Antigo nórdico ounoruegués antigo foi alingua xermánica falada polos habitantes daEscandinavia e das súas colonias de ultramar dende os comezos da épocaviquinga ata o ano1300 aproximadamente. O antigo nórdico xurdiu do protonórdico durante oséculo VIII e, ao evolucionar, acabou dando lugar a tódalaslinguas escandinavas.
Debido a que a maioría dos textos que sobreviviron proveñen doislandés medieval, a varianteestándarde facto desta lingua é o dialecto occidental, é dicir, onoruegués e o islandés antigos. Este feito fai que, ás veces, no canto de falar de antigo nórdico se fale do islandés antigo ou noruegués antigo.
Porén, tamén existía a variante oriental desa lingua, a cal se falaba nos asentamentos viquingos das actuaisSuecia eDinamarca. Non había unha separación xeográfica demasiado clara entre os dous dialectos. De feito, pódense atopar restos do antigo nórdico oriental ao leste deNoruega e trazas do antigo nórdico occidental ao oeste de Suecia. Ademais, tamén había un dialecto denominadogútnico antigo, incluído dentro do nórdico antigo oriental, xa que é o menos coñecido dos tres dialectos.
Os falantes destes tres dialectos consideraban que todos falaban unha mesma lingua, e denomináronadansk tunga (ANOr) oudönsk tunga (ANOc) ata oséculo XIII.
O islandés moderno é a lingua que menos evolucionou a partir do antigo nórdico. Oferoés tamén conserva moitas semellanzas, aínda que á influencia dinamarquesa fixo que xa non sexa tan conservador. A pesar disto, as outras linguas que evolucionaron máis, como son o sueco, o noruegués e o dinamarqués seguen a ser intelixibles entre si, grazas a herdanza deixada polo antigo nórdico.
Dominio aproximado do antigo nórdico cara o ano 900. Dialecto occidental Dialecto oriental Gótico de Crimea Antigo gútnico Outraslinguas xermánicasRuna escrita en antigo nórdico nunha daspedras de Jelling
O islandés antigo, case idéntico ao noruegués antigo, formaba xunto a esta lingua o dialecto occidental do antigo nórdico. Este dialecto era falado nos territorios da actualIslandia eNoruega. O dialecto oriental falábase enSuecia eDinamarca e nos asentamentosviquingos deRusia,Inglaterra eNormandía. O antigo gútnico falábase na illa deGotland e nalgúns asentamentos ao leste domar Báltico. Noséculo XI, o antigo nórdico era a lingua máis falada enEuropa. Estendíase dendeVinland ata oVolga. O lugar deRusia onde sobreviviu durante máis tempo foi enNovgorod, de onde desapareceu noséculo XIII.
Os descendentes do antigo nórdico occidental son o islandés, o noruegués nynorsk, o feroés e a extinguidalingua norn, falada nasOrcadas e nasShetland. Do antigo nórdico oriental descenden as linguas sueca, dinamarquesa e norueguesa bokmål. O noruegués bokmål nun principio pertencía ao dialecto occidental, aínda a grande influencia recibida polo dialecto oriental fixo que se inclúa dentro deste.
Entre estas linguas, o islandés e en parte o feroés padeceron cambios mínimos durante moitos séculos, aínda que a pertenza aDinamarca dasIllas Feroe fixo que o feroés padecese unha grande influencia do dinamarqués. O antigo nórdico influenciou algúns dos dialectos doinglés, especialmente oscots, o cal ten un gran número depréstamos do antigo nórdico. Tamén foi unha lingua decisiva no desenvolvemento donormando.
As primeiras inscricións en antigo nórdico que se conservan son enrúnico doséculo VIII (aínda cando hai unhas 200 inscricións rúnicas en proto-nórdico, a máis antiga das cales é doséculo II). As runas seguíronse empregando moitos séculos despois, ata trala morte da lingua. Porén, os textos literarios máis importantes están escritos enalfabeto latino, como assagas ou aseddas daIslandia medieval.
O proto-nórdico evolucionou ata o antigo nórdico noséculo VIII, co que o efecto dasumlaut variaba segundo a rexión. As umlaut típicas (ex.fylla de*fullian) eran máis marcadas nas áreas onde se falaba o dialecto occidental, mentres que na área do dialecto oriental estas evolucionaron cara a unha diérese (ex.hiarta deherto). Esta diferenza foi a razón principal da dialectalización da lingua durante osséculos IX eséculo X.
Outra diferenza entre os distintos dialectos foi que os ditongos do dialecto occidental evolucionaron a monotongos no dialecto oriental. Así temos que en dialecto occidental chámasesteinn (rocha), mentres que no oriental, primeiro díxosestain pero logo pasou asten. Nos dialectos occidental e gútnico consérvase o ditongoau deauga mentres o oriental evoluciónao e convérteo enø, como na palabraøgha. Aínda así, o dialecto occidental ten o ditongoey de palabras comoheyra mentres o oriental convérteo enø, como enhøra, e en gútnico antigo éoy, como enhoyra.
Galego
Inglés
Alemán
Nor. a. occidental
Antigo gútnico
Nor. a. oriental
ollo
eye
Auge
auga
auga
øgha
pedra
stone
Stein
stein
stain
sten
oír
hear
hören
heyra
hoyra
høra
Unha terceira diferenza é que o dialecto occidental perdeu algunhas combinacións de consoantes. As combinacións -mp-, -nt- e -nk- asimiláronse no dialecto occidental con -pp-, -tt- e -kk-. Este fenómeno foi limitado no dialecto oriental.
Galego
Inglés
Alemán
Nor. a. occidental
Nor. a. oriental
cogomelo
(mushroom)
(Pilz)
sopp
svamp
precipicio
(precipice)
(Felshang)
bratt
brant
viúva
(widow)
(Wittwe)
ekkia
ænkia
No entanto, estas diferenzas eran unha excepción. Os dialectos asemellábanse moito e, de feito, os falantes dos tres dialectos consideraban que falaban só unha lingua, unha lingua que eles denominaban lingua danesa (dansk tunga) por exemplo
Móðir Dyggva var Drótt, dóttir Danps konungs, soar Rígs er fyrstr var konungr kallaðr á danska tungu (Snorri Sturluson,Saga dos Ynglings).
Tradución: A nai de Dyggve era Drott, filla do rei Danp, fillo de Rig, o cal foi o primeiro en ser denominado rei en lingua danesa.
Aquí hai unha comparación entre os dialectos oriental e occidental. É unha transcrición dunha das inscricións rúnicas sobre pedra de Funbo (Ou990) que significa: Vénðr e Thane e Gunnar levantaron esta pedra logo de Harusa, o seu pai. Deus axude á súa alma:
Veðr ok Þegn ok Gunnarr reistu stein þenna at Haursa, föður sinn. Guð hjalpi önd hans. (ANOc)
Vaiðr ok Þegn ok Gunnarr ræistu stæin þenna at Haursa, faður sinn. Guð hialpi and hans. (ANOr)
