Foi autor dun longo poema didáctico en algo máis de 7400hexámetros,De rerum natura (Sobre a natureza das cousas), distribuído en seis libros, quizais a maior obra da poesía de Roma, na que se divulga afilosofía e afísicaatomista deEpicuro e a física atomista deDemócrito. O único texto que chegou a nós do poema transmitiuse grazas aCicerón, quen preparou a súa edición á morte do poeta, e aohumanistaPoggio Bracciolini, que o copiou en1418 do únicocódice conservado.
Son poucos e dubidosos os datos biográficos que se conservan de Lucrecio, fundamentalmente recollidos porSan Xerome. Segundo estes, toleou ao beber un filtro de amor e suicidarse; pero esta información ten todo o aspecto compoñersead hoc para explicar a sombría visión que ofrece do amor no seu célebre poema. A tradición defendeu que padecía algún tipo de enfermidade mental, que podería ser ou non de orixe física (como aepilepsia), tratando de desprestixiar así unha visión das cousas tan afastada dos dogmas de fe.
O seu terceiro nome, Caro, era propio das clases baixas, pero Lucrecio tiña unha extensa cultura, que non era fácil de adquirir para as clases desfavorecidas. Ignórase se era orixinario da mesma Roma ou dalgunha provincia, pero é indubidábel que Lucrecio viviu en Roma e resulta evidente, polo rango de datas en que se desenvolveu á súa vida, que debeu asistir ásguerras civís romanas, ás revoltas deMario eSila, á conxuración deCatilina e á ascensión ao poder deXulio César.
Tamén afirma San Xerome queCicerón ordenou o texto en seis libros e editou o poema. O primeiro libro comenza cunha invocación aVenus como forza xerminadora da natureza e trata de como todo está composto deátomos e debaleiro. O libro segundo trata do movemento e as agrupacións dos átomos. O terceiro libro fala sobre aalma que, segundo el, é mortal. O cuarto sobre a teoría da sensación; o quinto sobre o mundo e o sexto sobre diversos fenómenos atmosféricos e as enfermidades, terminando cun sombrío panorama sobre os estragos dapeste enAtenas, en deliberado contraste co inicio.
As análises da obra de poetas posteriores demostran que o estudaran a fondo. A el aludeVirxilio cando escribe:
Felix qui potuit rerum cognoscere causas
atque metus omnes, et inexorablile fatum
subiecit pedibus, strepitumque Acherontis avari!
Xeórxicas, lib. II.
De rerum natura (edición de 1675).
Utiliza comparacións para aliviar a árida materia abstracta da obra, mesturando, cunha imaxe que máis tarde tomaráHoracio, o útil co doce da mesma maneira que un médico meastura doce mel nas agrias medicinas que administra. Tamén foi citado en numerosas ocasiónes porMontaigne ao longo dos seus Ensaios.
Moi importante polos seus méritos filolóxicos e polas súas abundantes notas é a versión bilingüe do humanista inglésJohn Mason Good, (Londres, 1805, 2 vols.) e, por fin, a edición filoloxicamente impecábel deCarl Lachmann (Berlín, 1850).
A intención de Lucrecio, como xa sinalara Virxilio, é liberar o home domedo aos deuses e ámorte, causas, segundo el, da infelicidade humana. ("Está ben ver ao navegante distante loitar contra a treboada e naufragar, non porque nos alegremos do mal alleo, senón porque é bo acharse libre de tormentos").
Representa ocosmos como un conxunto fortuíto deátomos que se moven no baleiro ("Nada nace da nada, nada volve á nada"). A alma é material e non sobrevive ao corpo. Os fenómenos teñen todos causa natural. Se existen os deuses, estes non interveñen nos asuntos dos mortais. Por outra parte, ofrece unha triste visión do amor humano que intrigou aos especialistas.
Lucrecio (1988):De rerun matura. Sobre la naturaleza. Edición bilingüe. Tradución de Lisandro Alvarado e estudo preliminar de Ángel Cappelletti. Caracas: Universidad Simón Bolívar.
Nizan, Paul (1965):Les Matérialistes de l'Antiquité. Maspero.
Serres, Michel (1977):La Naissance de la physique dans le texte de Lucrèce : Fleuves et Turbulences. Minuit, col. "Critique".
Sollers, Philippe (1986):Théorie des Exceptions. Gallimard.
