Unhaovella[1] (Ovis aries)[2] é unmamíferocuadrúpedeunguladodoméstico, usado comogando. Como todos osruminantes, as ovellas sonartiodáctilos, ou animais conpezuños. O macho desta especie chámasecarneiro[3] e xeralmente presenta cornos longos e en espiral (nalgunhas razas a femia tamén os posúe). A pesar de que o termo «ovella» aplícase a moitas especies do xéneroOvis, polo xeral fai referencia á subespecie doméstica deOvis orientalis.
Posiblemente descendan domuflón salvaxe de Europa e Asia, e foron un dos primeiros animais en ser domesticados para finsagrícolas, criadas principalmente pola súa la, carne e leite. Ala de ovella é a fibra animal máis utilizada e polo xeral recóllese mediante esquila. A súacarne recibe o nome decarne de cordeiro cando é dun animal novo e de ovino maior ou carneiro cando provén de animais de máis dun ano.[4]
Acría de ovellas practícase en case todo o mundo e foi fundamental para moitas civilizacións. En 2014 aFAO reflectía a existencia de máis de 1200 millóns de cabezas en todo o mundo, coaChina como maior produtor, con máis de 200 millóns (un 16,7 % do total), seguida porAustralia con 72 e aIndia con 63 millóns de cabezas.[5] Tamén se crían comoorganismo modelo para a investigación científica.
Como animal clave na historia dagandería, as ovellas están profundamente arraigadas na cultura humana e aparecen representadas tanto na linguaxe moderna como na simboloxía. Como gando, asócianse xeralmente con imaxespastoriles earcadianas. Aparecen en moitosmitos —como o dovélaro de ouro— e nas grandes relixións, especialmente nasabrahámicas. Tanto nosritos relixiosos antigos como nos modernos, utilizáronse comoanimais de sacrificio.
Existen máis de 200 tipos de ovellas no mundo, en hábitats tan diversos comodesertos e altasmontañas.
O grupo de ovellas chámaserabaño e o cercado onde se meten chámasecurro, zarrado ou mallada. A cría chámaseaño[6] ouaña, aínda que tamén se coñece cos nomes deañagoto[7],cordeiro[8] (sempre que non pase dun ano) eroxelo[9][10].
Linneo clasificou ás ovellas domésticas en 1758 na especieOvis aries.Aínda que posteriormente demostrouse que as ovellas domésticas actuais e o seu antepasado silvestre: omuflón oriental (Ovis orientalis) pertencían a unha mesma especie e debía asignárselles un úniconome científico, aComisión Internacional de Nomenclatura Zoolóxica determinou en 2003 naopinión 2027 que as ovellas, do mesmo xeito que outras 17 especies domésticas, debían nomearse como a súa variedade salvaxe,Ovis orientalis, para evitar o paradoxo de que as liñaxes anteriores, as silvestres, fosen nomeadas como subespecies dos seus descendentes. Polo tanto o nome específico que prevalece para as ovellas e muflóns éOvis orientalis, quedando o termoaries comonome trinomial que designa á subespecie doméstica[2] (aínda cando xeralmente en casos coma este aplicaríase o "principio de prioridade" que establece que debe permanecer como nome específico o primeiro en ser rexistrado, sendoaries o máis antigo).
As tres palabras que compoñen o seu nome científico proveñen dolatín:ovis, ovella;orientalis, procedente de Oriente; earies -ĕ tis, literalmente 'carneiro'.
O seunome común, ovella, provén do latínovicŭa, diminutivo deovis, do mesmo xeito que o adxectivo referido a este gando: ovino.[1][11] O substantivo feminino ovella utilízase para referirse tanto á femia como en xenérico para ambos os xéneros da especie, e carneiro (do latín
A orixe dadomesticación da ovella atópase noOriente Próximo, no denominadoCrecente Fértil. As probasarqueozoolóxicas sinalan que a domesticación tivo lugar en torno aoVII milenio a. C.[12] Abioloxía molecular permitiu distinguir tres eventos de domesticación diferentes, baseándose en treshaplogrupos diferentes deADN mitocondrial,[13][14] aínda que algúns estudos distinguen ata 5.[15] A maioría dos estudos atribúen a orixe silvestre da especie ao muflón asiático (Ovis orientalis orientalis), descartando así outros conxéneres como o argali (Ovis ammon) ou o urial (Ovis orientalis vignei) que se barallan como posibles antepasados.[16] O muflón europeo (Ovis orientalis musimon) sería o resultado de ovellas asilvestradas na antigüidade, ben por escaparse dos rabaños ou ben por ser abandonadas ante a aparición de razas con las de mellor calidade, tamén desde Oriente Próximo e estendidas polo comercio.[17]
As ovellas son unsruminantes de tamaño relativamente pequeno, xeralmente cun pelo rizado que recibe o nome dela e a miúdo concornos laterais en forma de espiral. As ovellas domésticas diferéncianse dos seus antepasados e os seus parentes salvaxes en varios aspectos, converténdose nunha especieneoténica como resultado da crianza selectiva realizada polos seres humanos.[18][19] Algunhas razas primitivas aínda conservan algunhas das características dos seus parentes salvaxes, como as colas curtas. Segundo a raza, as ovellas poden non ter cornos, telos ambos os sexos, ou só os machos. A maioría das razas con cornos teñen só un par, pero algunhas poden ter varios.[20]
Ovellas de raza braunes bergschaf, de fronte e vélaro de cor marrón ou negro.
Outra característica distintiva das ovellas domésticas respecto aos ovinos salvaxes é a súa gran variedade de coloración. As ovellas salvaxes polo xeral só se atopan en tons marróns e con variacións extremadamente limitadas. En cambio a gama de coloración nas domésticas vai desde un branco puro ata un marrón chocolate escuro e mesmo a manchas.[21][22] A selección por parte dos humanos en favor da la branca, que pode tinguirse facilmente, realizouse nos inicios da súa domesticación e como a la branca é un trazodominante estendeuse rapidamente. A pesar diso, moitas razas modernas son de cores distintas ao branco, e mesmo poden aparecer como un trazo recesivo en rabaños brancos.[21][22] Aínda que a la branca é conveniente para os grandes mercados comerciais, hai unnicho de mercado para a de cor, sobre todo parafiado artesanal.[23] A natureza da la varía dependendo das razas, desde densa e moi ondulada, a longa e fina, con variacións de tipo e calidade mesmo entre membros da mesma manda.
A súa altura e peso varían dependendo da raza. O ritmo de crecemento e o seu peso adulto é un trazo hereditario e a miúdo selecciónanse na cría.[24] As femias adoitan pesar entre 45 e 100 kg e os machos entre 45 e 160 kg.[25] A súa dentición temporaria ou de leite está formada por 20 dentes e a de adulto por 32.[26] A adulta está formada por 12molares, 12 premolares e 8 dentes frontais, pero hai certo desacordo en canto a se son 8incisivos ou 6 incisivos e 2cairos con forma de incisivos, co que a súafórmula dentaria sería0.0.3.34.0.3.3 ou0.0.3.33.1.3.3.[27][28][29][30] Do mesmo xeito que outros ruminantes, os seus dentes frontais atópanse no maxilar inferior e morden contra unha formación cartilaginosa sen dentes no maxilar superior denominada rodete dentario, que utilizan para arrincar vexetais mentres os dentes traseiros móenos antes de tragar. Hai unha gran separación entre os dentes frontais e os premolares. Durante o proceso de cambio de dentición de leite a permanente é posible determinar a idade dunha ovella a partir dos seus dentes frontais, pois aproximadamente cada ano nácenlle un par de incisivos, ata os catro ou catro anos e medio, cando xa completan o seu dentición.[28][31] A medida que envellecen os seus dentes frontais comezan a desgastarse, o que dificulta a súa alimentación e repercute na súa saúde e produtividade. Por esta razón, o declive das ovellas domésticas que pastan enprados adoita comezar a partir dos catro anos, cunha esperanza de vida media de entre dez e doce anos, aínda que algunhas poden chegar a vivir ata vinte.[20][32][33]
Cranio.
Teñen pupilas horizontais en forma de rañura e unhavisión periférica excelente; cun campo visual de entre 270° e 320°, poden ver detrás delas sen xirar a cabeza,[23][34] agás nalgunhas razas con vélaro longo na cara, nas que, agás que llo rapen, redúcese en gran medida a súa visión periférica.[35] Con todo teñen unha pobrepercepción de profundidade; as sombras e os cambios de nivel do terreo poden facelas retroceder e en xeral tenden a evitar as zonas escuras e quedar en zonas ben iluminadas.[36] Os seus ollos teñen moi baixahipermetropía e un lixeiroastigmatismo. Estas características visuais permítenlles xerar unha imaxeretiniana ben enfocada de obxectos, tanto a media como a longa distancia.[37] Debido a que os seus ollos non teñen capacidade deacomodación, podería interpretarse como que a imaxe que perciben de obxectos moi próximos sería borrosa, pero unha visión clara de obxectos próximos podería ser proporcionada polotapetum lucidum e a grande imaxe retinal dos seus ollos, permitindo unha visión próxima adecuada.[37] As ovellas teñen visión da cor e poden distinguir o negro, vermello, marrón, verde, amarelo e branco.[38]
As ovellas teñen booído e son sensibles ao ruído durante a súa manipulación.[39] Teñen un excelente sentido doolfacto e, como todas as especies do seu xénero, dispoñen deglándulas odoríferas xusto ante os ollos e entre as patas. A función destas glándulas é incerta,[40] aínda que as da cara poderían xogar un papel no seu comportamento durante o cortexo. É posible que as glándulas interdixitais teñan a función de impregnar de cheiro a herba para reforzar o instinto de pastoreo,[41] pero propuxéronse outras funcións, como a secreción de residuos ou un marcador de cheiro para axudar ás ovellas perdidas a reencontrar o seu rabaño.[40]
Como membros dasubfamiliaCaprinae, as ovellas e ascabras están estreitamente relacionadas e teñen unha aparencia similar. Con todo, son especies separadas, polo que de cando en cando prodúcensehíbridos e en calquera caso sempre serían estériles; apenas existen casos cientificamente documentados dun híbrido dunha ovella femia e un macho cabrío.[42] Entre as diferenzas de aparencia en ambas as especies están as barbas e o beizo superior dividido exclusivos das cabras, que a cola das ovellas (mesmo cando é de pequeno tamaño ou lla cortaron) cae cara a abaixo mentres que a das cabras mantense ergueita, que as ovellas xeralmente carecen de cornos (en ambos os sexos ou só as femias) mentres que as cabras que nacen sen cornos son escasas, ou que os machos cabríos adquiren un forte cheiro distintivo durante oestro, mentres que os carneiros non.[33]
Asovellas Suffolk son unha raza de cara negra ela media que se crían para a produción de carne e que representan o 60% da poboación ovina dosEstados Unidos.Exame dunhas ovellas para comprobar o seu grao de cumprimento do estándar de raza durante unha feira gandeira.
A ovella doméstica é un animal polivalente e asrazas existentes na actualidade foron creadas para servir para diversos propósitos.[43]. Algunhas fontes indican a existencia dunhas 200 razas distintas,[20][43] aínda que outras falan dunhas mil,[44][45] e outras que o número é dificilmente verificable.[23][33] AOrganización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO) reflectía a existencia de 863 razas en 1993,[46] 1314 en 1995,[47] e 1155 razas en 2015.[48] A efectos deste tipo de recontos, a definición da FAO dunha raza é «ou ben un grupo de subespecies de animais domésticos con características externas definibles e identificables que lle permiten a súa distinción por apreciación visual doutros grupos definidos de maneira similar dentro da mesma especie ou dun grupo para o que a separación xeográfica ou cultural de gruposfenotípicamente similares os leve á aceptación da súa identidade diferenciada».[N 1]
Case todas as ovellas pódense clasificar como especialmente aptas para producir certo produto:la,carne,leite,coiro ou unha combinación no caso das razas de dobre utilidade. Outras características que se empregan para clasificar as ovellas inclúen a cor da cara (xeralmente branca ou negra), a lonxitude da cola, a presenza ou ausencia decornos e atopografía na que se desenvolveu a raza. Este último aspecto é especialmente importante noReino Unido, onde as razas son descritas como razas das terras altas ou das terras baixas[36]
Unha das razas máis comúns é aovella de cola graxa, unha ovella de dobre utilidade enÁfrica eAsia que se caracteriza polos grandes depósitos degraxa que ten na súa cola. Representa aproximadamente o 25% da poboación de ovellas do mundo[50].
Ameiriña é unha raza criada fundamentalmente para a produción de la.
Unha das clasificacións máis habituais é polo seu tipo dela. As razas de la fina son as que teñen un vélaro moi rizado e denso e son as preferidas pola industria téxtil. A maioría das variedades deste tipo derivan dameiriña, unha raza que segue dominando esta industria a nivel mundial. As razas de la media teñen un vélaro intermedio e xeralmente son razas de crecemento rápido para produción de carne.[51] Algunhas das principais razas de la media, como acorriedale, son razas de dobre propósito produto de cruces das de la longa e fina creadas para formar rabaños comerciais de alta produción. As razas de la longa son as de maior tamaño, cunha la longa e un ritmo de crecemento lento. Son as máis valoradas para cruzalas con outras razas para mellorar as súas calidades.
As ovellas de la basta ou de la dealfombra, teñen un vélaro de tamaño medio-longo e basto. As razas utilizadas tradicionalmente para producir la para alfombras son moi variadas pero o principal requisito é que non se dane cun uso intenso (do mesmo xeito que a das razas máis finas). Ante a diminución da demanda desta variedade de la, algúns gandeiros destas razas de ovellas están a tratar de utilizar algunhas destas razas tradicionais para outros fins. Outras razas deste tipo foron criadas sempre con destino á produción de carne.[52]
As razas menos estendidas son as dedicadas á produciónláctea. As de dobre propósito, cuxa función principal é a produción de carne e la adoitan ter unha utilidade secundaria como produtoras de leite, pero hai algunhas que se utilizan principalmente para o ordeño. Estas ovellas producen unha cantidade maior de leite e teñen unha curva de lactación lixeiramente máis longa.[53] A calidade do seu leite e a porcentaxe de graxa e proteínas varía dependendo da raza, pero non o contido de lactosa.[54]
Ladorper é unha raza sen la criada para a produción decarne.
Un último grupo son as pelonas, que carecen por completo de la. As ovellas sen la son similares ás primeiras ovellas domesticadas anteriores ao desenvolvemento das razas lanudas e se crían pola súacarne e pel. Algunhas razas ovinas sen la, como adorper, son o resultado de cruces entre razas de la e pelonas. O mantemento destas razas resulta máis económico para os produtores de carne e de pel, xa que non necesitan ser esquiladas,[52] e tamén son máis resistentes aos parasitos e ao clima cálido.[33]
Co auxe da modernaagroindustria corporativa e o declive das granxas familiares, moitas razas de ovellas están en perigo de extinción. A organización benéfica británica Rare Breeds Survival Trust contabiliza 5 razas autóctonas con unicamente entre 300 e 900 animais rexistrados cada unha e 19 con menos de 3000, e a estadounidense Livestock Conservancy contabiliza 15 en estado crítico ou ameazadas.[55][56] As preferencias por razas con características uniformes e de crecemento rápido empuxaron o desenvolvemento xenético cara ás marxes da industria ovina.[52] As que quedan mantéñense grazas aos esforzos das organizacións conservacionistas, rexistros de razas e granxeiros individuais dedicados á súa preservación.
Aovella galega é unha raza de ovellas de orixegalega, de pequeno tamaño, de perfil recto e proporcións medias. A súa capa é de cor branca uniforme ou negra. A forma doscornos dos machos adoptan formas de espiral dobre, ben desenvolvidos. Nas femias, cando se presentan, son xeralmente rudimentarios. Clasifícase dentro da póla de produtoras dela entrefina, cuxo antergo é oOvis aries celtibericus. O número de exemplares desta raza en Galicia medrou notablemente nos últimos anos.[57] No ano 2012 o número total de exemplares era de 4.548 (3.862 femias e 686 machos) distribuídos en 110 explotacións gandeiras.[58]
As ovellas son mamíferos exclusivamenteherbívoros.
As ovellas son mamíferos exclusivamenteherbívoros. A maioría das razas prefiren comerherbas e outras plantas defibra curta, evitando as partes leñosas máis altas das plantas.[59] Utilizan os seus beizos e linguas para seleccionar as partes da planta que son máis fáciles de dixerir ou máis nutritivas e, a diferenza das cabras, adáptanse ben en zonas de pastomonocultivo.[59] Como todos osruminantes, as ovellas teñen un complexoaparello dixestivo composto por catro compartimentos, o que lles permite descompoñer acelulosa dos talos, follas e a casca das sementes encarbohidratos simples. Cando pastan, a vexetación é mastigada ata converterse nunha masa denominadabolo, que logo pasa ao rumen ou bandullo a través doretículo. O rumen é un órgano cunha capacidade de 19 a 38 litros no que se fermentan os alimentos grazas aos microorganismos especializados presentes neste órgano, comobacteriasanaeróbicas,protozoarios efungos anaeróbicos,[60][61][62] así como algunhasarqueas, que producenmetano a partir dedióxido de carbono.[63] O boloregurxita periodicamente á boca para unha mastigación esalivación adicional.[60] A mastigación do alimente regurxitado é unha adaptación que permite aos ruminantes pastar máis rapidamente pola mañá para logo mastigar completamente e dixerir o alimento ao longo do día.[64] Este sistema é máis seguro que o pastoreo, que require baixar a cabeza deixando así ao animal vulnerable aos depredadores.[33]
Partes do estómago dos ruminantes: m. esófago,v. rumen ou panza, n. retículo ou redecilla,b. omaso, libro ou librillo,l. abomaso, calleiro ou estómago verdadeiro,t. inicio dos intestinos.
Durante a fermentación, o rumen produce gas que debe ser expulsado. Os trastornos dos órganos, como os cambios repentinos na dieta dunha ovella, poden causar enfermidades potencialmente mortíferas como atorsión gástrica.[65] Tras a fermentación o alimento pasa ao retículo e oomaso ou libro; algúns alimentos especiais, como os cereais, non son procesados completamente polo rumen. Tras pasar os tres primeiros compartimentos estomacais, o alimento pasa aoabomaso ou calleiro para a dixestión final antes de que sexan procesados polos intestinos. O abomaso é a única das catro cámaras dos ruminantes que é similar aoestómago humano, e ás veces coñéceselle como estómago verdadeiro.[66]
As ovellas seguen un patrón de actividadediúrno, alimentándose desde oamencer ata que sepon o sol, parando esporadicamente para descansar e mastigar o bolo regurxitado. O gusto é o sentido máis importante para o establecemento das súas preferencias á hora de seleccionar alimento; adoitan preferir plantas agridoces e xeralmente rexeitan as amargas. Tamén son importantes para a súa elección o tacto e a vista a hora de elixir as características específicas da planta, como a suculencia e a súa forma de crecemento.[67] O seu pasto ideal non é unha herba similar aocéspede senón unha gran variedade degramíneas,legumes emalezas.[68] Os tipos de terreo onde se crían ovellas son moi variables e van desde pastos sementados e mellorados expresamente ata terreos silvestres ásperos. Algunhas plantas comúns que son tóxicas para as ovellas están presentes na maior parte do mundo, por exemplo ascereixas, algúnscarballos elandras, otomate, oteixo, oruibarbo, apataca ou orododendro.[69]
Son herbívoros orientados fundamentalmente ao pastoreo, a diferenza dos animais ramalleadores, como cabras e cervos, que prefiren unha follaxe máis alta. Dotadas dunha cara moito máis estreita, as ovellas arrincan as plantas moi preto do chan e poden chegar aosobrepastoreo con moita máis rapidez que o gando vacún.[33] Por iso, moitos pastores fan un uso ordenado de pastoreo rotacional, no que un rabaño trasládase a través de múltiples zonas de pastos, dándolle as plantas tempo para recuperarse.[33][36] Paradoxalmente, as ovellas poden tanto causar como solucionar a propagación de especies de plantasinvasoras. Ao alterar o estado natural dos pastos, as ovellas e outro tipo de gando poden achandar o camiño para as plantas invasoras, con todo, ás ovellas tamén lles gusta comer especies invasoras comoBromus tectorum,leiterena frondosa, algunhas especies dePueraria ouCentaurea podospermifolia no canto de especies nativas como aartemisia, facendo das ovellas un método eficaz de pastoreo de conservación.[70][71] Investigacións levadas a cabo enCalifornia demostraron que as ovellas pastando en plantacións dealfalfa no inverno eran tan eficaces como osherbicidas para o control de malezas e servían como control de insectos tan eficazmente como osinsecticidas.[72][73]
Ademais da forraxe, o outro alimento básico das ovellas é ofeo, especialmente durante os meses de inverno. A capacidade de prosperar unicamente con pasto (mesmo sen feo) varía dependendo da raza, pero todas poden sobrevivir con esta dieta.[52] Un requirimento fundamental na súa alimentación é unha fonte constante de auga potable. A cantidade de auga que necesitan varía coa estación do ano e o tipo e calidade dos alimentos que consomen.[52] Cando se alimentan de grandes cantidades de plantas novas e hai precipitacións (incluído oresío) as ovellas necesitan menos auga. Cando están confinadas ou comen grandes cantidades de feo preparado, adoitan necesitar máis auga. Requiren auga limpa e poden rexeitar beber auga que teña sucidade ou estea cuberta de algas.
A diferenza de vacas, porcos e aves de curral, as ovellas son uns dos poucos animais de granxa de produción cárnica da actualidade que de cando en cando se crían con métodos de alimentaciónintensiva enconfinamento de alta concentración.
As ovellas son uns dos poucos animais de granxa de produción cárnica da actualidade que de cando en cando se crían con métodos de alimentación intensiva enconfinamento de alta concentración.[23] A pesar de que hai un movemento crecente que promove estilos agrícolas alternativos, unha gran porcentaxe de vacas, porcos e aves de curral aínda se crían nestas condicións deagricultura intensiva.[74] En cambio poucas ovellas son alimentadas regularmente a base de concentrados e menos aínda mantidas en confinamento. Especialmente nos países industrializados, cando non hai suficiente pasto dispoñible ou non é o suficientemente rico, os produtores de ovinos poden engordar cordeiros para o mercado antes do sacrificio enfeedlots.[33] Moitos gandeiros incrementan a subministración de alimentos nutritivos poucas semanas antes do apareamento para mellorar a fertilidade,[75] ou no período anterior ao parto para aumentar o peso dos cordeiros ao nacer, xa que o 70 % do seu crecemento ocorre nas últimas cinco ou seis semanas de xestación.[23] Con todo, a sobrealimentación de borregos no inicio do embarazo pode comportar un menor desenvolvementoplacentario, restrinxindo o crecemento dos fetos ao final do embarazo.[76][77] Á parte destes casos, só as femias en período de lactación ou animais vellos ou enfermos reciben gran con regularidade.[23][52] Se se lles fornecen concentrados deben ser formulados especialmente, pois a maioría dos utilizados con vacas, porcos, aves e mesmo algúns para cabras conteñen uns niveis decobre que son letais para as ovellas.[23] O mesmo risco aplícase aos suplementos minerais e bloques de sal.[78]
Son animais cun instinto marcadamentegregario e gran parte do seu comportamento pódese entender sobre a base destatendencia. A xerarquía de dominancia entre os membros dorabaño e a súa inclinación natural de seguir a un líder para novos pastos foron factores clave para que a ovella fose unha das primeiras especies de gando en ser domesticada.[79][80][81] A diferenza docervo e agacela, outros dousungulados de grande importancia para a produción de carne en tempos prehistóricos, as ovellas non defendenterritorios, aínda que forman grupos de pasto.[82] Todas as ovellas teñen tendencia a congregarse preto unhas doutras, aínda que este comportamento varía en función da raza,[39] e poden estresarse cando se separan do seu rabaño.[83][84][85] Estando en grupo mostran unha forte tendencia a seguir e un líder, aínda que a miúdo non é máis que o primeiro individuo que decide moverse. As relacións dentro dos rabaños tenden a ser máis estreitas entre ovellas que teñen lazos de parentesco; en rabaños de razas mixtas adóitanse formar grupos da mesma raza e unha femia e os seus descendentes directos xeralmente móvense como un todo en grandes rabaños.[23]
As ovellas son animais cun instinto marcadamentegregario e gran parte do seu comportamento pódese entender sobre a base deesta tendencia.
Os gandeiros aproveitan o seu instinto gregario para mantelas agrupadas en zonas de pasto non delimitadas e para trasladalas facilmente; para isto último tamén poden usarcans pastores especialmente adestrados, moi útiles para o desprazamento de rabaños. Polo xeral o comportamento de rabaño só móstrase en grupos de catro individuos ou máis, e poida que non reaccionen como se espera cando son poucas ou están soas.[23] Ao ser unha especie presa, o seu principal mecanismo de defensa é fuxir do perigo cando se achega undepredador. Unha ovella acurralada pode tentar arremeter ou ameazar cos pezuños adoptando unha postura agresiva, especialmente no caso de ovellas con cordeiros acabados de nacer.[23] Nas rexións onde as ovellas non teñen depredadores naturais, as razas autóctonas non exhiben un marcado comportamento de rabaño.[33]
As ovellas establecen unha xerarquía de dominancia no rabaño mediante a loita, ameazas e competencia. Os animais dominantes tenden a ser máis agresivos coas demais ovellas, e polo xeral aliméntanse primeiro nos comedeiros.[86] Sobre todo entre os carneiros, o tamaño dos cornos é un factor influente na xerarquía do rabaño;[87] os carneiros con cornos de diferente tamaño mostran unha menor tendencia a loitar para establecer a orde dominante, mentres que os de cornos de tamaño similar adoitan ser máis propensos ao enfrontamento.[87]
Os ovinos son considerados tradicionalmente como animais simples epouco intelixentes.[88][89] O seu comportamento gregario a súa tendencia para fuxir e o pánico ante un elemento que perciben como ameaza fan que o pastoreo sexa unha tarefa difícil para os inexpertos. A pesar destes prexuízos, un estudo realizado polaUniversidade de Illinois revelou que o seu cociente intelectual atópase só un pouco por baixo do dosporcos e igualado co dasvacas.[23]
Poden distinguir, o igual que as persoas, entre as diferentes expresións doutras ovellas detectando cambios nos rostros e lembrar acontecementos e imaxes durante un período de ata dous anos, e poden diferenciar estados emocionais a través das súas características faciais.[90][91][92] Tamén poden lembrar e revivir unha situación traumática durante moito tempo. Se se traballa con paciencia, as ovellas poden aprender a recoñecer os seus nomes, e moitas están capacitadas para ser dirixidas cuncabestro en concursos e outros fins.[23]As ovellas tamén responderon ben ao clicker training (sistema de adestramento por condicionamento instrumental mediantereforzamento positivo).[23]
Entre os sons emitidos polas ovellas domésticas atópanse o balido, gruñidos, ronquidos e bufido. O balido utilízao basicamente para a comunicación de contacto, especialmente entre a nai e os seus cordeiros, pero ás veces tamén entre outros membros do rabaño.[93]
Os balidos de cada individuo son distintivos, o que permite á ovella e os seus cordeiros recoñecer as vocalizacións das demais.[94] A comunicación vocal entre os cordeiros e as súas nais diminúe en gran medida varias semanas despois do parto.[93] Á parte da comunicación de contacto, o balido pode ser un sinal de angustia, frustración ou impaciencia; con todo, xeralmente permanecen en silencio cando senten dor. Tamén balan cando se atopan illadas.[95] As ovellas preñadas poden gruñir durante o parto.[96] Os carneiros emiten ronquidos durante o cortexo, e en ocasións as femias emiten uns sons algo similares,[93] sobre todo cando están cos seus cordeiros recentemente nados. Un bufido (exhalación explosiva a través das fosas nasais) pode ser sinal de agresión ou unha advertencia, e é emitido a miúdo como mostra de sorpresa.[93][97][98]
A vista é unha parte vital da comunicación entre ovellas e durante o pastoreo manteñen o contacto visual entre si levantando a cabeza para comprobar a posición das demais no rabaño.[99]
O carneiro usa o seuórgano vomeronasal para detectar asferomonas das femias e percibir cando están en período deestro, e as femias para o recoñecemento dos seus cordeiros recentemente nados.[100][101]
As ovellas teñen unha estratexiareprodutiva semellante á doutros animais gregarios. As femias xeralmente teñen unha soa cría (año), aínda que poden chegar a parir até tres, despois dun período de xestación que dura 150 días. Un rabaño de femias adoita ser fecundado por un único carneiro, que puido ser escollido polo gandeiro ou porque estabeleceu unha posición dominante por mor de combates con outros carneiros (en poboacións salvaxes ou asilvestradas).[52] A maioría das ovellas tan só se reproduce en certas épocas do ano, aínda que algunhas poden reproducirse todo o ano. Xeralmente, as femias acadan a madurezsexual entre os seis ou os oito meses de idade, mentres que os machos acádana entre os catro e os seis meses[102] aínda que algunhas razas, como a finnsheep, poden chegar á puberdade aos 3 ou 4 meses e asmeiriñas aos 18 ou 20 meses.[103]
As femias teñenciclos estrais unha vez cada dezasete días aproximadamente[104], momento no que emiten un olor característico e indican aos machos que están receptivas por medio de demostracións físicas. Unha minoría de ovellas presentan unha preferencia polahomosexualidade (un 8% de termo medio)[105] e un pequeno número de femias poden sufrir a síndrome Freemartin[N 2] e ser conductualmente masculinas.[107][108][109][110]
Sen a intervención humana, os machos poden loitar durante o estro para determinar que individuos poden aparearse coas femias. Os carneiros, especialmente os que non se coñecen, tamén loitarán fóra do período de celo para establecer o seu dominio; os machos poden chegar a matarse uns a outros se se lles permite mesturarse libremente.[52] Durante o estro mesmo os carneiros normalmente amigables poden chegar a volverse agresivos cara aos seres humanos a causa do aumento dos seus niveis hormonais.[83]
Despois do apareamento, as femias teñen un período de xestación duns cinco meses,[111] e un parto normal dura dunha a tres horas.[112] Aínda que algunhas razas poden parir regularmente camadas numerosas, a maioría teñen un ou dous cordeiros.[113][114] Durante ou pouco despois do parto as nais e os seus cordeiros poden ser confinados nunha parideira, un compartimento pechado deseñado para permitir a observación atenta das nais e para reforzar o vínculo entre elas e os seus cordeiros.[36][52][115]
Primeiros pasos dun cordeiro.
Aobstetricia ovina pode ser problemática. Ao criar selectivamente femias que producen descendencia múltiple e con maior peso ao nacer durante xeracións, os gandeiros provocaron que algunhas ovellas teñan dificultades para parir; atopar o equilibrio entre unha alta produtividade e a facilidade para o parto é un dos dilemas da cría de ovellas.[116] No caso deste tipo de dificultades durante o parto, os gandeiros poden axudar á ovella mediante a extracción ou o reposicionamento dos cordeiros.[52] Despois do nacemento, as femias rompen osaco amniótico (se non rompeu xa durante o parto) e comezan a lamber ao cordeiro para limpalo.[52] A maioría dos cordeiros empezarán a poñerse de pé unha hora despois do nacemento,[52] momento no que, en situacións normais, comezarán a mamar, recibindo o vitalcostro. Os cordeiros que ou ben non conseguen mamar ou que son rexeitados pola nai necesitarán axuda para vivir, ben a través da alimentación con biberón ou de acollemento por outra ovella.[117]
Cando os cordeiros teñen varias semanas de idade levase a cabo o proceso de etiquetaxe nas orellas, descole e de castración;[52] a esta idade tamén se adoita proceder ávacinación. A marcaxe ou a colocación de etiquetas numeradas nas orellas, ou a colocación dun identificador electrónico realízase para facilitar a posterior identificación do animal. O descole realízase para evitar a acumulación de sucidade na zona anal, que se causen golpes nos testículos ou nas ubres e para facilitar a monta .[118][119] A castración realízase en cordeiros non destinados á reprodución e debe considerarse coidadosamente se é necesaria en cada rabaño en particular,[120] aínda que algúns gandeiros optan por evitar o procedemento por razóns éticas, prácticas ou económicas.< ref name=" living"/> Os carneiros que deben ser sacrificados ou separados das femias antes de chegar á madurez sexual non adoitan ser castrados.[36] O descole e a castración realízanse comunmente despois de 24 horas do nacemento, para evitar a interferencia coa vinculación materna e o consumo de costro, e xeralmente antes dunha semana, para minimizar a dor, a tensión, o tempo de recuperación e as complicacións.[120][121][122] Manifestáronse obxeccións a estes procedementos por parte de grupos de defensa dos animais, pero os gandeiros deféndenos argüindo que solucionan moitos problemas prácticos e veterinarios e que só inflixen unha dor temporal.[52][83] O primeiro ciclo de vacinación (xeralmenteanticlostridial)[123] adminístrase xeralmente ás 10 ou 12 semanas, cando se espera que a concentración de anticorpos maternos adquiridos de forma pasiva a través do costro caeu o suficiente como para permitir o desenvolvemento da súa inmunidade activa.[124][125] Adóitanse revacinar anualmente ao redor de tres semanas antes do parto, para proporcionarlles altas concentracións de anticorpos no costro durante as primeiras horas despois do parto.[65]
Veterinario extraendo sangue a unha ovella para unha proba de resistencia átembladeira.
As ovellas poden ser vítimas de velenos, enfermidades infecciosas e lesións físicas. Como especie de presa, a súa natureza está adaptada para ocultar signos obvios de enfermidade, para evitar ser branco dos depredadores.[83] Aínda así, algúns signos de mala saúde son evidentes; as ovellas enfermas comen pouco, balan en exceso e polo xeral móstranse apáticas.[126] Ao longo da historia, gran parte do diñeiro e o traballo investidos na cría de ovellas dirixiuse a previr as doenzas ovinas. Historicamente, os pastores a miúdo creaban remedios mediante a experimentación nas súas granxas. En países como Estados Unidos, as ovellas non teñen a suficiente importancia económica para as compañías farmacéuticas como para levar a cabo os custosos ensaios clínicos necesarios para obter só un número relativamente limitado de medicamentos para uso ovino.[127] Nestes casos os gandeiros recorren ao uso de medicamentos aprobados para outros animais, aínda que o seu uso está restrinxido nalgunhas xurisdicións e suxeito a certas restricións.[128] Nos últimos tempos unha minoría de propietarios de ovellas empezaron a recorrer a tratamentos alternativos como ahomeopatía, afitoterapia e mesmo amedicina chinesa tradicional para tratar os problemas veterinarios ovinos;[23][129] a pesar dalgunhasprobas anecdóticas favorables, a eficacia da medicina veterinaria alternativa foi recibida con escepticismo polasrevistas científicas.[23][83][130] A necesidade deantibióticos e medicamentos antiparasitarios tradicionais está moi estendida e é o principal obstáculo para unhagandería ecolóxica ovina certificada.[52]
Moitos criadores toman unha serie demedidas preventivas para evitar problemas de saúde. A primeira é asegurarse de que todas as ovellas están sas cando se compran. Outras dúas medidas preventivas fundamentais son o mantemento dunha boa alimentación e a redución da tensión nas ovellas. A reclusión, o illamento, os ruídos fortes, as situacións novas, a dor, a calor, o frío extremo, a fatiga e outros factores de tensións pode causar un enfraquecemento do sistema inmunitario,[131] ou a produción decortisol en cantidades que poden indicar problemas de saúde.[131][132][133][134] A febre de embarque (mannheimiose neumónica, antes denominada pasteurelose) é unha enfermidade especialmente preocupante, que pode ocorrer como resultado da tensión que sofre en particular durante o seu transporte ou manexo.[135][136][137] A dor, o medo e outros factores de tensións poden causar a secreción deadrenalina, que se se produce en cantidades significativas nos últimos días antes do sacrificio e pode afectar negativamente á calidade da carne ao provocarglicoxenólise o que elimina o substrato para a acidificación normal da carne tras o sacrificio, co que a carne se volve máis susceptibles á colonización por bacterias daputrefacción.[132] Por todos estes problemas, un coidadoso control da tensión é esencial no manexo das ovellas.
Outro coidado importante é a prevención da intoxicación. Os velenos máis comúns aos que poden estar expostas son ospesticidas en aerosol, osfertilizantes inorgánicos, os aceites dos motores da maquinaria agrícola ou orefrixerante dosradiadores, que lles resulta doce e atractivo ás ovellas, pero que conténetilenglicol.[138]
Ovella infectada deboquera, unha enfermidade transmisible aos humanos a través do contacto directo ou por materiais infectados.
Unha forma habitual de medicación preventiva para as ovellas son asvacinas e os tratamentosantiparasitarios. Os axentes biolóxicos son probablemente o problema de saúde máis frecuente do gando ovino e, dentro destes, os máis habituais son os parasitos, tanto externos como internos, que, ou ben son mortais, ou reducen a produtividade dos rabaños.[139] Osvermes son os parasitos internos máis frecuentes; as ovellas inxérenos durante o pastoreo, estes incuban dentro da res e posteriormente son expulsados a través do sistema dixestivo, comezando un novo ciclo. Para o seu tratamento fornécenselle aos animais infectados medicamentos antiparasitarios orais, en ocasións tras contar o número de ovos de vermes nas feces da ovella para avaliar o nivel de infestación. Posteriormente adoitan trasladalas a un novo pasto para evitar a inxestión dos mesmos parasitos.[36] Entre os externos (ectoparásitos) inclúense ospiollos (en diferentes partes do corpo), dípteros melófagos coñecidos comocarrachas da ovella,Gasterophilus haemorrhoidalis,Psorergates ovis e larvas debraquíceros.[140] Os hipobóscidos son parasitos chupadores de sangue que causan desnutrición xeral e diminución da produtividade, aínda que non son mortais. Entre os braquíceros están as moscas da familiaOestridae eCalliphoridae, cuxas larvas causan unha enfermidade extremadamente destrutiva denominadamíase. As moscas poñen os seus ovos en feridas ou la mollada e sucia de esterco; cando as larvas eclosionan penetran na carne da ovella, causándolle a morte se non se trata a enfermidade. as larvas deG. haemorrhoidalis introdúcenselles nosseos paranasais, causándolles molestias e dificultades respiratorias; os seus síntomas comúns son secrecións do conduto nasal, esbirros e movementos frenéticos da cabeza. Os parasitos externos poden ser controlados aplicando medicamentos ás costas das ovellas recentemente esquiladas, mediante pulverizadores ou por inmersión nunha fórmula antiparasitaria.[141]
Tamén se ven afectadas por unha ampla gama de enfermidadesbacterianas evirais. As enfermidades dospezuños, como apododermatite[142] ou a escaldadura podal son tratados con bálsamos, pediluvios e outros remedios. Estas dolorosas enfermidades causancoxeira e dificultades na alimentación. Aparatuberculose ovina é unha infección bacteriana do tracto intestinal, crónica e contaxiosa, que afecta as ovellas novas.[143] Alingua azul é unha enfermidade transmitida pordípteroshematófagos, particularmente do xéneroCulicoides, que causa febre e inflamación das membranasmucosas.[144] Ovirus da peste de pequenos ruminantes é unha enfermidade viral altamente contaxiosa e a miúdo mortal que provoca febre, diarrea, pneumonía e úlceras na boca.[145]
Algunhas enfermidades ovinas poden transmitirse aos seres humanos. Oectima contaxioso ou boquera é unha enfermidade da pel que provoca chagas e costras na boca, transmítese a través do contacto directo coa pel ou por materiais infectados.[146] Ocarbúnculo ou ántrax cutáneo pode transmitirse a través do contacto con la sen lavar de animais infectados.[147] Un caso preocupante é o dos organismos que poden causar o aborto enzoótico ou clamidosis ovina e que pode transmitirse facilmente a mulleres embarazadas..[148] Outro motivo de preocupación son atembladeira ouscrapie (enfermidadepriónica neurodexenerativa)[149] e o virus que causa aglosopeda ou febre aftosa do gando, xa que ambas poden decimar rabaños enteiros, aínda que esta última representa un risco leve aos seres humanos.[150] Durante o gromo de febre aftosa de 2001 noReino Unido, millóns de reses de gando ovino, bovino e porcino foron sacrificadas, cun custo duns 30 000 millóns delibras.[83][151]
Ademais dos parasitos e as enfermidades, osdepredadores son unha ameaza para as ovellas e para a rendibilidade da gandería ovina.[152][153] As ovellas teñen pouca capacidade para defenderse a si mesmas en comparación con outras especies criadas comogando. Mesmo no caso de sobrevivir a un ataque, poden morrer por mor das súas lesións, ou simplemente de pánico.[83][154] O impacto da depredación varía de forma significativa dependendo da rexión. En África, Australia, América e partes de Europa e Asia os depredadores son un problema grave. Nos Estados Unidos, por exemplo, máis dun terzo das mortes de ovellas foron causadas por depredadores.[153][154] Pola contra, outras nacións están practicamente libres de depredadores das ovellas, en particular as illas coñecidas pola súa estendida gandería ovina.[83] En todo o mundo oscánidos (incluído ocan doméstico) son responsables da maioría das mortes de ovellas.[155][156][157] Entre outros animais que se alimentan puntualmente de ovinos están osfelinos,osos eaves rapaces eporcos salvaxes.[158][159]
Os gandeiros utilizaron unha gran variedade de medidas para combater a depredación ao longo do tempo. Ospastores antigos e medievais facíano mediante a súa propia presenza,cans pastores e estruturas de protección, como cercas ecortes. Ascercas (tanto normais comoeléctricas), o peche en recintos pola noite e o parto e primeiros coidados en interiores continúan sendo amplamente utilizados.[52] Os pastores de mediados do séculoxx utilizaban armas de fogo, trampas e velenos para matar os depredadores,[160] causando diminucións significativas nas poboacións de depredadores. Coa aparición dos movementosecoloxistas e de conservación, actualmente nos países máis desenvoltos o uso destes métodos adoita ser responsabilidade de organismos gobernamentais designados especialmente para este labor.[161]
A década dos anos 1970 viu un rexurdimento do uso de cans pastores e o desenvolvemento de novos métodos de control de predadores por parte dos produtores de gando ovino, moitos deles non letais.[36]Burros elamas de vixilancia utilizáronse desde a década de 1980 para defender as ovellas, seguindo o mesmo principio básico dos cans pastores.[162][163] O pastoreo xunto con outras especies, polo xeral con gando maior como vacas ou cabalos, pode contribuír a disuadir aos depredadores, mesmo se esas especies non protexen activamente ás ovellas.[52] Ademais dos animais gardiáns, a gandería ovina actual pode utilizar elementos de disuasión non letais para os depredadores, como luces activadas por movemento ou alarmas ruidosas.[83]
As ovellas son unha parte importante daeconomía agrícola mundial, aínda que o seustatus, antigamente fundamental, foi substituído en gran medida por outras especies de gando, especialmente os porcos, os polos e as vacas.[36][164] En 2014 aChina,Australia,India eIrán tiñan os maiores rabaños a nivel mundial,[5] atendendo tanto as necesidades locais como de exportación de la e cordeiros.[165] Outros países comoNova Zelandia teñen rabaños máis pequenos, pero conservan un grande impacto económico internacional debido á súa exportación de produtos ovinos. As ovellas tamén xogan un papel importante en moitas economías locais, comonichos de mercado centrados naagricultura ecolóxica ou sustentable e a produción orientada a clientes que demandanalimentos locais.[23][166] Sobre todo nospaíses en vías de desenvolvemento, estes rabaños poden ser parte dunhaagricultura de subsistencia en lugar dunha sistema de comercio. Tamén poden ser un medio de comercio en economías detroco.[23]
A cantidade dela fornecida polos gandeiros australianos aos distribuidores (toneladas/trimestre) vén decaendo desde 1990.
As ovellas domésticas proporcionan unha gran variedade de materias primas. Ala foi un dos primeiros produtos téxtiles, aínda que a finais do séculoxx os prezos comezaron a caer drasticamente como resultado da popularidade e os baixos prezos dasfibras sintéticas.[23] Para moitos gandeiros o custo da esquila é superior que o do posible beneficio do vélaro, polo que a subsistencia no negocio da produción de la resulta practicamente imposible sen ossubsidios agrícolas.[23] Ademais daindustria téxtil, a la tamén se utiliza como material na fabricación de produtos alternativos para o illamento.[167] No séculoxxi a venda de produtos cárnicos é o sector empresarial máis rendible da industria ovina, aínda que se consome moita menos que a de pito, porco ou tenreira.[36]
Ovelaro utilízase para a fabricación deroupa,calzado, alfombras e outros produtos. Os derivados do sacrificio tamén teñen valor: osebo pode utilizarse para a fabricación decandeas ouxabón e os seus ósos e cartilaxes utilizáronse para fabricar artigos tallados como dados e botóns, así como pegamento ouxelatina;[168] os intestinos das ovellas adultas pódense utilizar nas envolturas de embutidos, e os dos cordeiros como suturas cirúrxicas ou como cordas para instrumentos musicais e raquetas de tenis.[20] Os seus excrementos pódense vender comofertilizantes naturais,[169] e polo seu alto contido encelulosa, esterilizados e mesturados coapasta tradicional, pódense utilizar na fabricación de papel.[170] De todos os subprodutos da produción de ovellas, talvez o máis valioso é alanolina, unha substancia graxa resistente á auga que se atopa de forma natural na la e que se utiliza como base para gran número decosméticos e outros produtos.[20]
Algúns gandeiros tamén sacan beneficio do gando ovino vivo. A subministración de cordeiros para organizacións xuvenís como o4-H ou as competicións nasexposicións e feiras gandeiras adoitan ser un medio fiable para a venda de ovellas.[169] Os gandeiros tamén pode optar por centrarse na cría dunha determinada raza de ovellas co fin de vender animaispuros rexistrados, ou proporcionar un servizo de alugamento de carneiros para a cría.[169] A cría de animais selectos pode chegar a ser moi rendible: en 2009 vendeuse un carneirotexel de pura raza por 231 000libras, e en 2014 outro exemplar da mesma raza por 152 000 libras.[171][172] Outra opción para obter rendibilidade dos ovinos vivos é o alugamento de rabaños para pastar como «servizo de cortacéspede»; estes servizos serven para manter baixo control malas herbas e vexetación non desexada e para diminuír o perigo de incendios.[169]
A pesar da caída da demanda e do prezo dos produtos ovinos en moitos mercados, as ovellas teñen vantaxes económicas en comparación con outros tipos de gando. Non requiren as custosas infraestruturas utilizadas para encerrar ao gando que se utilizan naagricultura intensiva de polos ou porcos.[173] É unha gandería que fai un uso eficiente da terra;[174] unhas seis ovellas poden manterse utilizando a mesma superficie de terreo que necesitaría unha soa vaca ou cabalo.[175] Comen moitos tipos de plantas indeseadas, como algunhas malas herbas nocivas, que a maioría de gando non toca e producen máis crías e a un ritmo máis rápido.[176] Ademais, a diferenza da maioría das especies de gando, o custo da cría de ovellas non está necesariamente ligado ao prezo dos cultivos forraxeiros como os cereais, a soia ou o millo.[177] Xunto co menor custo das ovellas de calidade, todos estes factores combínanse para supoñer uns menoresgastos xerais para os produtores de gando ovino, o que implica un maior potencial de rendibilidade para o pequeno gandeiro.[177] As ovellas son especialmente beneficiosas para os produtores independentes, como as granxas familiares con recursos limitados, pois a industria ovina é un dos poucos tipos de gandería que non foiintegrada verticalmente polaagroindustria.[178]
A carne e o leite das ovellas foron un dos primeiros alimentos ricos en proteínas consumidos pola civilización humana despois da transición dunha sociedade baseada nacaza e a recolección a unhaagrícola.[83]
A principios o séculoxxi os maiores consumidores decarne de ovella eran osEstados Árabes do Golfo Pérsico,Nova Zelandia,Australia,Grecia,Uruguai,Reino Unido eIrlanda,[23] cun consumo de entre tres e dezaoito kg por habitante e ano.[23][179] A carne de ovino tamén é popular enFrancia,África (especialmente noMagreb), oCaribe, o resto doOriente Medio,India e partes daChina.[179] Este consumo reflicte a miúdo un pasado como produtores ovinos. En cambio, países como osEstados Unidos consomen menos de medio kg de carne ovina por ano, mentres que consomen uns vinte e dous de porco e vinte e nove de vacún,[179] e preferiblemente dos cortes máis caros, como as costeletas ou a coxa.[23] Pola contra, nalgúns países a gastronomía que utiliza cortes cárnicos alternativos edespoxo constitúen pratos populares ou tradicionais. Asgónadas de ovella son consideradas unmanxar en moitas partes do mundo, e o tradicionalhaggisescocés elabórase a base de vísceras de ovella xunto con fariña de avea e cebola picada, todo iso embutido nunha bolsa feita co propio estómago do animal.[180][181]
Oroquefort é un queixo producido con leite de ovella.
Aínda que o leite de ovella aínda se consome fresca nalgúns países,[182] hoxe en día utilízase sobre todo na produción dequeixo e, en menor medida,iogur. Aínda que asubres das ovellas teñen xeralmente só dúas mamilas,[183] e producen un volume de leite moito menor que o das vacas,[184] como a de ovella contén moita máis graxa, sólidos e minerais, é ideal para a elaboración de queixo.[54] Outra vantaxe é que é resistente á contaminación durante o arrefriado debido ao seu maior contido decalcio.[54] Entre os queixos elaborados a base de leite de ovella están ofeta deBulgaria eGrecia, oroquefort deFrancia, omanchego deEspaña ou opecorino romano e oricotta deItalia. Os iogures, especialmente algunhas variedades delabneh, tamén se poden producir a partir de leite de ovella.[185] Moitos destes produtos a miúdo elabóranse con leite de vaca, especialmente cando se producen fóra do seu país de orixe.[23] O leite de ovella contén un 4,8 % delactosa, polo que pode afectar as persoas que sofrenintolerancia a estedisacárido.[23]
A produción de carne de ovino enGalicia ascendeu a 624 toneladas en 2004 (Consellería de Medio Rural, 2004).
Canto ó consumo de carne, mentres que a nivel nacional era de 2,36 kg por habitante e ano, en 2008, en Galicia era de 2,06 kg, fronte a un consumo total de carne de 50,58 e 52,56 kg por habitante e ano, respectivamente[1]. Cómpre advertir que as estatísticas oficiais non discriminan o consumo de carne de ovino do decaprino pero, a efectos comparativos, lémbrese que en 2004 a produción de carne desta segunda especie foi de 117 toneladas fronte ás 624 toneladas da primeira.
Segundo datos doMinisterio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño[2], o censo do gando ovino en España vai descendendo lenta pero progresivamente desde cifras ó redor dos 24 millóns de cabezas en1990 ata as case 20 millóns en2008 e 13 millóns e medio en2023.Castela e León, con 4.145.751 cabezas, encabezaba o censo por comunidades, pero en 2023 ocupaba o terceiro lugar, con 2.147.532, superada porCastela-A Mancha, con 2.211.215, e, de lonxe, porEstremadura, con 3.526.119, mentres que Galicia contaba cun censo de 149.7790 cabezas (265.152 en 2008), distribuídas como segue:
Polo xeral as ovellas son demasiado grandes e reprodúcense moi lentamente como para ser suxeitos ideais no ámbito da investigación, polo que non adoitan ser utilizados comoorganismo modelo.[186] Con todo xogaron un papel clave nalgúns campos da ciencia, como o desenvolto poloInstituto Roslin deEdimburgo (Escocia) cando utilizou ovellas para unha investigación xenética que tivo uns resultados revolucionarios. Así, en 1995, dúas ovellas chamadasMegan eMorag foron os primeirosmamíferosclonados a partir decélulas diferenciadas. Un ano máis tarde, unha dorset finlandesa chamadaDolly, que a revistaScientific American cualificou como «a ovella máis famosa do mundo»,[187] foi o primeiro mamífero clonado a partir dunhacélula somática adulta. PosteriormentePolly eMolly foron os primeiros mamíferos en ser á vez clónicos etransgénicos.
En 1998 publicouse un mapa deligamentos xenéticos ovino,[188] e en 2014 publicouse asecuenciación do xenoma das ovellas.[189][190] En 2012 unha ovella transxénica chamadaPeng Peng foi clonada por científicos chineses partindo do xene deC. elegans (unnematodo moi utilizado na investigación biomédica) co fin de aumentar nas ovellas a produción de graxas saudables para o consumo humano.[191][192]
No estudo daselección natural, utilizouse a poboación deovellas de Soay que quedaban no arquipélago deSaint Kilda para investigar a relación entre o tamaño corporal e a cor para o éxito reprodutivo.[193] As ovellas de Soay poden ser de varias cores e a investigación trataba de explicar por que as máis grandes e escuras estaban en declive xa que este feito contradicía a regra xeral de que os membros máis grandes dunha poboación tenden a ter máis éxito na reprodución.[194] As soays de Saint Kilda son suxeitos de estudo especialmente útiles porque están illadas.[195]
Enciencias da conduta as ovellas utilizáronse en casos illados en estudos sobre recoñecemento facial, xa que o seu proceso mental de recoñecemento é cualitativamente similar ao dos seres humanos.[196] As ovellas son un dos poucos animais nos que se examinou a posible base molecular da diversidade nas preferencias sexuais dos machos.[197] Este traballo, levado a cabo pola Oregon Health & Science University, que estudaba os mecanismos que producen a homosexualidade nos carneiros, foi criticado por organizacións como People for the Ethical Treatment of Animals (PETA) que acusou os científicos de tentar curar a homosexualidade nas ovellas, feito que a universidade e os propios científicos negaron rotundamente.[105]
A expresión «ovella negra» utilízase para referirse a un individuo que difire e ten mala reputación dentro dun grupo, especialmente na familia.
As ovellas tiveron unha forte presenza na cultura de moitos países, especialmente nas zonas onde constitúen o tipo máis común de gando. Na literatura, especialmente nasfábulas, son as representantes típicas da bondade, mansedumbre e as poucas luces, en contraposición co lobo ou o raposo, que xeralmente representan a maldade ou a astucia, ou se utiliza o seu carácter gregario como representación da falta de autonomía e dependencia dun grupo, como enA revolta dos animais, deGeorge Orwell. Tamén na música aparecen co mesmo rol, como en «Sheep», tema da banda británica derock progresivoPink Floyd, onde representan á xente común e corrente, que debe seguir ao pé da letra as indicacións dos seus superiores.
A expresión «lobo con pel de cordeiro» ou «lobo con pel de ovella», presente en varios idiomas, alude á hipocrisía ou a falsidade dunha persoa que se disfraza de débil ou inocente para conseguir os seus fins, polo xeral moralmente reprobables.[202] Para indicar que cada un debe relacionarse ou casar cos da súa categoría ou con quen teña gustos parecidos utilízase orefrán «cada tal co seu igual».[203] As ovellas adoitan aparecer en cancións infantís enanas e, aínda que hai estudos científicos que o descartan,[204][205] coloquialmente adóitase dicir que «contar ovellas» axuda a durmir e utilízase a miúdo en tiras cómicas, debuxos animados e outros medios de comunicación. A expresión «ovella negra» utilízase para referirse a un individuo que difire dos demais e que ten mala reputación dentro dun grupo, especialmente no ámbito familiar; este uso deriva da presenza indesexable para os pastores dunha ovella negra nun rabaño branco, xa que a súa la non é tan viable comercialmente.[206] Outra expresión incorporada da gandería ovina é «mesturar churras con meriñas», para indicar que non deben mesturarse cousas que, aínda que parezan iguais, son distintas; a súa orixe provén daschurras e asmeriñas, dúas razas de ovella que, aínda que similares en aspecto, as primeiras son boas pola súa carne e as segundas pola súa la, polo que non deben cruzarse.[207]
Enastroloxía,Aries, o carneiro, é o primeirosigno do zodíaco grego clásico, e a ovella é o oitavo dos doce animais asociados co ciclo de doce anos dozodíaco chinés, relacionado cocalendario chinés.[209] EnMongolia, osshagai son unha antiga forma de dados feitos cos ósosastrágalos das ovellas que a miúdo se utilizan con fins de adiviñación. EnMadagascar non comían ovellas, xa que se cría que eran encarnacións das almas dos antepasados.[209]
Na iconografía cristiáXesús aparece representado como oBo Pastor.
As ovellas representan un papel importante en todas asrelixións abrahámicas. Son os primeiros animais mencionados noAntigo Testamento,[N 3] eAbraham,Isaac,Xacob,Moisés, o reiDavid e o profetaMahoma eran todos pastores. Segundo o relatobíblico dosacrificio de Isaac, un carneiro é sacrificado como substituto de Isaac despois de que un anxo detivese a man de Abraham, feito que se conmemora durante oEid al-Adha, unha das festas máis importantes do calendariomusulmán.[210][211] Tamén se sacrifican ovellas nalgunhas conmemoraciónslaicas dacultura islámica.[212] Osantigos gregos eromanos tamén sacrificaban ovellas regularmente en prácticas relixiosas e osisraelitas tamén as sacrificaban como parte doKorbán.[209] Os símbolos ovinos, como oprato do Séder ou o soprado cerimonial dunshofar aínda están presentes nas tradiciónsxudaicas modernas. Nocristianismo, os cristiáns congregados adoitan recibir o nome de “rabaño”, conXesucristo como o «Bo Pastor». Os cordeiros son un elemento da iconografía cristiá do nacemento deXesús. Algúnssantos cristiáns son consideradospatróns das «ovellas» ou os «pastores». Xesús tamén é representado como o cordeiro do sacrificio de Deus (Agnus Dei), e as celebracións daPascua enGrecia eRomanía tradicionalmente contan cunha comida de cordeiro pascual. Na tradición cristiá, unha autoridade da Igrexa é coñecida tamén comopastor.
↑«either a subspecific group of domestic livestock with definable and identifiable external characteristics that enable it to be separated by visual appraisal from other similarly defined groups within the same species or a group for which geographical and/or cultural separation from phenotypically similar groups has led to acceptance of its separate identity».[49]
↑O freemartinismo ou síndrome Freemartin soe darse en femias nadas xuntamente cun macho nun parto múltiple ou xemelar e manifestan un comportamento masculino. Carecen deovarios funcionais, polo que son estériles. É común nos partos xemelares de vacúns, pero raro en ovinos.[106]
↑Xénese "4:2".BibleGateway(encastelán).: «Despois deu a luz ao seu irmán Abel. E Abel foi pastor de ovellas, e Caín foi labrador da terra.»
↑5,05,1"Producción ganadera".FAOSTAT. Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura. 2014. Arquivado dendeo orixinal o 22 de agosto de 2016. Consultado o 15 de agosto de 2016.
↑21,021,1"Natural Colored Sheep".Rare Breeds Watchlist. Rocky Mountain Natural Colored Sheep Breeders Association. xaneiro de 2007. Consultado o 26 de xullo de 2016.
↑Melissa Rouge (7 de novembro de 2001)."Dental Anatomy of Ruminants".Colorado State University. Arquivado dendeo orixinal o 28 de setembro de 2011. Consultado o 30 de xullo de 2016.
↑Shulaw, Dr. William P. (2005)."Sheep Care Guide"(PDF). American Sheep Industry Association. Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 09 de agosto de 2016. Consultado o 28 de xullo de 2016.
↑Terrill, C. E.; Hazel, L. N. (1946). "Heritability of neck folds and face covering in range Rambouillet lambs as evaluated by scoring".J. Anim. Sci.5: 170–179.PMID20985519.
↑37,037,1Piggins, D.; Phillips, C. J. C. (1996). "The eye of the domesticated sheep and its implications for vision".Animal Science62 (2): 301–308.doi:10.1017/S1357729800014612.
↑Alexander, G.; Shillito, Elizabeth E. (1978). "Maternal responses in Merino ewes to artificially coloured lambs".Applied Animal Ethology4 (2): 141–152.doi:10.1016/0304-3762(78)90079-2.
↑Mine, O. M.; Kedikilwe, K.; Ndebele, R. T.; Nsoso, S. J. (2000). "Sheep-goat hybrid born under natural conditions".Small Ruminant Reseach1–2 (37): 141–145.PMID10818315.
↑43,043,1"Sheep Breeds".Breeds of Livestock. Oklahoma State University Dept. of Animal Science. Consultado o 31 de xullo de 2016.
↑Krueger, William C.; Laycock, William A.; Price, Donald A. (1974). "Relationships of taste, smell, sight and touch on forage selection".Journal of Range Management27 (4): 258–262.doi:10.2307/3896818.
↑Redmer, D. A.; Wallace, J. M.; Reynolds, L. P. (2004). "Effect of nutrient intake during pregnancy on fetal and placental growth and vascular development".Domestic Animal Endocrinology27 (3): 199–217.doi:10.1016/j.domaniend.2004.06.006.
↑"Manual de prácticas de comportamiento, manejo y bienestar animal"(PDF).Departamento de Etología, Fauna Silvestre y Animales de Laboratorio. Universidad Nacional Autónoma de México. Facultad de Medicina Veterinaria y Zootecnia. p. 15. Consultado o 7 de agosto de 2016.
↑Parrott, R. F. (1990). "Physiological responses to isolation in sheep".Social Stress in Domestic Animals (Dordrecht: Kluwer Academic Publishers): 212–226.
↑Kendrick, Keith; da Costa, A. P.; Leigh, A. E.; Hinton, M. R.; Peirce, J. W. (2001). "Sheep don't forget a face".Nature414: 165–166.PMID11700543.doi:10.1038/35102669.
↑Morell, Virginia (2008). "Animal Minds".National Geographic Magazine213 (3): 47.
↑Briggs, Helen (7 de novembro de 2011)."Amazing powers of sheep".BBC News. Consultado o 9 de agosto de 2016.
↑93,093,193,293,3Lynch, J. J.; Hinch, G. N.; Adams, D. B. (1992).The Behaviour Of Sheep: Biological Principles And Implications For Production. Wallingford: C.A.B. International.ISBN9780643053298.
↑Fraser, A. F.; Broom, D. M. (1997).Farm Animal Behaviour And Welfare (3.ª ed.). Wallingford: C.A.B. International.ISBN9780851991603.
↑Vince, M. A.; Billing, A. E.; Baldwin, B. A.; Toner, J. N.; Weller, C. (1985). "Maternal vocalizations and other sounds in the fetal lamb's sound environment".Early Human Development11 (2): 179–190.PMID4029054.
↑Houpt, Katherine A. (2011).Domestic Animal Behavior For Veterinarians And Animal Scientists (5.ª ed.). John Wiley & Sons. p. 24.ISBN9780470958438.
↑Hurnik, J. F. (1995)."Dictionary of Farm Animal Behavior". Department of Animal Sciences, Purdue University. Arquivado dendeo orixinal o 03 de marzo de 2016. Consultado o 10 de agosto de 2016.
↑Kilgour, R. (1977). "Design sheep yards to suit the whims of sheep".New Zealand Farmer98 (6): 29–31.
↑Ungerfeld, Rodolfo; Ramos, María Alejandra; Möller, Richard (2006). "Role of the vomeronasal organ on ram's courtship and mating behaviour and on mate choice among oestrous ewes".Applied Animal Behaviour Science99 (3 y 4): 248–252.doi:10.1016/j.applanim.2005.10.016.
↑Booth, K. K.; Katz, L. S. (2000). "Role of the vomeronasal organ in neonatal offspring recognitions in sheep".Biol. Reprod.63 (3): 353–358.PMID10952943.
↑Jainudeen, M. R.et al (2000). "Sheep and goats". En Hafez, E. S. E.; Hafez, B.Reproduction in farm animals (7.ª ed.). Lippincott, Williams and Wilkins. pp. 172–181.
↑Smith, K. C.; Parkinson, T. J.; Pearson, G. R.; Sylvester, L.; Long, S. E. (2003). "Morphological, histological and histochemical studies of the gonads of ovine freemartin".Veterinary Record152: 164–169.doi:10.1136/vr.152.6.164.
↑Fernández Elgueta, Fernando."Descole de ovinos"(PDF).Informativo INIA RAIHUEN (Ministerio de Agricultura de Chile) (49): 1–2. Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 16 de agosto de 2016. Consultado o 29 de xaneiro de 2019.
↑French, N. P.; Wall, R.; Morgan, K. L. (1994). "Lamb tail docking: a controlled field study of the effects of tail amputation on health and productivity".Veterinary Record134 (18): 463–467.PMID8059511.doi:10.1136/vr.134.18.463.
↑120,0120,1"Sheep"(PDF).Code of Recommendations for the Welfare of Livestock (Department for Environment, Food & Rural Affairs. United Kingdom Government). 2013.
↑"Tail Docking of Sheep".Position Statement. Canadian Veterinary Medical Association. 2014. Arquivado dendeo orixinal o 12 de agosto de 2016. Consultado o 12 de agosto de 2016.
↑"Extralabel Drug Use in Animals".Code of Federal Regulations Title 21. U.S. Food and Drug Administration. 21 de agosto de 2015. Consultado o 13 de agosto de 2016.
↑Houpt, K. A. (2004). "Behavioral physiology". En Reece, W. O .Dukes’ physiology of domestic animals (12.ª ed.). Ithaca, Nueva York: Cornell University Press. pp. 952–961.
↑Tórtora, Jorge L. (2008)."Pododermatitis o gabarro"(PDF).Fortalecimiento del Sistema. Sanidad (Comité Nacional del Sistema Producto Ovinos): 229–232. Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 21 de agosto de 2018. Consultado o 30 de xaneiro de 2019.
↑"Paratuberculosis"(PDF).Fichas de información general sobre enfermedades animales (Organización Mundial de Sanidal Animal). Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 28 de marzo de 2018. Consultado o 30 de xaneiro de 2019.
↑"Lengua azul"(PDF).Fichas de información general sobre enfermedades animales (Organización Mundial de Sanidal Animal). Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 24 de outubro de 2018. Consultado o 30 de xaneiro de 2019.
↑"Peste de los pequeños rumiantes"(PDF).Fichas de información general sobre enfermedades animales (Organización Mundial de Sanidal Animal). Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 16 de xaneiro de 2014. Consultado o 30 de xaneiro de 2019.
↑"Tembladera o Scrapie". Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente de España. Arquivado dendeo orixinal o 21 de xullo de 2016. Consultado o 14 de agosto de 2016.
↑"Fiebre aftosa"(PDF).Fichas de información general sobre enfermedades animales (Organización Mundial de Sanidal Animal). Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 24 de outubro de 2018. Consultado o 30 de xaneiro de 2019.
↑Cuming, Marius (24 de xaneiro de 2008)."Live sheep ship-shape".North Queensland Register. Arquivado dendeo orixinal o 16 de marzo de 2008. Consultado o 15 de agosto de 2016.
↑Small, Joanna (18 de xaneiro de 2008)."Sheep Compete With Beef".KSBR News. ABC. Arquivado dendeo orixinal o 16 de marzo de 2008. Consultado o 15 de agosto de 2016.
↑"Scottish Food and Drink".Scotland. The official gateway of Scotland. Consultado o 16 de agosto de 2016.
↑Hajar Baghasa (2006)."Sheep Trade in Syria"(PDF).Commodity Brief (National Agricultural Policy Center, Syrian Arab Republic) (4). Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 12 de outubro de 2016. Consultado o 01 de febreiro de 2019.
↑de Gortari, Mauricio J.; Freking, Brad A.; Cuthbertson, Rachel P.; Kappes, Steven M.; Keele, John W. (1998). "A second-generation linkage map of the sheep genome".Mammalian Genome9 (3): 204–209.PMID9501303.doi:10.1007/s003359900726.
↑Yu Jianget all. (2014). "The sheep genome illuminates biology of the rumen and lipid metabolism".Science344 (6188): 1168–1173.doi:10.1126/science.1252806.
↑Peirce, J. W.; Leigh, A. E.; da Costa, A. P.; Kendrick, K. M. (2001). "Human face recognition in sheep: lack of configurational coding and right hemisphere advantage".Behavioural Processes55 (1): 13–26.PMID11390088.doi:10.1016/S0376-6357(01)00158-9.
↑Recchia, F. A.; Lionetti, V. (2007). "Animal Models of Dilated Cardiomyopathy for Translational Research".Veterinary Research Communications31: 35–41.PMID17682844.doi:10.1007/s11259-007-0005-8.
.jpg)
.svg)
