Compoñente vital dabiosfera, o mar contén o 97,2% de toda aauga presente na Terra.
Diferentes formas de vida mariña a primeira foto mostra unhaActinia fragacea.Anemone fotografada enCamariñas, na segunda mostrase diferentes formas coralinas
En1978, a Organización Marítima Mundial proclamou o17 de marzo como oDía Mundial do Mar, tamén denominado comoDía Marítimo Mundial. O obxectivo da celebración é concienciar á sociedade sobre os problemas que afectan ós mares, para así buscar solucións conxunta ós mesmos[8].
A definición comparativa de mar como extensión deauga salgada menor que oocéano establece unha clasificación das extensións de auga salgada na que os océanos serían as maiores extensións e virían logo, de diferentes tamaños, os mares. Os mares diferéncianse principalmente polo contacto co océano, podendo ser abertos ou pechados: se está rodeado case totalmente por terra, como oMar Negro, fálase de mar continental, mentres que se está moi aberto, como omar da China, fálase de mar litoral.
A distinción entre mar e océano obedece a diversas causas, sobre todo cando se fala de mares abertos en que adoita distinguirse atendendo á situación xeográfica, xeralmente situado entre dúas masas terrestres ou, ás veces, as menos, á posición daplataforma continental. Algúns exemplos disto son os seguintes: o mar docanal da Mancha comunica coocéano Atlántico polomar Céltico, pero distínguese pola súa posición entre a costa sur deInglaterra e a costa norte deFrancia. Outro caso moi claro é omar Mediterráneo, que comunica co océano Atlántico poloestreito de Xibraltar e distínguese claramente por estar situado entreEuropa,Asia eÁfrica, xa que ten unhas condicións marítimas moi diferentes:temperaturas,faunaflora, emareas de diferente amplitude. Outro mar aberto, neste caso omar dos Argazos, (creado polas correntes que forman oxiro oceánico doAtlántico Norte) coa súa acumulación dealgas ao longo daFlorida, distínguese do océano Atlántico de forma totalmente arbitraria.[9](p90)
AOrganización Hidrográfica Internacional (IHO-OHI) é a máxima autoridade mundial que define os mares e os seus límites. O documento actual de definición é a publicación especial S-23, Limits of oceans and seas (Límites de océanos e mares), 3a edición,1953. Unha nova edición do1986 non foi aínda aprobada debido a discusións nominais (tales como a referida aomar do Xapón).
Dita publicación non establece diferenzas entre océanos e mares, senón que se limita a enumerar todos os océanos e mares do mundo, asignándolles un número, chegando ata o 66, aínda que como utiliza ás veces números con letra, en realidade son 73. Son un total de 6 océanos (o Atlántico e o Pacífico están divididos cada un en dous, Norte e Sur) e 67 mares, deles dous divididos en dúasconcas, a do mar Mediterráneo e a do mar da China.
Algúns mares teñen mares interiores (que se numeran cunha letra minúscula) como oBáltico (3), oMediterráneo (8) e oArquipélago da India Oriental (13). A publicación considera ademais de océanos e mares, golfos,baías,canles eestreitos, e moitas veces, non resulta moi claro cal é o criterio utilizado, xa que ás veces é o simple uso desde tempos pasados.
Os mares continentais, entre os cales destaca omar Mediterráneo, deben o seu nome ao feito de acharse enteiramente situados dentro doscontinentes, aínda que comunicados cos océanos por unestreito cuxa escasa profundidade crea un limiar que dificulta os intercambios; estes prodúcense, no entanto, en forma decorrentes de compensación e de descarga. Entre os mares continentais e o océano existendiferenzas de temperaturas e desalinidade que chegan a ser considerables. As súas mareas son de tan escasa amplitude que pasan desapercibidas. Ademais do Mediterráneo, son mares continentais omar Báltico, omar Negro e omar do Xapón.
Os mares pechados ou interiores adoitan ocupar extensasdepresiónsendorreicas. Corresponden a lagos moi grandes, de auga máis ou menos salgada, entre os cales destacan omar Morto, omar Caspio e omar de Aral.
ATerra é o únicoplaneta coñecido que tenaugalíquida na súasuperficie e, polo tanto, o único que ten mares,[9](p22) aínda queMarte estadotado de auga en estadosólido nos seuscasquetes de xeo permanentes así comovapor na súaatmosfera, pero ademais cabe a posibilidade da existencia deplanetas similares á Terranoutros sistemas, onde tamén poden existir mares e océanos.[10] Aorixe da auga na Terra aínda é incerta; aínda que, visto desde oespazo exterior, o planeta parece unha "bóla azul" con varios compoñentes, entre océanos, casquetes de xeo e nubes.[11] Estímase que hai1.335.000.000 km³ de mar,[12] volume representativo de aproximadamente o 97,2por cento da auga coñecida,[13] e cobre máis do 70 por cento da súa superficie.[9](p7) Con todo, ao redor do 2,15% da auga da terra esta conxelada e atópase nos mares de xeo que cobren o océano Ártico, nas capas de xeo daAntártida e nos seus arredores, ademais de variosglaciares e en depósitos superficiais de todo o mundo . O resto, ao redor do 0,65%, esta endepósitos subterráneos ou nas diversas etapas dociclo da auga, que contén aauga doce atopada e utilizada pola maioría da vida terrestre: no vapor doar nasnubes na súachoivas, así como nos lagos e ríos formados de forma espontánea e nos fluxos de auga que volven o mar.[13] Tomando nota de tal dominio e da influencia do mar no planeta, o escritor británicoArthur C. Clarke dixo unha vez que a Terra sería mellor chamala "Océano".[9](p7) Oestudo científico da auga no planeta e o seu ciclo chámasehidroloxía sendo ahidrodinámica a que se dedica o estudo dafísica da auga en movemento. As investigacións recentes sobre o mar en particular son froito daoceanografía. Estas foron iniciadas dende as inquedanzas sobre as formas dascorrente oceánicas,[14] pero desde entón, expandiuse nun campo máis grande e multidisciplinado:[15] Esa vertente científica estuda, por exemplo, as propiedades daauga do mar; dasondas,mareas ecorrentes; mapealitorais e analizasolos oceánicos; ademais de investigar avida mariña.[16] O subcampo que trata sobre o movemento do mar, as súas forzas e forzas nel actuantes é coñecido comooceanografía física.[17] Abioloxía mariña (ouoceanografía biolóxica) estuda asplantas,animais e outros organismos habitantes dosecosistemas mariños. Nese grupo de subcampos, tamén está aoceanografía química, relacionada co comportamento deelementos emoléculas nos océanos, en particular o ciclo do carbono e o papel dodióxido de carbono encrecente acidificación das augas do mar. Asxeografías mariña e marítima disertan sobre as formas e formacións dos grandes corpos de auga, mentres que a xeoloxía mariña (ouoceanografía xeolóxica) prové as evidencias da deriva continental e da composición e estrutura da Terra, clarificando o proceso desedimentación e asiste o estudo dovulcanismo e dasismoloxía.[15]
Aauga do mar é, por regra xeral, salgada; durante millóns de anos, achoiva formou cursos deauga que foron disolvendo lentamenterochas de todos osperíodos xeolóxicos, nas cales osal común atópase en abundancia. Eses cursos de auga desembocaban no mar. Como todos osríos corren para o mar, el ficou con case todo o sal. O termo úsase nun senso menos xeográfico para designar unha parte do océano, comomar tropical ouauga do mar referíndose ás augas oceánicas. Aínda que o nivel de salinidade pode variar, aproximadamente o 90% da auga oceánica ten de 34 a 35g desólidos disoltos porlitros, que produce unha medida de solución salina do 3,4 o 3,5%.[19] Con todo, para a fácil descrición de pequenas diferenzas, os oceanógrafos indican usualmente ese índice enpor mil (‰) oupartes por mil no canto de porcentaxe. Tales estimacións sobre as augas da superficie do hemisferio norte son xeralmente próximas á marca do 34 ‰, mentres que o 35 ‰ é a media no hemisferio sur.[6] Ossolutos oceánicos procedentanto do fluxo dos ríos como do fondo do mar,[20] sendo estable a súa composición relativa:[18][21]sodio (Na) ecloruro (Cl) constitúen preto de 85% e o restante divídese entremagnesio (Mg),calcio (Ca),sulfato (SO₄),carbonato (CO₃) ebromuro. A falta decontaminación, a auga do mar non sería prexudicial para beber, agás que é demasiado salina;[a] similarmente, non é posible usala parairrigación da maior parte dasplantas sen a anteriordesalinización.[24]
Variacións de salinidade poden ser causadas por moitos factores: o movemento decorrentes entre osmares; o fluxo de auga doce de ríos e glaciares; asprecipitacións; a formación e derretemento dosbancos de xeo; e aevaporación, que á súa vez é afectada polastemperaturas,ventos eondas. Por exemplo, o nivel superior doMar Báltico ten unha salinidade moi baixa (do 10 o 15 ‰) por mor das baixas temperaturas climáticas que lle producen unha evaporación mínima; tamén, pola gran cantidade de auga dos ríos que recibe; así mesmo porque a súa conexión comar do Norte tende a crear unha densa capa subacuática que dificilmente se mestura coas augas da superficie.[25] Como caso oposto, omar Vermello, que se atopa entre osdesertos doSáhara e o deArabia, ten un alto índice de produción de vapor e poucas precipitacións, ademais dos poucos e estacionais afluxos así como as estreitas conexións cos grandes corpos de auga próximos, principalmente ocanal de Suez ao norte e oBab el-Mandeb ao sur; tales características son determinantes para a súa salinidade de preto do 40 ‰.[26] No Mediterráneo é un pouco menor, do 37 ‰, mentres nalgúnslagos interiores son moito máis elevados: Omar Morto ten 300 gramos de sólidos disoltos por litro (300 ‰).
Atemperatura da auga do mar depende, sobre todo, da cantidade deradiación solar absorbida. Nostrópicos, onde a luz do Sol incide de xeito máis directo, esta medida nas capas acuáticas de superficie pode chegar a máis de 30°C. Na proximidade dospolos, ese índice equilibrase co do xeo marítimo no seupunto de fusión. A súa taxa de salinidade fai que a escala de temperatura sexa menor que nas áreas de auga doce, xa que é usualmente de aproximadamente -1.8 °C. Estas diferenzas de temperatura contribúen á continua circulación da auga no mar. Por exemplo, as correntes quentes da superficie arrefríanse a medida que se moven afastándose dos trópicos; volvéndose cada vez máis densas, polo que se afunden, mesturándose coas frías. Por outra banda, a auga fría do fondo do mar móvese en dirección oecuador antes de fluír cara á superficie. A auga do fondo do mar ten temperatura entre -2 e 5 °C en todas as partes do globo terrestre.[27] Nos mares en conxelación, comezan a formarse na superficie cristais de xeo. Estes rompen en anacos pequenos e aglutínanse en discos planos que forman unha suspensión espesa coñecida comofrazil (xeada). En condicións tranquilas, ofrazil pode conxelar nunha capa fina e plana chamadanilas (xeo mariño), que engrosa como novas formas de xeo debaixo do mar. Xa en augas turbulentas, os frazils únense para constituír formas planas máis grandes, co nome popular de "chulas de xeo". Estas deslizan unhas sobre outras, xerando bloques dexeo á deriva. Durante estes procesos, a auga salgada e o aire atópanse presos en medio dás formacións sólidas. As nilas fórmanse en ambientes de salinidade en torno a 12-15 ‰ e de inicio son de cor cinza, co tempo arrefríanse máis; tras un ano tenden a tornarse azuladas e teñen un índice de salinidade de preto do 4-6 ‰.[22][28]
Aauga do mar é transparente aínda que, cando ollamos o mar, pareceazul,verde ou ata cincento. Acor muda de acordo coa cor do ceo, que se reflicte nel. Tamén depende da cor da terra ou das algas transportadas polas súasaugas. A partir dunha certa profundidade, as cores comezan a desaparecer: a primeira en facelo é avermella, aos seis metros. Despois, aos quince, tamén aamarela. Ata chegar a un punto en que só se ve oazul.
Dinámica do movemento dos fluídos durante o paso das ondas.
O mar segundo o vento e as ondasO mar arremete contra osarrecifes.
Asondas oceánicas son oscilacións causadas polorozamento doaire en movemento sobre a superficie marítima. Este rozamento trasladaenerxía e forma ondas de superficie na auga perpendiculares á dirección do vento. A parte superior da onda é coñecida como "crista" e a base é chamada "val". A distancia entre dúas cristas é alonxitude da onda. Estas ondas fórmansemecanicamente xa que a medida que se aproximan unhas a outras, as moléculas de auga dunha determinada posición elévanse e segundo van pasando baixan, trazando un camiño máis ou menos circular. A enerxía transita pola superficie e non supón un movemento horizontal da propia auga. Oestado do océano é determinado polo tamaño de tales ondas, que, nasuperficie libre, depende da velocidade do vento e dofetch ("fetch" é a lonxitude rectilínea máxima dunha gran masa de auga superficial que é uniformemente afectada na dirección e forza do vento). As ondas pequenas son chamadasondas capilares. Co bater de ventos, máis fortes e prolongados, nas cristas elevadas das ondas capilares, fórmanse ondas grandes e irregulares. En tal escenario, estas ondas alcanzan a súa altura máxima cando o ritmo no que elas viaxan case coincide coa velocidade do vento e, co tempo, chegan a separarse en poderosas ondas longas,[b] cunha dirección e lonxitude de onda común. Estasondas son particularmente comúns nosRoaring Forties dohemisferio sur, onde o vento sopra continuamente.[33][34] Cando os refachos do vento amainan, as ondulacións desaparecen facilmente debido á diminución datensión superficial da auga, pero o mar e as ondas só diminúen lentamente polagravidade e ainterferencia destrutiva doutras ondas.[33] Ainterferencia construtiva, con todo, pode provocarondas xigantes individuais moito máis grande que as formadas normalmente.[35] A maioría das ondas teñen menos de 3 metros de altura[35] aínda que é normal durante tormentas fortes duplicar ou triplicar esa altura[36] construcións feitas nas augas distantes da costa, tales como as plataformas deenerxía eólicas mariñas e as depetróleo, empregan estas medidas para a computación dasondas centenarias, un tipo especial de ondas contra as que estes equipos non están deseñados para resistir.[37] Documentaronse ondas que alcanzaron alturas de máis de 25 metros.[38][39]
Segundo as ondas se aproximan a costa móvense en augas menos profundas que fan que muden o seu comportamento. O aproximarse dende un determinado ángulo, poden desviarse ou chocar contra rochas e promontorios. Cando as ondas alcanzan o punto onde as súas moléculas oscilantes máis profundas entran en contacto cochan oceánico, a fricción inicia o seu proceso de desaceleración. Este fenómeno "poxa" as cristas preto unha das outras polo que aumenta aaltura das ondas. No momento en que a porción da altura coa lonxitude de onda supera 1:7, "rompen", formando nunha masa de auga espumante.[35] Unha capa desa auga corre sobre a área de praia e retraese de volta ao mar por influencia da gravidade.[33]
Diagrama explicativo dun tsunami.Otsunami do océano Índico de 2004 avanzando de súbito na costa deMalé. No transcurso deste desastre natural, estímase que unhas 220 000 persoas morreron nas costa do Índico.[40]
Un tsunami é unha forma infrecuente de onda causada por un evento tan repentino e forte, como unterremoto oudesprendemento de terra baixo a auga, unimpacto dun meteorito, unhaerupción volcánica ou o colapso da terra no mar. Tales fenómenos poden elevar o nivel, de xeito temporal, da superficie mariña en determinada zona afectada. Aenerxía potencial da porción de auga desprazada transfórmase enenerxía cinética, creando unha onda plana que se move nunha velocidade proporcional áraíz cadrada da profundidade da auga. Desta forma, os tsunamis desprázanse moito máis rápido nos océanos abertos que nunha plataforma continental.[41] A pesar de que posúen velocidades de máis 970 km/h,[42] os tsunamis no mar profundo poden ter unha lonxitude que varía desde os 130 os 480 km, cunha amplitude de menos de trespés (menos de 1 metro).[43] As ondas comúns de superficie nunha mesma rexión poden ter lonxitudes duns centos de pés e velocidades de preto de 105 km/h. Os tsunamis, con todo, cando se comparan coas posibles amplitudes de aproximadamente 14 m destas ondas comúns, a miúdo poden pasar desapercibidos.[43] O funcionamento dossistemas de alerta de tsunami dependen do feito de que as ondas sísmicas causadas por terremotos viaxan a unha velocidade duns 14 400 km por hora, o que permite que rexións ameazadas poidan ser alertadas da posibilidade dunha grande onda.[44] As medicións desta ondas sísmicas mediante redes de estacións marítimas fan posible a confirmación ou cancelación dunha alerta de tsunami.[45] Un evento engatillador na plataforma continental pode causar un tsunami local nas terras próxima e outra grande oscilación que viaxe polo océano. A enerxía da onda disípase gradualmente, pero esténdese ao longo da fronte da onda. A medida que a oscilación se despraza lonxe do seu punto de orixe, a súa fronte faise máis longa e a súa enerxía diminúe, de forma que costas distantes son xeralmente afectadas por porcións de onda máis febles. A velocidade dun tsunami, con todo, é determinada pola profundidade da auga, o que fai que non viaxe coa mesma rapidez en todas as direccións, ademais de afectar tamén á fronte da onda. Este efecto, coñecido comorefracción, pode concentrar a forza dun tsunami nalgunhas áreas e debilitalo noutras, segundo a topografía submarina que se presenta ao longo do percorrido deste.[46][47] O igual que acontece con outros tipos de onda, o desprazamento cara augas pouco profundas provoca a desaceleración e o crecemento en amplitude do tsunami.[43] Polo que tanto o val como a crista desta grande oscilación poden chegar primeiro á costa.[41] Na primeira posibilidade, o mar recúa e deixa áreas submarinas expostas.[48] Cando chega a crista, xeralmente non procede á habitual quebra, pero espallase en terra, inundando todo no seu camiño. A maior parte da destrución derivada dun tipo de desastre como ese pode ser producido cando as augas da inundación, que, tras se espallaren, son drenadas de volta ao mar pola gravidade, arrastrando persoas e cascallos consigo. Varios tsunamis poden ser causados por un único evento xeolóxico. En casos así, é común que as últimas ondas cheguen a terra entre oito minutos e dúas horas despois da primeira, que non necesariamente é a maior ou máis destrutiva.[41] Ás veces, en baías planas ou estuarios, un tsunami pode converterse nunmacareu.[42]
Mareas altas (azul) nos puntos máis próximos e máis afastados da Terra á Lúa.
Time-lapse mostrando o fenómeno de transición da marea baixa cara marea alta enNova Zelandia.
As mareas son o aumento e a diminución do nivel da auga experimentada polos mares e océanos en resposta ás influenciasgravitacionais da Lúa e o Sol así como dos efectos da rotación da Terra. En calquera lugar dado, a auga sobe no transcurso do ciclo das mareas ata unha altura máxima coñecida como "marea alta ou chea" antes de que retorne de novo a un nivel mínimo "marea baixa". Co recuar da marea, móstranse áreas da zona intremareal ou franxa do litoral somerxible. A diferenza de altura entre as mareas alta e baixa é aamplitude da marea.[49][50] Os macareus poden ocorrer nas bocas de ríos, onde o vigor da marea entrante o subir "empuxa" ondas da auga do mar río arriba contra a corrente. EnHangzhou, naChina, por exemplo, un macareu pode alcanzar ata 9 m de altura e viaxar a uns 40 km por hora.[51][52]
A maioría dos lugares experimentan dúas mareas altas cada día, que se producen a intervalos de aproximadamente 12 horas e 25 minutos, este é a metade do período que lle leva á Terra facer unha rotación completa e volver a ter a Lúa na súa posición anterior respecto dun observador. A masa da Lúa é duns 27 millóns de veces máis pequena que o Sol, pero esta está 400 veces máis preto da Terra.[53] Aforza de marea decrece rapidamente coa distancia do axente, de forma que a Lúa esta dotada de dúas veces máis influencia sobre ese efecto que o Sol.[53] Unha protuberancia fórmase no océano no lugar onde o planeta está máis próximo o seu satélite natural, sendo este tamén o punto onde o efecto da gravidade, e polo tanto a atracción, da Lúa é máis forte. No lado oposto do globo, a forza lunar ten a súa influencia máis feble, o que causa, do mesmo xeito, a formación doutra protuberancia. Tales protuberancias xiran arredor da Terra ao mesmo tempo que a Lúa. Cando o Sol, a Lúa e a Terra se aliñan durante as lúaschea ou nova, o efecto combinado da como resultado mareas máis altas "mareas vivas". En contraste, cando o Sol está a 90 ° da Lúa visto desde a Terra, o efecto gravitacional combinado nas mareas é correspondentemente reducido, causa das mareas baixas ou "mareas mortas".[49]
Durante as mareas os fluxos de auga do mar son detidos polainercia que ademais poden verse afectados polas masas de terra. En lugares como ogolfo de México, onde a terra restrinxe o movemento das protuberancias, só pode ocorrer unha serie de mareas cada día, constituída esta pola secuencia de marea alta e baixa.Preto da costa dunha illa, pode haber un ciclo diario complexo con catro mareas altas. Osestreitos insulares enCalcis,Eubea, por exemplo, experimentan fortes correntes que abruptamente cambian de dirección, en xeral catro veces ao día, pero posiblemente ata doce veces cando a Lúa e o Sol están separados en noventa graos.[54][55]
Onde se forman baías ou estuarios en forma de funil, a amplitude da marea pode ter maior alcance. Nabaía de Fundy, noCanadá, por exemplo, pode pasar por mareas vivas de 15 m. Aínda que esta sexa regular e previsíbel, a altura da mareas altas pode ser rebaixada por ventos que flúen do océano e elevada por ventos costeiros. As altas presións no centro deanticiclóns empurra as augas cara a abaixo e está asociada con mareas anormalmente baixas, mentres que apresión atmosférica baixa pode causar mareas moi altas.[49] Unhamarea ciclónica pode ocorrer cando os ventos fortes empurran a auga do mar contra a costa nunha zona pouco profunda e isto, xunto cun sistema de baixas presións, pode elevar a superficie do mar na marea alta dramaticamente. En 1900,Galveston, nosEstados Unidos, por exemplo, experienciou unha recua de ondas de 5 m (15 pés) durante o paso dunfuracán que devastou a localidade, matando máis de 3 500 persoas e destruíndo 3 636 vivendas.[56]
Medias globais de densidade de superficie en 2009, de 1020 (lila) a 1028 (beis)quilogramosmetro cúbico.
O vento que sopra sobre a superficie do mar provocafricción no punto de contacto entre o aire e o mar. Isto non só causa a formación de ondas, senón que tamén fai que a auga da superficie do mar se mova na mesma dirección do vento. Aínda que os ventos son variables, en calquera lugar onde sopren predominantemente desde unha soa dirección poden formar unha corrente superficial. Os ventos do oeste son máis frecuentes nas latitudes medias mentres que os ventos orientais dominan os trópicos.[57]Cando unha corrente de auga se move desa maneira outras augas flúen para cubrir o baleiro formándose un movemento circular na superficie coñecido comoxiro oceánico. Existen cinco xiros principais nos océanos: dous no Pacífico, dous no Atlántico e un no Índico. O xiro do Atlántico Norte produce omar dos Argazos que adoita acumular niveis de salinidade que alcanzan os 38 ‰.[6] Outros xiros menores atópanse en mares máis pequenos e un único xiro flúe arredor daAntártida. Estes xiros seguiron as mesmas rutas durante milenios, guiados polatopografía da terra, a dirección do vento e oefecto Coriolis. As correntes de superficie flúen en sentido horario nohemisferio norte e en sentido anti-horario nohemisferio sur. A auga que se afasta da liña do ecuador é quente, mentres que flúe cara á liña perdeu a maior parte da súa calor. Estas correntes tenden a moderar o clima da Terra, arrefriando a rexión ecuatorial e quentando rexións enlatitudes máis altas.[58] O clima e asprevisións meteorolóxicas globais vense afectados polo mar ou oocéano global, de tal maneira que o estudo e amodelización do clima mundial fan uso de modelos de circulación oceánica, así como outras variables importantes: factores como aatmosfera, a superficie terrestres,aerosois e o xeo mariño.[59] Os modelos oceánicos utilizan unha rama da física, adinámica de fluídos xeofísicos, que describe o fluxo a grande escala de fluídos como aauga do mar.[60]
Mapa coas correntes de superficie: en vermello auga quente e azul auga fría
As correntes de superficie afectan apenas os cen primeiros metros da auga do mar, pero tamén hai correntes a grande escala nas profundidades oceánicas, causadas polo movemento das masas de augas profundas. A principal corrente do océano profundo flúe a través de todos os océanos do mundo e é coñecida como circulación termohalina ou corrente portadora global. Ese movemento é lento e dirixido por diferenzas na densidade das augas causadas polas variacións de salinidade e temperatura.[61] A altas latitudes, a auga arrefríase pola baixa temperatura atmosférica e faise máis salgada a medida que o xeo mariño cristalízase. Ambos os factores fana máis densa e a auga afúndese. Desde o fondo do mar preto de Groenlandia, tal auga flúe cara ao sur entre as masas terrestres continentais a ambos os dous lados do Atlántico. Cando chega á Antártida, únenselle outras masas profundas de auga fría coas que flúe cara ao leste. Logo esta divídese en dúas correntes que se moven cara ao norte polos océanos Índico e Pacífico. Aquí quéntase aos poucos polo que se volve cada vez menos densa e elevase cara á superficie onde recircula de volta sobre si mesma. Algunhas flúen de volta cara ao Atlántico. Este fluxo tarda uns mil anos en completar este patrón de circulación.[58]
Ademais de xiros, tamén se forman correntes temporais de superficie que se producen en condicións específicas. Cando as ondas atopan a costa nun determinado ángulo, créase unha corrente ao longo do mar a medida que a auga é empuxada paralelamente á costa. Esta porción arremuiñase na praia en ángulo recto coas ondas que se achegan, pero drenase directamente debaixo da pendente polo efecto da gravidade. Canto máis grandes son as rompentes das ondas, máis oblicuas seraán as súas chegadas e máis fortes as súas correntes costeiras.[62] Estas correntes poden desprazar grandes volumes de area ou pedrullos, crearrestingas e facer que as praias desaparezan e as canles se desborden.[58] Pode ocorrer unfluxo de retorno (resaca) cando a auga que se acumulada preto da beira polas ondas que rompen na costa se canalíza cara ao mar a través de canles no fondo mariño. Isto pode ocorrer nunha abertura dunhabarra ou preto de estruturas construídas, comoquebraondas. Estas fortes correntes, normalmente teñen unha velocidade de 1 m/s, fórmanse en diferentes lugares, en diferentes fases da marea, ademais de ter a forza suficiente para arrastrar aos nadadores incautos.[63] As correntes de resurxencia temporal ocorren cando o vento empuxa a auga lonxe da terra e porcións da auga profunda soben para substituíla. Estas augas de profundidade son frías e frecuentemente ricas en nutrientes, podendo crear unha eclosión de fitoplancto, así como un grande aumento na produtividade desa area do mar.[58]
Abatimetría é o mapeo e estudo da topografía do fondo dos océanos. Os métodos utilizados para medir a profundidade do mar inclúen asonda náutica, o uso desonda aerotransportada de profundidade a láser e cálculo de datos por satélite deteledetección. Esta información utilízase para determinar as rutas submarinas e de canalizacións para a elección de lugares axeitados para a instalación de plataformas petrolíferas e aeroxeradores costa a fóra e para identificar posibles novas áreas de pesca, por exemplo.[64]
A terra está composta por unnúcleo magnético central, unmanto principalmente líquido e unha capa ríxida externa, oulitosfera, que está composta por unhacortiza rochosa e a capa externa sólida do manto. A cortiza debaixo da terra é coñecida como acodia continental, mentres que baixo o mar abisal chámasecodia oceánica. Esta última está feita debasalto relativamente denso e ten un espesor de entre 5–10 km (3-6 millas). A litosfera é unha capa relativamente moi delgada que esta fragmentada nunha serie deplacas ou baldosas[65] que se desprazan sobre un manto fluído (astenosfera), máis débil e máis quente. No medio do océano, omagma é constantemente empuxado desde o fondo a través das placas adxacentes, formando ascristas oceánicas, onde as correntesconvectivas entre o manto tenden a separar as dúas placas adxacente. Paralelamente a estas cristas e máis preto das costas, unha placa oceánica pode deslizarse debaixo doutra nun proceso coñecido como asubdución. Durante este proceso fórmansefosas submarinas profundas xa que o proceso vén acompañado de fricción mentres as placas se amolan unhas as outras. O movemento dá lugar a sacudidas, que á súa vez poden causarterremotos. Así mesmo a calor que produce e o magma é forzado cara a arriba, creando montañas subacuáticas, algunhas das cales se transforman enillas volcánicas. Preto dalgúns límites terrestres, as placas oceánicas pouco densas deslízanse por baixo das placas continentais e fórmanse novas trincheiras de subdución. Durante este fenómeno, as placas continentais desfigúranse, provocando a formación de montañas superficiais e actividade sísmica.[66][67]
A fosa máis profunda da Terra é afoxa das Marianas, que se estende uns 2.500 quilómetros ao longo do fondo do mar. Está fosa esta preto dasIllas Marianas,arquipélago de carácter volcánico situado no Pacífico occidental. Aínda que as súas medidas son só 68 km de ancho, o seu punto máis profundo é de 10.994 metros (case 7 millas) por debaixo da superficie do mar.[68] Unha fosa aínda máis longa corre ao longo da costa doPerú eChile, alcanzando unha profundidade de 8 065 m (26 460 pés) e esténdese por aproximadamente 5 900 km (3 700 millas). Esta fosa atópase onde aplaca oceánica deNazca se desliza baixo aplaca continental de Suramérica, estando asociada coa actividade volcánica ascendente dacordilleira dos Andes.[69]
A zona onde a terra atópase co mar coñécese como costa. A parte entre as mareas vivas máis baixas e o límite alcanzado polas ondas chámaseribeira. Apraia é a acumulación dearea ougrava na costa.[70] Unha cabeceira, oupromontorio, é unha elevación de terra proxectada cara ao mar que, cando ten grande extensión, recibe o nome decabo. O retroceso dunha costa, especialmente entre dous promontorios, é unhabaía; unha pequena baía cunha entrada estreita chámaseenseada; Por outra banda, unha gran baía ou un mar en forma de baía ten a denominación degolfo.[71] O litoral está afectado por varios factores, incluíndo a forza das ondas que chegan á costa, a pendente da costa, a composición e dureza das formacións rochosas costeiras, a pendente da ladeira do mar e os cambios no nivel da terra como consecuencia de elevación ou submersión local. Normalmente, as ondas desprázanse cara á costa a unha velocidade de seis a oito por minuto. Tales ondas son coñecidas como construtivas e tenden a mover os sedimentos e outros materiais do mar á praia, ademais de ter pouco efecto erosivo. As ondas de tormentas que chegan á terra en rápida sucesión son coñecidas por ser destrutivas, xa que trasladan os sedimentos desde a praia ao mar. Baixo a súa influencia, a area e as pedras da praia móense xuntas e desgástanse. Coa marea alta, o poder dunha onda de tormenta que impacta o pé dun cantil ten un efecto devastador, xa que o aire nas gretas e fendas comprímese e logo expándese rapidamente coa liberación de presión. Ao mesmo tempo, a area e osseixos teñen un efecto erosivo ao ser guindados contra as rochas. Isto tende a socavar o cantil, e os procesos normais demeteorización, como a acción das xeadas, provocando unha maior destrución. Gradualmente, desenvólvese unha plataforma de corte de ondas ao pé do cantil e isto ten un efecto protector, reducindo aerosión das ondas.[70]
Os materiais arrancados das marxes serán eventualmente trasladados ao mar, onde están suxeitos a desgaste debido ao fluxo de correntes paralelas á costa, que limpan as canles e transportan depósitos esedimentos lonxe do seu lugar de orixe. Os sedimentos transportados ao mar polos ríos deposítanse no fondo do mar facendo que se formendeltas nosestuarios. Todos estes materiais móvense dun lado a outro baixo a influencia das ondas, as mareas e as correntes.[70] Interferindo nestes fenómenos para a conveniencia humana, como por exemplo coa dragaxe que é un método de enxeñería que elimina a materia depositada no fondo mariño e afonda as canles, pódense producir efectos inesperados noutros lugares da costa. É unha actividade común aos gobernos planificar accións preventivas contra asinundacións mediante a construción dediques,quebraondas,embarcadoiros, entre outras defensas contra o mar. En Gran Bretaña, por exemplo, abarreira do Támese protexe efectivamente a Londres do efecto das tormentas,[72] mentres que o fracaso dos diques eencoros arredor deNova Orleáns durante ofuracán Katrina creou unhacrise humanitaria nos Estados Unidos.A recuperación de terras en Hong Kong tamén permitiu a construción doaeroporto internacional de Hong Kong a través do nivel e expansión de dúas illas máis pequenas.[73]
Durante a maior parte dotempo xeolóxico, o nivel do mar foi maior do que é hoxe.[9](p74) O principal factor que afecta o nivel do mar nunha costa ao longo do tempo é o resultado dos cambios na cortiza oceánica, e espérase que a tendencia á baixa continúe a moi longo prazo.[74] Noúltimo máximo glacial, hai uns 20 000 anos, o nivel do mar estaba 120 m por baixo do nivel actual. No entanto polo menos durante os últimos 100 anos,o nivel do mar foi aumentando a unha taxa media de aproximadamente 1,8 mm ao ano.[75] A maior parte deste aumento pode imputarse a un aumento da temperatura do mar e á lixeira expansión térmica, resultado destes fenómenos, en particular nos 500 m superiores da auga mariña. As contribucións adicionais, nunha cuarta parte do total, proveñen de fontes de auga na terra, como a fusión da neve e dos glaciares e a extracción de auga subterránea para o rego e outras necesidades agrarias e humanas.[76] Espérase que a tendencia á alza do quecemento global continúe ata polo menos a finais do século XXI.[77] A máis, o desxeo dos glaciares superficiais, en particular naAntártida eGroenlandia, a raíz docambio climático, aporta auga ao océano en cantidades crecentes, aumentando o efecto. Así, dende 1901 ata o 2022 o nivel incrementouse de media uns 20 cm, mais nos últimos anos está medrando a razón duns 3,7 mm/ano.[78]
O mar xunto coSol desempeña un papel clave nociclo hidrolóxico, xa que a maior parte da auga que seevapora (86%) é do océano; esta viaxa a través daatmosfera en forma devapor,condénsase e cae comochuvia ouneve, mantendo así a vida na terra, na súa maior parte (78%) volta ao mar.[79] Mesmo nodeserto de Atacama, onde a chuvia é escasa, densas nubes de néboa coñecidas comocamanchaca son arrastradas polo vento desde o mar e axudan a soster avida vexetal.[80]
NaAsia Central e outras grandes masas de terra, haiconcas endorreicas que non teñen saída ao mar, separadas do océano por montañas ou outros accidentes xeolóxicos naturais que impiden que a auga drene. Omar Caspio é o maior deles. A súa afluencia principal provén dorío Volga, non hai fluxo de saída e a evaporación da auga faino salino a medida que se acumulan os minerais disoltos no fondo do mar. Omar de Aral, enKazakhstán eUzbekistán, e olago Pyramid, no oeste dos Estados Unidos, son outros exemplos de grandes corpos de auga salina interiores sen drenaxe. Algúns lagos endorreicos son menos salgados, pero todos son sensibles ás variacións na calidade da auga entrante.[81]
Os océanos conteñen a maior cantidade de carbono de ciclo activo no mundo e só son superados polalitosfera na cantidade de carbono que almacenan.[82] A capa superficial dos océanos contén grandes cantidades decarbono orgánico disolto que se intercambia rapidamente coa atmosfera. A concentración decarbono inorgánico disolto nas capas profundas é aproximadamente un 15% máis alta que a da capa superficial[83] e permanece alí durante períodos de tempo moito máis longos.[84] Acirculación termohalina intercambia carbono entre estas dúas capas.[82]
O carbono ingresa no océano a medida que o dióxido de carbono atmosférico disólvese nas capas superficiais e convértese enácido carbónico,carbonato ebicarbonato:[85]
CO2(gas) ⇌ CO2(aq)
CO2(aq) + H2O ⇌ H2CO3
H2CO3 ⇌ HCO3− + H+
HCO3− ⇌ CO32− + 2 H+
Tamén pode ingresar a través dos ríos como carbono orgánico disolto e é convertido polos organismos fotosintéticos en carbono orgánico. Este pode intercambiarse ao longo da cadea alimentaria ou precipitarse nas capas máis profundas e ricas en carbono como tecido brando morto ou en cunchas e ósos comocarbonato de calcio. Circula nesta capa durante longos períodos de tempo antes de depositarse como sedimento ou regresar ás augas superficiais a través da circulación termohalina.[84]
Variación dopH na superficie dos océanos provocado polo CO2 de orixe antrópico entre osanos 1700 e osanos 1990
A auga de mar é lixeiramentealcalina e tivo unpH medio de aproximadamente 8.2 nos últimos 300 millóns de anos.[86] Máis recentemente, as actividades antropoxénicas aumentaron constantemente o contido de dióxido de carbono da atmosfera; Os océanos absorben ao redor do 30-40% do CO2 agregado, formando ácido carbónico e baixando o pH (agora por baixo de 8.1[86]) a través dun proceso chamado acidificación oceánica.[87][88][89] Espérase que o pH alcance 7,7 (o que representa un aumento de 3 veces a concentración de ións de hidróxeno) para o ano 2100, que é un cambio significativo en tan só un século.[90][c][91]
Un elemento importante para a formación dematerial esquelético nos animais mariños é ocalcio, pero ocarbonato de calcio vólvese máis soluble coa presión, polo que os depósitos e esqueletos de carbonato disólvense por baixo da súaprofundidade de compensación.[92] O carbonato de calcio tamén se volve máis soluble cun pH máis baixo, polo que é probable que a acidificación do océano teña efectos profundos nos organismos mariños con cunchas calcarias, como asostras,ameixas,ourizos de mar e corais,[93] debido a que a súa capacidade para formar cunchas reducirase,[94] e a profundidade de compensación do carbonato elevarase máis preto da superficie do mar. Os organismosplanctonicos afectados incluirán aos moluscos en forma decaracol coñecidos comopterópodos e ás algas unicelulares chamadascocolitóforos eforaminíferos. Todos estes son partes importantes dacadea alimentaria e unha diminución no seu número terá consecuencias significativas. Nas rexións tropicais, é probable que os corais se vexan gravemente afectados, xa que se lle fai máis difícil construír os seus esqueletos de carbonato de calcio,[95] que á súa vez afectan negativamente a outros habitantes dos arrecifes.[90]A taxa actual de cambio na química do océano parece non ter precedentes na historia xeolóxica da Terra, polo que non está claro como de ben poderán adaptarse os ecosistemas mariños ás condicións cambiantes do futuro próximo.[96] De particular preocupación é a forma en que a combinación de acidificación cos estresores adicionais esperados de temperaturas máis altas eniveis de osíxeno máis baixos impactarán nos mares.[97]
Ascandorcas sonsuperdepredadores mariños. Cazan practicamente calquera cousa, inclusotúnidos,tiburóns efocas máis pequenas. Con todo, os océanos están vivos con formas de vida mariña menos obvias, pero igualmente importantes, como asbacterias.
Os océanos albergan unha gran diversidade de formas de vida que o utilizan como hábitat. Dado que a luz solar ilumina só as capas superiores, a maior parte do océano está na escuridade permanente. Como as diferentes zonas de profundidade e de temperatura proporcionan hábitat para un conxunto único de especies, a contorna mariña no seu conxunto abarca unha inmensa diversidade de vida.[98]
Os hábitats mariños varían desde as augas superficiais ata asfosas oceánicas máis profundas, incluídos osarrecifes de coral, osbosques de algas, aspradarías mariñas, ospozas de marea, fondos mariños lodosos, areosos e rochosos, e a zonapeláxica aberta. Os organismos que viven no mar varían desdebaleas de 30 metros de longo atafitoplancto microscópico así comozooplancto, fungos bacterias e virus, incluídos osbacteriófagos mariños recentemente descubertos que vivenparasitariamente dentro de bacterias.[99] A vida mariña xoga un papel importante nociclo do carbono, xa que os organismos fotosintéticos converten o dióxido de carbono disolto en carbono orgánico e isto é economicamente importante para os humanos ao proporcionar peixe para o seu uso como alimento.[100][101]:204-229
A vida pode orixinarse no mar e todos osprincipais grupos de animais están representados alí. Os científicos difiren en canto a onde xurdiu a vida no mar: o temperánexperimento de Miller e Urey suxería unhasopa química diluída en augas abertas, pero as evidencias máis recentes apuntan ás augas termais volcánicas, aos sedimentos de arxila de gran fino ou ás fumarolas negras de augas profundas, todos eles ambientes que proporcionarían protección contra a radiación ultravioleta daniña que non era bloqueada pola atmosfera da Terra primitiva.[102]
horizontalmente, en hábitats costeiros e de océano aberto. Os hábitats costeiros esténdense desde a costa ata o bordo daplataforma continental. A maior parte da vida mariña atópase nos hábitats costeiros, a pesar de que a área da plataforma ocupa só a 7% da área total do océano. Os hábitats de océano aberto atópanse no océano profundo, máis aló do bordo da plataforma continental.
verticalmente, en hábitatspeláxicos (augas abertas),demersais (xusto por encima do fondo mariño) ebentónicos (fondo mariño).
latitudinalmente, desde os mares polares con plataformas de xeo, xeo mariño e icebergs, ata as augas tépedas e tropicais.[103]
Os arrecifes de coral, os chamados «bosques tropicais do mar», ocupan menos do 0.1% da superficie oceánica do mundo, pero os seus ecosistemas inclúen o 25% de todas as especies mariñas.[104] Os máis coñecidos son os arrecifes de coral tropicais como aGran Barreira de Coral de Australia, pero os arrecifes de auga fría albergan unha ampla gama de especies, incluídos os corais (só seis dos cales contribúen á formación de arrecifes).[105][106]
Osprodutores primarios mariños —plantas e organismos microscópicos no plancto— están amplamente estendidos e son esenciais para oecosistema. Estimouse que a metade doosíxeno do mundo é producido polo fitoplancto[107][108] e ao redor do 45% da produción primaria de material vivo do mar é achegada polasdiatomeas.[109] As algas moito maiores, comunmente coñecidas comomacroalgas, son importantes a nivel local; osargassum forma derivas flotantes, mentres que okelp forma bosques de fondos mariños.[101]:246-255 Asplantas con flores en forma deherbas mariñas crecen en especies de "praderías" areosas de augas pouco profundas,[110] osmangleirais alíñanse na costa nas rexións tropicais e subtropicais[111] e as plantastolerantes o sal prosperan nasmarismas salinas regularmente inundadas.[112] Todos estes hábitats son capaces de illar grandes cantidades de carbono e manter un rango biodiverso de vida animal cada vez máis grande.[113]
A luz só pode penetrar os 200 m superiores, polo que esa é a única parte do mar onde poden crecer as plantas.[29] As capas superficiais a miúdo son deficientes en compostos de nitróxeno bioloxicamente activos. Ociclo do nitróxeno mariño consiste en transformacións microbianas complexas que inclúen afixación do nitróxeno, a súa asimilación, anitrificación,anammox e desnitrificación.[114] Algúns destes procesos teñen lugar en augas profundas, de modo que onde hai unha corrente de augas frías, e tamén preto dos estuarios onde hai nutrientes de orixe terrestre, o crecemento das plantas é maior. Isto significa que as áreas máis produtivas, ricas en plancto e, polo tanto, tamén en peixes, son principalmente costeiras.[115]
Hai un espectro máis amplo detaxons de animais superiores no mar que na terra, moitas especies mariñas aínda non se descubriron e o número coñecido pola ciencia aumenta anualmente.[116] Algúnsvertebrados como asaves mariñas, asfocas e astartarugas mariñas regresan á terra para reproducirse, pero os peixes, oscetáceos e asserpes mariñas teñen un estilo de vida completamente acuático e moitosphyla de invertebrados son completamente mariños. De feito, os océanos están cheos de vida e proporcionan moitos microhábitats diferentes.[116] Unha destes é a película de superficie que, aínda que se move polo movemento das ondas, proporciona un ambiente rico e alberga bacterias, fungos,microalgas,protozoos, ovos de peixes e variaslarvas.[117]
A zona peláxica conténmacro emicrofauna e unha miríade de zooplancton que derivan coas correntes. A maioría dos organismos máis pequenos son as larvas de peixes e invertebrados mariños que liberan os seus ovos en grandes cantidades porque a posibilidade de que un embrión sobreviva ata a madurez é mínima.[118] O zooplancton aliméntase do fitoplancto e entre si, e forma unha parte básica da complexa cadea alimentaria que se estende a través de peixes de diversos tamaños e outros organismosnectónicos ata os grandesluras, ostiburóns, asmarsopas, osgolfiños e asbaleas.[119] Algunhas criaturas mariñas realizan grandesmigracións, xa sexa a outras rexións do océano de forma estacional ou migracións verticais diariamente, a miúdo ascendendo para alimentarse pola noite e descendendo a un lugar seguro durante o día.[119] Os barcos poden introducir ou propagar especies invasoras a través da descarga deauga de lastre ou polo transporte de organismos que se acumularon como parte dacomunidade de incrustacións nos cascos dos buques.[120]
A zona demersal soporta moitos animais que se alimentan de organismos bentónicos ou que buscan protección contra osdepredadores, xa que o fondo mariño proporciona unha variedade de hábitats en, ou debaixo, da superficie dosubstrato que utilizan as criaturas adaptadas a estas condicións. A zona mareal, coa súa exposición periódica ao aire deshidratante, é o fogar depercebes,moluscos ecrustáceos. Azona nerítica ten moitos organismos que necesitan luz para prosperar. Aquí, entre as rochas incrustadas de algas vivenesponxas,equinodermos, vermespoliquetos,anemones de mar e outrosinvertebrados. Os corais a miúdo conteñensimbiontes fotosintéticos e viven en augas pouco profundas onde penetra a luz. Os extensos esqueletos calcarios que estes espelen acumúlanse nos arrecifes de coral que son unha característica importante do fondo mariño. Estes proporcionan un hábitatbiodiverso para os organismos que viven nos arrecifes. Hai menos vida mariña no fondo dos mares máis profundos, pero a vida mariña tamén florece ao redor dasmontañas submarinas que se elevan desde as profundidades, onde os peixes e outros animais congréganse para desovar e alimentarse. Preto do fondo mariño vivenpeixes demersais que se alimentan principalmente de organismos peláxicos ou invertebrados bentónicos.[121] A exploración das profundidades do mar mediantesumerxibles revelou un novo mundo de criaturas que viven no fondo do mar que os científicos non sabían que existían anteriormente. Algúns como osdetritívoros dependen do material orgánico que cae ao fondo do océano. Outros se agrupan ao redor derespiraderos hidrotermais de augas profundas onde os fluxos de auga ricos en minerais emerxen do fondo mariño, soportando comunidades cuxos produtores primarios son bacteriasquimioautotróficas oxidantes de sulfuro, e cuxos consumidores inclúen bivalvos especializados, anemóns de mar, percebes, cangrexos, vermes e peixes,que a miúdo non se atopa en ningún outro lugar.[122] Unha balea morta que se afunde no fondo do océano proporciona alimento para un conxunto de organismos que tamén dependen en gran medida das accións das bacterias redutoras dexofre. Devanditos lugares soportan biomas únicos onde se descubriron moitos novosmicrobios e outras formas de vida.[123]
O mapamundi deGerardus Mercator de 1569. A costa do vello mundo está representada con bastante precisión, a diferenza da das Américas. As rexións en latitudes altas (Ártico, Antártico) están moi ampliadas nestaproxección.
En canto á historia dosinstrumentos de navegación, os antigos gregos e chineses usaron uncompás por primeira vez para mostrar onde se atopaba onorte e a dirección á que se dirixía o barco. Alatitude (un ángulo que varía desde 0° no ecuador a 90° nos polos) determinábase medindo o ángulo entre o Sol, a Lúa ou unha estrela específica con respecto ao horizonte mediante o uso dunastrolabio, dobastón de Xacovo ou dosextante. Alonxitude (unha liña no globo que une os dous polos) só púidose calcular cuncronómetro preciso para mostrar a diferenza horaria exacta entre o barco e un punto fixo como omeridiano de Greenwich. En 1759,John Harrison, un reloxeiro, deseñou devandito instrumento eJames Cook usouno nas súas viaxes de exploración.[137] Hoxe en día, oSistema de posicionamento global (GPS) que utiliza máis de trinta satélites permite unha navegación precisa en todo o mundo.[137]
Con respecto aos mapas, vitais para a navegación,Tolomeo trazou no século II un mapa de todo o mundo coñecido desde as "Insulas Fortunatae",Cabo Verde ouCanarias, cara ao leste ata ogolfo de Tailandia. Este mapa usouse en 1492 cando Cristovo Colón emprendeu as súas viaxes de descubrimento.[138] Posteriormente,Gerardus Mercator fixo unmapa práctico do mundo en 1538, cunha proxección de mapa que convenientemente volvía rectas as liñas de rumbo.[136] No século XVIII fixéronse mellores mapas e parte do obxectivo deJames Cook nas súas viaxes era seguir cartografando o océano. O estudo científico continuou cos rexistros en profundidade doTuscarora, a investigación oceánica dosviaxes do Challenger (1872-1876), o traballo dos mariñeiros escandinavosRoald Amundsen eFridtjof Nansen, a expedición deMichael Sars en 1910, aexpedición alemá de meteoritos de 1925, o traballo de recoñecemento antártico doDiscovery II en 1932, e outros desde entón.[15] Ademais, en 1921, creouse aOrganización Hidrográfica Internacional, que constitúe a autoridade en topografíahidrográfica e cartografía náutica.[139]
Historia da oceanografía e exploración das augas profundas
Aoceanografía científica comezou coas viaxes do capitánJames Cook de 1768 a 1779, describindo o Pacífico cunha precisión sen precedentes desde os 71ºS aos 71ºN.[140] Oscronómetros deJohn Harrison apoiaron a navegación precisa de Cook e acartografía en dúas destasviaxes, mellorando permanentemente o estándar alcanzable para os traballos posteriores.[140] Outras expedicións seguiron no século XIX, desde Rusia, Francia, os Países Baixos e os Estados Unidos, así como Gran Bretaña.[141] NoHMSBeagle, que proporcionou aCharles Darwin ideas e materiais para o seu libro de 1859On the Origin of Species [Sobre a orixe das especies], o capitán do barco,Robert FitzRoy, cartografou os mares e as costas e publicou o seu informe en catro volumes sobre as tres viaxes do barco en 1839.[141] O libro deEdward Forbes de 1854,Distribution of Marine Life [Distribución da vida mariña], argumentou que non podería existir vida por baixo dos 600 m. Isto foi demostrado erróneo polos biólogos británicosW. B. Carpenter eC. Wyville Thomson, quen en 1868 descubriron a vida en augas profundas mediante adragaxe.[141] Wyville Thompson converteuse no científico xefe da expedición Challenger de 1872-1876, que efectivamente creou a ciencia da oceanografía.[141] Na súa viaxe de 127580 km ao redor do mundo, oHMS Challenger descubriu ao redor de 4700 especies mariñas novas, e fixo 492 sondaxes de augas profundas, 133 dragas de fondo, 151 redes de arrastre en augas abertas e 263 observacións en serie da temperatura da auga.[142] No Atlántico sur, en 1898-1899,Carl Chun noValdivia trouxo á superficie moitas formas de vida novas desde profundidades de máis de 4000 m. As primeiras observacións de animais de augas profundas na súa contorna natural foron feitas en 1930 porWilliam Beebe eOtis Barton, que descenderon a 434 m nunhabatisfera esférica deaceiro.[143] Esta descendeu enganchado mediante un cable, pero en 1960 obatiscafo autopropulsado,Trieste, desenvolto porJacques Piccard, levou a Piccard e a Don Walsh á parte máis profunda dos océanos da Terra, afoxa das Marianas no Pacífico, alcanzando unha profundidade récord de aproximadamente 10915 m,[144] unha fazaña que non se repetiu ata 2012 cando o director de cinema canadenseJames Cameron pilotou oDeepsea Challenger a profundidades similares.[145] Pódese usar untraxe de mergullo atmosférico para operacións en augas profundas, cun novo récord mundial establecido en 2006 cando un mergullador da mariña dos Estados Unidos descendeu a 610 m nun destes traxes articulados e presurizados.[146]
Batiscafo "Mir".
A grandes profundidades, aluz desde arriba non penetra a través das capas de auga e apresión é extrema. Para a exploración en augas profundas é necesario utilizar vehículos especializados, xa sexa vehículos submarinos operados de forma remota con luces e cámaras ousumerxibles tripulados. Ossumerxibles Mir que funcionan conbaterías teñen unha tripulación de tres homes e poden descender a 6000 m. Teñen portos de visualización, luces de 5000 watts, equipos de vídeo e brazos manipuladores para recoller mostras, colocar sondas ou empuxar o vehículo a través do leito mariño cando os propulsores axitan o sedimento en exceso.[147]
Abatimetría é o mapeo e estudo do fondo mariño. Os métodos utilizados para medir a profundidade do mar inclúenecosondas monohaz ou multihaz,sondas de profundidade aerotransportadas por láser e o cálculo de profundidades a partir de datos de teledetección satelital. Esta información utilízase para determinar o tendido de cables e tubaxes submarinas, para elixir as localizacións adecuadas para emprazar as plataformas petroleiras e as turbinas eólicas en mar a fóra e para identificar posibles novas pesqueiras.[148]
A investigación oceanográfica en curso inclúe o estudo das formas de vida mariña, a conservación, o medio mariño, a química do océano, o estudo e modelaxe da dinámica do clima, o límite aire-mar, os patróns climáticos, os recursos oceánicos, a enerxía renovable, as ondas e correntes, e o deseño e desenvolvemento de novas ferramentas e tecnoloxías para investigar en profundidade.[149] Mentres que nos anos 1960 e 1970 a investigación estaba centrada nataxonomía e nabioloxía básica, nos anos 2010 a atención céntrase en temas máis amplos como o cambio climático.[150] Os investigadores utilizan ateledetección satelital para as augas superficiais, con barcos de investigación, observatorios amarrados e vehículos autónomos submarinos para estudar e monitorear todas as partes do mar.[151]
A «liberdade dos mares» é un principio dodereito internacional que data do século XVII. Fai fincapé na liberdade de navegar polos océanos e desaproba a guerra librada enaugas internacionais.[152] Hoxe, este concepto está consagrado naConvención das Nacións Unidas sobre o Dereito do Mar (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS), subscrita en 1982 e cuxa terceira versión entrou en vigor en 1994. É cualificada como aConstitución dos océanos. O artigo 87(1) establece: «O mar a fóra está aberto a todos os estados, xa sexan costeiros ou sen litoral». O artigo 87(1) (a) a (f) ofrece unha lista non exhaustiva das liberdades, que comportan a navegación, o sobrevoo, o tendido decables submarinos, a construción de illas artificiais, a pesca e a investigación científica.[152] A seguridade do transporte marítimo está regulada polaOrganización Marítima Internacional (International Maritime Organization). Os seus obxectivos inclúen o desenvolvemento e mantemento dun marco regulatorio para o transporte marítimo, a seguridade marítima, as preocupacións ambientais, os asuntos legais, a cooperación técnica e a seguridade marítima.[153]
UNCLOS define varias áreas da auga. As «augas interiores» están no lado de terra dunhaliña de base e as embarcacións estranxeiras non teñen dereito de paso nelas. As «augas territoriais» esténdense a 12 millas náuticas (22 km) da costa e nestas augas, o estado costeiro é libre de establecer leis, regular o uso e explotar calquera recurso. Unha «zona contigua» que se estende outras 12 millas náuticas permite o seguimento de buques sospeitosos de infrinxir as leis en catro áreas específicas: aduanas, impostos, inmigración e contaminación. Unha «zona económica exclusiva» esténdese 200 millas náuticas (370 km) desde a liña de base. Dentro desta área, a nación costeira ten dereitos exclusivos de explotación sobre todos os recursos naturais. A «plataforma continental» é aprolongación natural do territorio terrestre ata o bordo exterior domarxe continental, ou 200 millas náuticas desde a liña de base do estado costeiro, a que sexa maior. Aquí a nación costeira ten o dereito exclusivo de extraer minerais e tamén recursos vivos «ligados» ao fondo mariño.[152]
DaPrehistoria e as primeiras épocas daHistoria antiga consérvanse numerosas referencias sobre a guerra no mar. Destacan especialmente nas lendas homéricas: aIlíada, sobre aGuerra de Troia, e a súa continuación, aOdisea. O control do mar é importante para a seguridade dunha nación marítima, e obloqueo naval dun porto pódese utilizar para cortar o abastecemento de alimentos e subministracións en tempo de guerra. No mar libráronse batallas durante máis de 3000 anos, estando datada a primeira batalla naval rexistrada en documentos escritos cara ao ano1210 a. C.:Suppiluliumas II, rei doshititas, enfrontouse coas súas naves a unha frota procedente deAlashiya (moderno Chipre), derrotándoa e incendiando os barcos chipriotas no mar.[155] OImperio persa —forte e unido, pero sen un poder marítimo propio— non puido vencer aos débiles e desunidos gregos, debido ao poder da frotaateniense. Reforzada polas frotas doutraspolis (cidades) máis pequenas, sempre conseguiu frustrar os intentos persas de subxugar áspolei (cidades-estado gregas). Na decisivabatalla de Salamina do480 a. C., o xeneral gregoTemistocles atrapou á frota moito maior do rei persaXerxes II nunha canle estreita e atacouna vigorosamente, destruíndo 200 barcos persas pola perda de 40 buques gregos.[156]
O poder e a influencia das civilizaciónsfenicia eexipcia, os dapúnica (baseada en Cartago), e mesmo os deRoma, dependeron en gran medida da súa respectiva capacidade de controlar os mares (talasocracia). Tamén aRepública de Venecia conseguiu destacar sobre os seus rivais entre ascidades-estado de Italia, polo seu desenvolvemento naval. Pero a súa puxanza comercial eclipsouse polo declive do Mediterráneo na Idade Moderna (as grandes rutas do comercio internacional desenvolvéronse lonxe de Venecia, no océano Atlántico).
Algo similar sucedeulle ao poderío doImperio Otomán, ligado á decadencia daRuta da seda e domar Mediterráneo en xeral, durante os séculosXVII eXVIII. Noutras épocas, o dominio do mar deu unha gran relevancia a pobos pequenos e comparativamente atrasados: durante tres séculos (doVI aoIX), os homes do norte, chamados comunmenteviquingos, asaltaron, saquearon e infestaron as costas europeas, chegando mesmo áRusia central, aUcraína e aConstantinopla. Remontaron os grandes ríos tributarios domar Negro, oDanubio, oDon e oVolga, e cruzaron innumerables veces oestreito de Xibraltar, considerado entre os grandes reinos europeos do momento, centrados no Mediterráneo e menos avezados nas viaxes oceánicas polo Atlántico, máis aló dasColumnas de Hércules, a porta cara a un mar indómito, descoñecido e cheo de perigos.
Os submarinos fixéronse importantes na guerra naval na primeira guerra mundial, cando os submarinos alemáns, coñecidos comoU-boats, afundiron a preto de 5000 barcos mercantes aliados,[163] incluíndo con todo aoRMS Lusitania, axudando así a entrar en guerra aos Estados Unidos.[164] Na segunda guerra mundial, case 35000 barcos aliados foron afundidos por submarinos que tentaban bloquear o fluxo de subministracións a Gran Bretaña,[165] pero osaliados romperon o bloqueo nabatalla do Atlántico, que durou todo o tempo da guerra, afundindo 783 U-boats.[166] Desde 1960, varias nacións mantiveron frotas desubmarinos de mísiles balísticos de propulsión nuclear, embarcacións equipadas para lanzarmísiles balísticos conoxivas nucleares desde o mar. Algúns destes mantéñense permanentemente en patrulla.[167][168]
Osveleiros epaquebotes transportaban correo ao estranxeiro, sendo un dos primeiros o servizo neerlandés aBatavia na década de 1670.[169] Pronto engadiron aloxamento para pasaxeiros, pero en condicións de amontoamento. Máis tarde, ofrecéronse servizos programados, aínda que o tempo de viaxe dependía moito do clima. Cando os barcos de vapor substituíron os veleiros, os navíostransatlánticos asumiron a tarefa de transportar ás persoas. A principios do século XX, cruzar o Atlántico duraba ao redor de cinco días e as compañías navieiras competían por ter os barcos máis grandes e rápidos. OBlue Riband era un galardón non oficial outorgado ao transatlántico máis rápido que cruzase o Atlántico en servizo regular. Entregado por vez primeira en 1830 aoColumbia por unha travesía de case 16 días, oMauretania retivo o título con 4 días e 19 horas (48.26 km/ h) durante case vinte anos desde 1909.[170] O Trofeo Hales, outro premio pola travesía comercial máis rápida do Atlántico, foi gañado poloSS United States en 1952 por unha viaxe que levou tres días, dez horas e corenta minutos.[171]
Refuxiados que tentan cruzar nun bote o mar Mediterráneo e dirixirse desde acosta turca ata a illa deLesbos, no nordés deGrecia
Os grandes barcos de liña eran cómodos pero caros en combustible e en persoal. A idade dos transatlánticos diminuíu a medida que se dispoñía de voos intercontinentais baratos. En 1958, un servizo aéreo regular programado entre Nova York e París que demoraba sete horas condenou ao servizo de transbordadores do Atlántico ao esquecemento. Un a un, os barcos foron apartados, algúns foron despezados, outros se converteron en cruceiros para a industria do lecer e outros, mesmo, en hoteis flotantes.[172] O mar segue sendo unha ruta pola que osrefuxiados viaxan en pequenas embarcacións, ás veces pouco aptas para navegar, a miúdo pagando diñeiro aostraficantes de persoas pola súa pasaxe. Algúns poden estar a fuxir da persecución, pero a maioría soninmigrantes económicos que tentan chegar a países onde cren que as súas perspectivas son mellores.[173]
Rutas de fretes, que mostran a densidade relativa do frete comercial en todo o mundo
O comercio marítimo existiu durante milenios. Adinastía tolemaica desenvolvera o comercio coa India utilizando os portos domar Vermello e no I milenio a. C. os árabes, fenicios, israelitas e indios xa comerciaban con artigos de luxo como especias, ouro e pedras preciosas.[174] Os fenicios foron coñecidos comerciantes de mar e baixo os gregos e romanos, o comercio continuou prosperando. Co colapso do Imperio romano, o comercio europeo diminuíu pero continuou florecendo entre os reinos de África, Oriente Medio, India, China e o sueste de Asia.[175] Desde os séculos XVI ao XIX, ao redor de 13 millóns de persoas foron enviadas a través do Atlántico para ser vendidas comoescravas nas Américas.[176]
Hoxe en día, grandes cantidades de mercadorías transpórtanse por mar, especialmente a través do Atlántico e ao redor da conca do Pacífico. Unha ruta importante comercial pasa poloestreito de Xibraltar, cruza o Mediterráneo e acanle de Suez ata o océano Índico e oestreito de Malaca; gran parte do comercio tamén pasa polacanle da Mancha.[177] Asrutas marítimas son os rutas en mar aberto utilizadas polos buques de carga, que tradicionalmente utilizan ventosalisios e ascorrentes mariñas. Máis do 60% do tráfico mundial decontedores circula por unha das vinte rutas comerciais máis importantes.[178] O aumento da fusión do xeo do Ártico desde 2007 permite aos barcos viaxar poloPaso do Noroeste durante algunhas semanas no verán, evitando as rutas máis longas a través da canle de Suez ou acanle de Panamá.[179] O frete compleméntase cofrete aéreo, un envío máis custoso reservado principalmente para cargas particularmente valiosas ou perecedoiras. O comercio marítimo transportaba en 2013 máis de 4 billóns de dólares en bens por ano.[180]
Hai dous tipos principais de carga,carga a granel (bulk cargo) ecarga fraccionada ou carga xeral (break bulk), a maioría das cal agora se transporta enportacontedores. Asmercadorías en forma de líquidos, po ou partículas transpórtanse soltas nas adegas degraneleiros e inclúen petróleo, grans, carbón, mineral, chatarra, area e grava. Os cargueiros de carga a granel adoita ser produtos manufacturados e transpórtase en paquetes, a miúdo amontoados enpalés. Antes da chegada da contenedorización na década de 1950, estes produtos cargábanse, transportábanse e descargábanse peza a peza.[181] O uso decontedores aumentou considerablemente a eficiencia e diminuíu o custo de movelos[182] viaxando agora a maioría da carga en contedores de tamaño estándar con fechadura, cargados en portacontedores especialmente deseñados para atracar en terminais dedicadas exclusivamente a eles.[183][183] As empresas detransporte de carga reservan a carga, organizan a recollida e entrega e xestionan a documentación.[184]
O peixe e outros produtos pesqueiros atópanse entre as fontes máis importantes de proteínas e outros nutrientes que son esenciais para unha dieta humana equilibrada e unha boa saúde.[185] En 2009, o 16,6% da inxesta mundial de proteínas animais e o 6,5% de todas as proteínas consumidas proviñan do peixe.[185] Para satisfacer esta necesidade, os países costeiros explotaron os recursos mariños na súazona económica exclusiva, aínda que os buques pesqueiros aventúranse cada vez máis lonxe para explotar as poboacións en augas internacionais.[186] En 2011, a produción mundial total de peixe, incluída a acuicultura, estimouse en 154 millóns de toneladas, das cales a maioría foi para consumo humano.[185] A captura de peces silvestres representou 90,4 millóns de toneladas, mentres que o aumento anual da acuicultura contribúe co resto.[185] O Pacífico noroccidental é, con moito, a área máis produtiva con 20,9 millóns de toneladas (o 27% das capturas mariñas mundiais) en 2010.[185] Ademais, o número de buques pesqueiros en 2010 alcanzou os 4,36 millóns, mentres que o número de persoas empregadas no sector primario de produción pesqueira, no mesmo ano, foi de 54.8 millóns.[185]
Os buques pesqueiros modernos inclúenarrastreiros cunha pequena tripulación, arrastreiros de popa, cerqueiros, palangreiros e grandesbuques factoría deseñados para permanecer no mar durante semanas, procesando e conxelando grandes cantidades de peixe. O equipo utilizado para capturar os peixes poden serredes de cerco,redes de arrastre,redes de enmalle epalangres e as especies de peixes máis capturadas con frecuencia son oarenque, obacallau, aanchoa, oatún, olinguado, osalmonete, asluras e osalmón. A sobreexplotación mesma converteuse nunha seria preocupación e non só porque causa o esgotamento das poboacións de peixes, senón que tamén reduce substancialmente a poboación de peixes depredadores.[187] Myers & Wworm estimou que «as pesqueiras industrializadas xeralmente reducen a biomasa comunitaria nun 80% aos 15 anos da explotación».[187] Para evitar a sobreexplotación, moitos países introduciron cotas nas súas propias augas.[188] Con todo, os esforzos de recuperación a miúdo implican custos substanciais para as economías locais ou a subministración de alimentos. Con todo, unha investigación publicada enNature en abril de 2018 atopou que o esforzo agresivo para reducir a pesca ilegal doMinistro de Asuntos Marítimos e Pesca de Indonesia,Susi Pudjiastuti, reduciu «o esforzo total de pesca en polo menos un 25%, (...) [potencialmente] xerando un aumento do 14% na captura e un aumento do 12% nas ganancias».[189] Polo tanto, o documento concluía que «moitas nacións poden recuperar as súas pesqueiras á vez que evitan eses custos a curto prazo abordando con dureza a pesca ilegal, non declarada e non regulamentada (IUU)».[189]
Barco de pesca en Sri Lanka
Os métodos depesca artesanal inclúen a cana e a liña, os arpóns, o mergullo, as trampas e as redes de tiro e redes de arrastre. Os barcos de pesca tradicionais funcionan con motores de paleta, vento ou fóraborda e operan en augas próximas á costa. AOrganización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO) está a fomentar o desenvolvemento da pesca local para proporcionar seguridade alimentaria ás comunidades costeiras e axudar a aliviar a pobreza.[190]
Ademais do stock silvestre, a acuicultura produciu ao redor de 79 millóns de toneladas de produtos alimenticios e non alimenticios en 2010, un máximo histórico. Cultiváronse ao redor de seiscentas especies de plantas e animais, algunhas para o seu uso na semente de poboacións silvestres. Os animais criados inclúen peixes, réptiles acuáticos, crustáceos, moluscos,cogombros eourizos de mar,ascidias emedusas.[185] Amaricultura integrada ten a vantaxe de que hai unha subministración facilmente dispoñible de alimentos planctónicos e os refugallos elimínanse naturalmente.[191] Empréganse varios métodos: os recintos de malla, para peces, se suspenden en mar aberto, as gaiolas úsanse en augas máis protexidas ou os estanques pódense refrescar con auga en cada marea alta; os camaróns se crían en estanques pouco profundos conectados ao mar aberto;[192] cólganse cordas na auga para cultivar algas, recoiro e mexillóns; as ostras tamén se crían en bandexas ou en tubos de malla; os cogombros de mar críanse no fondo mariño.[193] Os programas de cría en catividade criaronlarvas delagosta para a liberación de alevíns na natureza, o que aumentou a colleita de lagosta enMaine.[194] Polo menos 145 especies de algas mariñas —algas vermellas, verdes e marróns— cómense en todo o mundo, e algunhas foron cultivadas durante moito tempo no Xapón e outros países asiáticos; hai un gran potencial para aalgacultura adicional.[195] Poucas plantas de floración marítima úsanse amplamente como alimento, pero un exemplo é osamphire de pantano que se come cru e cocido.[196] Unha gran dificultade para a acuicultura é a tendencia cara ao monocultivo e o risco asociado deenfermidades xeneralizadas. Na década de 1990, unha enfermidade acabou coasvieiras e oscamaróns brancos chineses cultivados na China e requiriu a súa substitución por outras especies.[197] A acuicultura tamén está asociada con riscos ambientais; por exemplo, acamaronicultura causou a destrución de importantesmangleirais en todo osueste asiático.[198]
Mergullador con máscara, aletas e aparello de respiración baixo a auga.
Os humanos gozan ao aventurarse no mar; moitas persoas gozan bañándose e relaxándose na praia e os nenos reman e chapuzan nas augas pouco profundas. Este non foi sempre o caso, xa que o baño de mar converteuse en moda en Europa no século XVIII despois de que o doutorWilliam Buchan defendese a práctica danatación por razóns de saúde.[204] Osurf é un deporte no que un surfeiro cabalga sobre unha onda, con ou sentáboa de surf. Outrosdeportes acuáticos mariños son okitesurf, onde unpapaventos impulsa unha táboa tripulada a través da auga,[205] owíndsurf, no que a tracción esta provista por unha vela fixa e manobrable[206] e oesquí acuático, onde se usa unhalancha motora para tirar dun esquiador.[207]
Baixo a superficie, omergullo libre está necesariamente restrinxido a descensos pouco profundos. Osmergulladores de perlas tradicionalmente engraxan a pel, poñen algodón nas orellas e pinzas no nariz e mergúllanse ata os 12 m con cestas para recollerostras.[208] Os ollos humanos non están adaptados para o seu uso baixo a auga, pero a visión pódese mellorar usando unhamáscara de mergullo. Outro equipo útil inclúealetas e tubos deesnórquel, e oequipo de mergullo permite a respiración baixo a auga e, polo tanto, pódese pasar máis tempo debaixo da superficie.[209] As profundidades que poden alcanzar os mergulladores e o tempo que poden permanecer baixo a auga está limitado polo aumento da presión que experimentan a medida que descenden e a necesidade de previr a enfermidade de descompresión a medida que regresan á superficie. Aconséllase aos mergulladores recreativos que se limiten a profundidades de 30 m máis aló das cales aumenta o perigo denarcose de nitróxeno. Asinmersións máis profundas pódense realizar con equipos especializados e adestramento.[209]
Acentral eléctrica de marea Rance, na Bretaña xera 0,5 GW, sendo a maior do mundo entre 1966-2011Walney Wind Farm, no mar de Irlanda, a maior granxa eólica mariña do mundo con 659 MW instalados, fornecidos por 138 turbinas nunha área de 73 km².
A enerxía grande e altamente variable das ondas dálles unha enorme capacidade destrutiva, o que fai que o desenvolvemento de máquinas de ondas alcanzables e confiables sexa problemático. Unha pequena planta de enerxía de ondas comercial de 2 MW, " Osprey", construíuse no norte de Escocia en 1995 a uns 300 metros da costa. Pronto foi danado polas ondas, logo destruída por unha tormenta.[213] A enerxía da corrente mariña podería proporcionar ás zonas poboadas próximas ao mar unha parte importante das súas necesidades enerxéticas.[214] En principio, podería ser aproveitada porturbinas de fluxo aberto; Os sistemas de fondos mariños están dispoñibles, pero limitados a unha profundidade de aproximadamente 40 m.[215]
Aenerxía eólica mariña é capturada poraeroxeradores situados no mar; ten a vantaxe de que as velocidades do vento son máis altas que en terra, aínda que os parques eólicos son máis custosos de construír mar a fóra.[216] O primeiro parque eólico mariño instalouse en Dinamarca no ano 1991,[217] e a capacidade instalada dos parques eólicos mariños europeos alcanzou os 3 GW en 2010.[218]
As centrais eléctricas a miúdo atópanse na costa ou á beira dun estuario para que o mar póidase usar como un disipador de calor. Un disipador de calor máis fría permite unha xeración de enerxía máis eficiente, o cal é importante para as custosascentrais nucleares en particular.[219]
Minerais precipitados preto dun respiradoiro hidrotermal
O fondo mariño contén enormes reservas de minerais que poden explotarse mediante dragaxe. Isto ten vantaxes sobre a minería terrestre, xa que os equipos pódense construír en estaleiros especializados e os custos de infraestrutura son máis baixos. As desvantaxes inclúen problemas causados polas ondas e as mareas, a tendencia das escavacións para sedimentarse e o lavado das cheas de entullos. Existe o risco de erosión costeira e danos ambientais.[220]
Os depósitos desulfuro masivos do fondo mariño son fontes potenciais deprata,ouro,cobre,chumbo ecinc e metais traza desde o seu descubrimento na década de 1960. Fórmanse cando se emite auga quentadaxeotermicamente por respiradoiros hidrotermais de augas profundas coñecidos como "fumarolas negras". Os minerais son de alta calidade pero de extracción prohibitiva.[221] A minería a pequena escala do fondo mariño está a desenvolverse fronte á costa dePapúa-Nova Guinea utilizando técnicas robóticas, pero os obstáculos son formidables.[222]
Existen grandes depósitos depetróleo egas natural nas cámaras rochosas baixo o leito mariño. Asplataformas petrolífera mariñas e os equipos de perforacións rotatorias extraen o petróleo ou o gas e almacénano para o seu transporte a terra. A produción de petróleo e de gas en mar a fóra pode ser difícil debido á contorna remota e hostil.[223] A perforación de petróleo no mar ten impactos ambientais. Os animais poden estar desorientados polasondas sísmicas que se utilizan para localizar os depósitos, o que probablemente provoque ovaramento das baleas. Pódense liberarsubstancias tóxicas comomercurio,chumbo e/ouarsénico. Ademais a infraestrutura pode causar danos xeóloxicos e pódese derramar petróleo.[224]
Existen grandes depósitos depetróleo egas natural nas cámaras rochosas baixo o leito mariño. Asplataformas petrolífera mariñas e os equipos de perforacións rotatorias extraen o petróleo ou o gas e almacénano para o seu transporte a terra. A produción de petróleo e de gas en mar a fóra pode ser difícil debido á contorna remota e hostil.[225] A perforación de petróleo no mar ten impactos ambientais. Os animais poden estar desorientados polasondas sísmicas que se utilizan para localizar os depósitos, o que probablemente provoque ovaramento das baleas. Pódense liberarsubstancias tóxicas comomercurio,chumbo e/ouarsénico. Ademais a infraestrutura pode causar danos xeóloxicos e pódese derramar petróleo.[226]
Hai grandes cantidades declatrato de metano no leito mariño e nos sedimentos oceánicos a unha temperatura de ao redor de 2 °C e estes son de interese como fonte potencial de enerxía. Algunhas estimacións establecen a cantidade dispoñible entre 1 e 5 millóns de km³.[227] Tamén no fondo mariño hainódulos de manganeso formados por capas deferro,manganeso e outros hidróxidos ao redor dun núcleo. No Pacífico, estes poden cubrir ata o 30% do fondo do océano profundo. Os minerais precipitan da auga de mar e crecen moi lentamente. A extracción comercial deníquel investigouse na década de 1970, pero abandonouse en favor de fontes máis convenientes.[228] En lugares adecuados, osdiamantes recóllense do fondo mariño utilizando mangueiras de succión para levar a grava a terra. En augas máis profundas, utilízanse rastreadores móbiles do fondo mariño e os depósitos bombéanse a unha embarcación arriba. EnNamibia, agora colléitanse máis diamantes de fontes mariñas que por métodos convencionais en terra.[229]
O mar contén enormes cantidades de valiosos minerais disoltos.[230] O máis importante, osal para uso industrial e de mesa, extraiuse por evaporación solar de estanques pouco profundos desde tempos prehistóricos. Obromo, acumulado despois de ser lixiviado da terra, recupérase economicamente no mar Morto, onde se produce a 55,000 partes por millón (ppm).[231]
Adesalinización é a técnica de eliminar sales da auga do mar para deixar auga fresca apta para beber ou irrigar. Os dous métodos principais de procesamento,destilación ao baleiro eosmose inversa, utilizan grandes cantidades de enerxía. A desalinización normalmente só realízase cando a auga doce doutras fontes é escasa ou a enerxía é abundante, como no exceso de calor xerada polas centrais eléctricas. Asalmoira producida como subproducto contén algúns materiais tóxicos e devólvese ao mar.[232]
Moitas substancias acaban no mar como resultado das actividades humanas. Os produtos da combustión transpórtanse polo aire e deposítanse no mar por precipitación; os efluentes industriais e as augas residuais contribúen conmetais pesados,pesticidas,PCBs,desinfectantes, produtos de limpeza do fogar e outrosprodutos químicos sintéticos. Estes concéntranse na película superficial e nos sedimentos mariños, especialmente nolodo dosestuarios. O resultado de toda esa contaminación é en gran parte descoñecido debido á gran cantidade de substancias involucradas e á falta de información sobre os seus efectos biolóxicos.[233] Os metais pesados de maior preocupación son o cobre, o chumbo, o mercurio, ocadmio e o cinc que poden ser bioacumulados polos invertebrados mariños. Son toxinas acumulativas e pasan á cadea alimentaria.[234]
Moito do lixo plástico flotante non sebiodegrada, senón que se desintegra co tempo e finalmente descomponse a nivel molecular. Os plásticos ríxidos poden flotar durante anos.[235] No centro doxiro do Pacífico hai unhaacumulación flotante permanente de residuos plásticos na súa maioría[236] e hai unmancha de lixo similar no Atlántico.[237] As aves mariñas que se alimentan, como oalbatros e apardela, poden confundir os refugallos coa comida e acumular plástico non dixerible nos seus sistemas dixestivos. Atopáronse tartarugas e baleas con bolsas de plástico e sedela nos seus estómagos. Osmicroplásticos poden afundirse, ameazando os alimentadores de filtro no fondo mariño.[238]
Mapa das zonas oceánicas con maior incidencia de contaminación porpetróleo, coincidindo coas principais rutas mundiais de transporte marítimo.
A explosión da plataforma Deepwater Horizon en 2010 no golfo de México foi o maior desastre ambiental dos Estados Unidos e o maior derramamento accidental de petróleo na historia do mar.[239][240]
A maior parte da contaminación por petróleo no mar provén das cidades e a industria.[241] O petróleo é perigoso para os animais mariños. Pode obstruir asplumas dasaves mariñas, reducindo o seu efecto illante e a flotabilidade das aves, e que poden inxerir cando se acicalan para tentar eliminar o contaminante. Osmamíferos mariños vense menos afectados pero poden arrefriarse mediante a eliminación do seu illamento, cegarse, deshidratarse ou envelenarse. Os invertebradosbentónicos asoláganse cando o aceite se afunde, os peixes envelenanse e a cadea alimentaria interrómpese. A curto prazo, os derrames de petróleo provocan que as poboacións de vida silvestre diminúan e se desequilibren, as actividades de lecer vense afectadas e os medios de vida das persoas que dependen do mar son devastados.[242] O ambiente mariño ten propiedades de autolimpeza e as bacterias naturais actuarán co tempo para eliminar o petróleo do mar. Nogolfo de México, onde as bacterias que consomen petróleo xa están presentes, só necesitan uns días para consumir o petróleo derramado.[243]
A fuga defertilizantes desde terras agrícolas é unha fonte importante de contaminación nalgunhas áreas e a descarga deaugas residuais sen tratar ten un efecto similar. Os nutrientes adicionais proporcionados por estas fontes poden causar uncrecemento excesivo das plantas. O nitróxeno é a miúdo o factor limitante nos sistemas mariños, e co nitróxeno engadido, as floracións de algas e as mareas vermellas poden reducir o nivel de osíxeno da auga e matar os animais mariños. Tales eventos xa crearon zonas mortas nomar Báltico e nogolfo de México.[241] Algunhasproliferacións de algas son causadas porcianobacterias que fan que osmariscos quefiltran os alimentos se volvan tóxicos e danen aos animais como aslondras de mar.[244] As instalacións nucleares tamén poden contaminar. Omar de Irlanda foi contaminado porcesio-137 radioactivo da antiga planta de procesamento de combustible nuclear deSellafield[245] e os accidentes nucleares tamén poden facer que o material radioactivo fíltrese no mar, do mesmo xeito que odesastre na central nuclear de Fukushima Daiichi en 2011.[246]
A vertedura de refugallos (incluídos petróleo, líquidos nocivos, augas residuais e lixo) no mar réxese polo dereito internacional. AConvención de Londres (Convention on the Prevention of Marine Pollution by Dumping of Wastes and Other Matter, 1972) é un acordo dasNacións Unidas para controlar a vertedura no océano, que fora ratificado por 89 países o 8 de xuño de 2012.[247]MARPOL 73/78 é unha convención para minimizar a contaminación dos mares por parte dos barcos. En maio de 2013, 152 nacións marítimas ratificaran MARPOL.[248]
O mar aparece na cultura humana de maneiras contraditorias, como poderoso pero sereno e como belo pero perigoso.[256] Ten o seu lugar na literatura, a arte, a poesía, o cinema, o teatro, a música clásica, a mitoloxía e a interpretación de soños.[257] Os antigos o personificaron, crendo que estaba baixo o control dunser que necesitaba ser tranquilizado, e simbolicamente, foi percibido como un ambiente hostil poboado por criaturas fantásticas; oLeviatán daBiblia,[258]Escila namitoloxía grega,[259]Isonade namitoloxía xaponesa,[260]e okraken namitoloxía nórdica tardía.[261] As civilizacións avanzaron a través do comercio marítimo e o intercambio de ideas.[262][263]:206–208
Pintura holandesa da Idade de Ouro :The Y at Amsterdam, seen from the Mosselsteiger (mussel pier), obra deLudolf Bakhuizen, 1673[264]
Amúsica tamén foi inspirada polo mar, ás veces de compositores que viviron ou traballaron preto da costa e viron os seus moitos aspectos diferentes. Assalomas ou cancións de mar, que eran cantadas polos mariñeiros para axudalos a realizar tarefas arduas, coma o remar. Estas cancións eran xeralmente curtas, fortemente influenciadas polacultura musical tradicional, e tiñan como temas comúns o movemento das augas oceánicas e as tormentas.[266] Destacadas composicións de música clásica relacionada co mar son a óperaO holandés errante (1843) deRichard Wagner;[267]La mer, trois esquisses symphoniques pour orchestre (1903-1905), deClaude Debussy;[268] asSongs of the Sea (1904), deCharles Villiers Stanford; aSea Pictures (1899), deEdward Elgar; e aA Sea Symphony (1903-1909) deRalph Vaughan Williams.[269] En 1946 o compositor francésCharles Trenet grava o tema tituladoLa mer, que supuxo o seu maior éxito, e que tivo numerosas versións (máis de catrocentas).Como símbolo, o mar desempeñou durante séculos un papel naliteratura, napoesía e nossoños. Ás veces aparece alí como un fondo suave, pero a miúdo introduce temas como as tormentas, os naufraxios, as batallas, as dificultades e desastres, a carreira das esperanzas ou a morte.[270] No seu poema épico aOdisea, escrito noséculo VIII a. C.,[271]Homero describe a viaxe de dez anos do heroe gregoOdiseo que loita por regresar a casa a través dos numerosos perigos do mar despois da guerra descrita naIlíada.[272] O mar é un tema recorrente nos poemashaiku do poeta xaponés doperíodo EdoMatsuo Basho (松尾 芭蕉) (1644-1694).[273] Na literatura moderna,Joseph Conrad escribiu novelas inspiradas no mar, extraídas da súa experiencia no mar,[274]Herman Wouk[275] eHerman Melville.[276] Nas obras do psiquiatraCarl Jung, o mar simboliza oinconsciente colectivo e persoal nainterpretación dos soños, e as profundidades do mar simbolizan as profundidades damente inconsciente.[277] Aínda que a orixe da vida na Terra aínda é un tema de debate,[278] a científica e escritoraRachel Carson, no seu galardoado libro de 1951The Sea Around Us, escribiu: «É unha situación curiosa que o mar, de onde a vida xurdiu primeiro, agora vexase ameazado polas actividades dunha forma desa vida. Pero o mar, aínda que cambiado dunha maneira sinistra, seguirá existindo: a ameaza é máis ben a vida mesma».[279]
O mar aparece como obxecto nalgúns dos ensaios da historiografía, por exemplo:La Mer deJules Michelet ou enLa Méditerranée et le Monde Méditerranéen a l'époque de Philippe II (O Mediterráneo e o mundo mediterráneo na época de Filipe II) (1946) deFernand Braudel. Di Michelet: «Moito antes de albiscarse o mar, óese e adivíñase o temible elemento. Primeiro un rumor afastado, xordo e uniforme. Aos poucos cesan todos os ruídos dominados por aquel. Non tarda en notarse a solemne alternativa, a volta invariable da mesma nota, forte e profunda, que corre máis e máis, e brama».[280]
AsLunar maria son vastaschairasbasálticas naLúa que se chamaronmares porque os primeiros astrónomos así se referían a eles, pensando que estes eran corpos de auga.
Asúmese que hai auga líquida baixo a superficie de moitaslúas, máis marcadamente enEuropa, unha lúa deXúpiter.
Considérase que nun pasado remoto existiu auga líquida na superficie deMarte, e suponse que variasbacías de Marte son antigos mares agora secos.
Tamén se pensa que haihidrocarburos en estado líquido na superficie deTitán, a pesar de que se poden considerar máis "lagos" que "mares". A distribución desas rexións líquidas será mellor comprendida despois da chegada dasonda Cassini-Huygens.
↑Oril excretaurina con salinidade do 2%,[22] de forma que a bebida dun litro de auga de mar require o consumo de polo menos un litro de auga doce, coa intención de evitar o exceso de sodio no organismo. Sen esa auga adicional, o aumento de sal provocadeshidratación.[23]
↑ "Cando as ondas se distancian do punto onde xurdiron, as maiores pasan diante das novas, pois a súa velocidade é maior. Aos poucos, elas caen e desfanse xunto a outras ondas que viaxan a velocidade parecida- onde diferentes ondas están no mesmo estadio, hai reforzo mutuo dunha a outra, xa cando as ondas próximas están en etapas diferentes, elas deminuen. Finalmente, desenvolvese un patrón regular de ondas altas e baixas, oumar de fondo."[9](pp83–84)
↑Para axudar a poñer un cambio desta magnitude en perspectiva, cando o pH do plasma sanguíneo humano aumenta do seu 7,4 normal a un valor superior ao 7,8 ou se baixa a un valor inferior ao 6,8, a morte sobreben.
↑18,018,1Millero, F. J.; Feistel, R.; Wright, D. G.; McDougall, T. J. (2008). "The composition of Standard Seawater and the definition of the Reference-Composition Salinity Scale".Deep Sea Research Part I: Oceanographic Research Papers55: 50.doi:10.1016/j.dsr.2007.10.001.
↑Pond, Stephen (1978).Introductory Dynamic Oceanography. Pergamon Press. p. 5.ISBN 0-7506-2496-5.
↑Cline, Isaac M. (4 de febreiro de 2004). National Oceanic and Atmospheric Administration, ed."Galveston Storm of 1900". Arquivado dendeo orixinal o 22 de outubro de 2014. Consultado o 20 de novembro de 2016.
↑Cushman-Roisin, Benoit; Beckers, Jean-Marie (2011).Introduction to Geophysical Fluid Dynamics: Physical and Numerical Aspects. Academic Press.ISBN978-0-12-088759-0.
↑Bindoff, N. L.; Willebrand, J.; Artale, V.; Cazenave, A.; Gregory, J.; Gulev, S.; Hanawa, K.; Le Quéré, C.; Levitus, S.; Nojiri, Y.; Shum, A.; Talley, L. D.; Unnikrishnan, A. S.; Josey, S. A.; Tamisiea, M.; Tsimplis, M.; Woodworth, P. (2007). Cambridge University Press, ed.Observations: Oceanic Climate Change and Sea Level. pp. 385–428.ISBN978-0-521-88009-1.
↑82,082,1Falkowski, P.; Scholes, R. J.; Boyle, E.; Canadell, J.; Canfield, D.; Elser, J.; Gruber, N.; Hibbard, K.; Högberg, P.; Linder, S.; MacKenzie, F. T.; Moore b, 3.; Pedersen, T.; Rosenthal, Y.; Seitzinger, S.; Smetacek, V.; Steffen, W. (2000). "The Global Carbon Cycle: A Test of Our Knowledge of Earth as a System".Science290 (5490): 291–296.Bibcode:2000Sci...290..291F.PMID11030643.doi:10.1126/science.290.5490.291.
↑Sarmiento, J. L.; Gruber, N. (2006). Princeton University Press, ed.Ocean Biogeochemical Dynamics.
↑84,084,1Prentice, I. C. (2001). Climate change 2001: the scientific basis: contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergouvernmental Panel on Climate Change / Houghton, J. T. [ed.], ed."The carbon cycle and atmospheric carbon dioxide". Arquivado dendeo orixinal o 27 de setembro de 2013. Consultado o 10 de xullo do 2020.
↑Zeebe, R. E.; Zachos, J. C.; Caldeira, K.; Tyrrell, T. (2008). "OCEANS: Carbon Emissions and Acidification".Science321 (5885): 51–52.PMID18599765.doi:10.1126/science.1159124.
↑90,090,1Department of Sustainability, Environment, Water, Population & Communities: Australian Antarctic Division, ed. (28 de setembro de 2007)."Ocean acidification".
↑Orr, J. C.; Fabry, V. J.; Aumont, O.; Bopp, L.; Doney, S. C.; Feely, R. A.; Gnanadesikan, A.; Gruber, N.; Ishida, A.; Joos, F.; Key, R. M.; Lindsay, K.; Maier-Reimer, E.; Matear, R.; Monfray, P.; Mouchet, A.; Najjar, R. G.; Plattner, G. K.; Rodgers, K. B.; Sabine, C. L.; Sarmiento, J. L.; Schlitzer, R.; Slater, R. D.; Totterdell, I. J.; Weirig, M. F.; Yamanaka, Y.; Yool, A. (2005). "Anthropogenic ocean acidification over the twenty-first century and its impact on calcifying organisms".Nature437 (7059): 681–686.Bibcode:2005Natur.437..681O.PMID16193043.doi:10.1038/nature04095.
↑Cohen, A.; Holcomb, M. (2009). "Why Corals Care About Ocean Acidification: Uncovering the Mechanism".Oceanography22 (4): 118–127.doi:10.5670/oceanog.2009.102.
↑Honisch, B.; Ridgwell, A.; Schmidt, D. N.; Thomas, E.; Gibbs, S. J.; Sluijs, A.; Zeebe, R.; Kump, L.; Martindale, R. C.; Greene, S. E.; Kiessling, W.; Ries, J.; Zachos, J. C.; Royer, D. L.; Barker, S.; Marchitto Jr, T. M.; Moyer, R.; Pelejero, C.; Ziveri, P.; Foster, G. L.; Williams, B. (2012). "The Geological Record of Ocean Acidification".Science335 (6072): 1058–1063.Bibcode:2012Sci...335.1058H.PMID22383840.doi:10.1126/science.1208277.
↑Gruber, N. (2011). "Warming up, turning sour, losing breath: Ocean biogeochemistry under global change".Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences369 (1943): 1980–1996.Bibcode:2011RSPTA.369.1980G.PMID21502171.doi:10.1098/rsta.2011.0003.
↑Department of Natural Environmental Studies: University of Tokyo (ed.)."Profile". Consultado o 11 de xullo do 2020.
↑Levinton, Jeffrey S. (2010). "18. Fisheries and Food from the Sea". En Oxford University Press.Marine Biology: International Edition: Function, Biodiversity, Ecology.ISBN978-0-19-976661-1.
↑Kingsford, Michael John. Britannica Online Encyclopedia, ed."Marine ecosystem: Plankton". Encyclopedia Britannica. Consultado o 14 de xullo de 2020.
↑119,0119,1Walrond, Carl. New Zealand Government, ed."Oceanic Fish". The Encyclopedia of New Zealand. Consultado o 14 de xullo de 2020.
↑Water: Habitat Protection, ed. (6 de marzo de 2012)."Invasive species". Environmental Protection Agency. Arquivado dendeo orixinal o 14 de outubro de 2014. Consultado o 17de setembro de 2013.
↑Carter, Robert (2012).A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. Ch. 19: "Watercraft", pp. 347 ff. Wiley-Blackwell.ISBN978-1-4051-8988-0.
↑Русское географическое общество, ed. (2012)."Зацепились за Моржовец"(en ruso). Arquivado dendeo orixinal o 21 de decembro de 2012. Consultado o 5 de marzo de 2012.
↑Tibbets, Gerald Randall (1979). Coimbra, ed.A Comparison of Medieval Arab Methods of Navigation with Those of the Pacific Islands.
↑Cameron, James. Deepsea Challenge, ed."The expedition". National Geographic. Arquivado dendeo orixinal o 14 de setembro de 2013. Consultado o 15 de xullo do 2020.
↑Scripps Institution of Oceanography (ed.)."Research topics". Consultado o 15 de xullo do 2020.
↑The South African Association for Marine Biological Research, ed. (2013)."Research". Arquivado dendeo orixinal o 21 de setembro de 2013. Consultado o 15 de xullo do 2020.
↑National Oceanography Centre, ed. (2013)."Research at Sea". Consultado o 15 de xullo do 2020.
↑International Maritime Organization, ed. (2013)."Introduction to IMO". Arquivado dendeo orixinal o 24 de outubro de 2014. Consultado o 15 de xullo do 2020.
↑Beckman, Gary (2000). "Hittite Chronology".Akkadica. 119–120: 19–32 [p. 23].ISSN1378-5087.
↑Crocker III, H. W. (2006).Don't Tread on Me: A 400-Year History of America at War. Three Rivers Press (Crown Forum). pp. 294–297, 322, 326–327.ISBN978-1-4000-5364-3.
↑"Global trade"(eninglés). World Shipping Council. Arquivado dendeo orixinal o 22 de outubro de 2014. Consultado o 17 de xullo do 2020.
↑Joint Chief of Staff (31 de agosto de 2005). Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms, ed."Bulk cargo"(PDF). Washington DC: Department of Defense. p. 73. Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 04 de xuño de 2011. Consultado o 24 de abril de 2013.
↑Reed Business Information (22 de maio de 1958)."Fork lift trucks aboard". News and Comments.New Scientist4 (79): 10. Arquivado dendeo orixinal o 15 de xaneiro de 2023. Consultado o 17 de xullo de 2020.
↑183,0183,1Sauerbier, Charles L.; Meurn, Robert J. (2004).Marine Cargo Operations: a guide to stowage. Cambridge, Md: Cornell Maritime Press. pp. 1–16.ISBN978-0-87033-550-1.
↑Random House Unabridged Dictionary, ed. (1997)."Freight forwarder". Random House. Consultado o 17 de xullo do 2020.
↑187,0187,1 "industrialized fisheries typically reduced community biomass by 80% within 15 years of exploitation."Myers, R. A.; Worm, B. (2003). "Rapid worldwide depletion of predatory fish communities".Nature423 (6937): 280–83.Bibcode:2003Natur.423..280M.PMID12748640.doi:10.1038/nature01610.
↑Evans, Michael (3 de xuño de 2011). The Earth Times, ed."Fishing". Consultado o 23 de abril de 2013.
↑189,0189,1 "reduced total fishing effort by at least 25%, (...) [potentially] generate a 14% increase in catch and a 12% increase in profit." - "many nations can recover their fisheries while avoiding these short-term costs by sharply addressing illegal, unreported and unregulated (IUU) fishing."Cabral, Reniel B.; et al. (de abril de 2018)."Rapid and lasting gains from solving illegal fishing".Nature Ecology & Evolution2 (4): 650–658.PMID29572526.doi:10.1038/s41559-018-0499-1.
↑Nickel, Christoph; Zernial, Oliver; Musahl, Volker; Hansen, Ute; Zantop, Thore; Petersen, Wolf (2004). "A prospective study of kitesurfing injuries".American Journal of Sports Medicine32 (4): 921–927.PMID15150038.doi:10.1177/0363546503262162.
↑Geological Survey of Namibia, ed. (2006)."Diamonds"(eninglés). Ministry of Mines and Energy. Arquivado dendeo orixinal o 20 de outubro de 2014. Consultado o 20 de xullo do 2020.
↑Hamed, Osman A. (2005). "Overview of hybrid desalination systems – current status and future prospects".Desalination(eninglés)186 (1–3): 207–214.doi:10.1016/j.desal.2005.03.095.|data-acceso= require|url= (Axuda)
↑257,0257,1Westerdahl, Christer (1994). "Maritime cultures and ship types: brief comments on the significance of maritime archaeology".International Journal of Nautical Archaeology23 (4): 265–270.doi:10.1111/j.1095-9270.1994.tb00471.x.
↑"It is a curious situation that the sea, from which life first arose, should now be threatened by the activities of one form of that life. But the sea, though changed in a sinister way, will continue to exist: the threat is rather to life itself".Winchster, Simon (2010).Atlantic: A vast ocean of a million stories. London: Harper Press. pp. 354–356.ISBN978-0-00-736459-6.
.png)
galicien2005.jpg)
.jpg)
.png)
.png)
.jpg)
.jpg)
_-Deutsche_Fischfang_Union-_Cuxhaven_2008_by-RaBoe_01.jpg)
.jpg)
![A explosión da plataforma Deepwater Horizon en 2010 no golfo de México foi o maior desastre ambiental dos Estados Unidos e o maior derramamento accidental de petróleo na historia do mar.[239][240]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fgl.wikipedia.org%2fwiki%2fFicheiro%3aDeepwater_Horizon_offshore_drilling_unit_on_fire_2010.jpg)
