En 2011 diagnosticáronse en España 10 casos (1 en Galicia), o que significa unha prevalencia do 0,02 por 100.000 habitantes, cunha única morte; obsérvase un marcado descenso na serie histórica, grazas ás campañas sistemáticas de vacinación: en 2000 a prevalencia era de 0,07 casos por 100.000 (en 2010 houbo 4 mortes por esta causa)[2].
O causante do tétano e o bacilo gram positivoClostridium tetani, bacteria móbilanaerobia estrita.[3] Dita bacteria forma esporas de forma esférica, pero produce unha prolongación nun extremo domicroorganismo que lle confire un aspecto característico de cravo. Coñécense 10 tipos de C. tetani, todos os cales producen cando menos dúasexotoxinas. Unha delas é unhahemolisina sen importancia clínica, pero a outra, atetanoespasmina ou máis comunmente coñecida como toxina tetánica é a causante das manifestacións clínicas. As diferentes tetanospasminas producidas polas distintas cepas de C. tetani pódense neutralizar cunha mesmaantitoxina.[4]
ObaciloC. tetani pódese atopar na terra (especialmemte na terra de cultivo), nas feces e intestinos decabalos,ovellas,gando bovino,ratas,cans,coellos de Indias,polos, e até no intestino dunha persoa sa (35%).[3] As súasesporas pódense atopar na terra ou na superficie da pel (tanto a de animais como humanos) e debaixo das uñas.
A enfermidade só aparece despois de que o microorganismo ou as súas esporas penetran nos tecidos e producen a toxina. A entrada prodúcese normalmente por unha ferida ou laceración das extremidades, aínda que pode haber outras causas (infección dental, otite, queimaduras ou cirurxía). Non se trata polo tanto dunha bacteria invasora que poida provocar unha infección polos seus propios medios.[4]
Son feridas con risco as mordeduras, queimaduras e feridas incisas ou aquelas producidas en lugares en que haxa excrementos de animais ou humanos.
Mentres que a infección da bacteria é local, a súa toxina pode chegar aosistema nervioso onde actúa e provoca as manifestacións clínicas. Atetanoespasmina actúa nasneuronas do sistema periférico a nivel dassinapses, desnihibindo os estímulos aferentes que chegan aosistema nervioso central dende a periferia, provocando rixidez muscular xeneralizada. Todos os efectos da toxina son reversibles no caso de recuperación do paciente.[4]
O tempo que vai dende a lesión e aparición dossíntomas, coñecido comoperíodo de incubación, pode variar entre os 2 e 56 días, aínda que na maioría dos casos os síntomas aparecen nas primeiras dúas semanas. A duración do período de incubación e a gravidade da doenza están en relación inversa.[4] Polo xeral, canto máis afastado do sistema nervioso central estea o punto de entrada, máis longo é o período de incubación.[Cómpre referencia]
Hai tres formas clínicas de tétano diferentes: local (pouco común), cefálica (rara) e xeneralizada (a máis común). O tétano xeneralizado corresponde ao 80% de todos os casos de tétano.
O primeiro síntoma do tétano é a rixidez nosmúsculos da mandíbula (denominada 'trismo') seguido de rixidez no pescozo e costas, dificultade para tragar e rixidez muscular no abdome. Conforme avanza a afectación dos músculos a rixidez xeneralízase, podendo chegar a producir espasmos musculares xeneralizados, dorso arqueado (opistótonos)[5], espasmo de glotis e dificultade para respirar, aínda que a intensidade e secuencia varían moito.[4]
Conforme a doenza avanza os espasmos e contraccións musculares increméntanse en intensidade, duración e frecuencia, podendo ser provocados por estímulos emocionais ou visuais. Os síntomas poden persistir durante 3 ou 4 semanas, desaparecendo por completo nos individuos que superan a doenza. Unha recuperación completa pode levar varios meses.[4]
Curvatura espasmódica do corpo cara atrás: opistótonos. O mesmo fenómeno con curvatura cara adiante chámaseemprostótonos[6].
Algúns dos síntomas característicos do tétano son:
rixidez dos músculos e espasmos musculares (mandíbula, cuxa rixidez tamén se coñece como trismo, cara, abdome, membros superiores e inferiores);
Intoxicación porestricnina. Distínguese do tétano por afectar máis ás extremidades, espacialmente as mans, falta de rixidez muscular nos períodos entre espasmos e elevar a presión sanguínea.
O tétano pódese previr mediante a vacinación. Un recordo davacina é recomendable cada dez anos. Polo xeral, dáse unha vacina cada vez que un paciente sofre unha picada ou unha ferida cando non se ten a certeza da súa vacinación.
Recoméndase a vacina en traballadores que estean en contacto coa terra ou con animais (agricultores, gandeiros, xardineiros), aqueles que estean en contacto con augas negras, ademais dos que poden sufrirferidas traumáticas.
Aferida débese limpar ben, retirar o tecido morto e deixala exposta ao aire xa que oosíxeno mata as bacterias anaeróbicas. Apenicilina (tetraciclinas en pacientes alérxicos) e a metronidazol axudan a reducir a cantidade de bacterias pero non teñen ningún efecto sobre a neurotoxina que producen. Tamén se debe administrarinmunoglobulina humana antitetánica (soro antitetánico), para neutralizar a toxina circulante que aínda non se uniu ás terminacions nerviosas. Son parte importante do tratamento o emprego de sedantes e relaxantes musculares, ademais de manter unha correcta hidratación.[3]
O prognóstico depende moito da duración do período de incubación da doenza. Case sempre é letal con períodos de incubación de entre 1 e 5 días, son casos graves entre 6 e 10 días, e leves se a incubación supera os 10 días.[8]
Entre o trinta e o cincuenta por cento dos pacientes con tétanos morren, moitos dos cales son persoas maiores. No países en desenvolvemento a taxa de mortalidade pode chegar a ser dun 60%.
↑4,04,14,24,34,44,54,6Braunwald, Eugene; Isselbacher, Kurt J., eds. (1989) [1987]. "3".Harrison's Principles of Internal Medicine [Principios de Medicina Interna](encastelán)1 (11ª (7ª en castelán) ed.). México D.F.: Interamericana McGraw-Hill. pp. 688–692.ISBN968-422-070-7.|data-acceso= require|url= (Axuda)
↑Dorland (1986).Dicionario enciclopédico ilustrado de medicina(encastelán)3 (26 ed.). Madrid: Interamericana - W.B. Saunders. p. 1563.ISBN84-7605-223-5.(En Ourense)
↑Dorland (1986).Diccionario enciclopédico ilustrado de medicina (26ª ed.). Madrid: Interamericana - W.B. Saunders. p. 492.ISBN84-7605-223-5.|data-acceso= require|url= (Axuda)
