She meain eh yiarn glen, agh s'goan ry-gheddyn er ychruinney eh, er y fa dy vel ehocsaidaghey dy jeean my taocsygien asushtey ry-gheddyn. Son dy gheddyn yiarn meainagh, shegin dhyt ocsygien y scughey jeh meain najooragh, liorishjee-ocseedaghey kemmigagh. T'ad jannoo ymmyd jehmeain yiarnhaematite son y chooid smoo (Fe2O3), as jee-ocseedaghey eh leshcarboan ec çhiassid ard.
Shebunstoo lorgagh eh yiarn son dagh ooilley organe bioag, faggys. Cha nel agh beggan lhimmey ayn; organeyn bioag ta cummal ayns çhymbyllaghtyn er beggan yiarn, as adsyn er naafilley dy yannoo ymmyd jeh bunstooghyn elley, myr sampleyr,manganaish ayns ynnyd yiarn soncatalysys, nyhaemocyanin ayns ynnydhaemoglobin.
Ta reiltys lajer er rheam yiarn aynssheeintee, er y fa dy nod eh ve feer nieunagh.[1] Chammah's shen, ta feme ec ymmodeebacteyryn er yiarn, as liorish tashtey eh ersooyl voue, ta ny sheeintee lhiettal doghanyn. Ta laue mooar ec y phroteentransferrin 'sy chooish, as eshyn kiangley yiarn assbeeal y chollane as gymmyrkey eh trooid yn 'uill dys killagyn.[2]
TaLBÇ yiarn bentyn rish eash, keintys, as bun yiarn y pheiagh ("haem" ny dyn).[6] Foddee ve feme ec lhiannooyn er yiarn tooilley my t'ad er y cheeagh.[7] Ta gaue er lheh sontoyrtyssee folley asmraane correy.
Ta rouyr yiarn nieunagh, er y fa dy velyiarn seyr yiarnagh ym-obbraghey leshsarocseed as jannoofraueyn seyr. T'adsyn jeeylleyGDN, proteenyn, lipaidyn, as stoo elley 'sy chillag. Myr shen, tatomainaght yiarn taghyrt tra ta yiarn seyr 'sy chillag; shen er y fa nagh veltransferrin dy liooar eshyn y chiangley, son y chooid smoo.
Tagoaill yiarn fo reiltys lajer. Cha nel monney caa eshyn y checkey, cha nel agh liorish ceau y chrackan, as shen gyn reiltys. Myr shen, ta shin reilley eh liorish lhiettal eh y ghoaill.[8] Ny yei shen, my vees ram yiarn er n'ee, foddee eh jeylley killagyn ynammyr ghastrey-chollaneagh as neulhiggey daue reilley soo stiagh yiarn. Ta shen lowal co-chruinnaghey ard yiarn 'syn 'uill, as foddee eh jeylley killagyn ychree,aane as organeyn elley.
Ta ny smoo na 20mg yiarn/kg glout cur tomainaght yiarn er deiney; ta 60mg/kg ny howse marrooagh.[9] Ta ro-ymmyd yiarn mastey binn vaase smoo cadjin da paitçhyn ny saa na shey; son y chooid smoo, t'ad er n'ee ram lhiackagyn yiarn currit da sleih aasit.[9]
↑Nanami, M. et al. (2005). "Tumor necrosis factor-α-induced iron sequestration and oxidative stress in human endothelial cells" (Baarle).Arteriosclerosis, thrombosis, and vascular biology25 (12): 2495–2501.doi:10.1161/01.ATV.0000190610.63878.20.
↑Glei M, Klenow S, Sauer J, Wegewitz U, Richter K, Pool-Zobel BL (2006). "Hemoglobin and hemin induce DNA damage in human colon tumor cells HT29 clone 19A and in primary human colonocytes".Mutat. Res.594 (1-2): 162–71.doi:10.1016/j.mrfmmm.2005.08.006.PMID 16226281.
↑Kumar, Vinay; Abbas, Abul K; Fausto, Nelson (2005). Anemia. Robbins and Cotran: Pathologic Basis of Disease, 7th edition. Elsevier Saunders. Feddynit er 2008-03-14.