Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Jump to content
Wikipedia
Ronsee

Mannin

Ass Wikipedia.
Mannin
Isle of Man(Baarle)
Brattagh VanninCowrey cleinney Vannin
BrattaghArmys
Jarroo-raa"Quocunque Jeceris Stabit"(Ladjyn)
"Aghterbee ceauee shiu eh, shassee eh"(Gaelg)
Arrane ashoonagh"O Halloo Nyn Ghooie"[a]

Arrane reeoil"God Save the King"[b]
(Gaelg: "Dy Sauail Jee yn Ree")
Preeu-valley
(as y balley smoo)
Doolish
54°09′ Hwoaie 4°29′ Heear
Çhengey oikoil
ReiltysMonarkaght vunraghtoilpharlamaidagh
 - Çhiarn VanninÇhalse III
 - Lhiass-chiannoortJohn Lorimer
 - Ard-hirveishaghAlfred Cannan
 - Eaghtyrane TinvaalStephen Rodan
Steat kionedeeagh ta freggyrtagh er son VanninReeriaght Unnaneysit 
 - Reirey Loghlynagh9oo eash 
 - Gurneilys Albinagh2 Jerrey Souree 1266 
 - Gurneilys Sostynagh1399 
 - Revested into British Crown10 Boaldyn 1765 
Eaghtyr
 - Yn clane572 km² (221d)
221 mi ker 
 - Ushtey (%)0
Earroo yn phobble
 - Coontey-pobble 84,523[3] 
 - Glooaght131.2/km² (75oo)
339.6/mi ker
LTS (CCK)Ooley 2025
 - Yn clane$7.931 billoon 
 - Yn dooinney$89,706 
ALD 0.940 (feer ard) (15oo)
Argid (GBP)
Traa ynnydaghGMT(UTC+0)
 - Souree (TTLS)BST (UTC+1)
Coad eddyr-voggyl.im
Coad çhellvane+44

SheCroghane-Crooin hene-reiltagh GoaldaghMannin, as ish ny lhie eddyrNerin asyn Vretyn Vooar ayns meanVooir Vannin. She Çhairn Vannin yn ennym t'ad cur da'n chione-çheerey, as eshyn yn peiagh cheddin ta cummal crooin ynReeriaght Unnaneysit. Er yn oyr shoh, taFo-Chiannoort ayn, myr ynnydagh oikoil Hiarn Vannin. SheDoolish ynpreeu-valley, as ta'nPunt Manninagh ymmydit myr yn argid-cadjin oikoil. Kyndagh rish e shennaghys, cultoor as çhengey, tadyr gra dy nee nane jeh nyh-ashoonyn Celtiagh t'ayn.

Va sleih cummal ayns Mannin roish y vlein 6500 RC, as haink cultoor Gaelgagh ayns yn 5oo lhing BNJ as veih shen hainkGaelg Vanninagh. Voish mysh BNJ 850, haink Mannin dy ve ny sheshaght Gaelgagh-Loghlynagh, kyndagh rish Loghlynee garraghey dys yn Ellan. Lurg lhing jeh reiltys neuchinjagh, eddyr reeaghynNalbin asHostyn, haink Mannin dy ve fo çhiarnysChrooin Hostyn ayns 1765 liorish ynSlattys Aa-Ghreim.

Shennaghys

[reagh |edit source]

Shenn Traaghyn dys Jiu

[reagh |edit source]

Ta Mannin coontit myr fer jeh ny sheyashoonyn Celtiagh as t'eh ry-akin ayns y çhennaghys eck. Ta lorgyn sleihny h-Eash Chloaie Veanagh ry-akin ayns Mannin. V'ad cummal ayns buill fastee najooragh, shelgey as geeastaghey as çhaglym bea. Va greieyn cloaiey oc, as fir jeusyn ry-akin ayns Thie Tashtee Vannin.

Aynsyn Eash Chloaie Noa, haink ny smoo fys oc ereirinys, greieyn, ascrayderaght. Ghow ad toshiaght troggal claghyn cooinaghtyn er yn Ellan. Ta fir jeu ry-akin foast, faggys dyLaksaa,Creneash as buill elley.

Ny kied chleinyn va cummal 'syn Ellan, s'cosoyley dy vel ad nynMrythonee, agh mysh700 BNJ haink ny Yernee, er lhieu. Veih'n sleih shoh haink y pobbyl Manninagh leah. S'leayr shen ayns caghlaa 'sy çhengey v'ad jannoo ymmyd jeh ayns cowraghyn grainnitOgham. Ta mooinjerys foast eddyrGaelg Vanninagh,Yernish asGaelg Albinagh.

Ec jerrey yn hoghtoo cheead, ghow nyLoghlynee toshiaght cummal ayns Mannin. Er lhimmey jeh crooTinvaal as rheynn yn thalloo, cha row caghlaaghyn mooarey dys cultoor ny Manninee. Ga dy row Loghlynish gobbraghey er Gaelg, v'eh gyn monney bree. RenGorree Crovan croo yn reeriaght LoghlynaghMannin as ny h-Ellanyn ayns1079. Ayns1266, rereConaant Pheairt, ren Ree LoghlynMagnus VI lhiggey ny h-ellanyn daNalbin. Haink Mannin fo stiurey Sostnagh 'sy jeihoo cheead as kiare, as foCrooin Hostyn ayns1765.

Car traaghyn Loghlynagh, v'ad gra roo ellanynReeriaght Mannin as ny h-Ellanyn LoghlynaghSúðreyjar ny "Sudreys" (ellanyn y jiass) soie noi ry hoi nyNorðreyjar (ellanyn y twoie) as adsynyn Orkaid asShetlynn. Haink yn ennym shoh dy ve Sodor. T'ad gra rish aspickysAgglish Hostyn foastAspickys Sodor as Mannin, ga nagh vel agh Mannin ayn. Tra screeu ynArrymagh W. V. Awdry, ren eh cooiney yn ellanSodor myr ellan conrieugh as eshyn soit eddyr Mannin as slystChumbria.

Va ymmyd jeant jeh Mannin myr boayl son campynPrysoonys Shivoilee Joaree rish yChied Chaggey Mooar as yNah Chaggey Mooar reesht.

Tinvaal

[reagh |edit source]
Ard-art:Tinvaal

Ta Tinvaal ny ardwhaill Vannin, as v'eh currit er bun ayns 979 RC dy ennymagh. Dy so-arganeagh, t'eh yn ardwhaill shinney gyn scuirr erbee 'sy teihll.[4]. Ta çhaglym bleinoil jesh-chliaghtagh foast freayll taghyrt ec Cronk Keeill Eoin ayns Jerrey Sourey er Laa Tinvaal. She laa ashoonagh yn Ellan eh, traa t'ad fockley magh ardenmyn as cur coontey giare jeh ny leighyn noa ta Quaill Tinvaal er nyannoo rish y blein roish shen.

Çheer-oaylleeaght

[reagh |edit source]
Son ny smoo fys jeeagh-shiu er:Rolley ellanyn Vannin
Caslys-çheer jeh Mannin
Mannin

Chammah as ellan mooar Vannin hene, ta Mannin goaill stiagh ny h-ellanyn beggeyYn Cholloo,Carrick ny Kylliu asEllan Noo Perrick.

Ta Mannin soit ayns mean yVooir Vannin, as ish kiangley da'nCheayn Sheear leshMooir Vretin eddyrNerin asBretin asKernow da'n jiass, as leshAmmyr ny h-Albey eddyrNerin asNalbin.

Ta Mannin ny kuse jeh ny h-Ellanyn Goaldagh, ellanragh faggys da slyst sheear-hwoaie ny h-Oarpey neuellanagh. Ta'n ellan soit aynsMooir Vannin mysh coaggys daSostyn,Nalbin asNerin.

Mysh 52 kilomeadar (32 meeillaghyn) er liurid, as eddyr 13 as 24 kilomeader (8 as 15 meeillaghyn) er lheead, ta boayl mysh572 km² (221meeilaghyn kerrinagh) eck.

Ta cruink 'sy twoaie as 'sy jiass, as coan meanagh rheynn yn ellan. Ta gob y twoaie ny rea dy neuchadjin. T'eh jeant seose jeh ny ren awinyn rioee cur sheese tra v'ad gleashaghey veih Nalbin Sheear rish traaghyn ny s'feayrey. Cha nel agh un slieau ny syrjey na daa housane trieyn (610m),Sniaull as eshyn 621m er yrjid. Rere yn shennockle, veih'n vullagh ta shey reeriaghtyn ry-akin: Mannin,Nalbin,Sostyn,Nerin,Bretin asNiau.[5][6][7] Ta kuse dy lhiegganyn cur reeriaght shiaghtoo daue: ny t'ecManannan Mac Lir (nyNeptune), Reeriaght y Cheayn.[8][9]

Baljyn as baljyn beggey ayns Mannin

[reagh |edit source]

SheDoolish preeu-valley Vannin neayr's 1863, asBalley Chashtal v'eh roish shen. TaTinvaal çhaglym ayns Doolish er-lhimmey jehLaa Tinvaal tra t'eh ny hoie ecCronk Keeill Eoin. Ta'n ard-hiamble ynrican 'syn Ellan aynsPurt ny hInshey, as rere shen ta sleih gra dy vel ee ny "h-ard-valley ynrican Vannin". Shoh thieAspick Hodor as Vannin.

Baljyn elley 'syn Ellan, t'ad goaill stiaghRhumsaa,Laksaa,Purt le Moirrey,Purt Chiarn,Balley Beg,Balley Sallagh,Balley Drine,Forsdal,Balley Keeil Eoin,Kione Droghad, asCreneash.

Sleih

[reagh |edit source]
Ard-art:Manninee

Rere sleih-earroo 2016,[10] ta 83,314 sleih cummal ayns Mannin, as 26,997 jeu cummal 'sy ard-valley eck,Doolish. Rug yn chooid sloo jeh'n phobble ayns ny h-Ellanyn Goaldagh. Rug 47.6% jeu ayns Mannin, 37.2% ayns Sostyn, 3.4% ayns Nalbin, 2,1% ayns Nerin Twoaie, 2.1% ayns Pobblaght Nerin, 1.2% ayns Bretin as 0.3% ayns ny h-Ellanyn Vooir Eeaght.

Cultoor

[reagh |edit source]
Son ny smoo fys jeeagh-shiu er:Kiaull Vannin

Ta kiangley mooar ayn eddyr kiaull Mannin as kiaull Jernish as Loghlynagh. Lurg baaseNed Maddrell ayns 1974 vakiaull ascultoor Manninagh gowit toshiaght reesht ecYn Chruinnaght aynsRhumsaa. Ayns y tra t'ayn, ta monney kiaulleyderyn ayn myrThe Mollag Band,King Chiaullee asPaitçhyn Vannin ta cloie kiaull ayns Gaelg.

Shennaghys yn ennym

[reagh |edit source]

Ta bunnys yn ennym Vannin neuchronnal. T'ad cur er yn EllanMannin nyMannin. Yn kied cummey jeh'n ennym as fys er, t'ehManu nyMana[11]. Ta shen cur yn ennymgienneydaghManann as eshyn çheet dy veMannin.

Rish ammJulius Caesar, as eh cur shilley er Yn Vretin Vooar rish 55 as 54 RC, ren eh screeu mychione "ellan as ad curMona jee", as eshyn soit ayns mean ny marrey ta rheynn Yn Vretin Vooar veih Nerin.'[12]

Çhengaghyn

[reagh |edit source]
Son ny smoo fys jeeagh-shiu er:Gaelg

Ta çhengaghyn oikoil ManninGaelg asBaarle. Ta abbyrt Vaarle goll er loayrt, as ad curBaarle Vanninagh j'ee. She çhengeyCheltiaghGhaelgagh ee yn Ghaelg, as ish ny fer jeh nyçhengaghyn Celtiagh ellanagh ta goll er loayrt ayns ny h-Ellanyn Goaldagh. Ta ennym oikoil er Gaelg myrçhengey ardjynaghghooie rere yConaant son Çhengaghyn Ardjynagh ny Fo-hengaghyn. Ren y Reeriaght Unnaneyssit shickyraghey eh er 27 Mart 2001 ass lieh reiltys Vannin.

Ta faggys-mooinjerys eddyrGaelg Vanninagh,Gaelg Albinagh asYernish. Ec mean y feedoo cheead, cha row agh begganloayrteyderyn dooie faagit. Hooar y fer s'jerree jeu,Ned Maddrell, baase er27 Mee ny Nollick,1974. Roish shen va aavioghey er ngoaill toshiaght ny vud ny sleih, as va ram jou gynsaghey Gaelg myr nah hengey. Ta ny kied loayreyderyn dooie Gaelg (daa-hengagh marish Baarle) rish ymmodee bleeantyn er jeet rish: paitçhyn hie er troggal liorish ayraghyn as moiraghyn as Gaelg oc. Ta ynsee bunscoill ry-gheddyn veih reiltys Vannin: neayr 2003, ta'nVunscoill Ghaelgagh er yannoo ymmyd jeh'n shenn troggal ScoillValley Keeill Eoin. Ta keimyn 'sy Ghaelg ry-gheddyn veihColleish Mannin asLaare-studeyrys Manninagh. Ta possanyn-cloie Gaelg ayn neesht, as ta brastyllyn Gaelg ry-gheddyn ayns scoillyn er yn Ellan. Rere kione-earroo 2001, ren 1,689 veih 76,312, ny 2.2% jeh'n phobbyl, aggyrt dy row Gaelg oc. Cha row Gaelg flaaoil ec dagh fer jeu, fodmayd goaill ass laue.

Ta ymmyd cadjin jeant jeh ny bannaghtynmoghrey mie asfastyr mie. Chammah as shen tatraa dy liooar ry-chlashtyn dy cadjin, as shen soilshaghey barel beaynchrooagh veh'n ymmyrkey bea Manninagh.

Cowraghyn

[reagh |edit source]
Tree cassyn Mannin.

Rish cheeadyn, ta cowrey yn Ellan er ve yn shenntree cassyn Mannin: tree cassyn lhoobit, dy cheilley ry lheayst, as jialg vrasnee ec dagh jeu. Cha nel lhieggan oikoil jeh'n Tree Cassyn; ta jallooyn anchasley ec clouyn yn reiltys, argid, brattaghyn, Boayrt Failt as fir elley.

Ta mooinjerys eddyr ny tree cassyn as jarroo-raa ny hEllan, as hie eshyn er doltey anmagh er e hennaghys:Quocunque Jeceris Stabit, ny 'sy Ghaelg,Aghterbee ceauee shiu eh, shassee eh. Dy mennick, t'ad soilshaghey yn jarroo-raa dy chur trimmid er beayn-hassooaght. Ta ram scoillyn caghaa yn jaroo-raa beggan dys greinnaghey lhiantyn rish as gobbraghey dy creoi.

Ta bun ny Tree Cassyn Mannin shenn-skeeal Manninagh, as eshyn gra renManannan castey soiagh liorish caghlaa eh hene dys cummey ny tree cassyn as queeylley neose y chronk orroo.

Ta'n tree cassyn goll er jannoo foast reesht er cowraghyn cleinney lesh crouwyn y lught-thie ooasle Loghlynagh va reilley Mannin derrey yn treeoo cheead jeig . Yn lhieggan shoh, s'lesh yn crouwSkancke eh, as nyn ennym çheet veih'n 'ockle Loghlynagh "shank", ny "cass" 'sy Ghaelg. Hannee lught-thie reeoil Vannin er yn Ellan rish kuse dy vleeantyn lurg baaseMagnus III as toshiaght reill Albinagh. Cha ren ad arraghey ersooyl derrey eab jerrinagh liorish ny Manninee, ayns 1275, ny shenn reeraghtys Sudreyar erash y chur lhein. Ren ad irree magh noi ny h-Albinee, agh she cragh v'eh, as keeadyn jeh sleih geddyn baase (goaill stiagh yn Ree Loghlynagh jerrinagh VanninGodred IV Magnuson) tra hie ad fo haart ecCaggey Roonysvie, faggys daBalley Chashtal. Hie ny fir ooasle dys Loghlyn as stiagh 'syn chooyrt reeoil, raad hooar ad ard-cheimyn fo'n chrooin dy tappee.

Feayn-skeeallyn as beeal-arrish

[reagh |edit source]

Rere feayn-skeeallydaght Manninagh, hie yn Ellan er reill liorishManannan mac Lir. Cha nel skeeallyn ayns coardailys my row eh ny jee ny ny fer obbee niartal, agh v'eh ny ard-reiltagh giastyllagh as choadee eh yn Ellan noi dagh ooilley noidyn. Foddee eh ceau cloagey kay mygeayrt yn Ellan dys follaghey ee veih ruegeyderyn.

Rish beeal-arrish Manninagh, shimmey skeeal t'ayn mychione cretooryn as sleih far-skeealagh. T'ad goaill stiagh nyBuggane – spyrryd olk goanlyssagh, ren sheidey ersool mullagh cheeill Trinian Noo fo fergey. T'ad gra dy 'oddee eh caghlaa eh hene dys moddey mooar doo, ny gruagagh, ny ram jallooyn elley, dys cur aggle er peiagh. Chammah as eshyn ta'nFynoderee, fer mooar as geayshteenagh; ynGlashtyn ta caghlaa dys cabbyl as geabbey baih sleih; as ynModdey Doo, baagh neuheiltagh va ny hooyl trooid corradoyryn as boallaghyn Chashtal Purt ny h-Inshey.

Cumaltee smoo ard-ghooagh Vannin, shen yMooinjer Veggey, as sleih cur 'ad hene' orroo dy mennick. As uss goll harrishDroghad Skylley Vraddan, t'ad gra dy vel eh drogh aigh mannagh vel shiu cur failt er ad hene leshmoghrey mie nyfastyr mie.

Ta shenn skeeal Yernagh gra dy hieLogh Nay er jannoo rish caggey ayns Nerin eddyr yn foawr ard-ghooagh Yernagh,Finn Mac Cooil, as foawr ruy Albinagh. Hooar Finn yn varriaght, as chouds va'n foawr Albinagh hea ersooyl, ghow Finn greim er croaglagh thalloo Nerin as cheau eh eh ny yei. Ren eh coayl, as huitt yn ceab thalloo stiagh aynsMooir Vannin, as shen yn aght hie Mannin er croo.

Beiyn

[reagh |edit source]

Rere beiyn çheeragh, ta'nchayt Manninagh y fer as fys ec cagh er. Ta'n ennym cadjin echeyStubbin. Ta'ncheyrrey loaghtyn ny keyrrey nagh vel ry-akin raad elley, as ee jeh sliught kirree vunneydaghny h-Albey.

Ta'nscraayl nyushag varrey,Manx shearwater 'sy Vaarle er y fa dy row coloin mooar scraaylyn ery Cholloo. Ren y kynney parail er coontey ny roddanyn haink 'syn ellan veih lhong-vrishey anmagh 'sy hoghtoo cheead jeig. Ny yei shen, ta ny roddanyn er ngoll er scughey veih'n Cholloo er y gherrid, as myr shen ta earrooyn ny scraaylyn bishaghey. Ta'nchaaig ny h-oltey jeh sheel y fannag as gob jiarg baghtal echey.

Bee as jough

[reagh |edit source]

She bee ashoonagh yn Ellanskeddan as praasyn. Va ny Manninee gee ad rish eashyn, as adsyn nyn croiteyr as eeasteyryn son y chooid smoo. Ga nagh vel eeastyn cho scanshoil da bea yn Ellan nish, ta ram eeast goll er ee liorish ny Manninee foast.

Rish ny bleeantyn shoh chaie ta'n eeastey traghtee er ngoll shymley, agh ta meeryn-vlastal goaill stiaghskeddan jiarg veih thieyn jaaghPhurt ny h-Inshey. Jiu t'ad jannoo ymmyd jeh skeddanVooir Hostyn son y chooid smoo. T'ad jannoo sur-vee elley myrbraddan jaaghit asbagoon myrgeddin.

Tapartan,gimmagh asroaganyn goll er eeastey dy traghtee, as tamynroagan nyn meeryn-vlastal er lheh, as blass millish, eddrym oc. Tabioddagh asbreck ry-gheddyn veih keayn, awinyn as loghyn yn Ellan, lesh cooney guirrlan eeast yn Reiltys ecCornaa.

Taollee,kirree,mucyn aseeanlee ooilley goll er gerinagh, as ta eayn chrink Vannin ny lhongey cadjin. Ta feill mea ec yn Loaghtan, as ard-choagyryn foayragh da erMasterchef er yBBC.

Tabainney ascaashey goll er jannoo liorish keylannIOM Creameries. Haink caashey Vannish lesh er lheh, ayns sorçhyn jaaghit as blast losseree, as t'eh ry-gheddyn ayns ymmodee ard-vargaghyn yn RU.

Ta thieyn imbylOkells Brewery asBushy's Brewery imbyllhune dy traghtee.

Reiltys

[reagh |edit source]
Jalloo cruinlagh Mannin

Ta'nReeriaght Unnaneyssit freggyrtagh son coadey yn Ellan, as son reiltys mie dy jerrinagh. Chammah as shen t'eh loayrt son yn Ellan rish cooishyn eddyr-ashoonagh, choud's ta reiltys Vannin hene stiurey dagh cooish Manninagh.

Troggal

[reagh |edit source]
Ard-art:Leigh Vannin

SheTinvaal ardwhaill Vannin, as eshyn goaill toshiaght ayns 979 RC. T'eh ny ardwhaill shinney gyn brishey 'sy teihll. Ta quaill daahamyragh ec Tinvaal: ynKiare as Feed (dagh oltey er ny reih liorish teiy cadjin) as ynChoonseil Slattyssagh (jeant seose veih olteyn trooid oik ny adsyn t'er ny reih dy neuyeeragh). Ta ny daa phossanyn shoh çhaglym ry-cheilley dy hoie myr Tinvaal.

Ta crouw kianoortagh yn reiltys ynCoonseil ny Shirveishee. T'eh jeant seose veih olteynyn Hinvaal. TaArd-Shirveishagh ny ard-chione echey; ec y traa t'ayn nish (2018) shenHoward QuayleOKF.

Ta'nFo-Chiannoort Mannin jannoo currymyn fo-reeoil.

Mooinjerys Çheumooie

[reagh |edit source]

Rereleigh Vretin Vooar, cha nel Mannin ny rheynn yn Reeriaght Unnaneyssit. Ny yei shen, ta'n RU goaill kiaral jeh ny cooishyn çheumooie as ny ta bentyn rish coadey. Chammah as shen, ta ard-niart ec yn RU da jannoo slattys son yn Ellan.

Seyraanaght

[reagh |edit source]

Ta seyraanaght Vannin rere leigh ynReeriaght Unnaneyssit, as ta Manninee coontit myrseyranee Vretin Vooar. Ny ta gyn shenn ayr ny shenn vooir va ruggit 'syn RU (as adsyn gyn cummal rish queig bleiney ny smoo 'syn RU gyn brishey), cha nel ny kiedyn cheddin oc myr oc seyranee Vretin Vooar elley, bentyn rish gobbraghey as cummal ayns ynUnnaneyns Europagh.

Yn Unnaneys Oarpagh

[reagh |edit source]

Cha nel olteynys ny co-olteynys ynUnnaneys Oarpagh ec Mannin. Ta Reill Tree chonaant goll stiagh y Reeriaght Unnaneyssit lhiggey da sleih dellal cooidjyn Manninagh gyn keesh.[13] Ry-cheilley marish Conaant Custym as Maail rish yn RU, t'eh cur raad da dellal seyr rish yn RU. Ga dy nod cooidjyn Manninagh goll er arraghey dy seyr sthie yn UO, cha nod sleih, bun-argid ny shirveishyn. Foddee seyranee yn UO troailt as cummal 'syn Ellan gyn lhiettalys.

Y Co-unnaneys Goaldagh

[reagh |edit source]

Cha nel Mannin hene ny oltey jeh'nCho-unnaneys Goaldagh. Er coontey e mooinjerys rish yn RU, t'eh goaill ayrn ayns kuse dy commyn jeh'n Cho-unnaneys Goaldagh, goaill stiaghSheshaght Ardwhaillagh y Cho-unnaneys Goaldagh asGammanyn y Cho-unnaneys Goaldagh.

Politickaght

[reagh |edit source]
Sheadinyn Vannin

Ta'n chooid smoo jeh politickeyryn Manninagh cur stiagh son reihys myr fir gyn partee. Cha nel ad nyn ynnydee parteeyn politickagh. Ga dy vel parteeyn ayn, cha nel ny cummaght oc cho lajer as t'ayns Reeriaght Unnaneyssit.

Ta'n partee politickagh smoo ynPartee Libraalagh Vannin, noa currit er bun, as eshyn aggyrt ny smoo seyrsnys da Mannin as ny smoo freggyrtys 'sy Reiltys. Ta daa olteynyn Tinvaal ec y PLV, goaill stiagh yn Ard-chioneKate BeecroftOKF.

Ta possan broo ashoonaghMec Vannin coyrlaghey cur er bunpobblaght neuchroghagh.

Gurneilys ynnydagh

[reagh |edit source]

Ta gurneilys ynnydagh er yn Ellan soit er ny shenn skeeryn. Ta tree sorçhyn jeh lughtyn-reill ayn: balley corpagh, coyrlyn valjey as coyrlyn skeerey.

Farrys

[reagh |edit source]

She farrys injil-cheesh Mannin, gynkeesh cosnaghyn bun-argidagh,keesh berçhys,keesh chlouag nykeesh eiraght[14]. Takeesh çheet stiagh er 10% as 18%;keesh traght er 0%.[15][16]

Tabanceyraght,jeantys asturrysaght nyn rheynnyn mooar yn farrys.Eirinaght aseeasteyraght, bun-chlaghyn y farrys dy row, ta ny symmyn dy vel ad cur dysSlane Troar Thie (STT/GDP) leodaghey.

Son y chooid smoo, ta'n Ellan dellal rish yReeriaght Unnaneyssit.

Ta reiltys Vannin greinnaghey jannoo filmyn 'syn Ellan trooid cur da costyssyn jannoo.

Arraghey

[reagh |edit source]

Ta 800km jeh raadyn theayagh 'syn Ellan, as ad slane pheamadit. Cha nel cagliagh bieauid ec ram jeu.

Ta baatyn cadjin dys as veih ynReeriaght Unnaneyssit asPobblaght Nerin. Ta ny baatyn ooilley goll er obbyr liorish ynIsle of Man Steam Packet Company.

Ta'n purt-aer traghtee ynrican er yn ellanPurt Aer Vannin ecRoonysvaie.

Spoyrtyn

[reagh |edit source]

Shecammag ynspoyrt ashoonagh, ta gollrishiomain Nerin nyshinty Nalbin. Roish v'eh ny spoyrt smoo cadjin 'syn Ellan, agh haink jerrey er ec toshiaght yn feedoo cheead. Er y gherrid t'eh er ngoll er aavioghey as ta troddyn ayn dagh blein ecBalley Keeil Eoin.

Shespoyrt mooargleash-wheeylaght, as ta'nTT Vannin er haghyr roish 1907. Ta fwirran dirdyn obbyr yn ashoonagh as commeeysbluckan coshey ec Mannin, agh cha nel ad aynsFIFA kyndagh rish e cheimeeaght politickagh.

Ta Mannin goaill ayrn aynsGammanyn y Cho-unnaneys Goaldagh asGammanyn ny h-Ellanyn, as bee ee ny h-olteyr da ny IVGammanyn Aeglagh y Cho-unnaneys Goaldagh ayns 2011. Hug yn Ellan toshiaght er ynSheshaght Ghammanyn Ellanyn Eddyr-ashoonagh ayns 1985.

Ratçhal roar-bree

[reagh |edit source]
Son ny smoo fys jeeagh-shiu er:TT Mannin

Yn cruinnaght smoo eddyr-ashoonagh roar-bree ta bentyn rish yn Ellan, she ynTT Mannin eh. Hug ad bun er ayns 1907, as t'eh taghyrt anmagh ayns Mee Boaldyn. TaGrand Prix Vannin ny cruinnaght roar-bree da ancheirdee as yeearreyderyn gyn oik ta jannoo ymmyd jeh'n coorse 37.73 meeilleySniaul cheddin anmagh ayns Mee Luanistyn as leah ayns Mean Fouyir.

Cummaltee ard-ghooagh

[reagh |edit source]

Hie er ruggey ny troggal 'syn Ellan

[reagh |edit source]

Haink dys yn Ellan

[reagh |edit source]

Artyn elley

[reagh |edit source]

Gaelg,Tinvaal,Ned Maddrell,Colleish Ree Illiam,Reiltys Vannin,Kiare as Feed,Coonseil Slattyssagh Vannin,Mec Vannin.

Jeeagh er neesht

[reagh |edit source]



Noteyn

[reagh |edit source]
  1. Haink "O Halloo Nyn Ghooie" dy ve ymmydit dy neu-oikoil veih'n vlein 1907 as hooar eh staydys ashoonagh myr yn arrane ashoonagh 'sy vlein 2003.[1]
  2. Hannee "God Save the King" myr yn arrane reeoil as t'eh foast cloiet myr kiaull yeshchliaghtagh tra ta olteynyn y Chrooin Ghoaldagh ayn.[2]

Imraaghyn

[reagh |edit source]
  1. "National anthem – The World Factbook".CIA.gov.Er ny hashtey veih’n lhieggan bunneydagh er 19 Mayrnt 2021. Feddynit magh er30 Mayrnt 2021.
  2. "New Manx anthem shifts loyalty to land of their birth",The Guardian (27 Jerrey Geuree 2003). 
  3. Marranys: Cha nel yn imraa taishbynit dy kiart. Jeeagh er ydocamadys son sonreeaghtyn.
  4. Ta ardwhaillyn nyh-Eeslynn as nyh-Ellanyn Faaroagh ny shinney, agh v'ad astyrid eddyr 1800 dys 1845, as eddyr 1816 dys 1852, er lheh
  5. http://www.iomguide.com/mountainrailway.php
  6. "Archive copy". Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2007-09-30. Feddynit magh er2007-09-30.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  7. "Archive copy". Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2007-09-29. Feddynit magh er2008-01-29.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  8. "Archive copy". Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2008-05-14. Feddynit magh er2008-01-29.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  9. http://www.uwm.edu/Dept/celtic/ekeltoi/volumes/vol2/2_4/maddrell_2_4.pdf
  10. "Summary results of the Isle of Man Census 2006"(PDF). Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh(PDF) er 2007-06-14. Feddynit magh er2007-06-14.
  11. The Isle of Man. A Social, Cultural and Political History. liorish R.H. Kinvig, dg 18 (1975) (3rd Edition) Liverpool University PressISBN 0-85323-391-8
  12. The Isle of Man. A Social, Cultural and Political History. liorish R.H. Kinvig, dgn 18-19 (1975) (3rd Edition) Liverpool University PressISBN 0-85323-391-8
  13. "Archive copy"(PDF). Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh(PDF) er 2007-06-14. Feddynit magh er2008-01-29.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  14. "Archive copy". Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2012-04-19. Feddynit magh er2008-01-29.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  15. https://archive.is/20120803010802/www.gov.im/treasury/incometax/strategy/viewnews.gov?page=lib/news/treasury/incometax/newassessorofinc.xml&menuid=
  16. "Archive copy". Er ny hashtey veihyn lhieggan bunneydagh er 2007-05-10. Feddynit magh er2008-01-29.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  • Russel, G. 1988. Distribution and development of some Manx epiphyte populations.Helgolander Meeresunters.42: 477 - 492.

Kianglaghyn magh

[reagh |edit source]
Çheeraghyn, thallooyn, as croghaneyn yChrooin Ghoaldagh
Çheeraghyn yReeriaght Unnaneysit
NyCroghaneyn-crooin
Nythallooyn harrish mooir
Aa-choloinyn
1Ardjyn Bun-ynnydyn Kionedeeagh.2 Ta'n chionedeeaght er ny ve lieh-chroghit kyndagh rishConaant yn Antarctagh.
Shenn Cheltiee
asStudeyrys Celtiagh
Sleih
Credjue
Feayn-skeealleydaght
Sheshaght
Ellyn
Celtiee Yeianagh
as
Aavioghey Celtiagh
Çhengaghyn
Ellanagh
Mooarheeragh
Feaillaghyn Celtiagh
Rollaghyn
Eddyrashoonagh
Ashoonagh
Çheer-oaylleeagh
Ard-scoillaryn
Ellyneyryn
Sleih
Elley
Feddynit ass "https://gv.wikipedia.org/w/index.php?title=Mannin&oldid=365993"
Ronnaghyn:
Ronnaghyn follit:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp