સૂર્ય ગરમ પ્લાઝ્માનો બનેલો એક લગભગ ક્ષતિરિક્ત(ચોક્કસ)ગોળાકાર તારો છે. તેનો ઉપવલયતા-ગુણોત્તર (oblateness) 9×10−6 છે. આમ તેનો તેના ધ્રુવ પાસેનો વ્યાસ તેના વિષુવવૃત્તીય વ્યાસથી ૧૦ કી.મી. નાનો છે. આનું કારણ તેનું ખૂબ મંદકેન્દ્રત્યાગીભ્રમણ છે. સૂર્યનું ભ્રમણ તેની સપાટીના ગુરૂત્વાકર્ષણથી ૧.૮ કરોડ ગણું ઓછું છે. ગ્રહોના સમુદ્રી મોજાની ભરતી-ઓટ સૂર્યના કદને અસર પાડતી નથી. પરંતુ સૂર્ય સૂર્યમંડળના કેન્દ્રથી છેટેbarycenterની (ગુરુત્વ-મધ્યબિંદુ) આસપાસ ફરે છે જેનુ કારણગુરૂ ગ્રહ છે. સુર્યના કિરણોને પૃથ્વી પર પહોચતાં ૮.૨૫ મિનિટ લાગે છે
અન્ય ગ્રહોની જેમ સૂર્યને ચોક્કસ બાહ્ય સપાટી નથી, પરંતુ સૂર્યમાં રહેલા વાયુઓની ઘનતા સૂર્યના કેન્દ્રથી તેમના અંતરનાઘાતાંકીય વિતરણ । ઘાતાંકીય સંબંધ મુજબ ઓછી થતી જાય છે. એમ હોવા છતાં, સૂર્યનું સારી રીતે વ્યાખ્યાયિત આંતરિક માળખું છે, જે નીચે મુજબ છે. સૂર્યની ત્રિજ્યા કેન્દ્રથીફોટોસ્ફીયરની સપાટી સુધી લેવામાં આવે છે.
સૂર્યનો આંતરિક ભાગ સીધો જ સુલભ નથી હોતો અને સૂર્ય પોતે પણ વિદ્યુતચુંબકીય વિકિરણોથી અપારદર્શક હોય છે. આપણું સૂર્યના આંતરિક ભાગનું જ્ઞાન તારાઓનાકૉમ્પ્યુટર વડે બનેલા નમૂનાઓ અનેહેલીઓ-સિઝમોલોજી(helioseismology), સૂર્યની અંદરથી આવતા ધ્વનિતરંગોના અભ્યાસ દ્વારા પ્રાપ્ત થયું છે.
સૂર્યના કેન્દ્રમાં, જ્યાં તેની ઘનતા ૧૫૦ ગ્રામ/સેમી૩ (એટલે કે પૃથ્વી પર પાણી કરતા 150 ગણી), થર્મોન્યુક્લીયર પ્રક્રિયા (ન્યુક્લીયર સંલયન) દ્વારાહાઇડ્રોજનનુંહીલીયમમાં રૂપાંતર થવાથી પ્રઞટ થતી ગરમી વડે સમગ્ર તારો ધગધગે છે. દર સેકન્ડે આશરે ૮.૯×૧૦૩૭પ્રોટોન હાઇડ્રોજન ન્યુક્લીયસનું હીલીયમ ન્યુક્લીયસમા રૂપાંતર થાય છે. જેનાથી ૪.૨૬ મિલિયન (૪૨.૬ લાખ) ટન/સેકન્ડ અથવા ૩૮૩yottawatts (૯.૧૫5×૧૦૧૬ ટનટી.એન.ટી / સેકન્ડ) પદાર્થ-ઊર્જા જેટલી પરાવર્તીત ઊર્જાચૂંબકીય-મોજાં, રૂપે સૂર્યના અન્ય સ્તરો વટાવી બાહ્ય અવકાશમાં વછુટે છે,સૂર્યપ્રકાશ અનેન્યુટ્રીનો (અને થોડા પ્રમાણમાંગતિ અનેસૂર્ય પવનોના પ્લાઝ્માનીઉષ્માઊર્જા અને સૂર્યના ચૂંબકીય ક્ષેત્રની ઊર્જા રૂપે).સંલયન રીએક્ટર આવી જ પ્રક્રિયા વડે પરમાણુ ઉર્જા ઉત્પન્ન કરી શકે, જે કેટલાક ભૌતિકશાસ્ત્રીઓ માને છે કે ભવિષ્યમાં એક દિવસ માનવ ઉપયોગ માટે ઉર્જા પૂરી પાડી શકશે.
ફક્ત સૂર્યનું કેન્દ્રના કેન્દ્રમાં ન્યુક્લિયર સંલયનની ક્રિયાથી મોટા ભાગની ઉષ્માઉર્જા ઉત્પન્ન થાય છે: સૂર્યનો બાકીનો કેન્દ્ર સિવાયનો ભાગ કેન્દ્રમાંથી બહાર આવતી ઉષ્મા ઉર્જાથી ગરમ થાય છે. આંતરિક સંલયનની બધી ઊર્જાને બ્રહ્માંડમાં મુક્ત થતા પહેલા સૂર્યના ફોટોસ્ફીયરના બધા સ્તરોમાંથી પસાર થવું પડે છે. સૂર્યનું કોર કેન્દ્રથી લગભગ 0.2 સૌર ત્રિજ્યા તરીકે ગણવામાં આવે છે.
આશરે 0.2થી લગભગ 0.7 સૌર ત્રિજ્યા સુધી આ ક્ષેત્ર હોય છે, જ્યાં દ્રવ્ય ગરમ અને ઘટ્ટ છે, જે થર્મલ કિરણોત્સર્ગ કોરની બહારની તીવ્ર ગરમીને સ્થાનાંતરિત કરવા માટે પૂરતી છે. આ ઝોનમાં, કોઈ થર્મલ સંવેદના નથી: જ્યારે દ્રવ્ય ઊંચાઈ સાથે ઠંડુ થાય છે, ત્યારે તાપમાનમાં આ ઢાળ સંવેદનાને ચલાવવા માટે પૂરતી મજબૂત નથી. હાઇડ્રોજન અને હિલીયમ આયન દ્વારા ફોટોન ઉત્સર્જન કરવામાં આવે છે, જે ટૂંકા અંતરે મુસાફરી કરીને તુરંત અન્ય આયનો દ્વારા ફરીથી શોષી લેવામાં આવે છે.
આશરે 0.7 સૌર ત્રિજ્યાથી સપાટીની નજીક સુધી આ ક્ષેત્ર હોય છે, જેમાં સૂર્યનું પ્લાઝ્મા ન તો ઘટ્ટ હોય છે અને કે ન તો આંતરિક ગરમીને બહાર વિકિરણ વડે સ્થાનાંતરિત કરવા માટે પૂરતું ગરમ હોય છે. તેના બદલે, થર્મલ સંયોજનો ગરમીને સપાટી પર લઈ જાય છે કારણ કે થર્મલ કોલમ સૂર્યની સપાટી (ફોટોસ્ફીયર) પર ગરમ સામગ્રી ધરાવે છે. એકવાર સામગ્રી સપાટી પર ઠંડુ થઈ જાય, તે ઉષ્માવિકિરણ ક્ષેત્રની ટોચ પરથી વધુ ગરમી મેળવવા માટે, ઉષ્માનયન ક્ષેત્રના તળિયે નીચે તરફ જાય છે. ઉષ્માવિકિરણ ક્ષેત્રની ટોચની સ્તરોમાં કંટાળાજનક ડાઉનફ્લોને લઈને, ઉષ્માનયન ક્ષેત્રના આધાર પર થોડું સંવેદનાત્મક ઓવરહૂટ છે.
ઉષ્માનયન ક્ષેત્રમાં થર્મલ કોલમ સૂર્યની સપાટી પર સૂર્ય દાણાદાર (ગ્રાન્યુલેશન) અને સુપરગ્રેન્યુલેશનના રૂપમાં છાપ બનાવે છે. સૌર અંતર્વર્તી પ્રદેશના આ બાહ્ય ભાગના અસ્પષ્ટ (ટર્બ્યુલન્ટ) ઉષ્માનયનથી 'નાના પાયે' ડાયનેમોમાં વધારો થાય છે, જે સૂર્યની સપાટી પર ચુંબકીય ઉત્તર અને દક્ષિણ ધ્રુવો બનાવે છે.
સૂર્યની દૃશ્યમાન સપાટી, ફોટોસ્ફિયર, એવું સ્તર છે જેની નીચે સૂર્ય દૃશ્ય-પ્રકાશ માટે અપારદર્શક બને છે. ફોટોસ્ફિયર ઉપર, સૂર્યપ્રકાશ અવકાશમાં ફેલાવા માટે મુક્ત છે અને તેની ઊર્જા સંપૂર્ણરીતે સૂર્યથી બચી જાય છે. સૂર્યપ્રકાશના વર્ણપટમાં આશરે 5,777કેલ્વિન તાપમાન વાળા સંપૂર્ણકાળા પદાર્થ (બ્લેક-બોડી)ના વર્ણપટની લાક્ષણિકતા છે, જે ફોટોસ્ફિયર ઉપરના નીચલા સ્તરોથી પરમાણુ શોષક રેખાઓ સાથે જોડાયેલી છે. ફોટોસ્ફિયરમાં કણોની ઘનતા લગભગ 1023 પ્રતિ ઘનમીટર છે (જે પૃથ્વીના સમુદ્રસ્તર પરના વાતાવરણના કણોની ઘનતાના લગભગ 0.37% છે). ફોટોસ્ફિયરની ઉપરના સૂર્યના ભાગોને સામૂહિક રીતે સૌર વાતાવરણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેઓ રેડિયોમાંથી દૃશ્યપ્રકાશથી ગામા કિરણો દ્વારા ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક સ્પેક્ટ્રમ તરફ કાર્યરત ટેલીસ્કોપ સાથે જોઈ શકાય છે.
સૂર્યનું સૌથી ઠંડું સ્તર એ ન્યૂનતમ તાપમાનનું એક એવું ક્ષેત્ર છે, જે ફોટોસ્ફિયરથી 500 કિ.મી. ઉપર સુધી છે. તે આશરે 4,100 કેલ્વિન તાપમાન ધરાવે છે. સૂર્યનો આ એકમાત્ર એવો ભાગ છે જે કાર્બન મોનોક્સાઇડ અને પાણી જેવા સાદા અણુઓને અસ્તિત્વ ટકાવવા માટે પૂરતો ઠંડો છે. સૂર્યના બીજા બધા ભાગ રાસાયણિક બંધને તોડવા માટે પૂરતા ગરમ છે.
સૂર્યની દૃશ્યમાન સપાટી ઉપરનું આ પાતળું સ્તર લગભગ 2,000 કિ.મી. જાડું છે, જેનું ઉત્સર્જન અને શોષક રેખાઓના સ્પેક્ટ્રમ દ્વારા પ્રભુત્વ છે. તેને ગ્રીક રુટ રંગસૂત્રોમાંથી રંગસૂત્ર કહેવામાં આવે છે, જે રંગનો અર્થ છે, કારણ કે રંગસૂત્ર સનની કુલ ગ્રહણની શરૂઆત અને અંતમાં રંગીન ફ્લેશ તરીકે દેખાય છે
કોરોના એ સૂર્યનો વિસ્તૃત બાહ્ય વાતાવરણ છે, જે સૂર્ય કરતાં ઘણો મોટો છે. કોરોન સૌર પવન સાથે સરળતાથી જોડાય છે જે સૂર્યમંડળ અને હેલિયોસ્ફિયર ભરે છે. સૂર્યની સપાટીની નજીકના નીચા કોરોનામાં 1011 / એમ 3 નું કણોનું ઘનત્વ છે.
કેટલાક સમય માટે એવું માનવામાં આવતું હતું કે સૂર્યની પરમાણુ પ્રતિક્રિયાઓ દ્વારા ઉત્પાદિત ન્યુટ્રિનોની સંખ્યા થિયરી દ્વારા આગાહી કરાયેલ સંખ્યામાં માત્ર એક તૃતીયાંશ હતી, પરિણામે તેને સૌર ન્યુટ્રિનો સમસ્યા કહેવામાં આવી હતી. સૂર્ય દ્વારા આપવામાં આવેલા ન્યુટ્રિનોની સંખ્યાને અજમાવવા અને માપવા માટે સડબરી ન્યુટ્રિનો વેધશાળા સહિત કેટલાક ન્યુટ્રીનો નિરીક્ષણો બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ નિરીક્ષણો અને પ્રયોગોમાંથી તાજેતરમાં જ એવું જાણવા મળ્યું હતું કે ન્યુટ્રિનોએ સામૂહિક આરામ કર્યો હતો, અને તેથી સૂર્યથી પૃથ્વી તરફ માર્ગમાં ન્યૂટ્રિનોની કઠણ-થી-શોધની જાતોમાં પરિણમી શકે છે; આ રીતે માપન અને સિદ્ધાંતને સમાધાન કરવામાં આવ્યું.
ઉચ્ચ અક્ષાંશ (તેના ધ્રુવોની નજીક 28 દિવસ) કરતા સૂર્ય તેના વિષુવવૃત્ત (લગભગ 25 દિવસ) પર ઝડપથી ફેરવવાનું શક્ય બનાવે છે. સૂર્યના અક્ષાંશોના વિભેદક પરિભ્રમણથી તેની ચુંબકીય ક્ષેત્રની લીટીઓ સમય સાથે મળીને ટ્વિસ્ટ થઈ જાય છે, જેના પરિણામેચુંબકીય ક્ષેત્ર સૂર્યની સપાટીથી ઉભરાઇ જાય છે અને સૂર્યના નાટકીય સૂર્યપ્રકાશ અને સૌર પ્રભુત્વની રચનાને ગતિ આપે છે. (ચુંબકીય પુન: જોડાણ જુઓ) સૌર પ્રવૃત્તિ ચક્રમાં જૂના ચુંબકીય ક્ષેત્રો એક ધ્રુવથી શરૂ થતા સૂર્યની સપાટીને બંધ કરીને બીજા ભાગમાં સમાપ્ત થાય છે. સૂર્યનો ચુંબકીય ક્ષેત્ર દર 11-વર્ષ સનસ્પોટ ચક્ર માટે એક વખત ઉલટાવે છે.
સમગ્ર વર્ષ દરમિયાન આકાશમાં સૂર્યનો માર્ગ બદલાય છે, એક સંપૂર્ણ સ્વચાલિત હેલિઓસ્ટેટ અથવા સૂર્ય ટ્રેકર, સતત ગણતરીઓ દ્વારા માર્ગદર્શન આપવું જોઈએ. નેશનલ રીન્યુએબલ એનર્જી લેબોરેટરીએ સંપૂર્ણ દસ્તાવેજો સાથે તેની સોલર પોઝિશન એલ્ગોરિધમ (એસપીએ) રજૂ કરી છે. અન્ય સ્રોત એ libnova સેલેસ્ટિયલ મિકેનિક્સ અને એસ્ટ્રોનોમિકલ કેલ્ક્યુલેશન લાઇબ્રેરી છે, જે ખગોળશાસ્ત્રીય પદાર્થોના અન્ય ઘણા લોકોમાં દેખીતી સ્થિતી અને ઉદભવ, સેટ અને ટ્રાંઝિટ વખત જેવા ચલોની પણ ગણતરી કરે છે.
સૂર્યની નિષ્ક્રિય અવલોકન મેળવવા માટે, યુરોપીયન સ્પેસ એજન્સી અને નાસાએ 2 ડિસેમ્બર, 1995 ના રોજ સહકારી અને સોરો અને હેલીઓસ્ફેરિક ઓબ્ઝર્વેટરી (SOHO) શરૂ કરી.
ફોટોસ્ફિઅરમાં આનુવંશિક વિપુલતા સ્પેક્ટ્રોસ્કોપિક અભ્યાસોથી જાણીતી છે, પરંતુ સૂર્યના આંતરિક ભાગની રચના ઓછી જાણીતી છે. સૌર પવનનો નમૂનો વળતર મિશન, જિનેસિસ, ખગોળશાસ્ત્રીઓને સૌર સામગ્રીની રચનાને સીધી રીતે માપવા માટે પરવાનગી આપવા માટે રચાયેલ છે. તે 2004 માં પૃથ્વી પર પાછો ફર્યો અને વિશ્લેષણમાંથી પસાર થઈ રહ્યો છે, પરંતુ તે ક્રેશ-લેન્ડિંગ દ્વારા નુકસાન પહોંચ્યું હતું જ્યારે તેનું પેરાશ્યુટ પૃથ્વીના વાતાવરણમાં ફરીથી પ્રવેશ કરવા માટે નિષ્ફળ રહ્યું હતું.
સૂર્ય બીજા પેઢીનો તારો માનવામાં આવે છે, જે કદાચ અગાઉના સુપરનોવાના કેટલાક અવશેષોમાંથી બનેલો છે. પુરાવા એ મુખ્યત્વે ભારે તત્વો જેવા કે આયર્ન, ગોલ્ડ અને સૂર્યમંડળમાં યુરેનિયમ જેવા મોટા તત્વો છે: આ તત્વોને ઉત્પન્ન કરી શકાય તેવો સૌથી અનુકૂળ માર્ગો એ મોટા, ગરમ તારોની અંદર ન્યુક્લોસિન્થેસિસ દ્વારા છે.
સુપરનોવા તરીકે વિસ્ફોટ કરવા માટે આપણા સૂર્યમાં પૂરતો જથ્થો નથી. તેના બદલે, 4-5 અબજ વર્ષમાં તે તેના લાલ કદના તબક્કામાં પ્રવેશ કરશે, કોરમાં હાઇડ્રોજન બળતણનો ઉપયોગ થાય છે. પછી તે હિલીયમને ફ્યૂઝ કરશે અને કોર તાપમાન 3×108 કે વધશે. જ્યારે સંભવિત છે કે સૂર્યની બાહ્ય સ્તરોનો વિસ્તરણ પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષાની વર્તમાન સ્થિતિ સુધી પહોંચશે, તો તાજેતરના સંશોધનો સૂચવે છે કે માલ સૂર્ય અગાઉ તેના લાલ કદના તબક્કામાં પૃથ્વીની ભ્રમણકક્ષાને આગળ વધવા માટે, તેને ગળી જવાથી રોકે છે. લાલ કદના તબક્કા પછી, વિશાળ થર્મલ પલ્સેશન્સથી સૂર્ય તેના ગ્રહની નળીની રચના કરતી બાહ્ય સ્તરો ફેંકી દેશે. સૂર્ય પછી એક સફેદ વામન બનશે, ધીમે ધીમે ગાદી પર ઠંડક કરશે. આ દૃશ્ય નાના તારાઓની લાક્ષણિકતા છે: આપણું સૂર્ય એકદમ રન-ઓફ-ધ-મીલ સ્ટાર હોવાનું જણાય છે.
ઘણી પ્રાગૈતિહાસિક અને પ્રાચીન સંસ્કૃતિઓમાં, સૂર્યને દેવતા અથવા અન્ય અલૌકિક ઘટના માનવામાં આવતી હતી. પશ્ચિમી દુનિયાના સૌપ્રથમ લોકોમાં સૂર્ય માટે વૈજ્ઞાનિક સમજણ આપવાનું એક ગ્રીક ફિલસૂફ ઍનાક્સગોરસ હતું, જેમણે દલીલ કરી હતી કે તે પથ્થર અથવા ધાતુનો વિશાળ સળગતો ગોળો છે, અને અપોલોનો રથ નથી. આ વિધર્મ શીખવવા માટે તે સત્તાધિશો દ્વારા કેદ અને મૃત્યુદંડ કરવામાં આવ્યો હતો.
સૂર્યના તેજને કારણે સૂર્ય તરફ નરી આંખે જોવું આંખો માટે પીડાદાયક છે. જ્યારે તે આકાશમાં ઊંચે હોય, ત્યારે સીધા સૂર્ય તરફ જોવું એ રેટિનામાં પ્રકાશશીલ રંગદ્રવ્યોના અસ્થાયી ધોવાણનું કારણ બને છે, જે ફોસ્ફિને દ્રશ્યમાન કલાકૃતિઓ અને અસ્થાયી આંશિક અંધાધૂંધી બનાવે છે. નરી આંખે સૂર્યને જોવાથી લગભગ 4 મિલીવોટ સૂર્યપ્રકાશ રેટિના પર પડે છે, જે તેને ગરમ કરે છે અને સંભવિત રૂપે (સામાન્ય રીતે નહીં) તેને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. નરી આંખે સૂર્યનું સંક્ષિપ્ત અવલોકન પીડાદાયક છે, પરંતુ સામાન્ય રીતે સલામત છે. સૂર્યપ્રકાશને સીધી દિશામાં લાવવા માટે આંખોનો લાંબા ગાળાનો સંપર્ક દાયકાઓના સમયગાળા દરમિયાન લેન્સ અને કોર્નિયાના સામાન્ય યુવી-પ્રેરિત પીળાઓમાં યોગદાન આપે છે, અને મોતિયાની રચનામાં ભાગ ભજવી શકે છે.
સૂર્યપ્રકાશને ઘટાડવા માટે વાયુયુક્ત ધ્યાન આપતા ફિલ્ટરો વગર દૂરબીન-પ્રકાશક પ્રકાશકો જેવા કે દૂરબીન પ્રકાશ દ્વારા સનને જોવું જોખમી છે. યોગ્ય ફિલ્ટર્સ વેલ્ડીંગ સપ્લાય દુકાનો અને કેમેરા સ્ટોર્સ પર ઉપલબ્ધ છે. અનફિલ્ટ 7x50mm દૂરબીન દ્વારા સૂર્યને જોતા, દરેક આંખમાં 2.5 વોટ સૂર્યપ્રકાશ જેટલું વિતરિત કરી શકે છે, નગ્ન આંખ જોવા કરતાં 300 ગણી વધારે પાવર આપી શકે છે. સૂર્યને દૂરબીન દ્વારા પણ ટૂંકા ગાળા માટે જોવું કાયમી અંધત્વનું કારણ બની શકે છે.
સૂર્યના આંશિક ગ્રહણ દરમિયાન, આંખ તેજસ્વી પ્રકાશને જે રીતે પ્રત્યુત્તર આપે છે તેના કારણે બીજી જોખમી સ્થિતિ અસ્તિત્વમાં છે. આ ક્ષેત્રને તેજસ્વી પદાર્થ દ્વારા નહીં, દૃશ્ય ક્ષેત્રમાં પ્રકાશની કુલ માત્રા દ્વારા નિયંત્રિત કરવામાં આવે છે. આંશિક ગ્રહણ દરમિયાન, ચંદ્ર દ્વારા મોટાભાગના સૂર્યપ્રકાશને સીધા સૂર્યની સામે પસાર થતા અવરોધિત કરવામાં આવે છે, પરંતુ ફોટોસ્ફિયરના ખુલ્લા ભાગો સમાન સપાટીની તેજ સપાટી સમાન હોય છે. ધૂંધળા સમગ્ર પ્રકાશમાં, વિદ્યાર્થી ~ 2mm થી 6mm વ્યાસ સુધી ફેલાવે છે, આંખના સંગ્રહિત ક્ષેત્રને લગભગ 10 જેટલા પરિબળથી વધારી દે છે. પ્રત્યેક રેટિનાલ સેલ જે અંશતઃ ગ્રહણ કરેલા સૌર છબીથી ખુલ્લી હોય છે તેને આ રીતે લગભગ દસ ગણી મળે છે ખૂબ પ્રકાશ, કારણ કે તે સામાન્ય, ગ્રહણ કરેલા સન તરફ જોશે. આનાથી રેટિનાને સ્થાયી સ્થાનીય નુકસાન થઈ શકે છે, જેના પરિણામે દર્શક માટે નાના, કાયમી બ્લાઇંડ સ્પોટ થાય છે. બિનઅનુભવી નિરીક્ષકો અને બાળકો માટે આ એક ખાસ કરીને કપટી જોખમ છે, કારણ કે ત્યાં પીડા વિશે કોઈ તાત્કાલિક માન્યતા નથી અને તે ગ્રહણ કરતી સૂર્યના ચમકતા દેખાવને જોવાની લાલચ આપે છે.
.svg)
.svg)
