આ લેખનોઅનુવાદ ગુજરાતીમાં કરવાની જરુર છે. મોટા ભાગે કોઇકે આ પાનું બીજી ભાષાના લેખનમાંથી ઉતાર્યું છે અને એનું પૂરી રીતે ભાષાંતર હજુ થયું નથી. મહેરબાની કરી આ પાનાંનોઅનુવાદ કરી વિકિપીડિયા ને આગળ વધારવામાં અમારી મદદ કરો અને અનુવાદ પૂર્ણ થયા બાદ આઢાંચો કાઢી નાંખો. અનુવાદ કરવાઅહીં ક્લિક કરો.
Eugenia caryophyllus(Spreng.) Bullock & S. G. Harrison
લવિંગ એ મિર્ટેસી કુળના સાયઝિજીયમ એરોમેટિકમ (વૈજ્ઞાનિક નામ:Syzygium aromaticum) નામના સુગંધી વૃક્ષની સુકાવેલી કળીઓ છે. લવિંગઇન્ડોનેશિયાના માલુકુ દ્વિપના વતની છે. સાંપ્રત સમયમાંઇન્ડોનેશિયા,ભારત,મડાગાસ્કર, ઝાંઝીબાર,પાકિસ્તાન અનેશ્રીલંકામાં તેની ખેતી કરવામાં આવે છે. લવિંગ મોઢાના કોષ પર કામચલાઉ મુઢતા ઉત્પન્ન કરે છે.
લવિંગનું વૃક્ષ એક સદાહરિત વૃક્ષ છે. તે ૮-૧૨ મીટર જેટલું ઊંચું વધે છે. આના પાન મોટાં હોય છે અને ફૂલો sanguine હોય છે જે ડાળીને છેવાડે ગુચ્છામાં ઊગે છે. આની કળીઓ શરૂઆતમાં ફિક્કા રંગની હોય છે વખત જતાં તે લીલા રંગની બને છે, ત્યાર બાદ તે ઘેરો રાતો રંગ પકડે છે અને તેને ઝાડ પરથી ઉતારી લેવાય છે. જ્યારે કળીની લંબાઈ ૧.૫ થી ૨ સેમી જેવડી થાય છે ત્યારે લવિંગને ઊતારવામાં આવે છે. આની દાંડીને છેવાડે ચાર બાજુએ લંબાતા વજ્રપત્ર હોય છે અને ચાર ખુલ્યા વગરની પાંખડી હોય છે જે કેંદ્રમાં મોટા દાણા સ્વરૂપે હોય છે.
લવિંગનું શાસ્ત્રીય નામ સાયઝિજીયમ એરોમેટિકમ છે. તે મિર્ટેસી કુળના ઉપકુળ મિર્ટોઇડીમાં આવેલી સાયઝિજીયમ પ્રજાતિમાં સ્થાન પામે છે. તેનું વર્ગીકરણ દ્વિદળી વનસ્પતિના મિર્ટેલ્સ ગોત્રમાં કરવામાં આવે છે. લવિંગ સપુષ્પી વનસ્પતિ છે જે મેગ્નોલિયોફાયટા વર્ગમાં આવેલું છે.[૧]
સૂકાયેલા લવિંગ પોરાનું લવિંગાકાર મોડેલ ૨૦૦૫માં લવિંગનું ઉત્પાદન
પ્રાયઃ એશિયાઈ, આફ્રિકી અને મધ્ય પૂર્વની માંસાહારી વાનગીમાં માંસમાં સ્વાદ ઉમેરવા લવિંગ વપરાય છે. મીઠાઈ બનાવવામાં પણ લવિંગ વપરાય છે. આ સિવાય તેને સફરજન, પેર કે ર્હુબાર્બ સાથે પણ ખવાય છે.[૨]
મેક્સિકન રસોઈમાં લવિંગને ક્લેવોસ ડી ઓલોર કહે છે અને તેનેજીરા અનેતજ સાથે વાપરવામાં આવે છે.[૩]
લવિંગમાં ૮૫% ભાગ યુજેનોલ નામના તત્ત્વનો બનેલો હોય છે. લવિંગના તીખા સ્વાદ માટે આ તત્ત્વ જવાબદાર છે. લવિંગ એક આકરો મસાલો હોવાથી તે રસોઈમાં અલ્પ માત્રામાં વપરાય છે.[૪] આ મસાલાનો સ્વાદજીરું, વેનિલા, લાલ વાઈન અને બેસીલ સાથે મેળ પાડે છે. તે સિવાય તે કાંદા, સાઈટ્રસ છાલો, બાદિયાન કે કાળામરી સાથે પણ સ્વાદિષ્ટ જોડી બનાવે છે.[૪]
ઈંડોનેશિયામાં ક્રેટેક નામની સિગારેટ બનાવવા માટે લવિંગ વાપરવામાં આવે છે.[૧] સમગ્ર યુરોપ, અમેરિકા અને એશિયામાં ક્રેટેકનું સેવન કરવામાં આવે છે. ૨૦૦૯માં યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં લવિંગ સિગરેટ અને અન્ય ફળોની સોડમ ધરાવતી સિગારેટ પર પાબંદી મૂકવામાં આવી હતી. લવિંગ ધરાવતી સિગારેટને અમેરિકામાં સિગાર કહેવામાં આવે છે.[૫]
ભારતીય આર્યુર્વેદ, ચીની વૈદક શાસ્ત્ર, પશ્ચાત્ય ઔષધિ અને દંતશાસ્ત્રમાં લવિંઅના તેલનો ઉપયોગ દાંતના દર્દ વખતે પીડા શામક તરીકે કરવામાં આવે છે. લવિંગનો ઉપયોગ પેટમાં હાયડ્રોક્લોરિક એસિડનું પ્રમાણ વધારીને વાતહારક તરીકે પણ કરવામાં આવે છે. આ સિવાય તેનો ઉપયોગ પેરિસ્ટેલાસિસ (આંતરડાના કે અન્ન નળીના મોજા જેવાં હલનચલન) ના ઈલાજ માટે પણ કરાય છે. લવિંગને પ્રાકૃતિક પરોપજીવી (દા.ત કૃમિ) નાશક પણ કહે છે[૭]. આના તેલનો ઉપયોગ સુગંધ ચિકિત્સામાં (આરોમાથેરેપી)માં ઉષ્માની જરાર હોય ત્યારે કરવામાં આવે છે, ખાસ કરીને પાચન સંબંધી ફરિયાદો માટે. જઠર કે ઉદર પર તેને લગાડતા તે પાચન માર્ગને ઉષ્મા આપતું હોવાનું માનવામાં આવે છે. સડેલા દાંતની બખોલમાં લવિંગનું તેલ લગાડતા પીડામાં રાહત મળે છે.[૮]
ચીની વૈદકશાસ્ત્ર લવિંગને તીખું, ઉષ્ણ અને સુગંધી ગણે છે. તેઓ લવિંગને મૂત્રપિંડ, બરોળ, પેટમાં પ્રવેશ કરનાર માને છે. તે મધ્ય પેટને નીચે તરફ ગરમ કરે છે. તે હેડકી મટાડનાર અને મૂત્રપિંડને સંરક્ષણ આપનર મનાય છે[૯].
શરીરની અંદર વાપરવા લવિંગને ચા તરીકે લઈ શકાય છે. નબળા સ્નાયુ ( હાયપોટોનિયા) ના ઈલાજ માટે અથવા સ્નાયુઓની સખતાઈ ( સ્ક્લેરોસીસ)ના ઈલાજ માટે તેને શરીર પર ચોપડી શકાય છે. તિબેટિયન વૈદકમાં પણ લવિંગનો ઉપયોગ જોવા મળે છે.[૧૦] અમુક લોકો પિત્ત પ્રકૃતિમાં આંતરિક ઈલાજ માટે લવિંગનો ઉપયોગ મર્યાદિત પ્રમણમાં કરવા સૂચવવામાં આવે છે.[૧૧]
ઐતિહાસિક રીતે લવિંગનો ઉપયોગ્ અદાંતન દર્દ ઉપર કરાતો આવ્યો છે, પરંતુ યુ. એસ. ફૂડ એન્ડ ડ્રગ એડમિનિસ્ટ્રેશ (એફ. ડી. એ.)ને અસરકારકતાના માપનમાં લવિંગના યુજેનોલ તત્ત્વને નીચે ઉતાર્યો છે. એફ. ડી. એ. અનુસાર યુજીનોલને અસરકારક દંતપીડા શામક સાબિત કરી શકાય એવા ચોક્કસ પુરાવા નથી. આમ તો ત્વચા પર લવિંગનું તેલ વાપ્રવું સલામત છે પણ તેનો વારંવાર અને દીર્ધકાલિન વપરાશ પેઢા, દાંતમાંનું દળ, મ્યુકોસ અને ત્વચાને નુકશાન કરી શકે છે.
તાવ ઓછો કરવા, મચ્છરો દૂર ભગાવવા અને શીધ્રપતન પતન પર લવિંગની અસરકારકતાના અભ્યાસ કોઈ નિર્ણયાત્મક અસર સાબિત કરી નથી શક્યા. લવિંગ શરીરમાં શર્કરાનું પ્રમાણ ઘટાડે છે.[૧૨]
લવિંગના અમુક તત્ત્વો હર્પિવાયર વિરોધી ગુણધર્મો ધરાવે છે.[૧૩]
લવિંગની કળીઓ પ્રતિઓક્સિકારક (એન્ટી ઓક્સિડેન્ટ) ગુણધર્મો ધરાવે છે.[૧૪]
માછલીઓને ચેતનાશૂન્ય કરવા લવિંગનું તેલ વપરાય છે. લવિંગના તેલનું લાંબાગાળાનું સેવન (૪૦૦ મિગ્રા/લિ) માનવ (ઈચ્છા)મૃત્યુનું કારણ બની શકે છે.[૧૫]
આ સાથે સથે લવિંગ અમુક દંતમંજન કે ટૂથપેસ્ટ બનવવામાં, રેચક ગોળીઓ બનાવવામાં અને ક્લોવકેની નામના મોઢા માટેની સ્થાનીય ચેતના શૂન્ય કરવાની દવા બનાવવામાં વપરાય છે. દાંતમાં હંગામી પૂરક બનાવવા પ્રાયઃ લવિંગનું તેલ (યુજેનોલ) ને ઝિંક ઓક્સાઈડને મિશ્ર કરવામાં આવે છે.[૧૬]
હજી આધુનિક સમય પહેલાં સુધી લવિંગ માત્ર માલુકુ દ્વીપ સમુહમાં ઉગતાં હતાં. (જેમાં બેજન, મકીયન, મોતી, તેર્નેટ અએ ટાઈડોર દ્વિપ શામિલ છે.)[૧૮] વિશ્વમાં "અફો" નામનું લવિંગનું સૌથી વૃક્ષ ટેર્નેટ દ્વિપમાં હોવાનું મનાય છે તે ૩૫૦ થી ૪૦૦ વર્ષ જૂનું હોવાનો અંદાજ છે.[૧૯] આ વૃક્ષના બીજ પીવેરી નામના ફ્રેમ્ચ વ્યક્તિએ ચોર્યા હતાં ત્યાંથી તે તેને ફ્રાંસ લઈ ગયો અને ત્યઆમ્થી ઝાંઝીબાર. આજે ઝાં<ઝીબાર વિશ્વનો પ્રથમ ક્રમાંકનો લવિંગ ઉત્પાદક છે.[૧૯]
લવિંગ માલુકુ દ્વિપ સમૂહ બહાર ઉગતા થયા તે પહેલાં તેનો વ્યાપાર તેલની જેમ થતો હતો અને તેના નિકાસ પર બળજબરીથી પ્રતિબંધ લદાયેલો હતો.[૧૯] ૧૭મી સદીમાં ડચ ઈસ્ટ ઈંડિયા કંપનીએ મસાલાના વ્યાપારમાં એકહથ્થુ સત્તા મેળવી હતી.જાયફળની જેમ તેઓ લવિંગનો પણ ઈજારો મેળવવા ઈચ્છતા હતા. જોકે જાયફળનું ઉત્પાદન એકજ દ્વિપ પુરતું સિમિત હતું અને લવિંગ વિવિધ દ્વિપ સમુહ પર ઉગતા હતાં આને કારણે કંપની દ્વારા તેના પર નિયંત્રણ મુશ્કેલ હતું.[૨૦]
હાન કુળના ચીની રાજાઓ સાથે વાતચીત કરનાર વ્યક્તિને લવિંગ પાવી પડતી જેથી તેમની શ્વાસમાં બદબો ન આવે. .[૨૧] મધ્યયુગમાં હિંદી મહાસાગરમામ્ મુસ્લીમ વ્યાપારીઓ વારા લવિંગનો વેપાર કરવામાં આવતો. ઈબ્ન બતુતા અને એકહાજાર અને એક રાતના નાવિક સિંદબાદ પણ લવિંગનો વેપાર કરતો હોવાનો ઉલ્લેખ છે.[૨૨] સિરિયામાં પુરાતત્ત્વવીદોને ઈ.પૂ.૧૭૨૧ની આસપાસના કાળના માટીના વાસણોમાં લવિંગ મળ્યા છે.[૧૮]
લવિંગની સુગંધ નએ સ્વાદ માટે યુજેનોલ નામનું તત્વ જવાબદાર છે. તે તત્વની કાર્બનિક અણુ સંચના.
યુજેનોલનો ૭૨-૯૦% સુધીનો હાગ લવિંગના સુગંધી તેલનો બનેલો હોય છે. આ તત્ત્વજ લવિંગના સ્વાદ અને સોડમ માટે જવાબદાર છે. આ સિવાય તેલના અન્ય સુગંધી તેલો છે : એસિટાઈલ યુજેનોલ (acetyl eugenol), બીટા- કેરિફીલીન અને વેનીલીન (beta-caryophyllene and vanillin), ક્રૅતેગોલીક એસિડ(crategolic acid), બાઈ ક્રોનીન જેવા ટેનીન (bicornin),[૨૩]ગેલોટેનીક એસિડ (gallotannic acid),મિથાઈલ સેલીસાયલેટ(methyl salicylate) (દર્દનિવારક) વગેરે.[૨૪][૨૫]
૫મિલી જેટલી અલ્પ માત્રામાં પણ યુનીનોલ ઝેરી સાબિત થઈ શકે છે.[૨૬]
↑Dorenburg, Andrew and Page, Karen.The New American Chef: Cooking with the Best Flavors and Techniques from Around the World, John Wiley and Sons Inc., 2003
↑Balch, Phyllis and Balch, James.Prescription for Nutritional Healing, 3rd ed., Avery Publishing, 2000, p. 94
↑Alqareer A, Alyahya A, Andersson L. (2012-05-24). "The effect of clove and benzocaine versus placebo as topical anesthetics".Journal of dentistry.34 (10):747–50.PMID16530911.{{cite journal}}:Check date values in:|date= (મદદ)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑Chinese Herbal Medicine: Materia Medica, Third Edition by Dan Bensky, Steven Clavey, Erich Stoger, and Andrew Gamble 2004
↑Tillotson, Alan (2005-04-03)."Special Diets for Illness". Oneearthherbs.squarespace.com. મેળવેલ2012-09-07.{{cite web}}:Check date values in:|access-date= and|date= (મદદ)
↑Krondl, Michael. The Taste of Conquest: The Rise and Fall of the Three Great Cities of Spice. New York: Ballantine Books, 2007.
↑Andaya, Leonard Y. (1993). "1: Cultural State Formation in Eastern Indonesia". In Reid, Anthony (સંપાદક).Southeast Asia in the early modern era: trade, power, and belief. Cornell University Press.ISBN978-0-8014-8093-5.
↑Li-Ming Bao, Eerdunbayaer, Akiko Nozaki, Eizo Takahashi, Keinosuke Okamoto, Hideyuki Ito and Tsutomu Hatano (2012). "Hydrolysable Tannins Isolated from Syzygium aromaticum: Structure of a New C-Glucosidic Ellagitannin and Spectral Features of Tannins with a Tergalloyl Group".Heterocycles.85 (2):365–81.doi:10.3987/COM-11-12392.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑Chinese Herbal Medicine: Materia Medica, Third Edition by Dan Bensky, Steven Clavey, Erich Stoger, and Andrew Gamble. 2004
