Stup (grčki:stílos) je vertikalni konstruktivni element uarhitekturi, nosač kružnog presjeka koji slobodno stoji. Uloga mu je prenošenje težine tereta (krova,greda ili luka) na tlo, no može imati i isključivo dekorativnu ulogu (obelisk i sl.). Gornji ukrašeni dio stupa naziva sekapitel.
Drugi srodni pojmovi uključuju:
stub - slobodnostojeći nosač pravokutnog ili bilo kakvog drugog presjeka, samo ne kružnog
polustup - stup (kružni profil) priljubljen uza zid
pilastar - stub (pravokutni profil) priljubljen uza zid
Prvi stupovi se javljaju još uneolitiku kao drveni, nikako ili blago obrađeni trupci koji imaju ulogu nosača krovne grede.Pravi kameni stupovi, javljaju se uDrevnom Egiptu (Imhotep oko2600. pr. Kr.) i oni već imaju prepoznatljive oblikelotosa,papirusa,palme ili snopa pruća. U svojim hramovima Egipćani gradehipostilne dvorane (grčki:hypo = pod, ispod, istulos = stup - "poduprt stupovima"), tj. dvorane potpuno ispunjene masivnim stupovima koji su pri bazi šireg promjera. Na nekim hramovima koriste stupce bez baze i kapitela kako bi izgledali krhkiji, a njihova uloga čudotvornijom.
Minojski drveni stupovi (npr. Palače uKnossosu) naKreti bili su suženi pri dnu kako bi pridonijeli prozračnosti i dojmu građevine.Perzijski stupovi imali su kapitele s kombinacijom dvije identične životinje, a dosezali su i preko 30 m u visinu (Perzepolis).
UStaroj Grčkoj javljaju se tri prepoznatljiva stupa koji su okosnica tri stila u arhitekturi:
Oni se razlikuju oblikom baze, visinom i vitkošću stupova, ali najviše građomkapitela.
Rimljani zbog njihove dekorativnosti najčešće upotrebljavaju korintske stupove, ali i jednostavnitoskanski stup,etruščanskog podrijetla. Kasnije počinju upotrebljavati i kombinaciju korintskog i jonskog stupa, tzv.kompozitni stup. Rimska arhitektura počiva na stupcima i lukovima od opeke koji su učvršćeni primitivnimbetonom. Rimljani podižu i građevine-spomenike u obliku stupova, tzv.trijumfalni stupovi od kojih je najpoznatijiTrajanov stup.
Indijski carAšoka iz dinastijeMaurya (322. pr. Kr. -185.) podizao je monumentalne spomenike u obliku stupova s bogato plastično ukrašenim kapitelima na mjestima od osobitog značaja u životuBude.Uromanici su stupovi bili masivni, s kapitelima na kojima su obično bili isklesani biblijski motivi. Ugotici katedrale nose stupci koji su sastavljeni od više stupova, tzv.snopasti stupovi.
Renesansa se vraća klasičnim rimskim oblicima stupova, a uBaroku oni dobivaju goleme dimenzije. U baroku se koriste i tzv.Solomonski stupovi (uvrnuti od baze do kapitela) kao nabaldahinu uBazilici sv. Petra uRimu.
Neobičan primjer stupova je na pročeljuDržavne solane u Arc-et-Senasu uFrancuskoj (1775. – 79.) gdje se izmjenjuju cilindrični i kvadratni tamburi, tako da su oni ujedno i stupovi i stupci.
_-_arkada.JPG)
