 | |||||
| |||||
| Localización | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Estado | España | ||||
| Comunidade autónoma | País Vasco | ||||
| Provincia | Guipúscoa | ||||
| Comarcas | Donostialdea | ||||
| Rexión xeográfica | Beterri-Buruntza(en)  | ||||
| Capital | Hernani(en) | ||||
| Contén a división administrativa | |||||
| Poboación | |||||
| Poboación | 20.355(2024) (355,11hab./km²) | ||||
| Lingua oficial | lingua éuscara (lingua predominante) | ||||
| Xeografía | |||||
| Parte de | |||||
| Superficie | 57,32 km² | ||||
| Altitude | 44 m | ||||
| Comparte fronteira con | |||||
| Creación | 1380 | ||||
| Organización política | |||||
| • Alcalde | Xabier Lertxundi(en) | ||||
| Identificador descritivo | |||||
| Código postal | 20120 | ||||
| Fuso horario | |||||
| Código INE | 20040 | ||||
| Sitio web | hernani.eus | ||||
Hernani é unhavila deGuipúscoa, pertencente aDonostialdea e situada a unha distancia de 9,2 km da capital,Donostia. O municipio de Hernani ocupa unha extensión aproximada de 42 km² e limita con Donostia,Astigarraga,Arano,Elduain,Errenteria,Lasarte-Oria eUrnieta. A súa poboación, a 1 de xaneiro de 2007, ascendía a 19.138 habitantes.
Desde o seu centro urbano (cualificado como Ben Cultural coa categoría de Conxunto Monumental), ás saias do monte Santa Bárbara, é posible divisar unha ampla zona da veiga doUrumea. As súas festas patronais, celébranse entre o 23 e 27 dexuño, na honra aSan Xoán Bautista; e entre os seus festexos é a destacar a popular Azeridantza, tamén celebrada en festas deEntroido.
Durante a Alta Idade Media, o territorio que formaríaGuipúscoa estaba dividido en vales e Hernani era un deles. Oval de Hernani estendíase antigamente por todo o territorio comprendido entre os cursos baixos dos ríosUrumea eOria. Comprendía no seu territorio as actuais poboacións deDonostia, Hernani,Lasarte-Oria,Usurbil,Urnieta eOrio.
As primeiras mencións escritas referidas ao val de Hernani remóntanse a un documento duns votos do conde castelánFernán González en favor domosteiro de San Millán de la Cogolla que están datados no ano 938, pero dos que se cre que son unha falsificación doséculo XIII. Datado a finais doséculo XII está o documento de doazón doMosteiro de San Sebastián aoMosteiro de Leyre enNavarra por parte do rei navarroSancho o Sabio, onde se indica que dito mosteiro de San Sebastián atopábasenos confíns de Hernani.
Cando devandito rei navarro creo a vila deDonostia cara a1180, o territorio do val de Hernani quedou englobado dentro da xurisdición da nova vila.
Descoñécese cando se creou á súa vez a vila deHernani xa que non se conserva a carta de fundación da vila. Algúns estiman que a fundación da vila produciuse durante o reinado do rei castelánAfonso X o Sabio, na segunda metade doséculo XIII, xa que este rei creo unha rede de vilas estratéxicas ao longo das rutas que unían a costa co interior de Guipúscoa e Hernani puido ser unha destas localidades estratéxicas. Outros atrasan a fundación da vila ata finais doséculo XIV establecendo como data máis tardía1379, xa que un documento doséculo XV menciona un acordo entre os concellos de Hernani e San Sebastián para o aproveitamento dos montes do val do Urumea que se produciu en 1379, o que dá a entendar que para aquela data Hernani estaba xa constituída en vila.
A vila de Hernani estendía a súa xurisdición só sobre parte do antigo val. Perdía toda a franxa costeira e máis baixa do val de Urumea que seguiu formando parte de San Sebastián; así como a zona máis occidental, no val do Oria, que se converteu na vila deUsurbil en1371. O seu límite occidental seguiu sendo o río Oria, pero en contraposición o seu límite oriental non o marcou xa o río Urumea como outrora senón os montes que separaban o val do Urumea dos do Oyarzun, estendéndose a vila pola marxe dereita de devandito río. Crese que a localización da vila de Hernani, nun outeiro a 42 metros de altitude que domina a marxe esquerda do río Urumea e situado á súa vez aos pés do monte Santa Bárbara, correspondíase á localización do primitivo poboado principal do val. Este casco antigo, de forma ovalada, estaba rodeado de murallas e posuía varias entradas (das que só sobrevive unha na rúa Felipe Sagarna "Zapa"). Nun principio posuía dúas rúas ao longo (a Rúa Maior-Kale Nagusia e a rúa Kardaberaz), que eran atravesadas por unha rúa perpendicular (rúas Nafar e a súa prolongación Felipe Sagarna "Zapa").
As primeiras ordenanzas municipais son de1542, copia das ordenanzas desaparecidas de 1512 durante unha invasión do exército francés. Son numerosas as invasións e destrucións que sufriu a vila ao longo da súa historia: as guerras banderizas medievais, as invasións francesas nos séculos XVII, XVIII e XIX; así como os duros asedios que sufriu durante asguerras carlistas e finalmente aguerra civil española de1936.
En1986 produciuse a desanexión deLasarte, un histórico barrio de Hernani situado no val do Oria, que crecera á súa vez ata converterse nunha cidade.
A poboación hernaniarra traballa fundamentalmente no sector servizos que dá traballo ao 62% da poboación, a industria emprega ao 26% dos traballadores e a construción ao 10%. Só un 1% dedícase actualmente á actividade agraria. (Datos de 2001). En2005 a taxa de paro roldaba o 9% da poboación activa, unha porcentaxe superior ao da comarca. A renda per cápita en Hernani é aproximadamente entre un 85% e un 90% da media de renda de Guipúscoa como da comarca deDonostia.
O sector servizos cobre as necesidades dunha poboación de 18.000 habitantes no que respecta a comercio, hostalería e servizos básicos que se atopan bastante cubertos. A pesar da súa proximidade a San Sebastián, Hernani non é unha cidade-dormitorio da capital e a maior parte da súa poboación leva a cabo a súa vida e cobre as súas necesidades básicas na propia localidade. Para certo tipo de comercio e servizos máis especializados a poboación adoita acudir á próxima capital.
Hernani é unha localidade fortemente industrializada cunhas 240 sociedades industriais censadas. Desde o barrio de Martindegi ata o barrio de Epele esténdese un continuo duns 5 km formado por polígonos industriais situados ao longo da ribeira do ríoUrumea (Polígonos de Landare, Ibaiondo, Zikuñaga, Eziago, Ibarluze, Lastaola e Epele). A industria de Hernani está bastante diversificada. As empresas máis importantes situadas en Hernani son a cooperativaOrona dedicada á fabricación e montaxe de ascensores, que ten máis de 1500 traballadores en persoal e a veterana empresa papeleiraPapeleira Guipuscoana de Zicuñaga situada no barrio homónimo. Entre a industria de Hernani destacan as numerosas empresas químicas.
As seguintes empresas de Hernani superan os 50 traballadores segundo o Catálogo Industrial Vasco:
Antigamente tivo grande importancia na economía local a empresa siderúrxicaPedro Orbegozo, fundada na década de 1950 e que chegou a empregar a case 1500 traballadores, a maior parte deles hernaniarras. A empresa pechou finalmente en1992 tras unha longa crise e o seu peche causou un forte impacto na economía local. No lugar onde se situaba antigamente esta empresa atópase actualmente o Polígono Ibaiondo.
| Evolución demográfica | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2000 | 2005 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3.672 | 4.326 | 5.405 | 6.282 | 7.093 | 8.577 | 13.080 | 23.338 | 30.272 | 18.489 | 18.737 | 18.836 |
En1986 produciuse a desanexión do barrio de Lasarte, que pasou a formar parte dun municipio de nova creación denominadoLasarte-Oria. Esa desanexión supuxo unha perda duns 10.000 habitantes en Hernani.
Os barrios de Hernani son os seguintes:
O Centro urbano de Hernani, antigamente amurallado, está catalogado como Conxunto Monumental. No seu interior consérvase o trazado medieval das rúas e algúns edificios de interese.
No termo municipal de Hernani atópase o MuseoChillida-Leku consagrado á obra do escultor donostiarraEduardo Chillida.
Entre os diferentes clubs deportivos de Hernani, pódese destacar o club de rugby: Hernani Club de Rugby Elkartea (HCRE) que, actualmente, milita na segunda división do rugby nacional pero que, no seu día, logrou ser subcampión de España (1983/84). Ademais, este club, posúe unha gran canteira que cultivou grandes éxitos ao longo dos anos. Doutra banda, o Hernani de fútbol, xoga na rexional preferente guipuscoana.
As festas patronais celébranse a finais do mes de xuño, coincidindo coa festividade deXoán Bautista (24 de xuño). É tradicional que os días 23 e 25 de xuño, coincidindo coas festas, báilese amaskuri-dantza (danza da vexiga), un baile tradicional.
Os barrios de Hernani tamén celebran as súas festas:
Hernani é unha das localidades con máis tradición na elaboración artesanal desidra. Xunto conAstigarraga eUsurbil forma otriángulo das sidrerías onde se concentran a maior parte dassidrerías guipuscoanas. Hai ao redor dunha decena destes establecementos no municipio. Durante a tempada de sidrerías (de febreiro ata maio) a localidade acolle numerosos visitantes que acoden de Guipúscoa e das provincias limítrofes ás sidrerías. Os bares da zona vella de Hernani adoitan ter unha especial animación durante os fins de semana desta época grazas a estes visitantes.
