Unhaporta é unha abertura nunhaparede que serve para permitir ou impedir a pasaxe dun ambiente a outro ou do interior ao exterior. Tamén chámase porta ao elemento móbil que serve para pechar dita abertura.
A porta satisfai a necesidade de evitar a entrada de intrusos, controlando o mesmo aos animais que aos humanos e os vehículos. Esta é a razón de ser dos postigos. Esta é tamén a función das portas das vilas e das cidades.
A porta satisfai a necesidade de illar das correntes de ar. Manter a temperatura do interior dun edificio é unha función primitiva ligada ao control da ventilación e da calor. Nalgúns edificios disponse unha segunda porta, o cortaventos, que coarta a circulación de ar entre exterior e interior. A porta ocúpase tamén de manter o silencio no interior dos edificios e de illar os cheiros. Nas vivendas modernas considérase que para manter un nivel de confort aceptable cómpre ter locais especializados para a hixiene persoal, para a limpeza do edificio e para o almacenamento de lixos.
A porta, como a fiestra, satisfai a necesidade de marcar unha fronteira entre o dominio público e o privado, entre exterior e interior, non só visualmente, senón tamén xuridicamente. Tamén encárgase de organizar os espazos e regular o paso dunha peza a outra no interior dun edificio dun xeito cómodo e funcional. Na disposición e na configuración das portas a linguaxe formal empregada é unha convención que fala da súa función dentro dun edificio (non é o mesmo a porta dun armario que a dunha habitación).
A porta satisfai a necesidade de interromper o libre avance do lume en caso de incendio nun edificio. Convértese nun elemento protector para as vidas e os bens. Actualmente empréganse portas fabricadas especialmente para este propósito, cunha resistencia ao lume calculada e capacidade para actuar como devasa interior no edificio. As portas dos locais sensibles, como as dos arquivos ou as dos quirófanos, refórzanse para que poidan resistir máis tempo ao lume e impedir o paso de fumes e gases.
A porta satisfai a necesidade de separación e de reunión simbólicas, dende un punto de vista relixioso, filosófico ou político[1]. A porta é o límite entre o mundo natural e o sobrenatural no panteón do cemiterio, o límite entre o sacro e o profano na igrexa, o límite entre o civilizado e o rústico na cidade[2]. Historicamente a porta non pode ser franqueada polos que perseguen a alguén que busca asilo en sagrado ou nun edificio diplomático.
A porta satisfai a necesidade estética e de representación social alén da súa función como elemento regulador do acceso. Edificios correspondentes a diversas tipoloxías os principios de composición da porta permanecen inalterables e obedecen a unha simboloxía idéntica. Esta fórmula ten dado o arco de triunfo, o arco conmemorativo, en ocasións como elemento efémero. A porta anuncia o rango dos habitantes dunha vivenda, a dignidade da función dun edificio público, o talle moral dunha función relixiosa.[3]. Nun edificio común, ademais, as placas profesionais, as caixas postais, as aldrabas e os timbres forman parte da linguaxe pública da porta. Nas casas de veciñanza a porta principal ten indicado o número de policía, mentres que as portas de servizo carecen del.
No caso das murallas dunha cidade, as portas servían para de exercer un control sobre o tráfico de persoas e mercadorías que entran e saen da cidade. A porta convértese así nun elemento de control sanitario e de recadación fiscal a través dos portazgos e das alcabalas. Esta barreira atópase máis tarde na peaxe das estradas, no torno do metro e nas entradas do cinema, do museo, do circo, e mesmo no reloxo de fichar no traballo.
As portas poden ser construídas de materiais diversos, aínda que amadeira (especialmente a compensada) sexa o material máis popular. Outros materiais posibles son oaluminio, oaceiro, oferro ou oPVC.
A porta, na súa forma máis tradicional, está formada polos seguintes elementos:
Folla: normalmente unha chapa (de madeira oumetal) responsable da vedación da parede cando a porta está "pechada".
Batentes: son os perfís rectangulares (de madeira, metal ou outro material) que están presos na abertura da parede e permiten a fixación da folla.
Guarnición: é o elemento responsable por esconder a xunta entre a parede e a madeira do batente.
O vao aberto na parede e que resulta pechado pola porta consta de tres elementos:
Soleira: na base, que en portas que dan ao exterior está normalmente levantada respecto ó chan de fóra para evitar a entrada de auga. Tamén se chamalimiar ousoarego.
Xambas: os dous lados da porta, nos que se suxeitan os batentes. Nas casas tradicionais, de pedra, adoitan estar formadas por varias pezas de distinta forma e tamaño, aliñadas verticalmente cara ao interior da porta. As pedras máis grandes, que avanzan no espesor da parede, denomínansetranqueiros; as máis pequenas,agullas. Sinónimos de xamba son:agulla, macheta, pé dereito, tranqueiro ouucheira.
Lumieira: pedra situada horizontalmente sobre a porta. Chámase taméncapialzo oulintel.
Elemento crítico na defensa dunha fortificación, demandaba coidados especiais dos seus arquitectos en tódalas épocas. De maneira xenérica, uncastelo, forte oufortaleza presentaba dúas portas nos seus muros: o portón principal, de maiores dimensións, e a chamadaPorta da Traizón, menor e, na medida do posible, disimulada, en posición oposta e afastada, para calquera eventualidade da guerra.
↑Deuteronomio 6:6-9: 6Grábate en el corazón estas palabras que hoy te mando.7Incúlcaselas continuamente a tus hijos. Háblales de ellas cuando estés en tu casa y cuando vayas por el camino, cuando te acuestes y cuando te levantes.8Átalas a tus manos como un signo; llévalas en tu frente como una marca;9escríbelas en los postes de tu casa y en los portones de tus ciudades.
↑"Arbeit macht frei" líase sobre as portas dos campos de concentración.
