Ta'n chooid smoo dy chliaghtaghyn Nollick jeianagh noa dy liooar. ScreeuSebastian Brant aynsDas Narrenschiff (1494) dy row sleih cliaghtey cur banglaneyn juys ayns thieyn.[1] Cha nel feanish shickyr er bunviljyn Nollick, agh v'ad ry-akin ayns 1605 aynsStrasbourg.[1] Ta recortys ven ooasleHileeshagh er ymmyd cainleyn orroo ayns 1611.[1]
Haink rishfeaillereyn Nollick traghtee 'synGhermaan ayns 1851.[1] Rere jeeaghtys, va'n feailley cur gys cooinaghtyn Chreestee dy row Yeesey ny yioot Yee, as va çheet ny saggyrtyn Pershagh taishbyney dy row y Nollick bentyn rish giootyn. Va sleih cliaghtey cur giootyn derrey y 15oo eash, as v'eh mie er bun rish y 18oo eash.[2] Shen feanish dy nee feailley seihlltagh v'ayn, bentyn rish y lught-thie as caarjyn, as er yn oyr shen va nyPuritaanee shassoo noi kelloorey Nollick, as dobbee ad yn 'eailley.[2]
Derrey leah 'sy 20oo eash, ta paart ec y Nollick myr laa seyr mooinjer seihlltagh, as t'ee goll er kelloorey ec Creestee as neuchreestee myrgeddin. Ta'n Nollick seihlltagh shoh goll er cowraghey liorish maylayrtey giootyn, as ta paart mooar ecJishag y Nollick 'syn 'eailley.
Er coontey eiyrtys creck as cur giootyn, kaartyn, bee as stoo elley, she traa scanshoil ee Nollick er sontarmaynys. Ta laghyn seyrey ashoonagh ry-gheddyn ayns ymmodee çheeraghyn myrgeddin.
Va ny shenn Chreestee eddyrscarrey laa ruggyree Yeesey as yn 'eailley liturgagh echey. Rish daa cheead s'leaie ny Creestiaght, er lheh, v'ad shassoo noi kelloorey laghyn ruggyreemartyryn as Yeesee. Bare lhieu ny laghyn martyrys oc y chelloorey.[1] AynsRaue, cho leah as 336 BNJ, va feailley er 25 Mee ny Nollick cowraghey toshiaght ny bleeaney.[2] Rish jerrey y 4oo eash, va'n chooid smoo jeh'n theill Creestee kelloorey ruggyr Chreest er 25oo Mee ny Nollick.[3] Er leshChrysostom, by 'eer laa ruggyree Chreest v'ayn.[3] Mean 'sy 5oo eash, ghow rish agglishYerusalem rish y date 25oo Mee ny Nollick myrgeddin, as haink eh ayns ynnyd yn 'eailley shinney v'oc er 6oo Jerrey Geuree. Agh cha nelyn Agglish Armeainagh er ngoaill rish rieau.[3] Va feailley ruggyree goll er kelloorey ec ny h-agglishyn Hiar er 6oo Jerrey Geuree, as ishEpiphania nyTheophania (focklyn nyShenn Ghreagish bentyn rish soilshaghey jee).[2] Ayns shiartanse jeu, v'ad kellooreybashtey Yeesey as y chiedmirril jeant echey, ecCana, er y laa cheddin myrgeddin.[2]
Va cummaght mooar er kelloorey ny Creestee Heear ec cliaghtaghyn Raue. VaPaab ny Raue lhaih tree erinyn er Laa Nollick. V'ad cliaghtey lhaih yn erin bunneydagh ecKeeill Pheddyr er moghrey Nollick.[3] Agh rish y wheiggoo eash, ghow ad toshiaght erin noa y lhaih "mean 'syn oie" (ec gerrym yn chellee 'sy toshiaght, agh ec mean-oie fy yerrey) ec çhiamble cratçh Chreest, as eshyn er ny hroggal ecKeeill Santa Maria Maggiore myr coip jeh'n chratçh ecBethlehem.[3] Fy yerrey, rish yneash Vaisantagh 'sy çheyoo eash, ghow ad toshiaght treeoo erin y lhaih ayns Raue, as eshyn ec irree yn laa ecKeeill Sant' Anastasia. She martyr v'ayn, as va'n 'eailley eck goll er kelloorey aynsIstanbul er 25oo Mee ny Nollick.[3] Mean 'sy 11oo eash, ren ad scughey yn erin bunneydagh jeh Keeill Pheddyr da Santa Maria Maggiore raad va'n nah erin goll er lhaih myrgeddin.[3]
Derrey'n 8oo eash, ta hoght laghyn dy liturgey ry-gheddyn ec ny Creestee Heear, rere ny feaillaghynCaisht asFeailley Çhybbyrt Ushtey.[3]
Leah 'sy 6oo eash, ren yn ard-reeJustinian laa seyr ny theay jeh Nollick.[3] She feailley feer ennoil v'ayn er feieyn Europey ayns nyMean Eashyn, as hie ram drama as kiaull er cummey er-e-son. Leah 'sy 13oo eash, hugFrancis Assisi er bun ooashley y chratçh Nollick.[3]
Ghow ny h-agglishyn toshiaght Nollick y chelloorey lesh liturgey er lheh 'sy 9oo eash, agh cha row scanshJeheiney Caisht nyLaa Caisht eck. Ta agglishynCreestee Raueagh kelloorey kied erin Nollick ec mean-oie, as ta shirveish fastyr ayns ymmodee agglishyn Phrotestoonagh.[1]
Rish y 16oo eash, va'n chooid smoo jeh agglishynAachummit freayll Nollick. Myr sampleyr, vaMartin Luther soiaghey mooar jee 'sy phreacheil echey. Ny yei shen, ren nyPuritaanee Hostnagh eab yn 'eailley shoh y scryssey magh 'sy 17oo eash.[3] Hie ee erash ayns Sostyn rishaachroo Ree Hostyn ayns 1660, agh ayns cummey ny smoo seihlltagh. Fo cummaght Puritaanagh, she laa obbyr v'ayn aynsAmerica derrey mean 'sy 19oo eash, aynsSostyn Noa er lheh.[3]