Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Jump to content
Wikipedia
Ronsee

Yn Eeslynn

Ass Wikipedia.
Lýðveldið Ísland
Pobblaght yn Eeslynn
Brattagh yn EeslynnCowrey cleinney yn Eeslynn
BrattaghArmys
Arrane ashoonaghLofsöngur
Preeu-valley
(as y balley smoo)
Reykjavík
64°08′ Hwoaie 21°56′ Heear
Çhengey oikoilEeslynnish
ReiltysPobblaght ard-whaiylagh
 - EaghtyraneGuðni Th. Jóhannesson
 - Ard-vinishterBjarni Benediktsson
 - Eaghtyrane yn AlþingiEinar Kristinn Guðfinnsson
Seyrsnysveih'nDanvarg 
 - Reill thie1 Toshiaght Arree,1904 
 - Seyrsnys1 Nollick,1918 
 - Pobblaght17 Mean Souree,1944 
Eaghtyr
 - Yn clane103,000 km² (107-oo)
39,770 mi ker 
 - Ushtey (%)2.7
Earroo yn phobble
 - Ooley 2008319,355[1] (172-oo)
 - Coontey-pobble 1980229,187 
 - Glooaght3.1/km² (233-oo)
7.5/mi ker
LTS (CCK)Ooley 2007
 - Yn clane$12.274 billioon[2] (132-oo)
 - Yn dooinney$39,167[2] (5-oo)
LTS (ennymagh)Ooley 2007
 - Yn clane$20.228 billioon[2] (93-oo)
 - Yn dooinney$64,547[2] (4-oo)
Gini (2005)25.0[3] (injil) (4-oo)
ALD (2006) 0.979 (ard) (1-d)
ArgidKróna yn Eeslynn (ISK)
Traa ynnydaghGMT(UTC+0)
Coad eddyr-voggyl.is
Coad çhellvane+354

Ta'nEeslynn, nyPobblaght yn Eeslynn dy oikoil (Eeslynnish:Ísland nyLýðveldið Ísland), ny çheer ellanagh ta ny lhie aynsTwoaie y Cheayn Sheear eddyryn Oarpey vooar-heeragh asGreenlynn.[4] Ta 320,000 cummaltee 'sy çheer as t'ee 103,000 km² er eaghtyr.[5] SheReykjavík ypreeu-valley as y balley smoo 'sy çheer.

Hoshee coloinaghys yn Eeslynn ayns 874, rere yLandnámabók, v'eh y toshiagh NorlynnaghIngólfur Arnarson y chied choloinagh Norlynnagh beayn er yn ellan.[6] Ren sleih elley keayrtyn er yn ellan roish as hannee ad ayn er feie yn gheuree. Harrish ny h-eashyn, ren sleihNordagh asCeltiagh coloinaghys er yn ellan. Derrey yn 20-oo eash, chur ny h-Eeslynnee barrant er eeasteyraght as eirinys, as eddyr ny bleeantyn 1262 as 1918 va'n çheer ny cooid jeh ny reeriaghtynNorlynnagh asDanvargagh. 'Sy 20-oo eash haghyr lhiasaghey as bishaghey mooar ayns tarmaynys as corys lhiasee yn Eeslynn. Ayns ny bleeantyn shoh chaie, chur yn Eeslynn rish traght seyr 'synEaghtyr Tarmaynagh Oarpagh as haghyr anchaslaghey veih'n eeasteyraght dys magheryn tarmaynagh noa aynsshirveish,argidys, as çhynskylyn elley.

Jiu, ta'n Eeslynn nane jeh çheeraghyn ny cruinney lesh corrymyn seyrsnys theayagh as tarmaynagh b'yrjey.[7] Ayns 2007, va'n Eeslynn rang-oardraghit myr y çheersmoolhiasit er y dowan liorishAyndagh Lhiasaghey Deinney ny h-Ashoonyn Unnaneysit.[8] V'ee nykiarrooçheer rere troaraght y dooinney, as nane jeh ny çheeraghyn smoo cormagh rereco-effaght Gini.[9][10] Tacultoor as eirinys dowin ec ny h-Eeslynnee, lheid as coagyraght as feeleeaght, as ta enney share eddyr-ashoonagh er feayn-skeealyn Eeslynnagh. Ta'n Eeslynn ny h-oltey jeh'nAU,RCAH,SOTS,ETO asRCTL, agh cha nel ee ny h-oltey jeh'nUO.

Boayl-oaylleeaght

[reagh |edit source]
Caslys çheerey yn Eeslynn ta soilshey magh ny preeu-valjyn.

Ta'n Eeslynn ny lhie ayns Twoaie y Cheayn Sheear beggan çheu yiass veihCryss yn Arctagh, ta goll harrish yn ellan begGrímsey magh veih coose twoaie ny çheerey, agh nagh vel goll trooid yn Eeslynn vooar-heeragh. Neu-chosoylagh rishGreenlynn gherroil, t'eh er credjal dy vel yn Eeslynn ny cooid jeh'n Oarpey as nagh vel ee ny cooid jehAmerica Hwoaie. Ansherbee, rere creg-oaylleeaght cha nel yn ellan ny cooid jeh'n Oarpey noadyr. Er cosoylaghtyn cultooragh, tarmaynagh as çhengoaylleeagh, t'eh er credjal dy vel yn Eeslynn ny cooid jehLoghlin ayns ram co-hecksyn. T'ad Greenlynn (287 km) asEllanyn ny Geyrragh (420 km) ny thallooyn s'faggys. Ta'n çheer ny lhie 970 km magh veih coose ny h-Oarpey er y voayl s'faggys (Norlynn).

Çheer-oaylleeaght

[reagh |edit source]
Reayrt er y Chruinney lesh yn Eeslynn 'sy çheshvean.

Ta'n Eeslynn ny18-oo ellan smoo er y theihll, as ny nah ellan smoo 'syn Oarpey lurg y Vretyn Vooar. Ta'n çheer 103,000 km² (39,768.5 mi ker) er eaghtyr, as ta 62.7% jeh nyhundrey. Ta 14.3% eaghtyr ny çheerey jeant seose jeh loghyn as awinyn rioee; cha nel agh 23% fo glasseraght.[11] T'adÞórisvatn (Doour): 83–88 km² (32–34 mi ker) asÞingvallavatn: 82 km² (32 mi ker) ny loghyn smoo; ta loghyn ennoil elley goaill stiagh loghyn lheid asLögurinn asMývatn. She Öskjuvatn y logh s'diuney as eh 220 m (722 trieyn) ec y voayl s'diuney.

Ta ramkeyllyssyn sailley punkaghey y coose eck, as ta'n chooid smoo jeh baljyn as baljyn beggey ny çheerey soit ayn er y fa dy vel yn antraie,Thalloo sleitoil yn Eeslynn, ny chochiangle feayr as neuvaghagh jeh geinnagh as sleityn. T'adReykjavík,Kópavogur,Hafnarfjörður,Reykjanesbær, raad dy vel y phurt aeragh eddyr-ashoonagh ny lhie, asAkureyri ny preeu valjyn 'sy çheer. Ta'n ynnyd vaghee smoo hwoaieagh soit er ellanGrímsey.[12]

Ta kiare pairkyn ashoonagh 'syn Eeslynn:Pairk Ashoonagh Jökulsárgljúfur,Pairk Ashoonagh Skaftafell,Pairk Ashoonagh Snæfellsjökull, asPairk Ashoonagh Þingvellir.

Bioyrid chreg-oaylleeagh

[reagh |edit source]
Yn Eeslynn, veih'n spoar er 29 Jerrey Geuree 2004 (NASA).
Dettifoss, yn eas smoo cummaghtagh 'syn Oarpey, ta ny lhie ayns Shiar Hwoaie yn Eeslynn.

Ta'n Eeslynn ny thalloo aeg rere creg-oaylleeaght, as t'ee ny lhie erBoayl çheh yn Eeslynn asDreeym y Vean-Atlantagh, ta roie jeeragh trooid yn ellan. Er coontey ny cochiangleyn shen, ta'n ellan feer vioyr, as ta ramvolcaanyn urree, goaill stiagh ny volcaanyn ennoilHekla,Eldgjá,Herðubreið asEldfell. Ta'n Eeslynn nane jeh daa voayl er y chruinney raad dy veldreeym meanvooiragh soit ny s'yrjey na ardjid ny marrey, as t'eh coyrt raad roshtynagh da studeyryscreg-oaylleeagh er nyn lheid dreeymyn shen. Er coontey bruightey volcaanaghLaki ayns 1783-1784, hooar begnagh kerroo jeh sleih-earroo yn ellan baase rere gortey;[13] hug y bruightey erskyn cummey bodjallyn joan as kay harrish cooid vooar ny h-Oarpey ny h-Aishey as yn Affrick er fud meeghyn ny yei'n vruightey.

Ta ramgeeseryn 'syn Eeslynn chammah, goaill stiaghGeysir, fockle ta'n fockle corrym Gaelgagh çheet magh ass, chammah as y geeser ennoilStrokkur ta bruightey dagh 5-10 minnidyn. Ny yei lhing neuvioyrid, hosheeGeysir bruightey ny yei straih craayn-thallooin 'sy vlein 2000. Lesh feddynaght lheeadagh cummaght hiass-hallooinagh, as er y fa dy vel awinyn as easyn smaghtit da giennaghtyn ushtey-lectraghys, ta ushtey çheh as çhiass thie neu-chostallagh ry-gheddyn 'sy chooid smoo jeh thieyn er yn ellan. Ta'n ellan hene jeant seose, son y chooid smoo, jehbasalt,leavey veg-hilickagh ta kianglt rishvolcaanaghys deayrtagh cosoylagh rishHawaii. Agh ta sorçhyn eigsoylagh dy volcaanyn 'syn Eeslynn, as va leavaghyn aafillit, lheid asrhyolite asandesite, crooit myr eiyrtys.

Ta nane jeh ny h-ellanyn s'aa er y dowan,Surtsey, fo stiurey yn Eeslynn. Ta ennym y yeeSurtr currit er yn ellan. Dirree eh harrish ardjid ny marrey ny yei straih bruightaghyn volcaanagh eddyr 8 Sauin 1963 as 5 Mean Souree 1968.[12] Cha nel kiedoonys agh ec oaylleeyn, as ad jannoo studeyrys er aase bea noa, goll gys yn ellan.[14]

Speyr

[reagh |edit source]
Awin rioeeEyjafjallajökull, nane jeh ny h-awinyn rioee sloo 'syn Eeslynn.

Ta speyr choose yn Eeslynn nyspeyr vooiragh fo-phoullagh. TaStroo yn Eearvooir Hwoaie shickyraghey dy vel y çhiassid ayn ny s'yrjey na t'ayns buill elley er y theihll lesh ydowan-lheead cheddin. Ta ardjyn elley lesh y speyr cheddin goaill stiagh lheid as nyh-Ellanyn Aleutagh,Lieh-innys Alaska asTierra del Fuego, faagail magh dy vel ny h-ardjyn shen ny s'faggys da cryss ny cruinney. Dyn y wooise da'n niessid eck lesh yn Arctagh, ta coose yn ellan tannaghtyn gyn rio er fud y gheuree. Ta soiaghyn rioee nyn daghyrt anvennick. V'eh 'sy vlein 1969 nar haghyr y soiagh rioee jerrinagh er y choose hwoaie.[15]

Ta caghlaaghyn speyrey eddyr ardjyn eigsoylagh yn ellan. Loayrt trooid as trooid, ta'n coose yiass ny s'çhoe, ny s'fliugh, as ta ny smoo geay ayn, na t'ayns y twoaie. Ta ardjyn injil antraieagh 'sy twoaie feer çhirrym. T'eh ceau niaghtee 'sy gheurey ny s'mennick 'sy twoaie na t'eh 'sy jiass. TaThallooyn Sleitoil Meanagh nyn ardjyn s'feayrey 'sy çheer.

She 30.5 °C (86.9 °F) y çhiassid aeragh s'yrjey as eh recortyssit er 22 Mean Souree 1939 ayns Teigarhorn er y choose hiar yiass. She -38 °C (-36.4 °F) y çhiassid s'inshley er 22 Jerrey Geuree 1918 ayns Grímsstaðir as Möðrudalur 'sy çheer chooylloo hiar hwoaie. T'ad recortyssyn y çhiassid daReykjavík na 26.2 °C (79.2 °F) er 30 Jerrey Souree 2008, as -24.5 °C (-12.1 °F) er 21 Jerrey Geuree 1918.

Çhiassidyn laaoil meanagh s'yrjey as s'inshley (°C) (1961–1990)[16]
BoaylJ GeuT ArrMartAverilBoalM SouJ SouLuanM FouJ FouSauinNollAd
ooilley
Reykjavík[17]1.92.83.25.79.411.713.313.010.16.83.42.2S'yrjey7.0
-3.0-2.1-2.00.43.66.78.37.95.02.2-1.3-2.8S'inshley1.9
Akureyri[18]0.91.72.15.49.513.214.513.99.95.92.61.3S'yrjey6.7
-5.5-4.7-4.2-1.52.36.07.57.13.50.4-3.5-5.1S'inshley0.2

Faasrey as beiyn

[reagh |edit source]
Keyrrey Eeslynnagh.

Cha daink mooarane sorçhyn glassyraght ny beiyn gys yn ellan as cha daghyr aafilley ynnydagh, agh dy anvennick, veih'neash rioee yerrinagh begnagh 10,000 bleeaney er-dy-henney. Ta mygeayrt 1,300 dooieyn dyveeylyn 'syn Eeslynn, agh earroo injil t'aynjee ayns cosoylagh rish çheeraghyn elley (ta coontyssyn jeant er ny smoo na millioon dooieyn dy veeylyn er feie ny cruinney). Cha row aghsheeintagh dooghyssagh ynrican, yshynnagh arctagh, er yn ellan nar haink sleih. Haink y shynnagh gys yn ellan harrish y vooir riojit ec jerrey ny h-eash rioee jerrinagh. Cha nelbeishteigyn nydaa-veaghee dooghyssagh er yn ellan chammah.

Cabbyl Eeslynnagh.

Er lus-oaylleeaght hallooin, ta'n Eeslynn ny cooid jeh rheynn Arctagh ynArd Ym-hwoaie çheusthie jeh'nReeriaght Hwoaie. Ta mygeayrt tree kerroo yn ellan gyn glassyraght; ta'n ghlassyraght goaill stiaghbanjagh son y chooid smoo as eh fo thalloo fassee liorish sthock. She beih hwoaie (Betula pubescens) y billey dooghyssagh lomarcan 'syn Eeslynn, as eear-cheyll harrish y chooid smoo jeh'n çheer yiass jeant seose jeh. Ren coloinaghys deiney er yn ellan jeeill vooar er y chorys eggoayllyssagh. Haghyr doo-heyrey ayns ny keylljyn harrish ny h-eashyn ry hoi fuygh aile as aamaid. Er coontey yn jee-cheyllaghey haghyr roostey ooirey rere crimmey, as eh lhaggaghey ablid aa-aase ny beihyn. Jiu, cha nel agh beihyn ennagh ayn agh ayns thallooyn freaylt fadaneagh.

Ta beiyn yn Eeslynn goaill stiagh lheid askirree,ollee,kiarkyn,goair ascabbil Eeslynnagh. Ta ram sorçhyn dyeeastyn ayns ushtaghyn ny mooiryn mygeayrt yn Eeslynn, as ta'n eeasteyraght ny cohoyrtagh ard-ghooagh ayns tarmaynys ny çheerey (lieh-chooid jeh ass-phurtanyn ny çheerey). Ta sheeintee feie goaill stiagh lheid asshynnee Arctagh,assagyn frangagh,lughyn,roddanyn,conneeyn asfeeaihyn Loghlinagh. Dy mennick tamaghouinyn marrey jannoo keayrtyn gys yn ellan er dreeym cruink rioee veih Greenlynn. Ayns Boaldyn ny bleeaney 2008 haink daa vaghouin marrey as ad daa hiaghtyn eddyr roshtynyn. Taushagyn, ushagyn marrey er lheh, feer scanshoil myr cooid jeh cretooryn yn Eeslynn. Tapibbinyn,maarliee marrey, aspirree troggal eddyn er eayninyn marrey ny çheerey. Faagail magh nagh vel lhuingys hraghtee veeylyn mooarey 'syn Eeslynn (ec Luanisyn, 2007) ta kiedoonys currit da oaylleeyn as adsyn er shelgyn oaylleeagh nagh vel cummit seose liorish Bing OaylleeaghCommishoon Eddyr-ashoonagh ry hoi Shelg y Veeyl Vooar.

Shennaghys

[reagh |edit source]

Coloinaghys as bunneeaght y Cho-unnaneys

[reagh |edit source]
Son ny smoo fys jeeagh-shiu er:Coloinaghys yn Eeslynn as Co-unnaneys yn Eeslynn
Peintal veih'n 19-oo eash ta soilshaghey magh cruinnaght ynAlþingi aynsÞingvellir.

T'eh er credjal dy row monnee ny fir lomarcan Yernagh, er enney myr "Papar" 'syn Eeslynn, ny kied chummaltee er yn ellan 'sy hoghtoo eash, agh daag ad yn ellan lesh çheetny Loghlynee. Ren ny Loghlynee coloinaghys er yn ellan eddyr ny bleeantyn 870 as 930 BNJ. Cha nel feddynyssyn shenndaaleeagh ry-gheddyn, ansherbee, dys pohlldey y sheiltynys shen. V'ehIngólfur Arnarson y chied choloinagh beayn t'er fys ain, as va'n thie balley troggit echey ayns Reykjavík 'sy vlein 874. Haink ram coloinee elley, Loghlynee as nynsleabyn Yernagh oc son y chooid smoo, ny yei. 'Sy vlein 930, va'n chooid smoo jeh'n thalloo banejagh aggyrtit lhieu, as va'nAlþingi, parlamaid slattyssagh as briwnyssagh, currit er bun myr cree politickaghCo-unnaneys yn Eeslynn. T'eh er credjal dy row yn Chreestiaght doltit ayns 999. Hannee yn Co-unnaneys ayn derrey 1262 nar v'eh toiggit nagh row yn corys politickagh jargal streeu rish cummaght ny toshiee Eeslynnagh.

Ny Mean-eashyn derrey yn Eash Noa-emshyragh Leah

[reagh |edit source]

Rere doccaryn sthie as streeu theayagh ynEash Sturlung va'nShenn-Chonaant fo-screeuit. Va'n Eeslynn currit fo chosh ny crooinNorlynnagh. Hie shellooderys ny çheerey dysy Danvarg-Norlynn ec jerrey yn 14-oo eash nar va reeriaghtyn Norlynn as ny Danvarg co-unnaneysit aynsUnnaneys Kalmar. Ayns ny h-eashyn ny yei, haink er yn Eeslynn dy ve nane jeh ny çheeraghyn s'meley 'syn Oarpey. Va bioys raghtanagh 'sy çheer er cooishyn ny h-ooir neuvessoil, ny bruightaghyn volcaanagh, as ny speyr neuleighagh as y pobbyl croghey dy slane er yn eirinys. Hainky Gorley Doo gys yn Eeslynn ayns ny bleeantyn 1402-1404 as 1494-1495. Hooar lieh chooid jeh'n phobbyl baase ec dagh cheayrt myr eiyrtys.[19]

Mygeayrt mean y 16-oo eash, hoshee ReeChristian III ny Danvarg cur yLutheraghys er y phobbyl echey. Va'n aspick Catoleagh jerrinagh 'syn Eeslynn jee-chionit ayns 1550, chammah lesh y daa vac echey. Ta'n Lutheraghys foast ny phreeu-chraueeaght 'sy çheer. Ayns ny 1600yn as ny 1700yn va teoraghyn creoi er traght currit er yn Eeslynn liorish y Danvarg, chouds va maarliee lhuingey ass Sostyn, y Spaainey asyn Algear jannoo soiaghyn er y choose. Hooar trass y phobble baase 'sy 18-oo eash myr eiyrtys ym-ghorley ny spohttyn breckey[20][21] Ayns 1783 vrish y volcaanLaki magh, lesh eiyrtyssyn traartyssagh. Hooar lieh-chooid sthock beiyn, as kerroo yn phobble baase myr eiyrtys ayns ny bleeantyn ny yei, as adsyn enmyssit myrDoccarys ny Frough (Eeslynnish:Móðuharðindin)

Seyrsnys as shennaghys jeianagh

[reagh |edit source]

Ayns 1814, ny yei nyCaggaghyn Napoleonagh, va'nDanvarg-Norlynn rheynnit ayns daa reeriaght er lheh trooid [[Conaant Kiel]. Hannee yn Eeslynn ny croghane Danvargagh. Dirree gleashaght ny seyrsnys fo stiureyJón Sigurðsson, as eh tayrn stiagh ennal ass eie-oaylleeaghtynromansagh as ashoonagh er çheer vooar ny h-Oarpey. Ayns 1874, hug y Danvarg hene-reiltys dys yn Eeslynn, as v'eh sheeynit ayns 1904. Rere Aght yn Unnaneys, conaant eddyr ee as y Danvarg va fo-screeuit er 1 Nollick 1918, va'n Eeslynn currit er enney myr steat seyr fo Ree ny Danvarg. 'Sy cherroo jerrinagh jeh'n 19-oo eash, daag ram Eeslynnee dys America Hwoaie, y Chanadey son y chooid smoo, as ad lorg seihll ny share. Daag 15,000 ass ny 70,000 cummaltee.[22]

Car yNah Chaggey Dowanagh hass yn Eeslynn seose er çheu ny Danvarg er son neaghtyraght. Ny yei cummaltys Germaanagh ny Danvarg er 9 Averil 1940, hoilshee parlamaid yn Eeslynn er froaishid slane pooar ree ny Danvarg as ghow ad smaght er cooishyn joarree as cooishyn va dellit liorish y Danvarg er lieh yn Eeslynn. Ren yn armee Goaldagh cummaltys er yn ellan mee ny yei, as ad jannoo aggair er neaghtyraght ny çheerey. Ayns 1941, hie freggyrtys y chummaltys dysArmee ny Steatyn Unnaneysit. Hannee y cummaltys cochaarjagh er yn ellan derrey jerrey y chaggey.

Er 31 Nollick 1943, haink jerrey lesh Aght yn Unnaneys ny yei 25 bleeaney. Er 20 Boaldyn 1944, cheau ny h-Eeslynnee voteyn er son jerrey yn unnaneys lesh y Danvarg.[23] Va 97% er son jerrey yn unnaneys as 95% er son ny bunraght pobblaghtagh noa. Haink er yn Eeslynn dy ve ny pobblaght heyr er 17 Mean Souree 1944, as vaSveinn Björnsson reiht myr y chied eaghtyrane. Haink yn Eeslynn stiagh 'synRCAH er 30 Mart 1949, mastey arganyssyn thieoilagh as rouany, as er 5 Boaldyn 1951 va conaant coadee fo-screeuit lesh ny Steatyn Unnaneysit. Haink sidooryn Americaanagh er ash dys y çheer as hannee ad aynjee er feie yChaggey Feayr derrey fouyr ny bleeaney 2006.

Erreish da'n Nah Chaggey, haghyr aase tarmaynagh soogh, as eh immanit liorish çhynskylaghey ny h-eeasteyraght,Pohlldey Marshall as stiureydys tarmaynagh Keynes 'syn Oarpey, as adsyn cur traght er oaie. Va ny 1970yn cowrit liorish ny Caggaghyn Boiddee - arganyssyn ennagh lesh y Reeriaght Unnaneysit fo sheeyney magh ny joaraghyn eeasteyragh. Haghyr anchaslaghey as feoiltys ny tarmaynys lurg çheet stiagh yn Eeslynn 'synEaghtyr Tarmaynagh Oarpagh ayns 1992.

Reiltys

[reagh |edit source]

Ta'n Eeslynn nydeynlaght reihdagh as nypobblaght ard-whaiylagh. Va'n parlamaid noa-emshyragh, yn "Alþingi", bunnit 'sy vlein 1845 myr bing choyrlee da Ree nyDanvarg. V'eh briwnyssit myr aa-vunneeaght y hionnal va bunnit ayns 930 ayns eash yCho-unnaneys as castit ayns 1799. Ec y traa t'ayn ta 63 olteynyn ayn as adsyn reiht er feie kiare bleeaney.

TaEaghtyrane yn Eeslynn ny 'er toshee jesh-chliaghtagh as t'eh reirey myr diplomagh, agh foddee eh lhiettrimys y chur er slattys va reiht liorish y pharlamaid, as eh y chur da refrane ashoonagh. SheÓlafur Ragnar Grímsson yn eaghtyrane roie. Ta'n ard-vinishter (Sigmundur Davíð Gunnlaugsson ec y traa t'ayn) ny 'er toshee er y reiltys. T'eh ny ee, lesh yn ard-choyrle, freggyrtagh er son reiltys slattyssagh. Ta'n ard-choyrle pointit liorish yn eaghtyrane ny yei ard-reihys ashoonagh da'n Alþingi; ansherbee, ta'n pointeil coardit rere barganey eddyr fir hoshee ny parteeghyn politickagh. Mannagh vel ny fir toshee jargal yn ard-choyrle y reih ayns traa resoonagh, foddee n eaghtyrane yn ard-choyrle y reih liorish hene.

Stjórnarráðið, boayl crouw slattyssagh reiltys yn Eeslynn.

Son y chooid smoo va reiltyssyn yn Eeslynn nyn go-reiltyssyn lesh daa phartee ny ny smoo ayndaue, er y fa nagh dooar partee politickagh ynrican y chooid smoo jeh soiagyn 'syn Alþingi er fud ny pobblaght. Ta lheanid cummaght politickagh ayns shelloo oik yn eaghtyrane fo argane ec scollagyn leighoil 'syn Eeslynn; ta shiartanse dy chiarailyn ny bunraght coyrlaghey da vel cummaghtyn scanshoil ennagh ec yn eaghtyrane, agh ta kiarailyn as tradishonyn elley coyrlaghey da vel y hoal kiart. Ayns 1980, vaVigdís Finnbogadóttir reiht myr eaghtyrane, as v'ee ny kied ven-eaghtyrane er y theihll. Dirree ee ass yn oik ayns 1996.

Ta reihyssyn da coyrlaghyn baljagh, y parlamaid, as yn eaghtyraneys dagh kiare bleeaney. Bee ny reihyssyn shoh çheet 'sy vlein 2010, 2011, as 2012, er lheh. Ansherbee, rere y geyre-ghaue tarmaynagh roie, foddee dy bee reihys da'n pharlamaid ayns Boaldyn 2009[24].

Aarheynnyn

[reagh |edit source]
YnAlþingi aynsReykjavík, lesh yn ard-agglish er chlee.

Ta'n Eeslynn rheynnit aynsardjyn,rheynnyn-reihys,coondaeghyn, asbaljaghtyn. Ta hoght ardjyn ayn ta ymmydit son kiarailyn staddyssaghtoil; ta reillyssyn ny quaiylyn ardjynagh jannoo ymmyd jeh shen-arraghys yn aarheynn shen.[4] Derrey 2003, va ny rheynnyn-reihys da reihyssyn ard-whaiylagh unnane as ny h-ardjyn, agh rere lhiasaghey da'n vunraght, v'ad ceaghlit dys ny shey rheynn-reihys roie:

Ta ny 23 coontae nyn aarheynnyn shendeeagh son y chooid smoo. Ec y traa t'ayn, ta'n Eeslynn rheynnit magh mastey 26briw beg (sýslumenn, unnaneaghsýslumaður) as ad shassoo seose da'n reiltys er towseyn ennagh. Ta çhaglym keesh, stiurey fograghyn brishey argidoil, as poosaghyn theayagh nyn deiy jeh currymyn ny briwnyn shen.

Ta 79 baljaght 'syn Eeslynn as t'ad reirey cooishyn lheid as scoillyn, arraghey, as cryssaght. T'adsyn shen nyn aarheynnyn jeh'n nah cheim 'syn Eeslynn, er y fa nagh vel bentynys ec ny co-heiyderyssyn agh ayns ard-reihyssyn as da cooishyn staddyssaghtoil. SheReykjavík y valjaght smoo, as ee kiare keayrtyn ny smoo pobbylagh naKópavogur, y nah valjaght smoo.[4]

Politickaght

[reagh |edit source]

Ta corys yl-pharteeaghclee-jesh 'syn Eeslynn. ShePartee ny Seyrsnys (Sjálfstæðisflokkurinn) y partee smoo 'sy çheer, as sheCochaarjys Soshiallagh Deynlagh (Samfylkingin) y nah phartee smoo. Ny yei ard-reihys ayns Boaldyn ny bleeaney 2007, haink y daa phartee shen ayns co-reiltys 'syn Alþingi, lesh 43 soiagyn cosnit oc ass 63 soiagyn.

Ta parteeghyn politickagh elley 'syn Alþingi goaill stiagh yPartee Immeeaghtagh (Framsóknarflokkurinn), quoi va ny phartee co-reiragh lesh Partee ny Seyrsnys er feie 12 vlein roish ard-reihys 2007, yGhleashaght Ghlass-Chlee (Vinstrihreyfingin - grænt framboð), va bunnit 'sy vlein 1999, as yPartee Libraalagh. Ta shiartanse dy pharteeghyn elley ayn ayns ny baljaghtyn, as y chooid smoo jeu gobbyr ayns un valjaght.

Mooinjerys joarree

[reagh |edit source]
Ny h-ard-vinishteryn Nordagh ayns 2007. Ta Loghlin ny cumraag s'faggys ec yn Eeslynn.

Ta'n Eeslynn freayll mooinjerys diplomagh as traghtee lesh y chooid smoo jeh çheeraghyn y theihill, agh ta ny kianglaghyn eck leshny Çheeraghyn Nordagh, y Ghermaan, ny Steatyn Unnaneysit, as çheeraghyn elley aynsRCAH tannaghtyn faggyssagh. Ta moyrn vooar er ram Eeslynnee er son y paart v'ec yn Eeslynn myr oastagh nyCruinnaght Reagan-Gorbachev ayns Reykjavík, as eh lhiggey sheese yn ardane da jerrey y Chaggey Feayr. Ta ny h-arganeyn shenndeeagh mooarey eck goaill stiagh arganeyn eddyr-ashoonagh er kiartyn eeasteyragh.

Cha nel armee 'syn Eeslynn. Va Armee Aer ny Steatyn Unnaneysit freayll eddyr kiare as shey lhiettalee ayns bun-ynnyd armee Keflavík derrey 30 Mean Fouyir 2006 nar v'ad goit magh.

Ta'n Eeslynn ny h-oltey jeh'nEaghtyr Tarmaynagh Oarpagh (ETO), as eh lhiggey da'n çheer entreilys da margey singilyn Unnaneys Oarpagh (UO). Cha nel ee ny h-oltey jeh'n UO, ansherbee, as va feysht y yeearreydys nane jeh ny bun-chooishyn politickagh smoo scanshoil ayns ny bleeantyn er gherrid. Ta'n Eeslynn ny h-oltey jeh'nAU,RCAH,SOTS as ynRCTL.

Imraaghyn

[reagh |edit source]
  1. "Statistics Iceland:Key figures". www.statice.is. 1 Jerrey Fouyir 2002.
  2. abcd"Iceland". International Monetary Fund. Feddynit magh er2008-10-09.
  3. "CIA - The World Factbook -- Field Listing - Distribution of family income - Gini index".United States Government. Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2009-05-13. Feddynit magh er 14 Mean Fouyir 2008.{{cite web}}:Unknown parameter|dateformat= ignored (cooney)
  4. abc"CIA - The World Fact book -- Iceland".Government.United States Government. 20 Jerrey Souree 2006. Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2020-05-18. Feddynit magh er6 Luanistyn 2006.{{cite web}}:Unknown parameter|dateformat= ignored (cooney)
  5. "Statistics Iceland".Government. The National Statistical Institute of Iceland. 14 Mean Fouyir 2008. Feddynit magh er 14 Mean Fouyir 2008.{{cite web}}:Unknown parameter|dateformat= ignored (cooney)
  6. "Shennaghys Ghreenlynn Mean-eashagh". Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2009-10-16. Feddynit magh er2009-02-04.
  7. Iceland: One of the world´s most free economies, Jantys Soie argid 'syn Eeslynn
  8. gyn enmys
  9. Recortys da Çheeraghyn Reiht as Bun-chooishyn
  10. Human Development Report 2007/2008 - Inequality measures, corrillagh y 10% s'berçhee cosoylagh rish y 10% s'melley
  11. "National Land Survey of Iceland". www.statice.is. gyn fys. Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2007-05-02. Feddynit magh er6 Luanistyn 2006.{{cite web}}:Check date values in:|date= (cooney);Unknown parameter|dateformat= ignored (cooney)
  12. ab"CIA - The World Factbook -- Iceland".Geography.Reiltys ny Steatyn Unnaneysit. 20 Jerrey Souree 2006. Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2020-05-18. Feddynit magh er6 Luanistyn 2006.{{cite web}}:Unknown parameter|dateformat= ignored (cooney)
  13. "Speyr Holoseenagh Yeianagh". Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2011-06-13. Feddynit magh er2009-02-04.
  14. Y volcaan Surtsey
  15. Climate, History and the Modern World; Lamb H., 1995, Longman Publ.
  16. Fysserree Speyragh ny h-Eeslynn (Fosley-raa Baarlagh), Veðurstofa Íslands (Oik Emshyragh ny h-Eeslynn)
  17. Stashoon emshyragh Reykjavík (#1) - kaart speyraght meanagh veih'n ynnyd-eggey shoh heose
  18. Stashoon emshyragh Akureyri (#422) - kaart speyraght meanagh veih'n ynnyd-eggey shoh heose
  19. 6-oo - 10-oo eash BNJ
  20. Iceland: Milestones in Icelandic History
  21. The History of Iceland (Gunnar Karlsson)
  22. For Iceland, an exodus of workers, International Herald Tribune, 5 Nollick, 2008
  23. Id. at p.48
  24. Fockley veih Geir H. Haarde, Ard-vinishter yn Eeslynn as Caairliagh Partee ny Seyrsnys
je  rs  re
Çheeraghynyn Oarpey
Abcaaish, yn2, 5 ·Albaan, yn ·Andorra ·Ard-valley yn Phaab ·Armeain, yn1 ·Asserbajaan, yn2 ·Austeyr, yn ·Bosnia as Herzegovina ·Chassaghstaan, y2 ·Cheeprey, y1 ·Cheeprey Hwoaie, y1, 6 ·Çheck, y ·Çheer Injil, y3 ·Çhorshey, y2 ·Chroit, y ·Clovack, y ·Clovean, y ·Danvarg, y3 ·Eeslynn, yn ·Elveeish, yn ·Estaan, yn ·Finnlynn ·Ghermaan, y ·Ghreag, y ·Iddaal, yn2 ·Kosovo4 ·Latvey, y ·Liechtenstein ·Litaan, y ·Lucsemburg ·Moldova ·Monaco ·Montenegro ·Nerin ·Norlynn3 ·Ookraan, yn ·Ossetia Yiass2, 5 ·Pholynn, y ·Phortiugal, y3 ·Rank, y2 ·Reeriaght Unnaneysit ·Romaan, y ·Roosh, y2 ·San Marino ·Serb, y ·Spaainey, y2 ·Toolynn, y ·Turkee, y2 ·Ungaar, yn ·Valta, y ·Vassadoan Hwoaie, y ·Velaroosh, y ·Velg, y ·Vulgeyr, y
1 Ta'n çheer shoh soit dy slane 'synAishey Heear agh ta kianglaghyn shesh-pholitickoil eck lesh yn Oarpey.2 Ta cooid jeh'n çheer shoh soit çheumooie jeh'n Oarpey.3 Ta croghaneyn ec y çheer shoh soit çheumooie jeh'n Oarpey.4Va neuchrogheydys Chosovo soilshit magh er 17 Toshiaght Arree, 2008 as t'ee er enney ec 62 olteynyn ynAU.5Cha nel yn Abcaaish as Ossetia Yiass er enney agh ec 6 olteynyn yn AU.6Cha nel y Cheeprey Hwoaie er enney agh ec y Turkee.
je  rs  re
Reagheydys Chonaant yn Atlantagh Hwoaie (RCAH)
OlteynynAlbaan, yn ·Chanadey, y ·Çheck, y ·Çheer Injil, y ·Chroit, y ·Clovack, y ·Clovean, y ·Danvarg, y ·Eeslynn, yn ·Estaan, yn ·Finnlynn ·Ghermaan, y ·Ghreag, y ·Iddaal, yn ·Latvey, y ·Litaan, y ·Montenegro ·Lucsemburg ·Norlynn ·Pholynn, y ·Phortiugal, y ·Rank, y ·Reeriaght Unnaneysit ·Romaan, y ·Spaainey, y ·Steatyn Unnaneysit, ny ·Toolynn, y ·Turkee, y ·Ungaar, yn ·Vassadoan Hwoaie, y ·Velg, y ·Vulgeyr, y
je  rs  re
Yn Choonseil Nordagh
OlteynynDanvarg, yn ·Eeslynn, yn ·Finnlynn ·Norlynn ·Toolynn, yn
Fo-olteynynÅland ·Ellanyn ny Geyrragh ·Greenlynn
Feddynit ass "https://gv.wikipedia.org/w/index.php?title=Yn_Eeslynn&oldid=322664"
Ronnaghyn:
Ronnaghyn follit:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp