Omaracuxá[1] (dotupímara kuya, "froito que se serve" ou "alimento na 'cuia' (cabaza que serve de cunca") é o froito e a planta coñecida cientificamente comaPassiflora edulis dafamiliaPassifloraceae.Ás veces denomínase maracuxá a todas aspasifloras en xeral.
Estaplanta rubideira tamén é coñecida comomaracuxaceiro[Cómpre referencia] (do portuguésmaracujazeiro). O froito tamén se coñece comafroita da paixón[1].
É espontáneo nas zonas tropicais e subtropicais dasAméricas.
É cultivada tamén comoplanta ornamental pola súaflor (tal como as outrasespecies domesmo xénero). Ademais aPassiflora edulis é cultivada con fins comerciais, debido aofroito, noCaribe, no sur daFlorida e noBrasil, que é o maior produtor - e tamén consumidor - mundial de maracuxá. O maracuxá de uso comercial é redondo ou ovoide, amarelo ou púrpura escuro cando está maduro, e ten unha gran cantidade desementes no seu interior.
O froito utilízase especialmente para producir zumes ou polpa de maracuxá, ás veces mesturada con zumes doutros froitos, como alaranxa. Crese que o froito posúe proriedades calmantes.
Á súa flor chámanlle 'flor da paixón' por mor da semellanza das súas formas botánicas cos signos da paixón deXesús Cristo: coroa de espiños, cinco chagas e mesmo os tres cravos cos que foi crucificado.
A flor do maracuxá é polinizada principalmente porabesouros.
O nome maracuxá —introducido ao galego e ás demais linguas europeas a través doportugués— (maracujá) é unha corrupción doguaranímburukuja; etimoloxicamentemberu kuja, "viveiro de moscas", pola dozura do néctar que resulta atractivo para a desova dos insectos ou máis ben porque o contido dos seus froitos lembra un grupo de moscas.
O maracuxá é unhaplanta rubideira que pode acadar os 9 metros de lonxitude en condicións climáticas favorábeis, aínda que o seu período de vida non supera polo xeral a década. Otalo é rexo e lígneo; presentafollas alternas de gran tamaño,perennes, lisas e de cor verde escura. Unha mesma planta pode presentar follas non lobuladas cando comeza a se desenvolver, e despois follas trilobuladas, polo fenómeno deheterofilia foliar. Asraíces, como é habitual nas gateadoras, son superficiais.
Aflor preséntase individualmente; pode acadar os cinco centímetros de diámetro nas variedades bravas, e até o dobre nas seleccionadas polo seu valor ornamental. Adoita ser abrancazada, con pigmentacións rosáceas ou avermelladas, enP. edulis; noutras especies semellantes presentan cores que van dende o encarnado intenso até o azul pálido.
Flor e follas do maracuxá.
Foron oscolonizadores españois os que a denominaron ofroito da paixón; a súa estrutura pentarradial recibiu unha interpretaciónteolóxica, cos cincopétalos e cincosépalos simbolizando os dezapóstolos (doce, menosXudas Iscariote ePedro), mentres que os cincoestames representarían os cinco estigmas. Finalmente, os trespistilos corresponderían aos cravos da cruz.
Afroita do maracuxá é unhabaga oval ou arredondada, de entre 4 e 10 cm de diámetro, carnosa e zumarenta, recuberta dunhapela grosa,cerosa, delicada e incomestíbel. Apolpa contén numerosassementes miúdas. A cor presenta grandes diferenzas entre variedades; a máis frecuente nos países de orixe é amarela, obtida da variedadeP. edulis f.flavicarpa porén, polo seu superior atractivo visual, adoita exportarse aos mercados europeos e de América do Norte o froito deP. edulis f.edulis, de cor vermella, laranxa intenso ou púrpura. Esta variedade é coñecida comagulupa en Colombia.
As doenzas e as pragas que atacan a planta do maracuxá provocan prexuízos económicos importantes e provocan un maior uso de agroquicos, alén de seren a principal ameaza á expansión e á produtividade do cultivo de maracuxá acedo e maracuxá doce. Nalgunhas rexións do Brasil, doenzas como abacteriose,[2] murcha defusarium (Fusarium oxysporum f. sp. passiflorae), virose do endurecemento do froito (Passion fruit Woodiness Virus – PWV ou Cowpea aphid-borne mosaic virus - CABMV) e aantracnose (Colletotrichum gloeosporioides) foron importantes limitadores da produción. Estas doenzas vense favorecidas por condiciónsedafoclimáticas favorábeis.[3]
