Está dividido en 23provincias e unha cidade autónoma,Buenos Aires, capital da nación e sede do goberno federal.[1] Os seus 40 millóns de habitantes teñen uns índices dedesenvolvemento humano,renda per cápita, nivel de crecemento económico ecalidade de vida, que se encontran entre os máis altos deAmérica Latina.[2] Segundo oBanco Mundial, o seu PBI nominal é o 30º máis importante do mundo,[3] aínda que se se considera o poder adquisitivo o seu PBI total converte ao país na 23º economía máis importante do mundo.[4][5] Actualmente a Arxentina está clasificada como un país de ingresos medianos altos[6] ou como unmercado emerxente, tamén segundo o Banco Mundial.[7][8]
O nome oficial do país é «República Argentina». Por elipse do substantivo, adoita dicirse «Arxentina». O nome «Arxentina» provén dolatínargentum (‘prata’) e está asociado coa lenda daSerra de la Plata, común entre os primeiros exploradores europeos da rexión, tanto españois comoportugueses. Foron estes quen denominaronRío da Prata ó granestuario descuberto pola expedición portuguesa de 1502 na que participabaAmerigo Vespucci, e ó que despois chegouJuan Díaz de Solís en 1516, chamándoo Mar Doce.
Portada do poemaLa Argentina.
O nome menciónase por primeira vez no poema publicado en 1602 polo españolMartín del Barco Centenera tituladoLa Argentina y conquista del Río de la Plata, no que describe a rexión do Río da Prata, como tamén a fundación da cidade de Buenos Aires.[9][10]
Otopónimo aparece ratificado ó publicarse en 1612 a obraLa Argentina manuscrita, docriouloasuncenoRuy Díaz de Guzmán, obra de historia na que, no medio dun relatoépico, faise unha descrición da rexión. No final do século XVIII, a palabra era de uso común para denominar todo o relacionado co Río da Prata, a súa conca, o seu territorio e os seus poboadores, pero o vicerreinado creado en 1776, antecedente inmediato do país independizado en 1816, levou o nome de «Vicerreinado do Río da Prata».
Oficialmente, empregouse por primeira vez a denominación República Arxentina naConstitución de 1826. Durante o goberno deJuan Manuel de Rosas (1835-1852) utilizáronse, entre outros, os nomes de Confederación Arxentina, República da Confederación Arxentina e Federación Arxentina.
As denominacións adoptadas sucesivamente dende 1810 até o presente, a saber: Provincias Unidas do Río da Prata; República Arxentina, Confederación Arxentina, serán en adiante nomes oficiais indistintamente para a designación do Goberno e territorio das provincias, empregándose as palabras «Nación Arxentina» na formación e sanción das leis.[11]
O 8 de outubro de 1860, na cidade deParaná, daquela capital da Confederación Arxentina, o presidenteSantiago Derqui decretou que:
[...] sendo axeitado a este respecto estabelecer a uniformidade nos actos administrativos, o Goberno ven de acordar que para todos estes actos se empregue a denominación República Arxentina.[12]
A rexión noroeste da Arxentina formaba parte do Imperio Inca, chamadoTawantinsuyu, e as pampas eran dominadas poramerindios nómades. En febreiro de 1516, o navegante españolJuan Díaz de Solís pilotou a súa nave ao grande esteiro doRío da Prata e reclamou a rexión arredor no nome de España.
O territorio foi colonizado porEspaña ao longo doséculo XVI eXVII; derivando o nome da Arxentina das pranchas deprata (argentum en latín) que os primeiros colonos observaron en posesión dos indíxenas.
O país independizouse de España en1816, tralo cal producíronse disputas internas entre faccións federalistas ("federais") e centralistas ("unitarios") até a proclamación da constitución de1853 aínda hoxe vixente coas modificacións realizadas en1994.
A historia posterior foi marcada por conflitos internos entre conservadores-militares e liberais-civís. Tralasegunda guerra mundial, produciuse o triunfo do movemento popularperonista.
Até1983 fóronse alternado no poder gobernos democráticos con xuntas militares cada vez máis sanguiñolentas, cuxa consecuencia máis directa, ademais das incontábeis perdas humanas, supuxeron a sangría económica do país. Desde entón producíronse eleccións democráticas que non permitiron consolidar o progreso democrático do país e estiveron acompañadas de problemas económicos, que provocaron unha recesión sen precedentes no final de2001.
Desde a constitución de 1853 o sistema de goberno é representativo, republicano e federal. Politicamente, está dividida en provincias que gozan de autonomía. A constitución vixente é a orixinal con algúns cambios realizados en1994.
Algunhas das provincias máis importantes en canto á súa poboación e actividade económica sonSanta Fe eCórdoba, situadas ao noroeste da Provincia de Buenos Aires.
A súa xeografía é moi variada, encontrándose maiormente chaturas (chairas) no leste, montañas no centro e montañas no oeste. Ao sur do país atópase aPatagonia, unha extensa meseta de orixe precámbrica, constantemente sucada por fortes ventos en dirección oeste-leste. O país encóntrase atravesado de sur a norte pola Cordilleira dos Andes, que marca o límite con Chile.
O pico máis alto da Arxentina (e tamén de toda América) é o cerroAconcagua, de 6950 m. No centro do país atópase a chaira pampeana, unha das máis fértiles do mundo: aPampa. Cara ao nordeste atopamos unha rexión de vexetación espesa e selvática e cara ao oeste unha rexión de meseta alta chamada oAltiplano.
A meirande parte doterritorio arxentino está situado nazona temperada dohemisferio sur. Verifícanse no país climastropicais esubtropicais,áridos efríos, con combinacións e contrastes diversos, resultantes das variacións de altitude e outros factores. En case todas as rexións da Arxentina rexístranse nevadas ocasionais, excepto no extremo norte, onde predomina unclima tropical. Nesa mesma área, os días son quentes deoutubro amarzo e fríos e secos deabril asetembro.
Máis amenos son os índices predominantes naPampa, húmido e fresco na súa parte oriental, nasprovincias deBuenos Aires eLa Pampa. Os veráns, aínda que son intensos, enMar del Plata non superan unha media superior a 21 °C. Máis seco para o lado do oeste eMendoza, o clima da Pampa, nesa franxa, ten as súas chuvias de verán rapidamente evaporadas.
A economía arxentina vese beneficiada por unha gran riqueza e variedade derecursos naturais que posúe, unha poboación cun bo nivel deeducación, un sistema de agricultura e unha importante baseindustrial, que chegou a ser a máis desenvolvida daAmérica Latina, estancada a partir do último cuarto do século XX.
Asexportacións de bens totalizaron no2007 os 55.780 millóns de dólares, mentres que as importacións acadaron os 42.525 millóns, creando un superávit de 13.255 millóns de dólares. As exportacións e importacións de servizos nese mesmo ano, son uns totais de 10.283 e 10.782 millóns de dólares respectivamente, xerando un déficit de 499 millóns de dólares.[15]
Exportacións arxentinas,2007. O complexo hidrocarburos-químico-petroquímico-plásticos reúne o 21,9% das exportacións totais,[16] mentres que a cadea dasoia reúne un 16%.[17]
O país mantén unhadébeda externa de 123.196 millóns de dólares (dec. 2007), equivalente ao 46,74% do PBI. A cantidade da mesma débese principalmente a operacións fraudulentas realizadas durante oProceso de Reorganización Nacional (1976-1983),[18] período no cal a débeda medrou un 364%, e a toma masiva de préstamos externos durante os dous gobernos sucesivos deCarlos Menem, debido á política de dólar barato favorecida polalei de convertibilidade. A relación entre o PBI e a débeda externa chegou ao seu punto crítico en xaneiro de 2002 cando representou o 190% do PBI. Dende entón unha combinación de redución da débeda, moderación na toma de novos créditos e aumento do PBI, reduciron a débeda a pouco menos da metade do PBI, que de todos os xeitos, é elevada.
Apresión tributaria achábase ao finalizar 2007 no 25%. É un valor baixo comparado co Brasil (37%) e Europa (38%), mais no período 1997-2002, o valor da porcentaxe rexistrábase como o 16,7%. A estrutura impositiva descansa principalmente noImposto de Valor Engadido (IVE), que aporta o 31% do total, aínda que a súa importancia relativa reducíase fronte á media do período 1997-02, que foi do 39%, debido a un aumento doImposto da renda, que pasou dun 19% ao 21% do total, e sobre todo das retencións ás exportación, que pasou de supoñer do 1% ao 10%.
Segundo oINDEC, ainflación alcanzada no2007 foi do 8,5%, a cal continuaba cunha tendencia descendente. Mais, a veracidade das medicións do INDEC está actualmente sendo cuestionada por manipulación de datos. Outros analistas económicos estiman unha inflación de entre o 16% e o 18% no 2007.[19]
Os últimos indicadores de nivel nacional mostraron que a taxa depobreza no semestre de outubro de2007 a marzo de2008 representou o 20,6% da poboación e a deindixencia o 5,9%.[20] Odesemprego no cuarto trimestre do2007 encontrábase nun 7,5%, excluíndo os beneficiarios de plans sociais de emprego como “empregados”, que farían unha cifra do 7,8%-8,1% . Osubemprego, en tanto, situouse nun 6,0%.
A Arxentina forma parte do bloque rexional coñecido comoMercosur, integrado pola Arxentina, oBrasil,Paraguai e oUruguai, e taménVenezuela, en proceso de volverse membro pleno do bloque. Como consecuencia do Mercosur, as relacións comerciais entre a Arxentina e o Brasil aumentaron até volverse de primeira importancia para ambos os países. En maio do 2002 comezou un proceso de desequilibro nabalanza comercial entre ambos países, fortemente deficitario para a Arxentina, que foi motivo de preocupación para empresarios e funcionarios dese país.[21] No2006 os gobernos da Arxentina e o Brasil asinaron unha serie de acordos bilaterais, entre os que se encontra a cláusula de adaptación competitiva e os acordos referidos aos intercambios comerciais do sector dos automóbiles. O propósito de ambos acordos é reducir as asimetrías presentes no bloque.[22]
A moeda oficial da Arxentina dende1992 é opeso ($).
A poboación arxentina é na súa maior parte descendente de inmigrantesgalegos eitalianos, en menor medida tamén teñen presenza inmigrantes doutras zonas deEspaña,xudeus,alemáns, así como tamén doutros países europeos que chegaron en ondas a fins doséculo XIX e inicios doXX. Hai ademais un importante continxente de inmigrantes do Medio Oriente, que se concentran nas grandes cidades.
Os mesmos conservan as súas tradicións, concentrándose as súas poboacións nas provincias do norte, nordeste e sur. O censo realizado en2001 incluía unha pregunta relativa á pertenza a pobos indíxenas co propósito de realizar posteriormente unha enquisa complementaria para abordar en profundidade a cuestión indíxena.
Malia ser ocastelán o único idioma oficial, estes grupos conservan os seus idiomas maternos.
A relixión oficial na Arxentina é acatólica, aínda que a constitución consagra a liberdade de culto, existindo importantes comunidadesxudía,islámica eprotestante.
O cinema arxentino é, historicamente, un dos máis importantes de América Latina.[23] As primeiras longametraxes animadas, mudas e sonoras, foron realizadas porQuirino Cristiani. En1986, a películaLa historia oficial, dirixida porLuis Puenzo, conseguiu unpremio Óscar para omellor filme estranxeiro.
Alonso, María, Roberto Elisalde y Enrique Vázquez (1994). editor Aique, ed.Historia Argentina y el Mundo Contemporáneo. Buenos Aires.ISBN 950-701-203-6.
Gerchunoff, Pablo, y Lucas Llach (1998). Ariel, ed.El ciclo de la ilusión y el desencanto: un siglo de políticas económicas argentinas. Buenos Aires.ISBN 950-9122-57-2.
