություններում

Տեխնիկայում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Արծաթի բրոմիդը՝ AgBr, կիրառվում է լուսանկարչության մեջ։

  • Օգտագործվում է տեքստիլ արդյունաբերությունում։
  • Բրոմի պենտաֆտորիդը հաճախ հրթիռային վառելանյութում օգտագործում են որպես հզոր օքսիդիչ։

Զենքի արտադրությունում

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ բրոմը օգտագործվել է մարտական թունավոր նյութերի արտադրությունում։

Ֆիզիոլոգիական ազդեցություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Բրոմը թունավոր է։ Օդում բրոմի 1 մգ/մ3 պարունակությունը առաջացնում է արցունքագեղձերի գրգռում, գլխապտույտ, արյունահոսություն քթից, հազ, ավելի բարձր կոնցենտրացիաների դեպքում՝ շնչահեղձություն,բրոնխիտ, երբեմն՝ մահ։

Թեթև թունավորման դեպքում անհրաժեշտ է ամոնիակի գոլորշիներ շնչել, ուժեղ թունավորման դեպքում՝ թթվածին։ Հեղուկ բրոմը այրում է մաշկը։ Մաշկի վրա թափված Բրոմը հեռացնում են մեծ քանակությամբ ջրով լվանալով կամ օդի ուժեղ հոսանքով, ապա մաշկը օծում լանոլինով։ Բրոմի սահմանային թույլատրելի քանակն օդում 2 մգ/մ3 է։

Բարձր խտության լուծույթներն օգտագործվում ենկրծողների դեմ։ Մեթիլ բրոմիտի բարձր խտության լուծույթներն օգտագործում են վարակազերծման ժամանակ։

Առասպելներ և լեգենդներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Գոյություն ունի տարածված մի լեգենդ այն մասին, որ բանակում, բանտերում և հոգեբուժարաններում սննդին ավելացնում են բրոմի միացություններ, մարդկանց մոտսեռական հակումը նվազեցնելու համար։

Բրոմի

Տես նաև

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  1. Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(անգլ.) //Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. —ISSN0033-4545. —doi:10.1351/PAC-REP-13-03-02
  2. Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — Москва: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. — С. 318. — 623 с. —100 000 экз.
  3. Таблица Менделеева на сайтеИЮПАК
  4. «Большой древнегреческий словарь (αω)». Արխիվացված էօրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 13-ին.
  5. Эмболит // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Գրականություն

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
  • Справочник для химиков, инженеров, врачей. Вредные вещества в промышленности. Том 3. Л. «Химия» 1977. стр. 22 — 24.
  • Каталог химических реактивов фирмы MERCK (Германия), 2008—2010 г.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել |խմբագրել կոդը]
 Պարբերական աղյուսակ
H He
LiBe BCNOFNe
NaMg AlSiPSClAr
KCa ScTiVCrMnFeCoNiCuZnGaGeAsSeBrKr
RbSr YZrNbMoTcRuRhPdAgCdInSnSbTeIXe
CsBaLaCePrNdPmSmEuGdTbDyHoErTmYbLuHfTaWReOsIrPtAuHgTlPbBiPoAtRn
FrRaAcThPaUNpPuAmCmBkCfEsFmMdNoLrRfDbSgBhHsMtDsRgCnNhFlMcLvTsOg
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկվածՀայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 572
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բրոմ&oldid=10510194» էջից
Կատեգորիաներ:
Թաքցված կատեգորիաներ:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp